NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
I
No. 53. 1906.
DER.
raÉtteien
ubrsMt
Vrijdag 30 November
21e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Noordstraat E19
EST
Slakkenmeel
orden ingewacht.
St»
•ek voordeelig
OP:
wer, Goes.
OP
Kalfraars, re
en een Vaars,
J. DE WITTE,
spaard
ersknecht
e Meisje
tbode
e
B
IO R -
mm
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
DE JONGE-VERWEST,
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
1LBVRG
azerne.
1 -i-
len, Purgeerpillen,
leien tegen Hoest,
ier-olie, enz., enz.
H. J. DAMEN.
legenhoid, tot het
rcontiacten
voêr. be pi yzen
de kwaliteit ge-
aarne KATOEN-
KOEK, GROND-
C,LIJNMEEL
erartikelen tegen
ens bij contracten
n.
B008ERD,
Middelburg.
co vóór den wal
smede een partij
u/n c-M.
p
stkapelle.
a.s.
AN DE REPE,
lder, Baarland
met Januari of
ken, -bij de Wed.
ninakerij, Nisse.
te Amsterdam
et 4 kinderen.
oesche Courant.
getuigschrif-
GE, Bruinisse.
old.
PPEJAN, Tol,
OZDEBIKZKB.
eljjks 7,30 voor-
ïonderd Zondags)
ee.
.17
18
19
d.20
d.21
r. 22
d. 23
en
7,-
7,30
7,30
6,30
7,30
7,30
7,30
n.24 7,30
s. 25 7,30
en 26 7,30
d.27 6,30
'd.2 7,30
r.29 7,30
d.30 7,30
n.31 7,—
1,30
1,30
1,30
2,-
1,30
1,30
h-
1,30
1,30
2,
1,30
1,30
1,30
*0
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
SN VAN
I
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
29 November 1906.
Onze wenk zie ons vorig no heeft
al gevolg.
Met genoegen vernemen wij dat de heer
F. H. Hopster (firma J. J. Visser) bereid
ia om de uitgave van 't portret van dhr.
Iiohman in eenzelfde uitvoering als het
portret van dr. Kuyper te bevorderen.
Althans hij heeft onderhandelingen in dien
zin geopend.
Dezer dagen zal een inteekenlyat in stad
en omgeving rondgaan. Mocht er voldoende
deelneming zyn, dan zal het plan ook wer
kelijkheid worden.
Wij hopen dit zeer, en verwachten het
ook.
Het plan heeft onze warme sympathie.
Lucter et Emergo legt uit op grond waar
van het raadslid Versluijs te Ter Neuzen bij
Ged. Staten ongeldigverklaring der jongste
stemming voor een lid van den gemeente
raad aldaar kon vragen.
Volgens art. 18 Gemeentewet kan ieder
Raadslid ontslag nemen en blijft dan lid
tol in zijn plaats is voorzien. Maar volgens
art. 25 van diezelfde wet houdt een Raads
lid terstond op lid van den Raad te zijn,
wanneer hy by rechterlijke uitspraak het
beheer over zyn goederen heeft verloren.
In dat geval verkeerde de heer Versluijs
want hij werd eind Augustus van dit jaar
failliet verklaard.
Hij had dus, volgens art. 25, moeten
kennis geven aan den Raad dat hij had
opgehouden lid van den Raad te zijn, met
opgaaf van redenen.
Hij deed dit echter niet, maar gaf kennis
dat hij ontslag nam, zonder opgaaf van
redenen.
B. en W. schreven toen een nieuwe ver
kiezing uit. Er werden twee candidaten
gesteld, Versluijs teekende de candidaten-
lijst en ging zelf stemmen. Doch toen de
heer Scheele gekozen bleek, diende hij een
protest in tegen deze verkiezing. Waarom,
dat weet men niet.
Met belangstelling mag de beslissing
worden tegemoet gezien, in ieder geval
heeft de stemming wettig plaats gehad,
maar de uitschrijving der verkiezing was
't niet.
