NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 47. 1906.
Vrijdag 23 November
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JÜNGË-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Abonné's die verhuizen, worden
vriendelijk verzocht bij hun nieuw
adres tevens het oude adres op te
geven.
DE ADMINISTRATIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
f
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
22 November 1906.
Nu in alle partijen de vraag naar meer
dere uitbreiding van kiesrecht toeneemt,
achten wij het een gelukkig teeken des
tijds dat hiermee gelijken tred houdt de
beweging voor uitbreiding onzer chr scholen
Het mag toch niet ontkend worden dat
de tegenwoordige lagere klasse niet meer
is wat zij vroeger was.
In de 18e eeuw waren het de kleine
luyden bij wie het drievoudig snoer «God,
Nederland en Oranje'' het meest iD eere was.
In de 19e eeuw bleef de christen-werk
man de groote kurk waarop het nationale
leven dreef.
En nog in de 20e eeuw denk aan
het anarchistisch avontuurbleek Pa
trimonium de krachtige kern die de maat
schappij voor uiteenvallen behoedde, den
aanval op 't Gezag wist te stuiten, en het
Woord Gods boven de stemmen uit den
Afgrond uit deed weerklinken.
Maar tegenover dezen staan dan toch
in breede rijen de duizenden die reeds
lang den Bijbel uit hun scholen, gezinnen
en werkkringen hebben geweerd.DatBoek,
door de geleerden een wespennest vol fa
belen gescholden, is voor de kinderen vatf
een door deze geleerden gekweekt geslacht
een gewoon menschelijk boek, erger nog
een gansoh onbekend boek geworden.
Daarom juichen wij het toe dat naast
't streven naar algemeen stemrecht, de
strijd voor algemeene stichting van vrije
scholen met den Bijbel toeneemt.
Uitbreiding van 't getal Chr. scholen is
bij uitbreiding van het kiesrecht dan ook
noodzakelijk.
Een voik, dat zich door Gods Woord
gebonden acht, zal zijne vrijheid niet zoo
licht misbruiken.
Liefde is vindingrijk.
In Rotterdam zeker meer noodza
kelijk als op eenige plaats in ons land
bestaat een Yereeniging tot bestrijding van
de meest gevreesde volksziekte, de tuber
culose.
In het buitenland is een weg gewezen
om aan de weldoende menschheid op ge
makkelijke manier de gelegenheid tot
weldoen te geven.
Deze manier past men voor 't eerst in
ons land ook te Rotterdam toe.
Men koopt aan de Rotterdamsche post
kantoren weldadigheidszegels voor twee
centen per stuk, en plakt er de brieven
mee dicht.
Op de voorzijde van den brief plakt
men het frankeerzegel, op de achterzijde,
tot sluiting, het weldadigheidszegel.
Koningin Emma, de patronesse der wel
dadigheid tegenover tuberculoslijders, gaf
hare toestemming haar borstbeeld op het
weldadigheidszegel te plaatsen.
Een nieuwe partijgroepeering in ons
staatkundig leven is het ideaal dat iedere
vrii zinnige zich voorstelt.
Een partijgroepeering waarbij de anti
these verplaatst wordt. En dus de schei
dingslijn niet loopt tusschen geloof en
ongeloof, tusschen godsdienst en mensche-
lyke rede, tusschen kerk of loge, maar
tusschen democraten en conservatieven.
Een ideaal dat wel meer en meer een
illusie zal blijken. Een ideaal dat steeds
verder wegzakt.
Men heeft Viviani's godslasterlijke taal
in de Fransche Kamer toegejuicht door
alles wat zich in Europa vrijzinnig
noemt, maar te lezen om te weten hoe ver
we verwijderd zijn van zoodanig ideaal.
Eerst zouden de vrijzinnigen aan de
christelijke partijen deugdelijke bewijzen
moeten geven dat onder hun regime de
christelijke grondslagen van ons volks
leven niet zouden ondermijnd worden.
