NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 52. 1906. Donderdag 29 November 21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Abonné's die verhuizen, worden
vriendelijk verzocht hij hun nieuw
adres tevens het oude adres op te
geven.
DE ADMINISTRATIE.
Snippers uit de oude doos.
Gemengde Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
28 November 1906.
De Sprokkelingen van de Middelburgsche
Courant zijn vandaag wel wat eenzijdig.
Het ia jammer, wij hebben geen plaats
ruimte om ze over te nemen, maar als de
Middelburgse/ie zelf ze nog eens overleest,
komt ze allicht tot dezelfde slotsom.
Zjj heeft het bijvoorbeeld over het verzet
tegen de wegzending van het blijvend
gedeelte. Nu weet iedereen dat daartegen
door dr. Kuyper geen bezwaar is gemaakt,
maar dat hier alleen geopponeerd wordt
tegen den toestand van onzekerheid, waar
de minister voor enkele wapens het bly vend
gedeelte (blijkens zijn uitlating in de
Kamerzitting van 21 Dec. 1905) absoluut
niet missen kan en de landsverdediging er
gevaar bij loopen zou, en de minister dit
blyvend gedeelte nu toch terug neemt.
Dat nu noemt de Middelburgsche Courant
een „groote en ongemotiveerde beweging
die door de anti-revolutionaire bladen ge
maakt wordt over de plannen van den
Minister van Oorlog"
Men zou haast denken dat de Middel
burgsche De Standaard niet leest.
Waar dan nog bijkomt dat de „groote"
bewegingniet van anti-revolutionaire bladen
maar van een oud-liberaal blad De
Nieuwe Courant kwam en gaande ge
houden wordt.
Natuurlijk beroept de Middelburgsche zich
in dit verband op 't oordeel van een zich
noemend anti-revolutionair, die zijn be
zadigd schrijven'' waarin hij die „ongemo
tiveerde beweging" afkeurt, nota bene in
Het Nieuws van den Dag plaatst, de wegzen
ding van het blijvend gedeelte verdedigt
onder anderen met het bekende vrijzinnig-
democratische ivanhoops-a.Tgoxo.ent„tegen
den buitenlandschen vijand is elke wapening
onvoldoende" en ten slotte let wel, de
Middelburgsche noemt dien man „anti-revo
lutionair" een beroep doet op het
„partijbestuur" en zijn „partijge-
nooten".
146
TEtf ILLETOIT.
DOOK
8CALDI8.
Z I E R I K Z E E.
VII.
Van het stadhuis, waarvan de beide voor
gevels in 1554 in blauwen en witten arduin
steen zijn opgetrokken, weet men den tijd
der stichting niet; voor het eerst vindt men
er gewag van gemaakt in het begin der 15e
eeuw vóór dien tijd moet er een Raadhuis
gestaan hebben bij de Groote Kerk.
In verschillende eeuwen is het gebouw
vergroot, waarvan men nog duidelijke
sporen kan zien.
Op het oudste gedeelte werd de toren
opgetrokken.
Treden wij het gebouw binnen door de
ronde poort, welke versierd is met het
wapen der stad en eenig loofwerk, dan
komen wij aan een steenen wenteltrap en
deze opgaande in eene bovenzaal, waarvan
de bekapping uit 't midden der 16e eeuw
afkomstig uitnemend en kunstig afge
werkt isaan deze bekapping valt ons oog
al dadelijk op een zonderling voorwerp,
waarvan de herkomst duister isin een
met zeehondenvel overtrokken kano, zit
een houten eskimo in de kleeding van zijn
vaderlandin zijn handen houdt hij een
pagaai al3of hij de golven doorklieft. Ver
moedelijk zinspeelt dit vreemd gevaarte op
de vroegere tochten der Zierïkzee'ènaars
naar de noordelijke ijszeeën.
Op de eerste verdieping vinden wij de
groote zaal met een schepenbank en pla
fonden van 1775 j in de vergaderkamer van
Een woordenkeus die dan toch ook zelfs
de Middelburgsche zoo weinig anti-revolu
tionair toeschijnt, dat zij bereids de naïeve
vraag doet„of zal men de gewone taktiek
volgen en beweren dat de heer Visser uit
Zutfen" zoo heet die schrijver „niet
anti-revolutionair is".