B. en W. hadden den heer Versluys om
een wettelijke kennisgeving op grond van
art. 25 moeten vragen, zegt L. el E.
Daartoe waren zij onzes inziens niet ver
plicht. De heer Versluys alleen is hier de
schuldige.
En nu vinden wij het wol leuk dat een
man, alleen op grond van zijn eigen dom
heid tegen een daad uit zyn domheid voort
vloeiende, komt protesteeren.
Ds. Wagenaar, een der penvoerders van
de Friesch Chr. Historisohen, sehrijft in
l)e Volksbode dat de reehtsohe partijen
op den loer liggen om aan de liberale con
centratie een vlieg af te vangen.
De vrijzinnig-demooratisohe pers was er
als de kippen bij om deze onbewezen be-
achuldiging in haar kolommen af tedrukkeu.
Zou hij dan alleen maar De Stemmen
voor W. en V. lezen, en niet bijvoorbeeld
De Standaard, De Rotterdammer en De
Nieuwe Provinciale, bladen die tooh mee
tellen en uit wier kolommen hij dan de
bewijzen voor zijn aantijging zou hebben
te putten
Doch 't is waar, Z.Eerw. noemt de eritiek
op de vacantie-ieis van minister Kraus en
den ommezwaai van minister Staal.
Had onzerzijds hiervan gezwegen moeten
worden Immers neen. Immers hij noemt
zelf de houding van laatstgenoemde buiten
gewoon zwak en zijn ommezwaai naar de
vrijzinnig-demoeraten erger dan droef.
Maar voelt hij dan niet dat in 't lioht
van zijn eigen woorden zijn eritiek op de
houding der Chr. partijen al niet veel
beter is dan „zwak" en „droef"
Wij verklaren gaarne er niets van te
pegrijpen,
v
Arbeidsduur.
Onlangs verwierp de Raad van Amster
dam een voorstel tot gedwongen winkel
sluiting na een bepaald avonduur.
Sedert kwamen vele pennen in beweging
om het voor en tegen te bepleiten van wet
telijke beperking van den arbeidsduur. In
den Middenstandsbond is een tot nog toe
onbekend bezwaar geopperd, namelijk dat
de groot-winkelier dan met ploegen zal
gaan werken, zijn zaak daardoor langer
openhouden, en zóó de wet krachteloos
maken.
„Dat dergelijke toestanden niet zoo maar uit
de lucht zijn gegrepen, doch bij invoering eener
arbeidswet wel degelijk zullen plaats grijpen,
wordt ons bewezen door hetgeen men in New-
York met de bankinstellingen ziet geschieden.
Door 't buitengewone succes der New-Yorker
„Dag- en Nachtbank", zijn vele andere bankin
stellingen in haar naijver deze methode van
zaken doen gaan volgen, zoodat nu vele wissel
kantoren tot 2 en tot 4 uur 's nachts geopend
zijn. Daardoor wordt het zakenleven der New-
Yorkers ook des nachts hoe langer zoo meer
aangewakkerd. Men heeft nu de gewoonte aan
genomen theaterbezoekers en lieden, die in de
groote nachtrestaurants soupeeren, 's avonds
laat circulaires met aanbiedingen tot het doen
van speculaties aan te bieden en zoo is 't tegen
woordig voor velen een verheven gevoel om
zaken te doen, terwijl de anderen slapen. Den
rechtgeaarden New-Yorker zakenman zijn de
twaalf daguren veel te weinig om te werken en
hij begroet daarom met vreugde de verlenging
van den tijd, waarin hij „geld kan maken". Zoo
is er op 't oogenblik in de Broadway ('t centrum
van handel en verkeer) des nachts om 12 uur
reeds veel meer handelsvertier dan 's middags
4 uur. Geldswaardige papieren van zeer hooge
bedragen worden in de hotels, bars en café's des
nachts verhandeld, 't Meerendeel der fondsen
makelaars, die den geheelen dag in hun kantoor
gewerkt hebben, bezoeken 's nachts 't Waldorf-,
Astoria- of St. Regis-Hotel en doen in die paar
nachtelijke uren dikwijls meer zaken dan ge
durende den geheelen dag. 's Nachts om 2 uur
is de Broadway nog hel met electrisch licht over
goten en heerscht er een luid geroezemoes. In
de meeste restaurants spelen de orkesten tot des
nachts 4 uur. De electrische trams gaan des
nachts alle 5 minuten en vele apotheken, siga
ren- en kapperswinkels sluiten hun deuren in
't geheel niet meer. 't Gevolg is, dat er steeds
meer vraag is naar nachtpersoneel, daar 't zaken
doen nu bijna ongestoord dag en nacht voort
duurt.
