NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 49. 1906
Maandag 26 November 21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J, DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Abonné's die verhuizen, worden
vriendelijk verzocht bij hun nieuw
adres tevens het oude adres op te
geven.
DE ADMINISTRATIE.
JEUILLETOIT.
Snippers uit de oude doos.
Z I E RI K Z E E.
Gemengds Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
24 November 1906.
Door alle bladen der linkerzijde wordt
het debat over het voorstel der Centrale
Sectie voor vervroegde behandeling der
financieele wetten een storm in een glas
water, een opgeblazen quaestie, een stukje
Rechtache politiek genoemd.
Het is moeilijk voor een buitenstaander te
beoordeelen of zij gelijk of ongelijk hebben.
Doch wel mag onzerzijds bezwaar geop
perd worden tegen de poging van genoemde
bladen om de aanleiding tot 't debat als een
zeer eenvoudig quaes tie-tje voor te stellen.
Men moet rekening houden met het feit
dat, toen minister Harte de Tarief wet
indiende, met 't doel om daaruit 't geld
te slaan voor de verzekeringswetten die
daarna zonden komen, de linkerzijde die
vooropstelling van de Tariefwet had afge
wezen meteerst de verzekering, en dan
de dubbeltjes.
Vervolgens dat nu 't tegenovergestelde
geschiedde de Centrale Seotie toch, door
de regeering geseoundeerd, stelde vooreerst
de tinanoieele wetten te behandelen, dus
eerst het geld en dan de verzekering.
Waarbij komt dat de opzet tegen en
voor het voorstel Kolkman en Lely
zuiver praotisoh was.
Had de discussie in dit spoor, waarin
de heer Lohman haar tevergeefs traohtte
terug te brengen, kunnen blijven, de veer
tien dagen uitstel waren er allicht tooh
gekomen.
Maar er zat een geschiedenis van
een politieke ommezwaai, hierboven ver
meld, aan vast, en dit maakte de een
voudige quaestie belangrijk.
Overigens mag om te onthouden, worden
geconstateerd, dat by de verdediging van
het voorstel der Centrale Seotie de eerste
viool gespeeld werd door den premier uit
het kabinet die er niets mee te maken had,
en den premier uit de S. D. A. P. als den
stilzwijgend aangewezen politieken leider
der ministrieele linkerzijdehetgeen ge
noegzaam bewijst dat het voorstel, ook
143
DOOK
SCALDIS.
IV.
Het eerste oproer te Zierikzee, waarvan
-Ie geschiedenis spreekt had plaats in 1472,
onder de regeering van Karei den Stoute,
die, bij het sterven zyns vaders Philips van
Bourgondie, in 1467 aan het bewind kwam.
Deze vorst had, om zyne vele oorlogen te
kunnen voeren, steeds geldgebrek, en zocht
daarom overal, en zoo ook te Zierikzeeon
gehoorde belastingen in te voeren. De eene
belasting was nauwelijks opgebracht of de
andere was in 't verschiet; daarenboven
bekommerde hy zich niet in 't minst om
vrijdommen en voorrechten der ingezetenen.
In eerstgenoemd jaar schreef hy eene
nieuwe belasting uit op de eerstelevens-
behoeften en stelde tot ontvangers dier
middelen aanMichiel van Heenvliet en Heer
Claes Sijmons, Priester. Dat hy daarin
streng te werk ging en dat het bevel moest
uitgevoerd worden op verbeurte van lijf en
goed; hooren wy uit het desbetreffend
plakkaat„wel weetende" zegt hy
daarin „dat wy den overtreeders met
den swaerde criminelyk doen rechten ende
punieren sullen, tot spieghel ende exempel
van alle anderen, sonder verdrach" d. i.
zonder genade.
Gelijk we later zullen zien by het oproer
van 1787, toen regeering en burgerij ver
deeld waren in Oranje-mannen en Patriotten,
zoö leefde men nu in de Hoeksche en Kabel-
imwsehe tijden.
zonder verband met de geschiedenis, niet
zoo onschuldig was als de vrijzinnige pers
het wil doen voorkomen.
