NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND, No. 50. 1906. Dinsdag 27 November 21e Jaargang CHRISTELIJK- HISTORISeH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Wie zich aan anderen spiegelt, spiegelt zich zacht. Snippers uit de oude doos. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,02B. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Week uit, week in gaat onder belang stelling van een deel der groote wereld en der beurswereld het proces voort tegen de ontrouwe directeuren van de weleer gun stig bekende iinanciëele instellingen in de hoofdstad,die men Hollandsche Hypotheek bank en Maatschappij van Zekerheidsstel ling noemt. De eentoonige openbaring van allerlei lichtvaardige handelingen of iinan ciëele knoeierijen trekt zeker onze lezers, levende buiten die wereld, niet aan. Het zou alleen kunnen zijn tot een waar schuwing op nieuw om, indien men door God met middelen gezegend is, of met het beheer van middelen belast is, met Calvi nistische eenvoud of Calvinistische solidi teit de oude beproefde wegen te bewandelen d© wegen die leiden tot rustig bezit en matige rente, en die niet eindigen in den doolhof van speelzucht of wat daarmee by na gelyk staat. Toch heeft behalve dit, het proces in Amsterdam deze weken of maanden ge voerd ons nog iets ernstigs te zeggen. Als ik 't voor het kiezen had was ik toch liever Commissaris der Koningin dan Com missaris van de Hollandsche Hypotheek bank en in geen geval van beiden tegelijk, zei onlangs iemand. Dat is goed gezegd. Het proces dat thans aanhangig is toont zoo ongedacht hoezeer de Fransche zeden reeds in het leven der hoogere standen, ook onder ons, zijn doorgedrongen. Men zegt dat zoovelen hunkeren naar een hooge Staatsbetrekking, al is 't dan ook maar naar den titel van deputè om door het vertrouwen aan die betrekkingen verbon den, goed betaalde en geen arbeid eischen- de betrekkingen,by financiëele instellingen machtig te worden. Zoo erg is het by ons niet. 144 FEUILLETOIT. DOOR SCALDIS. ZIE RI K Z E E. y. Te Brouwershaven en Zonnemaire was het mede zeer woelig en onrustig; vele baldadigheden hadden aldaar plaatsin laatst genoemd dorp vooral was 't treurig gesteld: vele ruiten werden er ingeslagen, en de muiters dwingen vele goedgezinden, op straffe van mishandeling, met hen stadwaarts te trekken, om, zoo mogelyk, het oproer aan te stoken, en te trachten de op 's-Gravensteen gevangenen te ver lossen. De schout van Zonnemaire, Jacob Moolen- burgh, moest, om het lyf te bergen, huis en have verlaten en naar de stad vluchten, waar hy hulp en bescherming verzocht tegen de onruststokers in zijne gemeente. Geen hulp kon verleend werden wijl er te weinig krygsvolk in de stad lag en men niet wist, wat er de volgende dagen kon geschieden. Gelukkig echter had de gisting aldaar geen verdere onaangename gevolgende meeste landlieden keerden tot hun werk terug en beloofden zelfs allen moedwil te zullen helpen weren. Sedert bleven stad en land eenige maanden tamelyk rustig, wanneer de boeren in de stad kwamen legden zy hun oranje af, en de stedelin gen die zich naar buiten begaven, tooiden zich er mede. In Aug. d. a. v. was men te BrouwershavenHaamstede, BurghEi kerzee en Kerkwerve begonnen een adres te teekenen aan de Staten met verzoek: „Dat H.E.M. den Prins en zijn Huis ge liefden te handhaven in zijne reohten en hooge waardigheden, zooals die in 1747 en 1766 aan hem waren opgedragen en de aloude gevestigde regeeringsvorm voor te ejj in stand te houden, alsmede te Maar zoo erg is 't wel dat een aanzienlijk deel van de eerste mannen onzes lands plaats heeft moeten nemen op de getuigen bank, waar de bekende zaak berecht wordt. Namen die rang en stand vertegenwoor digen, mannen in wier handen de beslis sing over belangen van particulieren en gemeenschappen dagelyks worden gelegd, moesten als getuigen optreden in zaken met hun ambtelijk leven niet zelden in strijd. Zij, die het gezag en de achtbaarheid hebben te vertegenwoordigen, moesten erkennen schuldig te zyn aan nalatigheid of verzuim of door den rechter op diefouten gewezen worden. Stuitend is het te vernemen dat een Commissaris der Koningin, een lid van den Hoogen Raad, en een vertegenwoordiger van het Ministerie