No. 25. 1906
NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND
Maandag 29 October
21e Jaargang.
HISTORISGH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
Snippers uit de oude doos.
GEMEENTERAAD.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer S cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
«BMMBJMBWMBS»BtB3BB!BEa«aagiSBBBea^JBtJiegiSBBeSSBg!BSa«ËSBB&'taEESa3a^SiiieB3gaEMIMaE3gtf3B-Ka'a88a»E^
27 October 1906.
Men weet dat het vorig kabinet een
wetsontwerp had ingediend tot ouder
domi3- en invaliditeitsverzekeringmaar dat
het nieuwe kabinet dit voor den werkman
zoo hoogst belangrijk ontwerp introk en
nu een ontwerp toezei alleen met ouder-
domspensioneering, dus wegliet de inva
liditeitsverzekering, niettegenstaande het
voor den werkman daar het meest op
aankomt.
Over deze teleurstelling den werkman
bereid, hopen wij 't nog wel eens te heb
ben, en daarbij de oprechtheid der liberale
pers aan te toonen, die het vorig ont
werp, dat beide verzekeringen brachtmet
spot en smaad bejegende, en dit ontwerp
van Veegens, dat alleen ouderdomspen
sioen in uitzicht stelt als het beste, het
afdoende hoogelijk prijst.
Voorloopig volstaan wij met overneming
uit De Standaard van onderstaande asterisk.
Rationeel
De N. Rolt. Crl. acht wat de Minister
omtrent aparte Ouderdomsverzekering zei,
rationeel.
Dat zouden we van den heer Roodhuizen
verstaan. Deze toch heeft door zijn uitroep
Wat heeft een dooje aan zijn pensioen klaar
bewezen dat hij van heel de quaeetie geen a
voor een b verstaat. Anders toch ware hij
een politiek falsaris geweest, en wie zal dat
van een Kamerlid durven onderstellen
Maar voor de N. Rolt. Ct. geldt dit niet.
Haar redactie begrijpt en doorziet de zaak
zeer wel, en heeft zieh, naar ons heugt,
nooit aan de bekende dwaasheid van den
heer Roodhuizen schuldig gemaakt.
Maar hoe kan ze dan nu van rationeel
spreken
De gemaakte berekeningen gaven toch
va6te cijfers. Premie plus bijdrage moeten
gelijk op en neer gaan met de rente. Nu
nam het ingetrokken wetsontwerp een
bijdrage van 6 millioen aan bij een ouder
domsrente op 70-jarigen leeftijd, natuurlijk
met insluiting van allen die reeds voor
hun 70-jaar invalide waren geworden,
maar met uitsluiting van allen die tusschen
65 en 70-jaar nog best in staat waren
hun brood te verdienen.
135
nooa
SCALDIS.
Domburg'.
III (Slot.)
Wij Ontmoeten dan ds Happaert weer
voor het eerst, toen hij, den 25 Mei 1578,
de eerste predieatie voor de Hervormden
te Goes deed, en wel in eene burgerwoning:
het z. g. n. „blauwe huis" in de's-H. H.-
kinderenstraat aldaar; hij nam tot tekst
Jobs. 7 37 en 38eene kleine schare,
bestaande uit 8 of 9 toehoorders woonde
deze leerrede bij.
De Cl. van Walcheren stelde hem nu
als dienaar aan bij de gecombineerde ge
meenten Domburg en Aagtekerke.
Door den aanwas der Hervormden en
ook door ouderdom van ds. Happaert, werd
de dienst voor dezen te zwaar, waarom
hij door de Cl. een adjunct kreeg in den
proponent Leonardus Mojaertvan wiens
beroeping wij echter niets in deacte-boeken
vermeld vindenwij zien dezen voor het
eerst vernoemd den 14 Apr. 1591. Hij
werd, volgens die acte d.d, 25 Juli en 10
Angs. 1604, alhier ontslagen wijl hij be
roepen was bij de Herv. gemeente te Lon
den, alwaar hij in 1606 overleden is.
Volgens aanteekening van 4 Sept. d. a. v.
Werd in diens plaats benoemd de prop.
t'ornelis de Koning die 10 Oct. door Hap
paert bevestigd werd.