Op de vergadering der Nederlandsche
Vereeniging tot bevordering van Zondags
rust kwam naar aanleiding van een des
betreffend voorstel van een der afdeelingen
de vraag ter sprake, of het niet mogelijk
zou zyn, het daarheen te leiden, dat door
Van Gend A Loos geen bestellingen op
Zondag meer geschieden, om alzoo het
dienstpersoneel althans één dag in de week
rust te verzekeren. Van adressen in dezen
verwacht men niet bijster veel. Een ver
zoek aan het bestuur der Staatsspoor zou
beter helpen naar sommiger meening. In
dien zin werd dan ook besloten.
Intusschen behoeven ook de besturen
der afdeelingen in dezen niet stil te zitten.
Zij kunnen zich met de plaatselijke direc
ties van Van Gend A Loos in betrekking
stellen. Wie weet met welk resultaat.
Want we gelooven stellig, dat de direc
teuren, byaldien zulks mogelijk is, aan
een bescheiden verzoek om den Zondags-
arbeid met den ratelenden goederenwagen
te staken, zeer zeker gevolg zullen geven,
al ware het slechts ter wille van 't per
soneel. Een vrye Zondag is nog altijd
behoefte en bijna door iedereen gewild.
Aan de vele besprekingen van leger en
vloot die dezer dagen de pers van copie
voorzien, is deze week een brochure toe
gevoegd met den pakkenden titel: De
water- en vuurnering van den Staat der
Nederlanden.
Ome boeren gefopt. Nu de boeren
klagen, dat het nieuwe Kabinet ook hun
geld komt halen, roept men hun van liberale
zijde toe, dat ze met een hooger tarief er
nog erger aan toe zouden geweest zijn.
Wel mogelijk, antwoordt daarop de boer,
maar bij de stembus hebt ge gezegd, dat
als het Kabinet-Kuyper maar viel, we niets
zouden te betalen hebben. Van die nieuwe
belasting, waarin we nu mee moeten betalen,
hebt ge toen geen woordt gerept.
Ja, zegt de ander, maar we dachten, dat
gij met uw gezond boerenverstand dat wel
van zelf zoudt begrepen hebben.
In 1470 waren deHoekschen als leden van
den Magistraat gekozen, wat, volgens de
oude handvesten maar één jaar duurde. Om
zich nu die maGht voor langoren tijd te
verzekeren, leenden zij, ten laste der stad,
f 10,000, onder voorwendsel den laken
handel die toen ter tyd zeer bloeide
nog meer uit te breiden. Nauwelyks het
geld in handen hebbende, gaven zy, waar
schijnlijk aan den Graaf zelf, 3000 gld., om
zich het bewind voor drie jaren te verze
keren ook de 12 Thesaurieren deden dit,
die voor hetzelfde tydvak f 1448 stortten.
Het volk dit vernemende en ook dat tot
dekking der geleende sommen de nieuwe
belasting moest ingevoerd worden, kwam
den 20 Nov. in verzet, wat eindelijk tot een
formeel oproer oversloeg zoo werden o.a.
de genoemde ontvangers op het stadhuis
vermoord en hun lyken door de ramen der
weeskamer naar buiten geworpen.
De Graaf was woedend, en duur moest de
burgery deze wandaad boeten.
Hij kwam naar Zierikzee en den 3 Maart
naar Brussel vertrekkende, nam hij als
gijzelaars 24 der voornaamste ingezetenen
mede. Deze bleven gevangen tot 6 April,
toen hy weder in de stad kwam om het
vonnis te vellen.
Genadig kwam de burgery er af, want
het vonnis luidde er moest eene boete be
taald worden van 30,000 gld., in negen ter
mijnen te voldoen en nog een 1200 gouden
kronen voor de erven der omgebrachte
ontvangers; voorts moesten de deuren uit
de poorten genomen worden en een kruis
opgericht voor het stadhuis, en om de maat
vol te meten moesten alle handvesten en
keuren in handen van den Graaf komen
hietiövde was de ritst hersteld,
Best mogelijk, zegt nu de boer, maar
dan komt 'ter op neer, dat we voor een
kater nu een kat hebben gekregen, die ons
bijt, en dat we in elk geval leelijk door
u gefopt zijn. (Stand.)