Zulke toestanden zijn ook te wachten in lan
den, waar men zoo bijzonder op een zeker soort
vrijheid is gesteldtegen de gevolgen bij tijds te
waarschuwen is de plicht van ieder, die in wer
kelijkheid geen slaaf, doch op zijn tijd ook eens
vrij wil zijn".
Over deze quaestie is ook liet laatste
woord nog niet gesproken.
Wel zien wij het aangeduide gevaar voor
onze provincie niet in. Doch Zeeland is
slechts een deel van Nederland, en in Am
sterdam is 't aangeduide gevaar zeker niet
denkbeeldig.
De heeren Kolkman, De Visser en Heems
kerk, vertegenwoordigers der 3 rechtsche
partyen hebben bij de Algemeene Beraad
slagingen over de Staatsbegrooting de
staatkunde van den dag behandeld. Het
spreekt van zelf dat daarby ook de persoon
van mr. Goeman Borgesiusin'tvisierkwam.
Over den persoon van Goeman Borgesius
kan men zijn gedachten hebben en voor
zich houden, doch over een man van zijn
invloed zwijgt men niet, vooral niet wan
neer men dien invloed schadelijk acht voor
het landsbelang.
Vooral zijn politieke rede in de Liberale
Unie, een rede die aan elkaar hangt van
slimmigheidjes en hatelijkheid] es, waarmee
deze witgedaste liberaal de kiezers vangst
voor 1907 heeft ingeluid, was een evene
ment dat onze mannen niet onbesproken
mochten laten, temeer niet wijl deze staats
man ter plaatse waar het behoorde, in de
Kamer zelve, tot nog toe gezwegen had, en
stellig daar zijne stekeligheid j es aan 't adres
der Chr. partijen niet zal durven herhalen.
En zie, dat betrekken nu van den grootste
der Unie-liberale staatslieden in 't debat,
noemt men „schelden", en dat waar men
zelf immer de persoonlyke aanvallen op een
bekend anti-revolutionair staatsman heeft
aangemoedigd of laten begaan.
Overigens begrypen wij dat men liever
die „aanvallen op Borgesius" niet hoort
dat men de vrijzinnigen liefst maar rustig
wil laten doenen men liefst had dat de
rechterzijde logen en laster, hetzij met of
zonder witte das maar stil liet loopen.
Maar dat mag nu eenmaal niet.
Zweeg Kolkman, zweeg De Visser, zweeg
Heemskerk daarvan, zij zouden straks oor
zaak zyn dat de liberalen hier net zoo slecht
werden als in Frankrijk
Daar heeft de rechterzijde den princi-
pieelen strijd tegen de vrijzinnigheid
maar al te zeer nagelatenmet 't gevolg
dat, in een tijdsverloop van slechts dertig
jaren, het liberalisme daar tot socialisme is
voortgeschreden, en van deftig theïsme a la
Thiers is verkleurd tot poenig atheïsme ala
Viviani dat „de lichten aan den hemel heeft
uitgedaan".
In het belang van het liberalisme zeiven
dus mogen deze heeren niet zwijgen.
