VOOR ZEELAND
No. 43. 1906.
Maandag 19 November
21e Jaargang.
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
In eigen kring.
Gemengde Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Dezer dagen verraste ons de tijding dat
voor de christelijke school in de Nieuw-
straat te Vlissingen, die reeds eenigen tijd
met bekrompenheid, en mindere doelmatig
heid tobt, een nieuwe school met onder-
wijzerswoning ter gelegener tijd zal ver
rijzen.
Alzoo werd in beginsel besloten.
Binnen enkele weken zal de christelijke
school te Oostkapelle worden geopend.
Dan volgt Vrouwepolder en in den loop van
1907 't Zand met twee christelijke scholen.
Het met christelijke scholen karig be
deelde Zeeland begint meer en meer te
ontwaken en neemt aandeel in de volksop
voeding langs de christelijke lijn.
Zoo immer dan mag bij zoozeer ontwa
kend leven, een terugblik gewettigd zijn.
Toen de schoolstrijd aanving, werd hij
uitsluitend op politiek terrein gevoerd. De
scherpziende en vooruitziende Staatsman,
Groen van Prinsterer, zag, zestig jaar ge
leden, met zeer weinigen slechts, waar het
beginsel der liberale wetgeving noodwen
dig op uitloopen moest.
Daarom moest die wetgeving aangevallen
worden en daarom werd door een wachter
op Sions muren het alarmsignaal gegeven.
Toch, niet lang kon de strijd op politiek
terrein blijven, ook paedagogisoh moest
dezelfde strijd gestreden worden. Wat zou
een wettelijke gelijkstelling van de bij
zondere met de openbare school baten,
indien aan de bijzondere de kracht tot
opbouwen had ontbroken, indien het chris
telijk gezinde deel der natie niet iets an
ders, voor het christenhart en voor het
christelijk huisgezin niet iets beters le
veren kon
En zoo ziet men, na 1857 aan de eene
zijde een, eerst nauwelijks merkbare, later
meer consquent doorgevoerde tegenstand
tegen het christelijk beginsel, ten slotte
zeis in onderdrukking zich verloopende
en aan de andere zijde een zich ont
wikkelend optreden van de christelijke
onderwijzers, niet alleen meer als hoofden
hunner'wijd en zijd verspreide scholen,
ieder afzonderlijk, maar als Vereeniging
van Christelijke onderwijzers en onderwij
zeressen.
In 1860 wordt de Vereeniging voor
Christelijk Nationaal schoolonderwijs ge
boren, eenige jaren daarna gevolgd door
die voor Gereformeerd Schoolonderwijs.
Toen volgden de Normaal- en oplei
dingsscholen. De Klokkenberg in Nijme
gen dagteekent reeds van 1846, de oplei
dingsschool voor onderwijzeressen te Zetten
van 1864, de Groen van Prinsterer-school
te Doetenchem van 1878. Intussohen wer
den bij de opleiding van vele honderden
onderwijzers en onderwijzeressen ook hon
derden scholen geopend.
Ontzaglijk is de arbeid die gedurende
zestig jaren moest verricht worden, al
vorens een goed georganiseerd en rijk
begunstigd schoolwezen als de Nederland-
sclie openbare school kon vervangen
worden door de bijzondere school, die
vrijwillig hetzelfde werk doen moet, dat
zoo lange jaren door ambtenaren op kosten
der bevolking is gedaan.
En nog jaarlijks moet aan die ver
vanging svorden gearbeid, gelijk we thans
weder in eigen kring tal van handen aan
den arbeid zien om te vestigen of te
verbeteren.
Door dit werkdadig optreden wordt ons
volk langzamerhand voorbereid voor den
komenden toestand. Naarmate de toestand
aldoor men denke aan de verkie
zingen van 1905 zich scherper afteekent,
naar diezelfde mate verlevendigt de belang
stelling en verdubbelt de inspanning.
Eerst werd een poging beproefd, 't was in
de dagen van den Minister Kappeyne,
om de bijzondere school met behulp van
's rijks schatkist te verpletteren. Later,
't was in de dagen van den Minister
Kuyper, werd beproefd de bijzondere
school door de stembus te verpletteren,
jqaar telkens onze scholenbouw n?ag
't getuigen werd alweder getoond dat
Eén machtiger is dan allen.