En hun optreden bewijst juist overal
het tegendeel
In de vergadering der Liberale Unie
dezer dagen gehouden, heeft de heer Van
Kammen, lid der Kamer van Koophandel
te Dordt, blijkens 't verslag in de N. R. C.
onder meer het volgende gezegd
Dit gedeelte der nieuwe belastingvoor
stellen (verhooging van den jeneveraccijns)
moet dus verworpen worden. Tevens
merkte Spr. op, dat in 1904 (lees 1905)
de bij het gedistilleerd belanghebbenden
den indruk hebben gekregen, dat de aan
staande regeering niet in verdere bemoei
lijking hunner belangen ver eerdering
van inkomsten zou zoeken. Spreker gaf
niet onduidelijk te kennen, dat hij de
overivinning der vrijzinnigen voor een deel
toeschrijft aan de Drankwet van 1904, en
hij vreesde, dat .die sympathie door de
regeering zal worden verspeeld".
Terecht vestigt een inzender in de Rot
terdammer op deze uitlating de aandacht.
Nieuws bevat zij wel niet. De Drankwet
heeft voor een groot deel schuld aan den
val van het vorige kabinetde val van het
tegenwoordige zal wel gevolg zijn van den
Jenever-accijns.
In beide gevallen echter walgelijke en
door ons afgekeurde motieven.
N
De Roomsch-Katholieken maken meer
en meer ernst van hun optreden tegen wat
zij noemen den „vuilhandel" en wat wij
zouden noemen den handel in onzedelijke
platen en boeken.
Waar zoodanige vieze dingen voor de
glazen liggen, loopt in Amsterdam voor
zoodanigen winkel een man met een bord
waarop staat „Koopt niet in winkels met
onzedelijke uitstalling".
Dat helpt, want de winkelier doet een,
twee, drie, het gewraakte uit de étalage
verdwijnen.
Het vorig Ministerie wenschte ook die
openbare tentoonstelling en verzending van
onzedelijkheid te stuiten.
En zoo gaan Rome en Dordt weder samen.
Het monsterverbond in volle werking,
zeker tot grief van een deel der vrijzinnigen.
Dat komt omdat bij de Christelijke par
tijen, of bij alle leden der Christelijke
partijen, die hunne roeping begrijpen, de
begeerte leeft om onze Christelijke maat
schappij te beveiligen tegen den toenemen-
den afval, waarbij godsdienst en zedelijk
heid overboord geworpen worden.
Oneerbaarheid, gemis aan zedelijkheids
besef verwoestte, naar de geschiedenis zegt,
eens de Grieksch-Romeinsche wereld, on
danks al haar rijkdom aan kunst en genie.
Het Christendom met zijn leer van zelf
verloochening en sober leven redde haar.
En zoo is het nog
Waar de slinger van de klok is, zegt een
oud spreekwoord onder onze plattelands
bevolking bekend, daar slaat ze aldoor.
Hoe het komt dat de Indische begroo
ting dit jaar zooveel op peuterwerk ge
lijkt en zoo weinig belangstelling gaande
maakt
Wel omdat er geen belangrijke vraag
stukken bij besproken worden.
Minister Idenburg is begonnen met de
oeconomische positie van de inlandsche
bevolking te versterken, en wordt op dien
weg door zijn opvolger Minister Fock
trouw gevolgd.
Wachten we nu de resultaten af.
Daarbij komt, dat voor het volgend jaar
de uitgaven voor Indië zoo ongeveer klop
pen met de ontvangsten, en als dit zoo is
dan is de prikkel voor veel geharrewar
ontnomen.
Laten we intusschen er direct tot waar
schuwing bijvoegen dat deze betrekkelijk
gunstige toekomst grootendeéls te danken
is aan wat men noemt toevallige oorzaken.
Bepaaldelijk aan de hooge prijzen van het
tin afkomstig van Banka en Billiton.
Dalen deze dan zal de begrooting niet
kloppen,
In petilleerend, zoetvloeiend Fransch,
vol poezie, sprak Viviani in de Fransche
Kamer, van een met plechtig gebaar doo-
ven van het hemellicht, maar wat deed
Van Kol, de socialistische afgevaardigde
van Enschedé, in sober Hollandsch en
dus minder zwierig, toch eigenlijk beter
Door de heeren Malefijt en Boogaart was
terecht gewezen op de macht van het
Mohamedanisme, van den Islam, in onze
Koloniën. Ernstig klaagden zij er over,
dat het Gouvernement de verbreiding van
de leer van Mohammed steunt, terwijl de
zending niet wordt bevorderd. Vele in
landsche scholen zijn secte-scholen der
Mohamedanen.