En dat hun spreken raak moet geweest
zyn, dat zegt de verbolgenheid waarmee
over de gansche vrijzinnige linie Van
Nieuwe Courant tot Volk deze heeren,
dr. De Visser vooral te lijf gaat(2).
Een berichtgever van deNieuweCou-
rant, tevens van een anti-revolutionair blad,
zond na de verkiezingen van i9o5 een eenvoudig
kwartjesberichlje aan beide bladen. In dit be
richtje werd iets gezegd over „het vorig kabinet",
doch in 't berichtje in de Nieuwe Courant
en andere liberale bladen waren de woorden
„vorig kabinet" veranderd in „Kuyper-regime".
De man wist ook wel waarom.
(2) Wat zegt gij bijvoorbeeld van de o zoo
verdraagzame oud-liberale Nieuwe Cou
rant? Van dr. De Vissers rede zegt zij
„Anti-pathieker geredeneer dan hedenmiddag
van den predikant De Visser hebben wij zelden
gehoord. Met de handen gevouwen op den
katheder als gereed om over te gaan tot den dienst
met zalving en diepe borsttonen is de antithese
opgehaald en overeind gezet. Het lust ons niet vao
deze dierbaarheid een uitvoerig relaas te geven".
En de Middelburgsche Courant,
minder fijn van smaak
„Ten slotte kwam de heer De Visser, die een
redevoering hield, zóó zot en zóó dwaas de
typeering is heusch niet overdreven dat de
geheele Kamer hem voortdurend uitlachte. De
heeren brulden, vooral de nieuwe leden, die
hem nog nooit gehoord hadden. Het was werke
lijk in de letterlijke beteekenis een „uitverkoren
vat", waar de zalving en uitveikorenheid van alle
kanten uitdruppelde".
Vooral dat „de heeren brulden" is typisch.
Het teekent den omvang van't kwaad van I905
toen de vrijzinnigheid dergelijke brullers, die er
niet in hooren, in de Kamer bracht.
Wij gaan welhaast eens wat uil die pakkende
rede van dr. De Visser overnemen
De quaestie 15 Jan. of 29 Jan., waar
over Vrijdag de stemmen staakten, is gis
teren geëindigd in een sohaterlach
Het Voorstel-Kolkman thans verduide
lijkt, en door mr. Drueker gesteund, ging
er nu door zonder hoofdelijke stemming
en daarbij werd braaf gelachen.
Ofschoon er toeh meer reden tot erger
nis dan tot lachen was.
Immers nu eerst blijkt dat door't voor-
stel-Kolkman een klein stukje politiek
werd afgesneden.
Den 20 Januari hadden de secties moe
ten vernieuwd worden. Deze secties die
twee maanden gelden, kiezen de voorzit
ters diefde centrale sectie uitmakenen
nu schijnen de vrijzinnigen, die de meer
derheid hebben in de op 20 Nov. 1.1. saam-
gestelde sectie, den datum van sectiebe
handeling der finanoiëele wetsontwerpen
op 15 dat is vóór 20 Jan. gezet te
hebben uit vrees dat na 20 Jan. de Cen
trale sectie eens in haar meerderheid rechts
zou zijn en een minder gewenschte rap
porteur van rechts Heemskerk bij
voorbeeld de wetsontwerpen te veel
Het Handelsblad keurt deze frontver
andering zijner geestverwanten in de Kamer af
met het woord van Huygens
„Wie 't schricklfjkst er van swygt, heeft aller
best gesejd",
in den weg zou zitten. Daarom dan ook
was de opmerking van mr. Heemskerk
waarom niet 22 Jan. zoo dom niet.
Het was dus niet om die 8 dagen, of
om die 14 dagen vroeger of later.
Dat zat er achter
Het voorstel-Kolkman en de ophaling
van dhr, v. Wassenaer waren derhalve
twee meesterlijke zetten op het politieke
schaakbord. Troeltra's toorn en de partij
stemming worden er door verklaard.
