No. 48, 1906.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Zaterdag 24 November
21e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JOïfGÈ-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Gemengde Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02".
UITGAVE" DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
23 November 1906.
De heer J. v. Oversteeg heeft bij Kirehner
te Amsterdam een vlugschriftje ter perse
gelegd getiteld „Onbelemmerd streven".
Een woord aan de Jonge Liberalen.
Hij herinnert aan de verkiezingen van
1905 waarbij volgens „men" het Neder-
landsche volk zich heeft uitgesproken voor
een vrijzinnige staatkunde. Wat dat is,
maakte bij sommigen, zelfs nog eer de
stembus gesloten was, een punt van over
weging uit. Adres prof. Holwerda in zijn
vlugschrift: „Wie zyn wij zelf?"
Nu heeft een woordvoerder der Jong
Liberalen gezegd „dat vele der jongelieden
van de liberale beginselen niet op de hoogte
zijn, nog gezwegen van de beginselen dei-
tegenstanders."
Dezen nu wenscht de schrijver in zijn
brochure te hulp te komen.
Zelvelder heeft 18 Maart 1906 in een
vergadering van Jong Liberalen gezegd
dat „Vrijzinnig beduidt een onbelem
merd streven naar WAARHEID!"
Terwille nu van deze „onbelemmerde"
sir evers naar waarheid heeft Van Oversteeg
een paar vergaderingen van „Vrijzinnige
Propaganda-vereenigingen" „bqgewoond"
en fantaseert daarvan de notulen.
Die notulen zijn met groote gevatheid
en met een mengeling van ernst en luim
saamgesteld. Vooral die waarin hij voor
deze jeugdige Strevers «die de beginselen
van hunne staatkundige tegenstanders niet
kennen" het a. b. e. van ons antirevolu
tionair staatsrecht ontvouwt en toelicht.
Deze brochure moet door onze jeugdige
vrienden in Club en Vereeniging gelezen
worden. Zij is niet een voor-de-mal-
houderij, zooals zij den oppervlakkigen
tegenstander bij den eersten oogopslag toe
schijnen kan, maar een blootlegging van
droeve onkunde en een poging om ook
den tegenstander een weinig op de hoogte
te breDgen met de antirevolutionaire leer
en ons politiek bedoelen.
Dit laatste juist, komt men achter, wan
neer men maar naarstig dóórleest, en niet
oppervlakkig doorléést.
Voor dit goede, leuke, leerrijke ge
schriftje hebbe onze grijzende doch nog
jeugdige amanuensis onzen dank.
Hij schrijve er meer zoo.
Wij bevelen zijn boekje voornamelijk
aan onze Jong Liberalen, die niets van de
liberale beginselen, en nog minder van de
onze af weten, ter kennisneming aan.
In een openbare vergadering voor geest
verwanten (antirev., chr.-hist. en r.-k.) trad
gisteren te Amsterdam de heer H. deWilde
op met een politieke rede „Geen winst maar
verlies." Twee christen-democraten (Janze
en Kreuzen) gingen met den Spr. in debat.
Toen deze laatste aan zjjn repliek toekwam
had een incidentje plaats, waarvan Het
Handelsblad het volgende verslag geeft.
De heer De Wilde repliceerde, doch werd toen
hij een der beweringen van den heer Janze trachtte
te ontzenuwen, door dezen in de rede gevallen
met den uitroep „dat is gelogen".
Dit deed in de zaal een heele opschudding
ontstaan.
De voorzitter verzocht den heer Janze onmid
dellijk de zaal te willen verlaten.
Dergelijke beschuldigingen konden in een ver
gadering als deze niet worden geduld. Dit ver
zoek verergerde het tumult. De heer Janze toonde
zich evenwel bereid het lokaal te verlaten, nadat
hij eenige malen met stemverheffing had uitge
roepen „Onder protest, mijnheer de voorzitter,
ik ga, maar onder protest".
Ondanks het lawaai in de zaal ging de heer De
Wilde met zijn repliek verder.
„We zullen maar doen, als ware hier niets ge
beurd
De heer Janze had bij het hooren dezer woor
den z'n jas weer uitgetrokken en was weder kalm
gaan zitten. Doch toen de voorzitter dit bemerkte
werd onder voortdurend hameren den heer Janze
met klem verzocht, te willen heengaan. Doch
thans wenschte deze hieraan niet te voldoen.