Deze bleef in dienst tot 1624 toen hij
naar Goes vertrok en daar ter plaatse in
1629 stierf. In de vacature de Koning werd
beroepen en nam deze dit aanJacobus
}Valhcus die in 1620 naar Middelburg be-
Aan die laatste categorie is wel de
meeste kans op het werkelijk trekken van
een pensioen verzekerd. Dit verhoogt dan
natuurlijk de kosten van een afzonderlijke
ouderdomsverzekering zeer aanmerkelijk.
Dat meerdere moet dus van de zes millioen
af, daar wel niemand onderstellen zal, dat
de Minister óf de vrouwen weer uit het
ontwerp nemen, óf de premie nog aan
merkelijk verhoogen zal.
Resultaat zal derhalve zijn, dat het geld
aan de deels gemakkelijkste, deels oudoo-
dige verzekering goeddeels opgaaten dat,
zoo men daarna apart aan de Invaliditeits
verzekering toekomt, er nieuwe premie en
nieuwe bijdrage bij zal moeten, terwijl
dan van de Ouderdomsrentetrekkers weer
af zullen moeten zij die dan later Inva-
liditeitsrentetrekkers worden iets wat de
Ouderdoms-verzekering, ten einde den
overgangstoestand te dekken, weer geheel
van streek helpt.
Bij behoorlijke verzekering tegen inva
liditeit en ouderdom saam, staan de totaal-
onkosten vast, en tegenover dit bedrag
staan ev9nzoo vast de reeds hooge premiën
en de reeds hooge bijdrage van 6 millioen.
Voert men nu de kosten der Ouderdoms
verzekering, door ze apart te nemen, hoo-
ger op, en wil men noch de premie opzet
ten, noch de 6 millioen opvoeren, noch
de vrouwen uitsluiten, dan is het toch
klaar als de dag, dat er later voor de
Invaliditeitsverzekering geen behoorlijke
middelen overblijven.
Er is dan voor de Ouderdomsverzekering
een te groote hap uit de taart genomen,
en voor de Invaliditeitsverzekering blijft
zelfst het strikt noodige niet over.
Immers ze onder te brengen bij de Ziekte
verzekering is reeds daarom onmogelijk,
omdat de Ziekteverzekering bijna geheel
door de arbeiders wordt betaald, en dit
bij de Invaliditeitsverzekering eenvoudig
ondenkbaar is.
Met genoegen begroeten wij de verkie
zing te Leiden.
Liet Leiden ons in 1904 en 1905 zien wat
verdeeldheid doet,thans leerde zij ons weer
wat eendrachtige saam werking vermag.
roepen werd en aldaar overleed in Maart
1625. Na diens vertrek werd nu de keuze
gevestigd op
EPHRAIM WANTE.
Hij was de zoon van Daniel Wante, mi t
wien wij te Groede al kennis gemaakt
hebben. Als proponent kwam hij het eerst
in dienst te Hoedekenskerke den 7 Nov.
1505. Vandaar werd hij herwaarts be
roepen en door ds. Happaert bevestigd
den 24 Maart 1620.
Intusschen kreeg de laatstgenoemde, na
50-jarigen dienst, den 15 Aug. 1624 zijn
emeritaat, werd de oombinatie met Aagte
kerke opgeheven, en bleef ds. Wante met
den dienst te Domburg alleen belasthij
kan alzoo aangemerkt worden als eersten
vasten dienaar der gemeente.
Niet lang mocht hij Domburg bedienen
want reeds in 1628 overleed hij in armoe
dige omstandigheden, als weduweDalatende
Judith Weijrist met drie kinderenKatelijntje,
Epliraim en Anneke.
Tot op heden werd ds. Wante door
drie en dertig ambtgenooten opgevolgd
van drie hunner willen we nog iets naders
vernemen
JOHANNES VAN LEEUWEN.
Geboren te Leeuwarden, kwam hij, als
proponent, het eerst in dienst te Wicket,
in Friesland, vanwaar hij, in 1687, tot
pied, in onze Oost-Ind. bezittingen werd
benoemd. Door onvoorziene omstandig
heden mocht hij echter aldaar niet in
I dienst komeD, want het schip, waarmede
hij de reis zou doen, werd in de Noordzee
door een orkaan overvallen, zoodat het
op de kusten van Walcheren bij Domburg,
schipbreuk leed en de opvarenden, waar
onder ook ds. Van Leeuwen op het strand
geworpen werden,
Ach, waarom mocht 't in 1905 al niet zoo
zijn als 't nu ging!