A
Als de dagen zoo opvallend korten en
het late morgenlicht de gezinnen waar
schoolkinderen zijn, zoo licht in onge
legenheid zoo niet in de war kan brengen
vooral als men niet zeer matineus is dan
breekt spoedig de dag aan, waarnaar het
jonge volkje met meer innig zielsverlangen
uitziet dan naar het naderen van den zomer,
n.l. de dag van St. Nicolaas. En dit is hun
volstrekt niet kwalijk te nemen het is nog
meer wellicht dan de jaardag, hun ont
vangdag. Nog zooveel weken, nog zooveel
dagen, nog zooveel uren en dan komt de
langverwachte of beter het langverwachte.
Het is toch niet te doen om den persoon,
maar wel om de gaven. Zeker de kleine
kleuter, die moeder zoo dikwerf heeft
hooren zingen, hem ten pleiziere, van
St. Nicolaas, goed heilig raap, met zijn
besten tabbaard an, of heeft hooren ver
tellen van den bisschop, gezeten op zijn
wit paard, en gevolgd door zijn trouwen
knecht, uit het zuid'» en meebrengende al
die schatten en gaven zoo beheerlijk voor
het kinderoog en in overeenstemming met
het kinderlijk, soms zoo hartstochtelijk
verlangen, zoo'n kleine kleuter kan eenige
dagen voor den intocht van den goeden
Sint zoo met innig gevoel uitzien naar zijn
komst, met evenveel genot schier, als hij
met vreeze vervuld is, wanneer het er op
aankomt, den goedigen en braven mau
onder de oogen te moeten zien.
En we zouden zoo zeggen, verstoor die
kinderlyke illusie niet ontijdig door een
kil en wysgeerig betoog. De nuchtere zin
van uw kind in bond met het proza van het
kinderleven, zullen spoedig genoeg het rag
der fantasie uit elkander slaan en ge zult
dan uwen blozenden knaap evenmin in ver
rukking kunnen brengen over de goedigheid
van den bisschop van Mira als ge hem inti-
mideeren kunt met diens gestrengheid
tegenover de onbraven.Dit oogenblik komt
spoediger dan ge denktvan uwe zijde be
hoeft ge het niet te verhaasten. Maar is,
naar ge bemerkt, dit moment daar, aarzel
Karei sneuvelde in 1477 en nu kwam
zijne dochter Maria, zachter van aard dan
haar vader, aan 't bewind. Zy deed op den
dag harer blijde inkomste in de stad den
burgers al hunne voorrechten teruggeven.
Van het oproer in 1672, ter oorzake van
de verheffing van Prins Willem III, vinden
wy niet veel geboekt. Wagenaar zegt er
van „dat de boeren al de glazen van het
stadhuis insloegen".
Ook by de verheffing van Willem Karei
Hendrik Friso in 1747 hadden er onlusten
plaats. Den 25 April van dat jaar, des mor
gens ten 11 ure kwam er hier een schuit uit
Veere aan met de tijding dat aldaar des
morgens ten 5 ure Z. H. tot stadhouder was
uitgeroependat de poorten van Middel
burg gesloten waren en dat daar ter stede
het huis van een der burgemeesters geplun
derd was. Zoodra was dit in de stad niet
bekend of ook hier werden de hartstochten
ontbonden en wilde men den Prins ook hier
als zoodanig uitroepenmen kwam met
eene oranjevlag aan het stadhuis en eischte
op ruwen toon dat de Prins stadhouder
moest worden, en riep dat 't land verkocht
was aan den Koning van Frankrijkenz.,
enz.
Wel was de regeering hiertoe niet dade
lijk genegen, maar om erger te voorkomen
moest zy eindelijk voor den drang der om
standigheden zwichten, zoodat den 2 Juni
de Prins met z'n gevolg in de stad kwamen.
En, zoo wuft was het volk, de vreugde was
algemeen, men sloeg eerebogen o;illimu-
neerde, enz.de Prins ging den 4 dato ter
kerk onder gehoor van ds. Canzius, die pre
dikte over Ps. 75 2, 3 en 4 en verliet
onmiddellyk na kerktyd de stad.