„De heer De Wilde heeft gezegd dat we zou
den doen als ware er niets gebeurdwelnu, toen
dat hoorde, ben ik gebleven en nu ga ik niet
weg, voordat de heer De Wilde die woorden
heeft ingetrokken."
De heer De Wilde„Gunst, ben je er nog Ik
dacht dat je al was weggegaan." (Daverend ge
lach).
De heer Janze bleef zitten en maakte geen
aanstalten tot vertrek. Luid geroep van alle zijden
om hem te beduiden dat het meerendeel der ver
gadering hem niet langer in haar midden
wenschtte te zien.
De heer Janze: „Eerst intrekken
De heer De Wilde „Ik heb niets in te trek
ken. Ik had den heer Janze niet meer zien zitten
en zei daarom, laten we voortgaan, als was er
niets gebeurd. Maar nu ga ik niet door vóór hij is
vertrokken".
De voorzitter „Wil de heer Janze niet goed
schiks de zaal verlaten?"
Een der aanwezigen, opstaande „Het is
onrecht, Janze te dwingen hier weg te gaan. Als
mijnheer De Wilde het niet alleen afkan, laat hij
het dan maar eerlijk zeggen. Maar als hij bang is
voor Janze, dan bewijst dat, dat hij niet
De voorzitter „U is niet aan het woord. Eerst
moet de heer Janze zijn weggegaan".
De vorige spreker „Zijn we hier in een ver
gadering van calvinisten Dan moet er de vrij
heid zijn".
Onder groot lawaai is de heer Janze opgestaan.
Hij wil nog wat zeggen, maar het wordt hem
onmogelijk gemaakt. Hij trekt z'n jas maar weer
aan en verwijdertzich, steeds doorprotesteerende.
Aan de uitgang vau de zaal neg 'n heftige woor
denwisseling met de achteraair zitlenden er h,st
incident is geëindigd.
De heer De Wilde zette zijn rnpliek toen onge
stoord voort.
Uit dit overigens vrij onbeduidende inci
dent blijkt dat onder de, meestal jeugdige,
christen-democraten, er een enkele door
loopt, die nog wat aan bescheidenheid en
zelfbekeersching moet doen, ook dingen
die den christen-democraat behooren te
sieren.
De heer De Wilde heeft hem juist be
handeld zooals 'tbetaamde: „Gunst, ben
je er nog" P
Op de synode der Nederd. Geref. kerk
der Kaapkolonie hing de afgevaardigde
van de Transvaalsche kerk, ds. Paul Nel
een droef tafereel op van den toestand van
zijn land en volk. Meer dan vijf en twintig
duizend leden zijn door den oorlog aan
de kerk ontvallen, terwijl niet minder dan
een bedrag van tachtig millioen aan eigen
dommen is verwoest. Zwaar is daaren
boven de strijd op velerlei gebied, niet het
minst de schoolstrijd, al begint hier ook
de flauwe schemering van het eerste
morgenrood te dagen.
Daarenboven is er zooveel treurigs in
eigen boezem. Hoe neemt de zedeloosheid
hier en daar breede afmetingen aan. Het
kwaad schuilt niet alleen onder de
vreemden, zooals men zieh diets maakte
vdór het uitbreken van den oorlog. Het
zit reeds in het volk. Onder eigen bevolking
neemt men dienaangaande de treurigste
verschijnselen waar.
Volgens genoemden predikant worden
de huizen van ontucht zelfs bewoond door
Afrikaners en blanke meisjes uit de Afri-
kaansche bevolking verslingeren zich aan
Chineezen. Het is thans geene uitzondering
meer, dat een Afrikaan als gevolg van ver
grijp kennis maakt met de gevangenis.
Treurige toestanden genoeg. Van harte
hopen we dat 't volk van heldenmoed voor
verdere afwijking en inzinking worde be
hoed. Ook voor hen geldt het Woord «Tot
de Wet en tot de getuigenis".
Zondag was in de straten van Brussel
een optocht te zieD, grooter dan ooit, be
staande uit duizenden.
De cijfers die opgegeven worden zullen
we maar niet noemen, omdat we ze niet j
gelooven, maar daarin stemmen alle be
richten overeen, dat het begin van den
stoet reeds het eindpunt bereikt had, toen
de stoet zich in beweging ging zetten.
De deelnemers legden dus een schitterend
getuigenis af van hun geduld.