Neen dat zullen wij niet beweren maar,
dat de man anti-revolutionair schrijft
let wel, in Het Nieuws van den Dag
voelt zelfs de Middelburgsche beter.
En dan, dat deze militaire quaestie onzer
zijds tot een politieke gemaakt is, is onbe
wijsbaar en beslist onjuist.
De beraadslagingen bij Hoofdstuk VIII
zullen straks bewijzen, dat niet party
belang, maar landsbelang de critiek op dit
punt van 's ministers beleid beheerscht.
Een tweede eenzijdigheid van de Middel
burgsche zit 'm hierin dat, volgens haar, de
bestrijding zy noemt het „kabaal"
van 't voorstel tot behandeling der finan-
cieele wetsontwerpen op 15 Jan. niet
geschiedde wegens het ongelegene om
Kamerleden, b.v. uit Aardenburg en andere
afgelegen plaatsen naar Den Haag te doen
komen, en ook niet wegens het ongehoorde
om op dat tijdstip de Kamerleden uit hun
privé aangelegenheden op te roepen voor
een paar dagen en ze dan weer naar huis
te zenden, terwijl 't best een paar weken
later kon, maar omdat „zij met alle
geweld de tot standkoming der ontwerpen-
De Meester wil tegenwerken'".
Dit wordt dan nader toegelicht met een
stuk van Het \olk, die van dezelfde
meening is.
Dit laatste is natuurlijk niet te ver
wonderen.
Nu Troelstra de leiding der linkerzijde
in de Kamer bleek te hebben, spreekt het
van zelf dat de vrijzinnig-democraten in
depers die van Het Volk zouden aanvaarden.
W ij hebben dan ook, toen wij de heftige
onjuistheden aan 'tadres der „Kuyper-
garde" in Het Volk lazen, terstond gezegd
dat wordt een „Sprokkeling".
Als een bewijs van welke lage motieven
deze waard zijn gasten verdenkt, drukken
wij terloops onderstaande uit de Middel
burgsche „Sprokkeling" van Het Volk af
den Raad, in 1775 en 1776 veel vernieuwd
en verfraait, alsmede in het vertrek van
den secretaris zien wy mooi geschilderde
schoorsteenstukken, vervaardigd door J.
Geraerts van Antwerpen. De burgemeester
kamer heeft een prachtig bewerkte schoor
steen van 1673deze is versierd met de
wapens der heerlijkheden van Schouwen en
Duiveland.
Voorts verdienen onze aandacht nog
een paar oude schilderyen, de een voorstel
lende Zierikzee in de 16e eeuw en de andere
de vroegere wyze van zoutbereiding, het
z.g.n. darinkdelven, alsmede eene prachtige
zilveren drinkschaal van 1580de baluster
van den voet dezer gedreven schaal is door
vier leeuwenkopjes met ringen in den bek
omgevenin de schaal zien wy het wapen
van Zierikzee gehalveerd met dat van Dui
veland, vastgehouden door een meermin
nog ontmoeten wij hier eene afdeeling
van het vroeger door ons bezochte klooster
Sion te Noordgouwe en 't portret van Pieter
Mogge aan wien de stad zoo veel te danken
heeft.
Van het oude stedelijk archief, waarvan,
zonder den minsten grond, een groot ge
deelte door den Fransch-gezinden Maire
'Nies. de Kater in 1811 voor de luttele som
van 600 francs werd verkocht, is niet veel
meer overgebleven, alleen vinden wy nog
een charter van 1425, waarbij alle gilden
der stad zich verbinden om de privilegiën
te handhaven het is gewaarmerkt met 39
zegels en ook zijn nog de poorterboeken
aanwezig vanaf 1802.