Ter ivaarschuiving.
De boomen in het vrijzinnige politieke
woud gingen henen om een koning over
zich te kiezen.
Want de wind gierde door de takken
en de lucht stond dreigend en de bijl des
houthakkers speurden zij in de verte.
En zij zeiden tot den olijfboomTydeman
wees gij koning over ons. Maar de olijf
boom Tydeman zeide tot henzoude ik
de vettigheid van mijn manifest verlaten,
die alle oud-liberalen geprezen hebben, en
zoude ik henengaan om te zweven over
de boomen in dit woud Ook zijn niet
alle boomen hier.
Toen zeiden de boomen tot den vijge
boom Drueker kom gij, wees koning over
ons. Maar de vijgeboom Drueker zeide
tot hen zoude ik de zoetigheid van mijn
vrijz.-dern. program verlaten en zoude ik
henengaan om te zweven over de boomen
Ook zijn niet alle boomen hier.
Toen zeiden de boomen tot den wijnstok
Borgesius kom gij, wees koning over ons.
Maar de wi jnstok Borgesius zeide tot hen
zoude ik de most van mijn liberale Unie
verlaten, die zoo vroolijk en verzoenings
gezind maakt, en zoude ik henengaan 0111
te zweven over de boomen Ook zijn wel
allen aanwezig, maar de doornenbosch
ontbreekt nog.
Toen zeiden alle de boomen tot den
doornenbosch Troelstrakom gij, wees
koning our ons. Want uwe scherpe
doornen zijn onze belagers ten schrik.
En de doornenbosch Troelstra zeide tot
de boomen Indien gij mij in waarheid
kiest, zoo komt, vertrouwt u onder mijn
schaduw en ik zal voor u vechten en mijn
scherpste stekels afzenden op uwevijanden.
Maar indien het niet naar waarheid is,
zoo ga vuur uit van den doornenbosch en
vertere de boomen der vrijzinnigheid.
En de boomen zochten schaduw onder
den doornenbosch, maar zij vreesden voor
zijn vuur. (N. Prov. Gron.)
Frankrijk blyft het afschrikkende voor
beeld wat er van den vooruitgang zonder
het geloof terecht komt.
De minister van justitie (Guyot Des-
saigne) heeft een wetsontwerp ingediend
waarbij uit de eedsformule de naam God
wordt geschrapt, en de getuige voor den
rechter zal kunnen volstaan met de ver
klaring dat hij de waarheid spreken zal.
Na de wegneming van het Christusbeeld
uit alle rechtszalen was de indiening van
dit ontwerp slechts een quaestie van tijd.
Nu de eene minister de lichten aan den
hemel heeft uitgedaan, zal de ander het
laatste wat nog aan dien hemel herinnert,
uit de rechtszaal uitbannen
Zoo zinkt de Fransche natie, met haar
regeering, al dieper weg.
Adat.
Dit woord aldus de oud-zendeling
Coolsma in De Nederlander is, ofschoon
nu overal in Ned. Indië gebruikt, niet
van Indischen, maar zeer waarschijnlijk
van Perzischen oorsprong. Het komt dik
wijls voor in de jongste boeken van het
Oude Testament, die zooals men weet
sterk onder den invloed van het Ara-
meesch staan. Volgens Fftrst is het woor-
deke dat (gelyk het in genoemde boeken
luidt) uit het Perzisch in het Arameesch
gekomen. In onze Statenvertaling is het
gewoonlijk vertaald met „recht", „wet"
of „btjyel." Als voorbeeld wijs ik op Esther
1 lfq dat, als we het woord onvertaald
overnamen, aldus kan gelezen worden
„Daarop ondervroeg de koning de wijzen,
die de tijden verstonden, want aldus was
het gebruik des konings ten opzichte van
degenen, die de adat en de wet kenden."