En waarom ook in Kampen, Gorinchem,
Amsterdam en Enkhuizen niet I
Overigens blijkt uit 't door dr. De Visser
behaalde stemmencijfer dat de gezamen
lijke chr. paf tij en niet achteruit gegaan
zijn.
In 1905 toch bedroeg het aantal kiezers
6075geldige stemmen 5361volstrekte
meerderheid 2681, en behaalden de antirev.
Den Houter 2446 en de chr. hist. Plug 294,
saam 2740 stemmen, dus ver over de meer
derheid.
Nu behaalde De Visser 2757 van de 5181
terwijl er slechts 5964 kiezers zijn.
In 1905 had v. d. Vlugt bij eerste stem
ming 2276 (Treub 151), bij herstemming
2910, tegen Den Houter 2707.
Thans hadden de oud-libcraal Smissaert
119 en de vrijz.-dem. Paul slechts 1976,
saam 2095 stemmen, dat is 450 stemmen
minder, die blijkbaar voor een deel op
den sociaal-demooraat zijn overgegaan.
Deze toch klom in een jaar tijds van 194
op 329!
Dat de vrijzinnige candidaten niet voor
het voetlicht kwamen, de door de unionis
ten gezonden debater, de bekende Rood
huizen was en de door de vrijzinnig-de-
moeraten gezonden kranige kampioen
Marchant een fout maakte met zijn per
soonlijken al te groven aanval op onzen
•candidaat, zal natuurlijk aan de kansen
van hun candidaat geen goed gedaan
hebben, al hadden zij door de veelheid van
candidaten het voordeel van alle man nu
reeds bij de stembus te kunnen brengen.
Toch blijft deze overwinning een moed
gevend bewijs leveren van ongebroken
moed en trouw bij de coalitie-partijen,
en een hoopvolle heenwijzing naar de
Statenverkiezingen van 1907.
In de Woensdag te Groningen gehou
den vergadering van den Protestantenbond
heeft de heer StenfertKroese uit Rotterdam
de openbare school ter sprake gebracht.
Sprekende over „den ongodsdienstigen
geest in het onderwas" verwonderde de
spreker zich dat daarbij altijd de lagere
school in het geding wordt gebracht, „daar
Zóó kwam hij onverwacht en onver
hoopt in deze gemeente en juist op het
tijdstip dat Domburg, door vertrek van
ds. Pluimpot naar Brouwershaven, vacant
was. De kerkeraad bracht nu in Febr.
1688 een beroep uit op den zoo zonder
ling uit de golven geredden predikant. Hij
nam die roeping aan en werd bevestigd
den 10 Mei d. a. v.
In het volgende jaar werd hij tot den
legerdienst afgevaardigd en trok onder
den Graaf van Hoorne naar de Zuidelijke
Nederlanden.
In Maart 1702 werd ds. ran Leeuwen,
waarschijnlijk door invloed van genoemden
Graaf van Hoorne naar Sluis beroepen,
waar hij aldra in hevigen twist raakte met
zijn ambtgenoot aldaar, den invloedrijken
ds. Hattinga, die hein, wegens onrecht
zinnigheid in de leer en zijne „spinosis-
tisohe en machiavellistische gevoelens"
aanklaagde, wat een strijd te weeg bracht,
welke zóó hoog liep, dat de Cl. niet alleen
maar ook de Staten er zich mede bemoei
den, naar het schijnt kozen deze partij
voor ds. van Leeuwen. Verder hooren wij
niets meer van hem. In 1692 was hij te
Middelburg gehuwd met Ilanna Willems
en in 1696, als weduwnaar met Anna
Gauivels, mede te Middelburg geboren.
CORNELIUS BOOTT.
Geboren te Middelburg den 7 Dec. 1679,
was hij de zoon van Cornelis B. koopman
aldaar en van Debora Teelinck, kleindoch
ter van den beroemden Willem Teelinck.
Hij studeerde vier jaren aan de H. school
te Franekeren werd proponent bij de Cl.