Den toren, een mooi stuk bouwkunst, be
zoekende, staan wy verbaasd over het kun
stig en fraai geslaagd timmerwerkhet
uurwerk is vervaardigd in 1554 en het
klokkenspel van 1550-1554; tof windwijzer
»Het was dus een zuiver politieke streek van
de rechterzijde, om te trachten de behandeling
der belastingontwerpen van de regeering te
vertragen. Vooreerst gunt de Kuypergarde dit
ministerie het licht in de oogen niet en moet
men zich, blijkens haar houding bij deze dis
cussie, voorbereid houden op de wanhopigste
pogingen om gedaan te krijgen, dat deze re
geering na vier jaar blijkt even weinig uitge
voerd te hebben als de Kuyperregeering. En
in de tweede plaats geldt hun tegenstand spe
ciaal de belastingplannen".
Hier is erger dan eenzijdigheid, bier is
onwaarheid.
Een derde eenzijdige voorstelling van de
Middelburgsche sprokkelaarster is deze.
Zij neemt natuurlijk het geval
Amsterdam op, waarin de heer Byleveld
den ohr.-democraten wilde verbieden de
vergadering waar de heer De Wilde sprak,,
by te wonen.
Nu zou een logisch mensch allicht zeg
gen dit is geschied in één kiezersvergade
ring, derhalve geldt dat niet voor een
gansche party. Of ookdaar in Amsterdam
zullen zij zelf het best kunnen beoordeelen
in hoever het vruchtbaar is debat met een
paar herriemakers te verkiezen boven een
saamspreking onder de naaste geestver
wanten.
Maar zoo oordeelt de Middelburgsche
niet. Zy constateert dat 't gesprek Byle-
veld-Kreuzen „kenschetst de verhouding
van de broeders onderling, de bijzondere
kracht van den „gemeenschappelijken
wortel des geloofs" benevens de licht
schuwheid van de Calvinistische Antire
volutionairen of hun vrees dat de Christen
democraten bij hen roet in het eten zullen
werpen".
Wat 'n gemak toch als men zoo spoedig
met zyn conclusiën klaar staan kan. En
wat een voorrecht een Middelburgsche
sprokkelaarster te hebben die zulke diep
zinnige opmerkingen aan haar overneem
selen weet te verbinden 1
Er is een prachtig goedkoop welgelij
kend portret van dr. A. Kuyper in den
handel gebracht.
Welke boekhandelaar zorgt nu eens
voor de pendant?
voert hij een bijna levensgroot verguld
beeld van den zeegod Neptunus, met zijn
drietand, als symbool van de aloude zee
vaart der stad.
De St. Lievens Minster toren, indertijd
aan de kerk behoorende en er één geheel
mede uitmakende, doch thaDw in eigendom
van het Rijk zijnde, ligt nu aan de beurt
van ons bezoek.
Hij is in Gothischen bouwstijl opgetrok
ken en gegrondvest in 1454, welk jaartal
wij lezen boven de deur die toegang geeft
tot de 278 treden hooge zuidelijke wentel
trap in de v olgende woorden „deze torre
is Ao. 1454 geiindert". De toren is slechts
tot 'l3 der beraamde hoogte volbouwd
het zwaar verlies van schepen en volk,
al eerder door ons aangehaald, waardoor
o. i. misschien wel eenigszins verdicht,
wat het getal aangaat 500 vrouwen in
de stad weduwen werden, heeft het bouwen
doen staken.
Volgens het gemaakte bestek, zou hij
met de spits eene hoogte gehad hebben
van 207 M.thans heeft hij, met de kap,
slechts 71 M.
De bouwmeester was Anthonie Kelder
mans uit Meclielen, een lid deT beroemde
Duitsche bouwkunstenaarsfamilie van dien
naam. De kosten van dit steenen gevaarte
bedroegen sleohts 15761 Pd. Vis als bij
zonderheid vinden wij vermeld dat voor
den bouw het hoek kalk kostte vjf grooten,
het daggeld van den meesterknecht was
drie grooten en van den opperman een
braspenning.
De vjf zware klokken, eertijds in den
toren hangende, zijn allen verkooht: de
laatste werd van de hand gedaan in Nov.
1871, aan de Amsterdamsche firma van
Baren en Zoon tegen 86.27 gld. per 100
Vooral in het kiesdistrict Goes, doch
zeker elders niet minder verlangt men
Kuyper en Lobman in de huiskamer te
hebben.