Uit de actie tegen de scherpe wet vaD
Kappeyne werd de Unie, een school met
den Bijbel geboren, en uit de frontmakende
actie van 1905 voor de openbare school
kwam een zich ontwikkelend schoolwezen,
als van christelijke zijde tot heden nog
ongekend was, op.
De Israëlieten moesten bij het leveren
van de tichelsteenen het leem er nog bij
aandragen, maar ter bekwamer tijd ver
loste God hen uit het diensthuis van Egypte.
17 November 1906.
Neen, het is niet de Indische begrooting
die het politiek meelevend Nederland tot
attentie prikkelt.
De Indische specialiteiten, de heeren Van
Deventer, Van Kol en Boogaert prediken
voor doove ooren, want op Hoofdstuk VIII
(oorlog) is de aandacht gericht.
Met klimmende belangstelling vraagt
men zich af, zal de minister van oorlog
valllen en het ministerie in zijn val meê-
sleepen
Ons zij de ietwat nuchtere vraag geoor
loofd: en als het ministerie valt, wie zou het
dan behooren te vervangen
Mannen, meer principieel dan deze,
krijgshaftiger, meer militant?
Met een meerderheid van twee stemmen
in de Tweede Kamer en een minderheid in
de Eerste Kamer?
Mannen van de rechterzijde dan, met een
minderheid in de Tweede en een meerder
heid in de Eerste Kamer
En met een verwarden toestand, vooral
op het meest aangelegen, 't sociale terrein.
De rechterzijde hunkert niet naar minis-
triëele zetels, zal zich allerminst beijveren
een Kabinet om te werpen om zelve de
ledige plaatsen in te nemen.
Met de eere zij de last der regeering
gegund aan het bonte velerlei dat zich
vrijzinnig gelieft te noemen, en het dan ook
werkelijk is, voorzoover het betreft elkan
der te bestoken en te bemoeilijken.
Nederland staat vrij hoog op de lijst
der volkrijkste landen van Europa.
Op iedere vierkante mijl wonen in
Frankrijk 78 mensehen, in Duitschland
112, in Italië 113 en in Nederland 170.
Hooger staat Grool-Brittanje met 215
en veel hooger België, dat het meest
bevolkte land ter wereld is met 227 in
woners per kilometer.
Gaat men de stijging der bevolking in
de laatste halve eeuw na, dan staat Neder
land bovenaan.
In ons land steeg de bevolking met 80
pet., in Duitschland met 71 pot., in het
Britsohe rijk met 60, in Oostenrijk-Hoega-
rije met 56, in Italië met 31 en in Frankrijk
met 11 pet.
Met de bevolking ontwikkelt zich, zoo
als we weder uit den maandstaat der rijks
middelen konden zien, ook de inkomst
des rijks, en met die bevolking en inkomst
ontwikkelt zich ook het spaarbankwezen,
gelijk ieder jaar de offioieële cijfers
aanwijzen.
Het stemme ons tot dankbaarheid.
De Kameroverzichtsohrijver van Het
Handelsblad begint zijn overzicht van de
zitting van gisteren met 't volgende
De vergadering was niet zonder humor.
Daar waren ten eerste, de twee stemmen
die bij het opmaken der nominatie voor een lid
van den Hoogen Raad, werden uitgebracht
inplaats van op mr. v. Goor, op mr. v. Doorn,
het Kamerlid voor Gouda. Op zichzelf was die
keuze van die twee stemmers in 't geheel niet
belachelijk maar het onverwachte ervan en het
feit dat zij een lid der vergadering golden,
veroorzaakte nogal vroolijkheid.
Dan was er, ten tweede, het geval van den
Minister, die door den Voorzitter achter de
groene tafel werd teruggejaagd omdat hij
den Minister (zichzelf) het luisteren belette.
Dat zat zóó. -Volgens het Reglement van Orde
mogen er geen leden staan tusschen de ministers
tafel en de sprekersplaats. Herhaaldelijk wordt
tegen dat gebod gezondigd door de Kamer
leden, die in dit opzicht onverbeterlijke reci
divisten zijn, en telkens verzoekt dan de Voor
zitter, de ruimte tusschen de ministerstafel en
de sprekerstafel weer open te maken. Ook
heden deed hij dat op zeker oogenblik maar
hij scheen niet te hebben gezien dat er niemand
aan de ministerstafel zat zoodat de eigenlijke
reden van het gebod ditmaal niet aanwezig
was. Immers, de Minister stond juist vlak vóór
de sprekerstribune, vermoedelijk weinig zicht
baar voor den Voorzitter en toen deze laatste
de bedoelde aanmaning tot de Kamer richtte,
zag men dan ook, onder groot gelach, den
Minister eveneens heel zoet zich naar zijn plaats
achter de groene tafel begeven.