En nu komen wij aan het beruchte en
dan ook niet om uw kind naar zyne vat
baarheid iets mede te deelen van den mo
gelijken oorsprong van ditvooralinHolland
zoo inheemscho gebruik, om een der eerste
dagen van December tot een waren feest
dag voor kinderen 1 e maken, door het weg
schenken en uitdeolen van geschenken en
gaven ook door volwassenen nietversmaad.
En dan kunt ge, dit doende, gerust den
„heiligen St. Nicolaas"buiten beschouwing
laten. Zijn eer en mogelyke verdiensten
ook als kindervriend blijven daarbij onge
rept. En als ge vóór de uitlegging uw kind
met gullen lach verzekert, dat die uitleg nu
niet in de plaats treedt voor zicht- en tast
bare blijken uwer liefde tegenover hem of
haar, maar de geschenken even mild als
wel te voren ook op St. Nicolaas 1906 uit
deelt, dan zult ge eens zien metwelkeblijde
gezichten de kleinen uw korte rede aan-
hooren, al verlangen ze ook met kinderlyk
begeeren naar het moment, dat ze de gaven
in ontvangst kunnen nemen. En dit laatste
is hun niet kwalijk te nemen, daar zyn ze
kinderen voor.
Westkapelle. Iu de gemeenteraadsver
gadering van Vrijdag, onder voorzitter
schap van den burgemeester, werd be
handeld een verzoek van den bond van
Ned. onderwijzers afdeelingMiddelburg, tot
verhooging van de jaarwedde der onder
wijzers, waarop B. en W. voorstellen om
op het verzoek afwijzend te beschikken
wegens den finaneieelen toestand der
gemeente, dat- met algemeene stemmen
wordt aangenomen. Vaststelling van het
suppletoir kohier ran hoofdelijken omslag
1906, tot een bedrag van f20,26, eveneens
met algemeene stemmen aangenomen. Een
verzoek van den directeur der telegrafie
te Ylissingen tot wijziging van de thans
bestaande regMfng in de uren van opening
van het telepbuonkantoor zoodat de ope
ning zoude worden gesteld van 8V2 tot 9'/2
van ll'/2 tot I2V2, van l'/2 tot 2'/2 en van
5'I2 tot 6'/2 ure, wordt met algemeene
stemmen aangehouden. De benoeming van
le en 2e pU its vervangend telephonist,
wordt eveneens met algemeene stemmeD
aangehouden. Het voorstel van B. enW.
voor ons land zoo droevige jaar 1787, en
welk jaar ook vele donkere bladzijden
vult iu de anmalen van Zierikzee. Te wijd-
loopig zouden we worden om den oorsprong
der onlusten in die tijden na te gaan. In
de indertijd duidelijk geschreven opstellen
in De Zeeuw over de plundering te Mid
delburg hebben wij genoegzaam kennis
kunnen maken hoe en om welke reden
de strijd tussohen Prinsgezinden en Patriot
ten ontstaan was.
Met belangstelling, maar ook met
weemoed zagen wij, hoe ruw het te Mid
delburg toeging en hoe vreeselijk deze siad
onder die burgertwisten moest lijdeD. Nu,
het oproer aldaar was als 't ware het voor
spel van wat te Zierikzee stond te geschie
den. In koïte trekken willen wij zien hoe
onbesuisd de Oranje-mannen ook hier huis
hielden.
Nadat het sedert de laatste helft van
1786 door allerlei oorzaken al gegist had
in de stad, sloeg het morren ook op de
boeren ten platten lande over ook dezen
meenden bijzondere grieven te hebben naar
aanleiding^ van het volgende
Reeds in 1768 hadden enkele kooplieden
in granen te dezer stede, aan den Magi
straat het verzoek gerieht een korenmarkt
in te stellen, maar hierop werd afwijzend
beschikt. In 1786 besloot de regeering
evenwel een handels-maatschappij op
W-Indïè op te richten meteen eene koren
markt in te voeren en ook dat de markt
dag van Zaterdag op Donderdag zou verzet
worden, wijl de handelaars dan genoeg-
zamen tijd hadden hun graan nog dezelfde
week naar Holland te kunnen vervoeren
dit laatste besluit was vooral geen koren
op jen molen van de boeren.
om te besluiten of, al of niet tot 15
Februari a.s. het water op de vroonen zal
worden gehouden; wordt besloten om tot
dien datum het water op de vroonen te
houden. Tegen stemden de heeren Cijsouw
en Hendrikse.