Er zijn wel portretten van den heer
Lohman, doch niet in 't genre van dat van
dr. Kuyper, hetgeen toch noodig schynt,
dewijl zij eikaars tegenhanger moeten zijn.
Kuyper en Lohman, hoe ook later ge
scheiden en onderscheiden, behooren bij
elkander.
Hun werk, vele verdiensten, leeftyd,
dienstjaren als minister en volksvertegen
woordiger, liefde voor ons volk, afwer
king van Groens program in zake de
vrijheid van Onderwijs, enz. geven hun
daar aanspraak op.
Wie onzer uitgevers durft de uitgaaf
aan
Zij zou groote kans hebben van slagen.
Gefopt
Tegen ons beweren dat de boeren ge
fopt uitkomen, stelt men over dat in het
curieuse liberale stembus-repertoire van
1905 tegenover elkander stond uitgere
kend wat de boeren n»ar het Tarief en
wat naar Treubs opgeworpen balletje te
betalen zouden hebben.
Wat bewijst dit?
Hoeveel boeren hebben dit curieuse
boek gelezen
Neen, wat beslist, is de locale pers, de
zwerm strooibiljetten, de advertentien, de
aanplakbiljetten, en hetgeen op de mee
tingen gezegd.
Dat boek kan dus veilg blyven rusten,
ook al ware het vermakelijk eens na te
cijferen hoe in dat boek de twee reke
ningen zijn opgemaakt.
De vraag is, hoeveel boeren zijn er ge
weest, die geweten hebben, die er op ge
rekend hebben, dat zij nu in de belasting
zouden komen.
Waar dan nog byko 1 t dat ze in de
tabak ook zullen moeten mee betalen, want
boeren rocken sterk. Om nu nog niet
eens te spreken van het duurder gedis
tilleerd, waar heel veel boeren ook gere
geld gebruik van maken, al zal het ons
een voordeel dunken als ze voor 't slokje
een stokje steken. Standaard.
kilo zij had een gewicht van 911 kilo
en droeg het jaartal 1709 met de namen van
kerkmeesters uit dien tijd de oudste klok
dagteekende uit 1411 en was dus ouder
dan den toren zelf. Zij had een latijnsch
opschrift, 'twelk vertaald luidde: „Ik ge
loof den waren God, roep het volk te zamen,
vergader de Geestelijkheid, beklaag de
dooden, verdrijf de pest, geef luister aan
de feesten en mijn naam is Levinusin
'tjaar onzes Heeren 1411".
Onder de Fransche overheersohing werd
op den toren een telegraaftoestel geplaatst.
In 1818 was het gebouw in zoo'n bouw-
valligen toestand geraakt, dat het Stads
bestuur besloot, ten einde ongelukken te
voorkomen, eene afschutting er om heen
te plaatsen, dezen vervallen toestand moest
nog duren tot 1836, toen er eindelijk, bij
kon. besluit eene subsidie door den Staat
werd verleend van 10,000 gld. om tot ge
deeltelijke restauratie over te gaan de
oude kap werd afgebroken en een nieuwe
met balustrade en met zink te beleggen
kroonlijst voor 18,000 gld. aanbesteed, welk
werk in 1840 geëindigd was.
In weerwil dezer uitgaven zag het dage-
lijkseh bestuur zich in 1855 genoodzaakt
een tweeledig voorstel aan den Raad in
te dienenèf den toren te laten vervallen
óf hem voor afbraak te verkoopen. Zoowel
van de zijde der burgerij als vau de meer
derheid van den Raad, kwamen protesten
in, om het eertijds sehoone gebouw tot
ondergang te doemeD, wat dan ook ten
gevolge had, dat genoemde voorstellen
werden ingetrokken.
Toch moest het nog duren tot 1878 eer
er afdoende hulp kwam in dit jaar werd
er n.m. op de Staatsbegrooting eene som
uitgetrokken om m$t de herstelling voort
Bestrjding van mond- en klauwzeer.