Och, zei de heer Van Kol, de Islam is
nog zoo kwaad niet. Die godsdienst past
zich veel meer aan de behoeften van de
inlandsche bevolking dan het Christendom
Of hier de christelijke grondslagen van
ons volksleven ook ondermijnd worden
De Halve Maan past zich beter aan dan
het Christendom volgens den heer Van Kol.
Een nieuwe, uiting der antithese.
Tegenwoordig schijnt het oude, doch niet
verouderde vraagstuk der luchtscheepvaart
opnieuw de gemoederen van sommige
vooruitstrevenden men kan ze wel noe
men excelsior-mannen in Engeland en
in Amerika in beweging te brengen. Er
zijn reeds prijzen uitgeloofd voor'ngrooten
luchtwedstrijd en wel voor een internatio
nalen wedstrijd. Natuurlijk niet met een
soort luchtschip of ballon, maar met een
heusche vliegmachine. Er is niet minder
dan honderdtwintig duizend gulden
voorwaar geen peulschilletje te verdie
nen voor dengene, die met zulk 'n machine
als een vogel weet te vliegen van Londen
naar Manchester. Tweemalen zullen de
deelnemers op dien tocht mogen stilhouden
niet om te rusten, maar om olie in te
nemen. Dit zal het volgende jaar reeds
plaats vinden. En wie van de liefhebbers
dan nog niet met zijne machine gereed is,
of wien de tocht niet meegevallen is, kan in
1908 de proef wellicht met verbeterde
machine nog eens dunnetjes overdoen van
Par(js naar Londen. Bij welslagen kan hij
op gelijke premie rekenen. De beide uit
lovende vereenigingen zijn zoo goed als de
bank. Men spreekt reeds van deelnemers.
Ze zouden in Amerika moeten zitten. Vol
gens sommigen hebben in het land der-
uitvindingen bij uitnemendheid, zekere
gebroeders Wright te Dayton in Ohio de
hoofdmoeilijkheden in de luchtscheepvaart
de handhaving van het evenwicht, wat
de vogel by instinct doetzoo nagenoeg
weten te overwinnen en zouden deze alzoo
na jaren proefnemingen een natuurgeheim
hebben ontdekt, waarmede zij zooals van
zelf spreekt niet te koop loopen, maar stil
letjes als het geheim van de luchtscheep
vaart voor zieh behouden evenals de werk
tuigkundige vanwien J ohnson, de Engelsche
schrijver, in zijn „Rasselas" verhaalt. Het
kan zulke verkeerde gevolgen hebben,
meende deze, als jan en alleman zoo maar
konden gaan vliegen. De menschen zijn er
niet naar. Als ze allen braaf en deugdzaam
waren, ja, dan
Maar de brave werktuigkundige vol
idealen over zijne uitvinding, moest zelf
het gelag betalen, toen hij op zekeren mor
gen zijn proeftocht met zijne vleermuis
vleugelen wilde ondernemen in het bijzijn
van een Abessynischen prins, aan wien hij
het geheim had toevertrouwd. Theorie en
practijk zijn twee. Dit zal ook bij de voor
genomen luchtvaart nu wel blijken. Als het
er ten minste toe komt.
BBlteïlaidseh OrerziebL
Engeland.
De Engelsche gemeenteraadsverkiezin
gen, die voor eenige weken zoo in het
nadeel der liberalen uitvielen, hebben aan
leiding gegeven tot bespreking in de groote
pers hoe die gemeenteraden wel in elkan
der zitten.
Een Engelsche gemeenteraad bestaat in
het algemeen uit drie deelen eerst de
„mayor", de burgemeester. Hiervan zijn
er in Londen 28 een er van is de „Lord
Mayor" der „City of London".