In het Arabisch is het woord tweeletter
grepig, gelijk men het in Indië uitspreekt,
en heeft het de beteekenis van „gewoonte."
De Encyclopaedic van N. I. zegt er van
„Volgens den Islam wordt de gewoonte al
leen als rechtsbron erkend, waar de wet
zwijgt, dan wel er nadrukkelijk naar ver
wijst." Het ligt voor de hand aan te nemen,
dat het woord met den Islam in Indië
gekomen is. Daaruit moet nu evenwel niet
afgeleid worden, dat het uitsluitend, of wel
voornamelijk van Islamietische gewoonten
of instellingen gebezigd wordt. Integendeel
men bezigt het van alle persoonlijke en van
alle volksgewoonten. Eenheid en vastheid
moet daarin niet gezocht worden. De adat
is zóó verschillend, dat men er onze spreek
wijs op toepassen kanzooveel hoofden
zooveel zinnen. Dit in gedachten houdende
begrijpt men, dat zij, wier roeping het ia
het recht te spreken of te handhaven, har
telijk verlangen naar één en hetzelfde
recht voor allen.
Middelburg. Op heden 30 November
vertrekken de miliciens der Jioliting WOC,
niet behoorende tot het blijvend gedeelte
van de le ploeg, met langdurig en groot
verlof naar hunne haardsteden. De mili
ciens behoorende tot het blijvend gedeelte
der 2e ploeg keeren op 29 Maart a.s.
weder onder de wapenen terug.
Op den 1 December a s. zal per spoor
van 7 uur 8 min. v.tn. van hier naar
Amsterdam vertrekken een detachement
sterk 8 miliciens, tot tijdelijke versterking
van het garnizoen aldaar.
Vlissingen. Bij de Mij tot Eaml. van
Staatsspoorwegen is bevorderd tot opzichter
le klasse de heer H. R. de Koning alhier,
thans 2e klasse.
Bij kon. besluit is verlof verleend
aan J. O. Fanov, commissaris van politie
te Vlissingen, tot het aannemen der ver
sierselen van ridder in de Koninklijke
Orde van den Verlosser, bem door Z. M.
den koning van Griekenland geschonken.
Serooskerke (W.) De eohtgenoote van
Chr. L. die, blijkens de advertentie in
ons vorig no., op zoo jeugdigen leeftijd
overleedis bezweken aan bloed vergiftigi Dg.
Zierikee. De heer mr. G. _W. Th.
baron van Dedem, ambtenaar van het
O. M. bij de kantongerechten te Zierikzee
en Tholen, alhier, heeft als zoodanig eervol
ontslag gevraagd.
O.- en W.-Souburg. Woensdagavond
trad voor de anti-revolutionaire kiesver-
eeniging op de heer prof. mr. P. A.
Diepenhorst van Amsterdam, om tespreken
over het onderwerp Naast het Kruis de
Roode Vaan. Voor dat spreker aan de
behandeling van zijn onderwerp kwam,
herinnerde hij zijn groot aantal hoorders
aan den val van het ministerie Kuyper,
aan de lage middelen die zijn tegenstanders
daar voor gebruikten, en de bedenkelijke
hartstochten waardoor zij werden geleid.
In de behandeling van het onderwerp
werd het onzinnige van de stelling dat
christendom en socialisme samen kan gaan
glashelder in het licht gesteld. Met on
derscheidene citaten uit geschriften van
binnen- en buitenlandsche leiders van de
socialistische partij toonde spreker aan
het valsche en onbetrouwbare van hunne
stellingen, en bewees op schriftuurlijke
en historische gronden de waarheid en
betrouwbaarheid van het waarachtig chris
tendom als de hechten en onfeilbaren grond
voor Kerk en Staat en Maatschappij. Een
langdurig applaus loonde den spreker.
Van de gelegenheid tot debat werd geen
gebruik gemaakt. De voorz., de heer A.
van Veen, die de vergadering met gebed
en een inleidend woord had gco|><'uJ,