Zooals bekend is, werden in den laatsten
tijd in de ons omringende landen meerdere
gevallen van het mond- en klauwzeer ge
constateerd, waaruit blijkt, dat deze ziekte
onze grenzen wederom nadert. Aangezien
het mond- en klauwzeer in de laatste jaren
in Nederland niet meer is voorgekomen,
wordt het, inzonderheid met het oog op
de belangen van onzen vee-uitvoerhandel,
in hooge mate wenschelijk geacht, dat alles
worde gedaan om die ziekte buiten ons land
te houden. Ook in verband daarmede zou
het, naar wij vernemen, bij de Regeering
een punt van overweging uitmaken, den
weder-invoer van het in België geweigerde
Hollandsche vee te verbieden. In elk geval
wordt onze veehouders deD raad gegeven,
wanneer zich onder hun vee een geval van
bovenbedoelde ziekte mocht voordoen, of
wanneer een van hunne dieren hun ver
dacht mocht voorkomen, dadel jkdaarvan
aangifte te doen en onmiddelljk alle maat
regelen te nemen, welke strekken kunnen
om te beletten, dat de ziekte zich uitbreidt.
Tot die maatregelen behooren vooral afzon
dering van het dier en reiniging van den
stal. II.
Goes. In Juli 1907 moeten voor den ge
meenteraad aftreden de heeren L. Duvekot,
mr. J. de Witt Hamer, A. E. Janssen, J. F.
v. d. Leeuw en W. Temperman.
Ellewoutsdijk. Alhier heeft de heer
J. W. een paling gevangen die het mooie
gewicht had van 7 pond.
Hulst. De oppasser der in beslag geno
men leeuwen, zekere P. J. W., kreeg
in de vorige week, terwijl hij de dieren
voederde en zich onvoorzichtig genoeg met
zijn hand tusschen de tralies waagde, van
een der leeuwen een krabbel over de hand,
welke door de nagels van het dier werd
opengescheurd. Sedert is de hand opgezet
en de geneesheer vermoedt dat er bloed
vergiftiging heeft plaats gehad en waar
schijnlijk zal de arm moeten worden
afgezet. Zelandia
Een zekere J. M. uit Kieldrecht,
die Zaterdag te Axel een revolver had
gekocht, wilde dit in den omtrek onzer
te gaan, mits de gemeente de helft der
kosten op zich nam, aan welk verzoek
bereidwillig werd voldaan. Men trok aan
't werk en werd er eene som van 38,445 gld.
aan ten koste gelegd.
Eindelijk ging de toren, na eenige onder
handelingen, in 1881 aan het Ryk over en
werd de gemeente van den onderhoud ont
last de verdere en degelijke restauratie
kon nu in 1883 'n aanvang nemen en waar
door, geëindigd zynde, de kolossus nu een
goed figuur maakt en den tand des tijds
weer eeuwen kan verduren.
Van de verdere openbare gebouwen
komen voor ons bezoek in aanmerking de
beide kerkgebouwen de z.g.n. Nieuwe- of
Groote- en de Kleine- of Gasthuiskerk.
Eer wy onze schreden richten naar eerst
genoemde, verplaatsen wij ons in den geest
eerst naar den tijd toen de oude St. Lievens
Monsterkerk nog terzelfderplaatse stond en
willen wij dit trotsche gebouw in-en uit
wendig bezien.
Smallegange zegt in zyn kroniek van de
Magdalena kerk te Goes, „dat diergelijke
kerk, nochte van grootte, nochte van door
luchtigheid in Zeeland nauwelijks te zien
is", en van de St. Lieven te Zierikzee schrijft
hy „het gebouw is gansch deftig, geheel
opgemaakt uit arduin, zijnde weinige
kerken in Nederland bij deze te verge
lijken".
Wel een bewijs dus dat hij als kunstwerk
de St. Lieven hooger stelde dan de Goesche
kerk. Waar wy indertijd ook de laatstge
noemde bezochten, kunnen wy nu, hier
zijnde, meer een zelfstandig oordeel vellen
en zien, in hoeverre vader Smallegange ge
lijk heeft, dit hopen wij bij onze volgende
zamenkomst te onderzoeken.
Wordt vervolgd j