Misschien zal hun dit ook te pas komen
bij het wachten op de vervulling van den
wensch, tot welker verkrijging hun mani
festatie doel was.
Die wensoh was wettelijke leerplicht.
BmSSSSWgMBfflBfflSaaWSS
Zuid-Bevelandsche Brieven.
VII.
Alvorens mijn tocht over Zuid-Beveland
voort te zetten wil ik op een drietal zaken
wijzen en welten eerste dat, hoe ge-
wenscht het ook zij, dat er op elke plaats
minstens één christelijke school koine er
op het oogenblik, zooals uit de bladen blijkt,
groot gebrek is aan personeel. Er kunnen
dus wel scholen gesticht worden, maar het
is te voorzieD, dat het onderwijs Diet aan
matige eisohen zal kunnen voldoen wegens
gebrek aan werkkrachten. Ook mag ten
tweede niet vergeten worden, dat het huis
gezin ver staat boven de school, althans
er boven behoort te staan. Waar dus ge
ijverd wordt voor christelijk onderwijs,
dient niet minder aan een goede huiselijke
opvoeding te worden gedacht. Vader en
moeder als handhavers der tucht en als
goede voorbeelden voor hun kroost kunnen
van zulk een machtigen invloed zijn.
Verder dient er ten derde aan gedacht te
worden, dat voor Christenouders, die tot
heden nog van de openbare school nood
gedrongen moeten gebruik maken, een
goed nagaan van wat hun kinderen wordt
geleerd en uit welke leerboeken ze lezen,
plicht is. Wordt er iets ontdekt, wat in
strijd is met hun Oëiijdems, dan dadelijk
spreken en handelen. Dit isplieht vooreigen
kroost en voor de kinderen van anderen.
Gaan we nu weer verder ons Christelijk
Onderwijs na, dan komen we tot YerseJce.
Van daar werden ook door de beide kerke
raden van de Ned. Herv. Kerk en de Christ.
Geref. Kerk adressen gezonden tegen de
nieuwe schoolwet en werd het smeekschrift
door 189 personen opgevende 126 kinderen
geteekend. Hier worden we niet teleurge
steld, want in plaats b.v. 150 kinderen op
de Christelijke School te vinden, bedraagt
dit getal nu omstreeks 200. Toch kan in
deze gemeente met meer dan 4000 zielen en
nog twee openbare scholen wel meer voor
de Christelijke School gedaan worden en
zal de degelijke prediking in de Ned. Herv.
Kerk en de ijver der Vrij-EvaDgclischen
op dit terrein nog wel gevolgen moeten
hebben.
Wemeldinge kon in 1878 ook niet werke
loos blijven. De Ned. Herv. Kerk zond
haar adres en 217 personen met 149 kinde
ren teekenden het smeekschrift. De be
volking ging na 1878 altijd nog vooruit en
toch is het getal kinderen op de Christelijke
School niet 150 of meer maar slechts 130.
Hier kan dus onder degenen, die zich in
1878 voor het Christelijk Onderwijs ver
klaarden nog wel wat worden gewerkt om
ze te doen toonen dat ze ook nu nog voor de
Christelijke school zijn en zich de geringe
opoffering, die er na de wet-Kuyper nog
blijft, wel willen getroosten.
De Vereeniging «Uit het VolkVoor
het Volk" te Middelburg, heeft thans
definitief besloten het concours voor Har
monie- en Fanfarecorpsen te doen doorgaan.
Door onvoorziene omstandigheden is de
datum van uitvoering nu vastgesteld op
Maandag en Dinsdag 20 en 21 Mei 1907.
(tweede en derde Pinksterdag).
Wissenkerke. Van de Zeekeerende
werken welke, na den stormvloed van 12
Maart j.l. aan de onder deze gemeente
gelegen zeedijken noodzakelijk werden
geacht, naderen die van den polder Soe-
lekerke, aangenomen door Job Wolfert te
Hoek en Lamb, van de Velde te Bruinisse,
en die van den Willempolder, aangenomen
door voornoemden Job Wolfert, hunne
voltooiing. Ook de dijksverbeteringswer
ken aan den Heer Janszpolder, bestaande
hpofdzakelijk uit muurwerk en klinker-
bekleeding, aangenomen door A. van Hee
te Kamperland, zijn in vollen gang en
zullen weldra gereed zijn. Terwijl thans
de verhooging en verzwaring van een ge
deelte van den zeedijk van den Thoorn-
polder onlangs aanbesteed aan M. Kleppe
van Seherpenisse voor zijne inschrijving
van f6000, zijn aangevangen, zal eerstdaags
ook worden begonnen aan gedeeltelijke
verhooging \an den zeedijk van deu on-
ruslpolder. Dit werk bij publieke besteding
niet gegund wegens de veel te hooge in
schrijvingen, waarvan de laagste nog be
droeg f8130, is thans onderhands aan
voormelden Job Wolfert aanbesteed voor
f 4500. Een aardige illustratie van de
overdreven oonelavemakerij onder de aan
nemers in den afgeloopen zomer.