van Financiën in deze vieze zaak betrokken waren, om zich te verantwoorden over hunne contröle. Dat is zoo totaal in strijd met onze manieren, dat zeer velen niet zonder ergernis kennis konden nemen van deze dingen. Indien ooit, dan is een geschiedenis als deze geroepen om de christelijke partyen, die evenzeer gevaar loopen de geschie denis heeft het reeds herhaaldelijk bewezen in dezen zin der wereld gelijkvormig te worden, een ernstige waarschuwing te brengen. Tegen de revolutie het Evangelie. Dat was het ideaal der anti-revolutionaire party voorgesteld door hem die beschikking had over vele aardsche schatten, maar zynleven in puriteinsche eenvoud heeft gesleten en ook in dit opzicht als een rechtvaardige is heengegaan. Het bont gedoe van winzuchtige koop lieden is niet bevorderlyk aan het ideaal, en ontneemt niet zelden, ook al in de wereld die gewoon is het succes te prijzen en voor het geld te buigen, eer en aanzien en goeden naam, en zegenrijke nagedachtenis. vernietigen alle Genootschappen en Exer citiën hoe genaamd alle Vaderlandsehe Fondsen en Vergaderingen en alles wat indruischtte tegen de rust der ingezetenen en de oude regeeringsvorm dezer landen". Te Bommenede, Zonnemaire, Blois en Noordgouive circuleerde later mede een adres, waarbij een aantal ingezetenen hun genoegen en dankzegging betuigden over het openbaar gemaakt plan van H.E.M. om Z.H. den Prins in zijne kwaliteit van Erf stadhouder te handhaven, enz. Tijdens deze stukken ter teekening aan geboden werden, was men hier en daar opnieuw rumoerig, inzonderheid te Zonne maire en Bommenede; waarom in de stad besloten werd hulp daarheen te zenden zes en dertig man van het krijgsvolk en eenige schutters met hunne officieren trok ken in den vroegen morgen van 13 Aug. er heen. Te Zonnemaire komende, was men aldra genoodzaakt den chirurgijn Adriaan Kromhout gevangen te nemen, wijl deze een der grootste ijveraars was om de opstootjes aan te wakkeren den ingezetenen werd verder op poene van strenge straf geboden zich van verdere buitensporigheden te onthouden. Op de terugreis te Noordgouive komende, wilde het volk aldaar den gevangene ontzetten, maar door de kalme houding van de ge wapende macht en de strenge waarschuwing zich niet te verzetten bezwoer men ook hier het gevaar. In de stad komende, werd Kromhout op 's Gravensteen opgesloten. Sedert den 1 Januari 1787 te Goes en in 't laatst van Juni d. a. v. te Middelburg het oproer was uitgebarsten, was men ter Staatsvergadering op middelen bedacht de rust in de Provincie te herstellen. Zij liet eene publicatie van verzoening opstellen en deze den 18 Aug. in alle gemeenten afkondigen. Dit stuk viel echter niet iu den geest van het stadsbestuur te Zierikzee De Staten voegden nu nog aan het stuk toe dat ieder vrijheid zou hebben Oranje te dragen of dit na te laten, op grond van dit plakkaat werd de chirurgijn van Zonnemaire dan ook ontslagen, Het proces de Montigny-de Geer zij niet alleen een openbaring maar ook een ernstige waarschuwing voor allen onder ons die op den stoel der eere zijn verheven. Het afglyden gaat zoo gemakkelijk, zoo van zelfs. Behoud van eere en een goed geweten voor God en menschen kost strijd en niet zelden minder succes. Ook hier loopt een breede en een smalle weg. 26 November 1906. Provinciale Stoombootdienst op de Wes- terschelde. Staat van vertraging in den treinenloop te Vlissingen van Vrijdag 26 October tot en inet Donderdag 22 November 1906. 27 Oct. Trein 8,52 aangekomen 9,07' 27 3,16 3,33^ 29 11,44 12,052 5 Nov. 8 18 11,44 8,52 11,44 12,252 9,05' 12,05' Geen aansluiting met Neuzen. 