Voorts was daar de vermakelijke vergissing
van minister Van Tets. De heer Hubrecht
zou ('t was Vrijdag) een vraag stellen aan den
minister van buitenlandsche zaken en had
daartoe het woord gekregen. Hij begaf zich
juist naar zijn plaats om de vraag te stellen,
toen de minister Van Tets reeds opstond en
de vraag (die hem natuurlijk vooraf was mede
gedeeld) begon voor te lezen. Ijlings schoten
toen eenige Kamerleden toe, om Z.E. (in den
letterlijken zin des woords) aan zijn jasje te
trekken en hem te beduiden dat hij tegen
de vragen-etiquette zondigde want dat hij net
moest doen alsof hij niet wist wat er zou komen.
En eindelijk beleefde men nog hetzonderlinge
geval met de nota van den heer Bogaard t.
Deze afgevaardigde heeft, bij het Voorloopig
Verslag van de Kamer, twee zelfstandige nota's
gevoegd, waarvan de eene handelt over eene
mogelijke reorganisatie van den geeeeskun-
digen dienst in Indië. Die nota werd bestreden
door den heer B1 o o k e r en deze deed
daarbij uitkomen dat de steller der nota prijkte
met eens anders pluimen, daar hij plagiaat
had gepleegd uit een boekje van den heer
De Vogel. Er was bij deze «onthulling" hier
en daar nog al eens een satyrieke grijns waar
neembaar.
Goes. Donderdagavond was het voor de
Chr. Jongelingsvereeniging op Geref. grond
slag alhier een aangename feestavond. Zij
vierde in 't kerkgebouw haar 12-jarig be
staan. Nadat vooraf was gezongen Ps. 6810
ging de voorzitter, Oranje, voor in gebed,
en sprak een openings- en welkomstwoord.
De eere-voorzitter ds. v. d. Veen neemt
verder de leiding op zich. Uit het verslag
van den secretaris blijkt dat de vereeniging
20 leden teltidem penningmeester dat de
kas met een batig saldo van f 75 sluit
idem van den bibliothecaris dat er 105
boeken in de kast zijn. Dus allen cijfers
tot tevredenheid. De onderwerpen getiteld
„Art. 21 der Ned. Geloofsbelijdenis", „Ons
Streven", „Vaderlandsliefde", waarop eene
gedachten wisseling was toegestaan, werden
vanwege hunne uitgebreide stofrijkheid,
door allen met de meeste stilte gevolgd
terwijl" ook door verschillende leden en
niet-leden van den Bond van gedachten
gewisseld werd. De samenspraken voor
al „Het Privaat-Bezit", want die was zeer
leukwerden goed behandeld, en vielen
alzoo zeker wel tot genoegen der voor
dragers, ook goed in den smaak. De af
gevaardigde van het Ned. Jongelingsver
bond bracht zijne heilbede overen gaf
de vergadering een stukje politiek ten
beste. Idem afgev. van de Geref. kna-
penvereeniging en gaf een kort overzicht
(dit is de onderafdeeling van den Bond)
van den toestand der vereeniging. Die
knapenvereeniging telt 18 ledenverga
deringen worden gehouden des Zondags
onder leiding van dhr. A. S. J. Dekker.
Afgev. der vereenigingen op Geref. grond
slag, die een ernstig stukje voordroeg bracht
eveneens zijn heil groet over. Verder werd
de avond met ernstige en vroolijke voor
drachten doorgebracht; terwijl toepasse
lijke liederen ter afwisseling werden ge
zongen. De dames zorgden zeer goed voor
de feestvierende vergadering, want zij
waren een heelen avond druk in de weer
met het vullen van kopjes met chocolade en
het ronddienen van hét daarbij passende
gebak. Tot slot werd gezongen Psalm
72 11, waarna dhr. Wessels met dank-
zegging deze zoo goed geslaagde verga
dering sloot.