Op een adres van ingezetenen van
't gehucht Geersdijk onder deze gemeente
aan den Directeur der posterijen te Mid
delburg om een hulppostkantoor aldaar is
afwijzend beschikt, op grond dat het post
verkeer aldaar nog geen voldoenden om
vang daartoe heeft bereikt.
Met ingang van 1 Januari 1907 wordt
de kommies 2e kl. bij de belastingen M.
L. Teulings te Roosendaal tijdelijk belast
met de waarneming van het grenskantoor
Kauter.
Geslaagd. Bij het jongst gehouden
examen voor den rang van milicien-ser
geant zijn geslaagd bij het 3e reg. inf. de
volgende milicien-korporaals
Nooteboom, Augusteyn, Jansen, Van Log,
Voets, Nabart, Besemen, Hannewijk, De
Keyzer, Van Lare, Bijlaard, Snijder, Ver-
hage, Van den Bunder, Walsmit, Griep,
Kerle, De Beukelaar, Polderman, Visser,
Passenier, Imanse, Van der Water, De
Lange, Teunissen, Groffen, Geuze, Jonge-
pier, Van Baarle, Huysmans, Vermaas,
Krijger, De Lare, Kok, Areman, Weyts,
De Koning, Van Gastel, Goetheer, Wil-
lemse en De Baare.
Kattendijke, De politiek in deze ge
meente is weer een nieuwe phase inge
treden. Naar wij uit vertrouwbare bron
vernemen worden thans door dhr. Van
Daalen, wethouder, in overleg met dhr. De
Wilde, ex-wethouder van Kattendijke,
pogingen in 't werk gesteld om eene split
sing der wijken A en B te verkrijgen.
Reeds zijn de eerste ofiioieele stappen
daartoe gedaan. Goesche Crt.)
Hansweert. Donderdagmorgen geraakte
het roet suikerbieten geladen aakschip
«Morgenster", schipper Haerink, alhier, op
den berm. Door de sleepboot «Den Beer"
is het schip afgesleept en alhier binnen
gebracht.
Heinkenszand. In de gemeenteraads
vergadering van Woensdag was de wet
houder J. Braamse met kennisgeving
afwezig. Ingekomen was een request van
J. Bsk en P. Harthoorn, slagers alhier, om
wijziging der verordening op het keuren
van vleesch en spek, welke verordening-
naar hunne meening niet behoorlijk of
veel te scherp toegepast wordt, welk stuk
voor kennisgeving werd aangenomen. De
gemeentebegrootiDg voor 1907 en over
1906 werden op voorstel van B. en W.
gewijzigd en zullen ter goedkeuring worden
opgezonden aan Ged. Staten. Suppletoir
kohier op de hondenbelasting 1906 wordt
vastgesteld na behandeling op f 10.25 en
dat op den hoofdelijken omslag 1906 na
behandeling en bespreking op een totaal
bedrag van f32.185. In behandeling komt
nog een adres van den Burgemeester om
ontheffing van inwoning in de gemeente,
waaromtrent besloten wordt teadviseeren
dat het wenschelijk en nuttig is, dat de
de Burgemeester in de gemeente woont,
dat er op 't oogenblik geen gelegenheid
tot inwoning is eD, dat, daarom voorgesteld
wordt voor één jaar, dus tot 21 Nov. 1907
ontheffing te verleenen. Wekelijksche
spreekdag Donderdag van 101 uur op
het gemeentehuis.