2) Geen aansluiting met Breskens en Neuzen. Naast een ernstige is toch ten slotte aan alle dingen een comisohe zijde, op het terrein van werkstakingen beleeft men malle dingen. Dr. Van Eeden, de vader en de ziel van een door hem gedachte idealistische maatschappij, zag uit de spoorwegstaking van 1903 voor inenig huisgezin ellende geboren worden. Om die ellende te verzachten vestigde hij in zijn ideale maatschappij een handel in brandstoffen, en nam gewezen stakers voor dien arbeid aan. De zaak ging niet druk. Van Eede's brandstoffen-handel of liever die van de Maatschappij Eendracht werkte en werkt Nu scheen de rust hersteld en de Raad besloot op 7 Sept. de schutterij eerlang te bedanken. Deze rust was echter de stilte vóór den storm de geesel der plunde ring moest ook hier doortrekkenmen wachtte slechts op eene gunstige gelegen heid en op het eerste teeken voor den aanvalzoowel het een als het ander kwam al spoedig -. de Pruisen kwamen in Holland en nu zag men weldra wat er gebeuren zou en gebeuren moest. Later bleek het dat de Oranjeklanten lijsten hadden op gesteld van personen op wien men zich zou wrekenin 't geheim waren opper en onderbevelhebbers verkozen en de mindere klasse werd er door de raddraaiers op voorbereid. „Men wilde en zou allen Oranje dragen" schreeuwde het volk, „de Prinsenvlag moest op den toren geplaatst" en „de schutterij afgeschaft worden". Aan de eerste twee eisohen werd door de regeering voldaan, maar niet aan de laatste. Toen men de Oranjevlag van den toren zag wapperen, barstte de kreet los„Oranje boven" maar des avonds reeds werd er op gevolgd „de Patriotten naar den d Ter voorkoming van erger rumoer tooide zich nu ook de schutterij met Oranje. Dien dag en den daaropvolgenden kwam het evenwel neg niet tot openbaar verzet, maar des Zaterdags den 22sten des avonds ten 6 ure vervoegde zich een troep bei hamels bij den burgemeester Daniel van der Haar, eisohende dat de kanonnen van de wallen zouden weggenomen en de schutterij ontwapend zou worden. De burgemeester beloofde dat dit op den daar opvolgenden Maandag zou plaats hebben. Des anderen daags werd het verzet ernstigermen eischte opnieuw afdanking van de schutters, waaraan niet kon vol daan worden en nu kwam het Maandag tot een formeel oproer. Een troep muite lingen, gewapend met stokkenhandspa kenmessen, bajonetten aan stokken gebon den, pistolen enz. posteerde zieh voor het huis van den kapitein der schutterij Fre- derih Calst wonende in de St. Domusstraot} nog met verlies. Aan de geëmploieerden werd f 12,50 betaald. De eisch is f 14 en omdat niemand lust heeft nog meer geld bij te leggen, worden de werklieden werkloos en het zaakje wordt verkocht. Zoo zijn de manieren In de toelichting behoorende bij de be grooting van Binnenlandsehe Zaken wordt medegedeeld dat twee conservatoren reeds in 1906 wareu uitgetrokken, een ad f 1900 en een ad f 1300. Bedoeld is natuurlijk dat uitgetrokken waren de tractementen voor twee conservatoren. Kostelijk mal is de opmerking in het voorloopig verslag van de Tweede Kamer. Daar wordt gezegd Het heeft de aandaoht van sommige leden getrokken dat meegedeeld wordt dat twee conservatoren waren uitgetrokken. Gevraagd werd of die ambtenaren reeds zijn teruggekeerd. Ook een zedewet. Het Volle heeft uit de Vorwiirts eenige artikelen vertaald, daarin geschreven door de bekende (thans vijandige) partijgenoote, mevr. Roland Holst. In een dier artikelen heet het o. in. En daar over de zedelijke rechtvaardiging eener handelwijze het succes van het oogenblik beslist, moet, enz. De rest kunnen wij den lezers sparen. Waar het op aankomt is de theorie, die hier verkondigd wordt, dat het oogen- blikkelijk succes beslist over de zedelijke rechtvaardiging eener handelwijze. Met andere woorden het succes is alles maakt alles goed, veroorlooft alles. Welk een moraal! En welk een Maatschappij, die op zulk een zedewet zou moeten steunen Mevr. Holst heeft vroeger reeds ge westzijde van de Venkel. Eenige van de oproerigsten maakten al aanstalten om bij de gewapende burgers in te breken en nu kwam het afschuwelijk oogenblik, waarop het eerste burgerbloed moest vloeien. Van den commauoaut der schutterij kwam de order om op den woeslen hoop te vuren, wat ten gevolge had dat er één doode viel en er verscheiclenen gekwetst werden, van wie er later nog twee aan hunne won den stierven. Nu kende de woede der muiters geen grenzen, Leunus van der Vliet, kleermaker wérd zoodanig met een hand spaak geslagen, dat hij voor dood bleef liggen. Des morgens ten elf ure van dien nood- lottigen Maandag begon de plundering het huis van den commandant der schut terij van Meurs, aan de Kraan was het eerst aan de beurt en zoo werd weldra de verwoesting algemeen. Niet minder dan 116 huizen moesten het ontgelden, waarvan 73 geheel werden geplunderd, 19 gedeeltelijk en bij 24 