In het begin van het jaar werd in deze
gemeente een verordening vastgesteld op
het houden van mestvaalten en het stichten
van varkens-, ezels-, geiten- en schapen
hokken, die later, eenigszins gewijzigd,
door Ged. Staten werd goedgekeurd. De
hoofdbepalingen zijnelke mestvaalt of
hok moet een gemetselden voetmuur en
waterdichten vloer hebben. Voorts moeten
aflaat- of gierputten eveneens waterdicht
gemetseld en met een deksel gesloten
worden, 6 meter van de naaste woning
en 1.50 meter van naburige erven verwij
derd zjjn. Die verordening treedt 1 Januari
in werking. Slechts een vier of vijftal
houders van mestvaalten vallen buiten de
verordening, maar overigens is zij van
toepassing op alle inwoners der gemeente,
die mestvaalten houden. Tuinders en veie
veldarbeiders vallen er ouder en ook de
stalhouders. Van de laatsten zijn er die,
ruw begroot, voor een uitgaaf staan van
ruim f 2000. Ofschoon Januari, dicht ge
naderd is en er wel wordt geklaagd, wordt
nog niets gedaan om de mestvaalten enz.
voor de nieuwe verordening in te richten.
Men voorziet alzoo dat met 1 Jan. de politie
veel werk zal krijgen. (M. C.)
Vlissingen. In de Vrijdag gehouden
raadszitting werd o. a. aan den heer A. J.
van Ockenburg Sr., op zijn verzoek, onder
dankbetuiging, eervol ontslag verleend als
voorzitter van het gast- en weeshuis. Be
noemd werdentot voorzitter van het
gasthuis de heer mr. J. Smit; tot voor
zitter van het weeshuis de heer P. P. Auer
tot secretaris penningmeester van het bur
gerweeshuis de heer A. van de Putte'; tot
secretaris-rentmeester van het algemeen
armbestuur de heer G. A. Heidoorn tot
leeraar aan de burgeravondschool en avond
school voor handwerkslieden de heer A.
L. Gerritsen, Den Haagen tot lid der
commissie tot wering van schoolverzuim
de heer A. Wisse. Op een verzoek van
TÏ. Janvier om in de week na Pasohen
op het De Ruijterplein een stoomearoussel
te mogen plaatsen werd afwijzend beschikt.
Het subsidie aan de Zeevaartschool werd
verhoogd. In beginsel werd besloten aan
de vereeniging „De Zeevaartschool" om
niet af te staan den benoodigden bouw
grond aan den Noord-Zee-boulevaert
voor een te stichten De Ruijterschool.
Naar aanleiding van een adres van M.
Korver c.s., betreffende 't aanbrengen van
waterleiding op het Eiland werd goedge
vonden aan adressanten mededeeling te
doen van de ontvangen inlichtingen der
duinwatermaatschappij. Omtrent het voor
stel van burg. en weth. om de handelingen
van den raad in druk uit te geven, werd
besloten de voornaamste stukken en de
notulen te doen drukken.
In de op den 14 November gehouden
algemeene vergadering van aandeelhouders
der stoomtramweg-maatschappij „Soeiéte
Anonyme des Tramways k vapeur Fles-
singueMiddelburg et extentions," zijn
benoemdiot president de heer Eduard
Thijs, administrateur-délégué de heer G.
Ch.Berckmans, administrateuren de heeren
J. D. Peters en F. WaltoD, commissaris de
heer L. E. M. van Raalte. Voorts is beslo
ten de heer G. Ch. Berckmanste Vlissingen
te bevestigen in zijne betrekking als direc
teur der maatschappij, en hem het voeren
der administratie en correspondentie op te
dragen. (M. C.)