Voor de benoeming van een lid in het
burgerlijk armbestuur worden aanbevolen
de heeren Hubregt Cijsouw en A. Minder-
houd J.Kz. Benoemd wordt met 5 stemmen
Hubregt Cijsouw, terwijl 1 stem op A. Min-
derhoud is uitgebracht. Vervolgens wordt
door B. en W. aan den raad aangeboden
de vroonrekening dienst 1906, die tot een
bedrag van inning f13,60 per rund en
k f 14,60 per paard over een vol jaar
met algemeenestemmen word taan genomen.
Bij de rondvraag stelt het lid dhr. A.
Minderhoud nog voor om aan de Maat
schappij tol exploitatie van den stoomtram
„Walcheren" te verzoeken het gedeelte
straatweg beoosten den lichttoren tot de
tramhalte „Westkapelle" voldoende met
lichtgevende lantaarns te voorzien en het
reizend publiek daarmee ten goede te
willen komen.
Naar aanleiding van ons bericht
omtrent een aanbod van vijf ton, dat aan
den burgemeester van Veere gedaan zou
zijn voor den beker van Maximiliaan van
Bourgondie is gevraagd of op het verbod
tot verkoop niet is terug te komen. Of
zal het Rijk bereid gevonden worden die
5 ton aan Veere uit te keeren tegen het
voorrecht, aan dit historische stuk in het
Rijksmuseum een waardige plaats te ver-
leenen, waar het tenminste kijkers zal
trekken De M C. herinnert er aan dat
het verbod om den beker te verkoopen
berust op den schenkingsbrief. Maximi
liaan van Bourgondie heeft den beker in
1551 aan Veere geschonken onder de
nadrukkelijke bepaling dat de beker altijd
te Veere zou moeten bijven. Toen eenige
jaren geleden de gemeente Veere zelf
overwoog om den beker te verkoopen, is
door de Regeering beslist, dat de boven
genoemde bepaling nog altijd van kraoht
is en de beker niet uit Veere weg mag.
Te Biervliet zijn Donderdag voor
den heer mr. J. J. Heijse de in beslag
genomen suikerbieten van den voortvlueh-
tigen Oubrie op het land van den land
bouwer Dhuy vetter publiek in massa door
Luide gaven dezen hun afkeuring te
kennen en wel op grond, dat er gebroken
werd met het oude. De eigenlijke oor
zaak zat echter dieper. De leden van den
Magistraat waren meerendeels Patriotten
nu kwamen die verdervende nieuwigheden
uit het brein van die Anti-Prinsgezinden
en dit kon men niet verkroppen, vandaar
dan ook dat ook de boeren veel aandeel
hadden in de troebelen die nu volgden.
Het eerste openbaar verzet tegen de
regeering had plaats op een der dagen
van Nov. 1786eenige visschersjongens
uit de stad en boeren van het platteland
Tertoonden zich op straat met oranje ge
tooid. De Raad dit willende tegengaan,
verbood zulks bij publicatie van den 13en
ditodit verbod werkte eehter juist als
olie in 'tvuur.
Drie dagen daarna verstoutten zich
eenige boeren zich met oranje te behangen
in de herberg „de drie Morianen" op den
hoek van den Dam en daarbij Oranje
boven! te roepen. De Overheid hiervan
verwittigd nam twee personen in hechtenis
en vervoerden dezen naar 's-Gravensteen
spoedig werden zij echter vrijgelaten, na
God en de Justitie, op hunne bloote
knieën om vergeving te hebben gebeden".
Deze afloop was niet naar den zin der
heethoofden, die gehoopt hadden dat het
nu reeds tot een formeel oproer zou ge
komen zijn, waarom men wilde beproeven
of de boeren ontvankelijker waren dan
de stedelingen om de onlusten op te wek
ken, en de muitelingen vertrokken den
volgenden dag naar Brouwershaven en
Zonnemaire. Hoe de uitslag was hopen we
in ons volgend nommer te zien.
Wgrdt vervolgd)