alleen de ruiten ingeworpen. Deze gruwel duurde tot den volgenden voormiddag, toen er op eisch van de Oranjemannen nieuwe regeerings- leden werden aangesteld, die meer Prins gezind waren, en hierdoor werd er een kalmer toestand geboren en de rust hersteld. Treurig zag het er na de plundering in de stad uitoude en nieuwe haven lagen zóó vol verbrijzelde goederen, dat men op sommige plaatsen geen water zagook de straten waren bezaaid met vernielde meubelen en vooral met de veeren van opengesneden beddende boekwinkels van Adriaan van Setten op de Appelmarkt en Pieter van den Toorn in de Poststraat werden mede totaal verwoestwat men van de boeken niet verscheuren kon werd bedorven door het daarop smijten van inkt uit stuk geslagen tonnen, kruiken en flesschen, zóó ruw ging het ook toe op kantoren, banken, enz. en zooals het by zulke troebelen altyd gaateen massa losse eigendommen werd gestolen, in schuiten geladen en elders verkocht. Na |iet opvissohen en verzamelen van allerlei leeraard, dat elke staking goed is, die kans van slagen heeft. Zij schijnt er sindsdien met haar fraaie theoriën nog op vooruit te zijn gegaan (Centrum). Het wordt erg met de werkloosheid in onze groote steden. Honderden krachtige mannen, huisva ders, stoere werkers, met name in de bouwvakkeu, zyn -al eenige weken zonder werk en dat bij den naderenden winter. "Wat dit beteekent, vooral in de groote gezinnen, kan een ieder begrypen. Enkele gemeentebesturen gingen reeds voor met hulp te bieden. Maar meerdere hulp is noodig. Nu het geld duur wordt, en de roof op de Hollandsche Hypotheekbank gepleegd, zekere schuchterheid in de financieele wereld deed geboren worden, staat het te voorzien dat de bouwerij in de groote steden voorloopig stil zit. Daarom is hulp van alle werklieden verenigingen, maar ook van de armbe sturen by die der gemeenten, dringend noodig. En zoo dringt zich met grooter kracht dan lange krantartikelen vermogen, het vraagstuk der verzekering tegen werk loosheid naar voren. Zal het dit kabinet gelukken een wets ontwerp in dien geest eenigszins spoedig klaar te krygen, het zal ons hartelijk ver heugen. Meer dan door vrede-bonden en vredes- eonferentiën we hebben 't al lang voor speld wordt de oorlog onmogelijk door de volmaking der veroielingswerktuigen en door de enorme prijzen die nog slechts enkele landen kunnen betalen. Vooral onder de zeemogendheden duurt de wedstrijd in het bouwen van steeds goederen bracht men deze in den grooten toren, waarop rechthebbenden het aldaar konden afhalen. Wanneer ik nu tenslotte ouden van dagen te Zierikzee herinner aan de woorden„Klok zonder werk" dan zullen deze zich nog wel levendig 't laatste oproertje van 1845, voor den geest roepen. Hoewel dit opstootje van betrek kelijk kleinen omvang was, moest er toch militaire hulp worden ingnroepen om het te dempen. Dezelfde grieven welke men opperde by het oproer van 1472 gaven ook nu aanleiding tot verzet, n. m. de drukkende belasting. Begin Febr. van genoemd jaar werd van iemand wegens wanbetaling de inboedel publiek verkochtby dien in- boeJel behoorde o. a. ook een kastklok, waarin echter het uurwerk ontbrak. Op deze handeling nu werd een afkeurend liedje vervaardigd, hetwelk in by na ieders handen kwam en geregeld des avonds ge zongen werd, vooral voor het huis van den deurwaarder met de executie belast geweest en voor dat van diens schoonzoon, die gemelde klok had gekocht. Het oproer werd van dien aard, dat bij beiden de ruiten werden ingeworpenhoofd zakelijk was dit het werk van een 300-tal weversgasten en ook van leerlingen van de teekensehool. De gisting onder het volk nam zóó toe, dat de regeering eindelijk besloot een deta chement militairen te ontbieden des mor gens ten drie ure van den 24 Febr. kwam dan ook een troepenmacht van 115 sol daten in de stad. Na eenige arrestaties wegens verzet, ge lukte deze het eindelijk het oproer te onderdrukken reeds den 10 Maart konden 62 manschappen naar hun garnizoen Vlissingen terugkeèren, de overigen ver trokken den 2 April en werden vervangen door een brigade van 8 maréchaussées, die in de stad bleven tot 15 Aug. toen de rust geheel was hersteld. Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1906 | | pagina 1