Men meldt ons uit Vlissingen
Van de werf der Kon. Maatsch. „De
Schelde" alhier werd heden nadat de
laatste beletselen waren weggenomen door
mej. M. A. A. Martin, te water gelaten
het voor de Java— ChinaJapanlijn in
aanbouw zijnde stoomschip „Tjikini". Het
schip is lang 373' tusschen de loodlijnen,
breed 49' 5" en hol 30' 0" met bijna
7000 ton laadvermogen. Het is hoofdzake
lijk bestemd voor vrachtboot, doch is
tevens ingericht voor het vervoer van
eenige eerste en tweede klasse passagiers
en een groot aantal tusschendeks passa
giers. ï>e kampagne en het brugdek zijn
tot een doorloopend dek vereenigd, waar
onder de 2e klasse en de tusschendeks
passé giers gehuisvest worden. De officie
ren en de eerste klasse passagiers heb
ben hunne hutten op het brugdek. Boven
die hutten bevindt zich het sloependek,
waarop het verblijf van den kapitein en
de kaartenkamer zijn aangebracht. Boven
deze laatstgenoemde kamers is de comman-
dantsbrug. Het logies voor de bemanning
is vooruit onder den bak. Aan boord zijn
opgesteld 13 stoomlieren, die de lading
kunnen verwerken door middel van 5
laadboomen aan de masten en 10 laad-
boomen die bevestigd zijn aan speciaal
daarvoor aangebrachte stalen kokers, die
tevens als luchtkokers dienst doen. Boven
dien is er een zware laadboom tot het
hijsehen van lasten tot 25 ton. De machine
van het vertikaal triple-compound systeem
met cilinders van 24'/4, 40 en 67 Eng.
dm. diameter en 45 Eng. dm. slag, is ont
worpen om 1700 Ins. P. K. te ontwik
kelen bij ongeveer 70 omwentelingen per
minuut. Tot de hulpwerktuigen in de
machinekamer behooren een centrifugaal
circulatiepomp, twee Weir's voedingpom-
pen en voorwarmer, een verdamper en
electrisch- lichtmachine. De benoodigde
stoom wordt geleverd door drie enkel
voudige vlampijpketels, werkend onder
een stoomdruk van 180 lbs. en met een
gezamenlijk verwarmend oppervlak van
5500 vierk. Eng, voet, ingericht met How-
den's geforceerden trek. Machine en ketels
staan in de werkplaatsen gereed om in
het schip te worden opgesteld.
Vlissingen. De heer W. Anker heeft
als antwoord op het verzoek van het plaat
selijk christelijk arbeids-secretariaat, om
te trachten de timmerliedenstaking op te
heffen, het volgende antwoord gezonden
„Overwegende de gevoerde gesprekken
en de gehouden correspondentiën plaats
gehad hebbende tusschen den dag dat de
arbeiders zijn ontslagen en nu, kan er van
mijne zijde geen bemiddelings voorstel
verwacht worden, en ben ook niet van
plan eenig voorstel te doen, om reden deze
zaak na het afbreken der gedane voorstellen
voor mij een einde heeft genomen. Tevens
betreur ik het dat de eerste tusschenkomst
door het Christelijk plaatselijk arbeids
secretariaat aan den dag gelegd onoordeel
kundig is afgeslagen."
Stavenisse. In de Vrijdag gehouden
raadszitting werd gunstig beschikt op een
verzoek van den onderwijzer Buijze, om
gebruik te mogen maken vaneen der school
lokalen voor het geven van landbouw
onderwijs. Er werd besloten tot den aan
koop van een peroeeltje grond. In de
begrooting 1906 werd eene kleine wijzi
ging gebracht. Van den heer C. Broodman
was eene kennisgeving ingekomen dat hij
bedankt voor zijne benoeming als lid der
C. T. W. v. S.
Bij kon. besluit is aan den eervol
ontslagen opzichter bij 's rijks kunstver
lichting te Noord-Schouwen X. A. J. Magé,
met ingang van 1 October 1906 een pen
sioen verleend van f512 'sjaars.
Krabbendijke. Vrijdagavond verga
derde in de consistorie der Geref. Kerk de
anti-revolutionaire Kiesvereeniging. Be
halve de 5 bestuursleden waren sleehts 7
leden tegenwoordigzeker tengevolge van
het ongunstige weer. Na gezang en gebed
las de voorzitter Spr. 211—8 en wees in
een kort openingswoord op het voorrecht
van het bezit van Gods Woord en wat uit
het voorgelezene te leeren valt. Na lezing
der notulen der vergadering van 14 Mei
werd verslag uitgebracht van de vergade
ring van de Centrale Kiesvereeniging en
besloten een schrijven over een zaak aan
het bestuur 1 e richten. De vergadering van
het provinciaal comité was noch door den
afgevaardigde, noch door zijn secundus bij
gewoond. Naar aanleiding van de gehou
den bestuursvergaderirg werd voorgesteld
en goedgevonden de DecembervergaderiDg
te -Oostelijk te houden, waar art. 7 van Ons
Program en een vrij onderwerp zullen b§-