Dat „Lord" wil niet zeggen dat hij
hoofd is van die 28. Het is een bloote
titelals „mayor" is zyn gezag beperkt
tot de city der eigenlijke oude stad Lon
den, waaraan de 27 omliggende gemeen
ten oudtyds dorpen en gehuchten
na zelf steden te zijn geworden, lang
zamerhand werden vastgebouwd.
Die 28 burgemeesters worden, telkens
voor één jaar, door den gemeenteraad be
noemd. Een herbenoeming komt wel af
en toe voor, doch is verre van gebruike
lijk. Het tractement aan het ambt ver
bonden is trouwens in alle 28 zoo gering,
dat het nauwelijks toereikend wordt ge
acht om er de liefdadige giften uit te be
strijden, welke de titularis gewoonlijk te
maken heeft. De Lord-Mayor der City
heeft wel f 120,000 inkomen doch de dure
feesten die hij moet geven, kosten hem
uit eigen zak nog wel datzelfde bedrag
er bij. Alleen een buitengewoon vermo
gend man zou dit een reeks van jaren
kunnen bijpassen.
Deze burgemeesters behoeven niet alléén
uit de raadsleden gekozen te worden
mocht dit geschieden dan houden ze op
raadslid te wezen en ontstaat er voor hun
district een vaeature.
De „aldermen" of wethouders worden
wel ook door, doch niet hoofdzakelijk uit
de raadsleden gekozen. Zij zitten voor
2 of 5 jaar in verband met het aftreden
van den raad die ze kiest. Men kiest tot
„aldermen" zeer vaak raadsleden welke
öf reeds een geruim aantal jaren zitting
hadden, óf welke bij een verkiezing bijna
een meerderheid behaalden. Op die wijze
houdt men in het stedelijk bestuur per
sonen die men in het algemeen belang
liever niet zou missen.
Ook hierbij is de gemeenteraad niet
verplicht buiten de zittende raadsleden
te gaan. Doch doet hy dit, kiest hij „al
dermen" uit zijn midden, dan schept hij
even zooveel vacatures, waarvoor dan
nieuwe verkiezingen noodig zijn.
De gemeenteraad zelf eindelijk, de „bo
rough council" treedt, in zijn geheel, eens
in de drie jaar af en die termijn was dit
jaar verloopen.
Bij zulk een verkiezing laten de partijen
redenaars optreden. Dit jaar geschiedde
dit vrij sterk door de conservatieven. Die
redenaars kregen ook f 4,50 voor een toe
spraak tot de kiezers op de openbare straat
en f 6 voor een in een zaal.
Dat verschil van een daalder is duidelijk
voor ieder die de Engelsche gebruiken
kent. Het spreken in de open lucht is een
zeer algemeen iets. Iedereen doet het hier,
bij alle verkiezingen niet alleen, doch ook
in het gewone, dagelyksche leven,om gods
dienstige of andere onderwerpen te be
handelen.
Nu duurt zoo'n rede in de open lucht
nooit zoo heel lang, zoodat één „redenaar"
op één avond allicht op drie verschillende
plaatsen kan optreden, telkens natuurlijk
dezelfde dingen bewerend. Zoo maakt hij
op zoo'n avond nog een aardig daggeld, te
meer daar de stof hun in den regel door de
leiders der partij wordt gegeven.
Dat de liberalen van die redenaars geen
druk gebruik maakten is zeker wel de
hoofdoorzaak van hunne algemeene neder
laag geweest.
Natuurlijk kan de uitslag der raads
verkiezingen geen maatstaf zijn voor de
waardeering van het liberale kabinet.
Doch zeker is dat de teleurgestelde
vrouwen bij hun beweging voor vrouwen
kiesrecht, en de meerdere roerigheid der
arbeiders in socialistischen zin het kabinet
geen góed zullen doen.