Krabbendijke. Donderdagavond trad
voor de anti-revolutionaire kiesvereeniging
op Mr. De Wilde, van Goes, om te spreken
over „De Christen en de politiek". Spreker
begon te zeggen, dat de politieke ontwik
keling der Nederlanders laag staat en dat
ook in vroeger tijd er meer Zuid-Nederlan
ders dan Noord-Nederlanders op den voor
grond traden. Een oogenblik slechts, in het
midden der 16e eeuw, toen als het ware het
bloed onder de nagels werd uitgehaald,
kwam er opleving, maar na 1581, de
afzwering van Filips, liet het gros der
Noord-Nederlanders alles weer loopen, zoo
het ging. Geen volk werd slechter gere
geerd dan het onze en dat het toch staande
bleef, lag in de groote kracht van het
Calvinisme. Spreker wees als voorbeelden
van politieke ontwikkeling op de Grieken
in vroeger tijd en de Engelschen van tegen
woordig. Politiek is niet staatkunde maar
staatkunst. Spreker wees op het verschil
tusschen beide woorden en op de roeping
van elk Christen om aan de politiek te doen.
Wij hebben politieke rechten en zijn voor
God schuldig als we er geen gebruik van
maken tot heil van volk en vaderland. Spr.
wees op het verschil tusschen den georden-
den staat en b.v. landen als Arabië en de
binnenlanden van Borneo. God is nietalleen
liefde maar ook de eerste grond van alle
recht, daarom moet de overheid het licht
van dat Woord ook gebruiken. Spr. be
paalde zijn gehoor verder bij het feit, dat
in de 19e eeuw het liberalisme, hoewel
zeker niet meer dan 'U deel uitmakende,
nochtans zich meester heeft gemaakt van
wetenschap, kunst, kerk en staat.
En nu door verdeeldheid te zaaien
tusschen Hervormden, Gereformeerden en
Oud-Gereformeerden tracht het de macht
te behouden.
Dat het alles kon beheerschen lag aan
de lauwheid der Christenen. Ze lieten
Groen van Prinsterer eenvoudig praten en
daarom moeten wij ons best doen, dat er
mannen naer de Tweede Kamer gaan, die
voor God willen buigen en moeten allen
aan de praktische staatkunst mee doen.
Er worden drieërlei bezwaren ingebracht
tegen dit meedoen en wel
lo. de politiek is oneerlijk2o. de strijd
moest er niet zijn, maar vrede3o. wij
moeten Dist strijden voor uiterlijke macht,
maar voor het koninkrijk Gods.
Spreker wees wat het eerste punt be
treft er op, dat ook de handel dikwijls
oneerlijk is, maar niet in zich zelf, en dat
waar oneerlijke handel en oneerlijke poli
tiek als slecht veroordeeld wordt, aan de
goede daarvan wel mag, zelfs moet gedaan
worden. Wat punt 2 betreft wees spr.
op het woord van JezusIk ben niet ge
komen om de vrede te brengen maar het
zwaard en wat punt 3 betreft, dat wel
zeker ook om de zaligheid der ziel moet
worden gedacht, maar ook op staatkundig
gebied door ieder zijn plicht moet wor
den volbracht.
Na de pauze vroeg J. Vogelaar van
Rilland in verband met Rom. 13 1 over
de afzwering van Filips en C. Haverhoek,
bestuurslid der kiesvereeniging, of ook
onder ons niet de macht van den sterkste
beslist, of het goed was, dat zelfs ambts
dragers hem afmaanden aan politiek te
doen, en vroeg naar het feit dat mannen
als ds. Talma en prof. Fabius op 't gebied
der sociale wetgeving tegenover elkaar
staan.
Spreker beantwoordde Vogelaar, dat
geen aardsch gezag absoluut is en daarom
verzet in geval van noodzaak toegelaten
en aan Haverhoek, dat er altijd onrecht
blijft bestaan, maar naar gelijk recht voor
allen moet gestreefd worden dat uit heel
zijn rede is gebleken, dat bedoelde ambts
dragers dwalen, dat ze integendeel op de
noodzakelijkheid om aan politiek te doen,
steeds wijzen moeten en dat spreker staat
op het standpunt van Dr. Kuyper, Ds.
Talma en De Savornin Lohman, datdenood
der arbeiders verplichte verzekering eischt.
Nadat de voorz. den spreker had bedankt,
ging Ds. J. de Koning, nadat Z.E.W. een
kort wooid gesproken had, en er een
psalmvers was gezoDgen, voor in dank
gebed en was de verg., die met psalm
gezang, het lezen van 2 Kron. 10 114
en gebed geopend was, afgeloopen. Een
40 a 50-tal leden en belangstellenden
woonden de verg. bij.
Wolfertsdijk. Donderdagavond hield.