Daarom wordt dan ook met belang
stelling de uitslag eener stemming voor
het Lagerhuis in een der districten tege
moet gezien, waar een liberaal wegens
aanvaarding eoner rijksbetrekking moest
aanatHMf
aftreden. Bij zijn verkiezing in 1905 be
kwam hij 6000, de werkman-candidaat
5000, de conservatief 4000 stemmen. Nu
heeft men weer drie candidaten. Gelijk
men weet beslist by de Engelsche ver
kiezingen niet de volstrekte, maar de be
trekkelijke meerderheid dat wil zeggen
niet. de helft plus één, maar de meeste
stemmen. Zoodat bijvoorbeeld als er 8
candidaten zijn en no. 1 heeft 6000 stem
men, en no. 2 en 3 elk 5999, no. 1 ge
kozen is, niettegenstaande hij twee derden
der stemmen tegen zich heeft.
Ook in het kabinet schijnt verschil van
gevoelen te bestaan. De radicale leden vin
den hun collega van koloniën minister Elgin
te conservatief. Daarom willen zjj hem
laten vallen. De onder-minister Winston
Churchill zou hem dan moeten opvolgen.
Daar echter meerdere ministersin dit geval
met lord Elgin mee zouden gaan, verwacht
men dat de premier Bannerma nu 't wel bij
het oude zal zoeken te houden.
Zeker is het, dat lord Elgin als minister
weinig naar den zin handelt van de parle
mentaire meerderheid. Dat bleek reeds bij
zijn bevel tot opschorting der terechtstel
ling van de Kaffers in Natal, wat als een
onbevoegd ingrijpen in de rechten eener
autonome kolonie werd beschouwd.
Sedert sloeg lord Elgin tot een ander
uiterste over, en liet de koloniale regee
ringen doen wat zij wilden. Thans verwy-
ten de radicalen hem, dat hij geen maat
regelen neemt om aan den Chineezen-plaag
in Transvaal zoo spoedig mogelijk een eind
te maken een verwijt' dat te meer grond
van recht heeft, daar Transvaal nog geen
autonomie heeft en als Kroonkolonie recht
streeks door de Engelsche regeering wordt
bestuurd. En de Chineezen-plaag is zoo
erg, dat sir Henry Campbell-Bannermann
het door Bucknill daarover uitgebrachte
rapport niet in een Blauwboek wil publi-
ceeren, en dat bij de bespreking van dat
rapport in het Huis geen dames in de „La-
dies' Galery" werden toegelaten en alle
kaarten voor de gereserveerde tribunes
werden ingetrokken.
Voor de door Bucknill voornamelijk ver
oordeelde schandalen is de minister Lyt-
telton indertijd ernstig gewaarschuwd
maar die minister, en in het Hoogerhuis de
aartsbicschop van Cantnrbury, zagen vol
strekt gèen bezwaar in hetbijeenhopen van
50,000 koelies zonder vrouwen, in de com
pounds. Thans is de stemming wel wat
veranderd dat blijkt uit het schryven van
den bisschop van Hereford aan de „Times"
waarin hij er op aandringt dat onmiddellijk
de helft der Chineezen uit Transvaal naar
hun land zullen worden teruggezonden en
de aartsbisschop van Canterbury zou de
andere helft ook wel graag kwijt willen
zijn.
Daarvoor zal de Transvaalsche Regee
ring wel zorgen, wanneer zij over eenige
maanden het recht van zelfbestuur ge
kregen heeft.
Duitschland.
In Duitschland wordt de roerpen van
staat met krachtige hand vastgehouden.
Dit blijkt onder meer uit de hardnek
kigheid waarmee wordt vastgehouden aan
den maatregel tot het sluiten der grenzen.
Zelfs de 15 koeien uit Leeuwarden voor
het Mecklenburgsche landgoed van Prins
Hendrik te Dobbin zijn terug gemoeten,
en logeeren than3, voor wie weet hoe lang,
in de Koninklijke stallen op Het Loo.
De helft der bevolking schreeuwt om
opening der grenzen voor den invoer van
vee. De partyen in den Rijksdag steken
de hoofden bijeen. De sociaal-democraten
roeren zich. De statistiek begint luide te
spreken van verontrustende vermindering
van vleeschverbruik, (3e kwartaal 1906
bedroeg het 577518 ton 547 duizend ton
in denzelfden termijn van 1904Kalm
gaat de regeering haar gang. Podbielsky
is weg.
Straks komt Arnim in zijn plaats. De
interpellatie der sociaal-democraten tot de
regeering zal pas oyer veertien dagen