Schouwen c. a., waar hij niet alleen op de
gewone wijze bekwaam bevonden werd,
maar ook in het getuigschrift van dat
onderzoek, vereerd weid met den roem
toch in dezen de middelbare scholen meer
in aanmerking dienen te komen" terwijl
„van Israelietische zijde nooit bezwaren
zijn ingebracht tegen de staatsschool".
De eerste opmerking is juist. Op de
middelbare school is de neutraliteit naar
de huidige opvatting wel zoo gevaarlijk.
Maar de laatste opmerking is onjuist.
Immers de brochure van dr. Dunner, opper-
rabijn te Amsterdam, en de geschriften
van mr. Polak Daniëls eenige jaren ge
leden verschenen, bevatten heel wat grie
ven tegen de valsche neutraliteit op de
openbare lagere school.
In het verdere deel van zijn betoog
toonde deze spreker de moeilijkheid aan
om te komen tot godsdienstig onderwijs
op de staatsschool.
Het komt alles aan op den persoon van den
onderwijzerdeze moet godsdienstig gezind
zijn. Hoe een waarborg te vinden dat hij dat is
Hiervoor kan geen examen worden afgenomen,
noch baat het afleggen eener verklaring zijner
zijds. Men moet, na hem ingelicht te hebben
omtrent strekking en geest waarin men het
onderwijs wenscht, alles aan zijn eigen ge
weten overlaten; doch daarmede treedt
dan ook het onbestaanbare van
der gel ij ke scholen in. Spr. voorziet
toch groote moeilijkheden met de ouders der
kinderen onder welke groot verschil van ge
voelen heerscht omtrent de wijze waarop gods
dienstig moet worden opgevoed. Hij voor
ziet hier zulke bezwaren dat naar zijn meening
de moderne secte-school op mis
lukking moet uitloopen.
Over de niet-godsdienstige onderwijzers
sprekende zegt de heer Kroese, naar wij
meenen een ex-modern predikant
Wat de openbare school moet doen is, geen
hinderpalen stellen aan wat de ouders aan
vroomheid in de harten hunner kinderen
leggen. Helpt de openbare school aldus Vol
gens de wet zekerzij toch leidt op tot alle
«Christelijke en maatschappelijke deugden"
nu is het waar dat velen in deze woorden een
zin leggen naar hun eigen opvatting, zoodat zij
zelfs met deze woorden hun onderwijs
godsdienstloos, ja anti-godsdien
stig maken. Spr. begrijpt niet hoe zij het
met hun geweten kunnen overeenbrengen, en
meent dat zulke onderwijzers in de
openbare school niet thuis behoo-
r e n, maar merkt toch op dat het aantal van
dezulken niet zoo groot is.
dat hij „een jongeling, oud was in ken-
nisse en magtig in de schriften".
Als prop. te dezer plaatS9 beroepen werd
hy bevestigd den 13 Aug. 1702. Van hier
vertrok hij 4 Jan. 1705 naar Vlissingen en
van daar den 12 Aug. 1708 naar Utrecht,
alwaar hij den 1 Febr. 1713 reeds overleed,
oud zijnde slechts ruim 33 jaren. Zijne
laatste leerrede was over de groote Geloof-
en Trooststof van de opstanding des
vleesches en het eeuwige leven.
Te Vlissingen staande huwde hij te
Baarland 18 Aug. 1706 met AnnaSrnijtegelt,
geboren te Goes, doch wonende te Middel
burg bij haren oom Bernhardus Sm. Zij was
geboren te Goes den 29 Mei 1684 en dochter
van Pieter Sm. en Aletta HaijmanUit dit
huwelijk werden vier kinderen geboren,
n.m. tivee zonen en twee dochters.
JOHANNES JACOBUS STORIJ.
Deze werd geboren te Maasbommel den
2 Juli 1776 en was de zoon van Jan St., die
aldaar lid der regeering was.
By studeerde te Utrecht en kwam als
proponent het eerst in dienst te Oisterwijk
in 1798. Van daar herwaarts beroepen
werd hij bevestigd in Januari 1804 en ver
trok van hier naar Zuidzande, alwaar hij in
dienst trad den 9 Dec. 1810.
Da. Storij was bekend als een zeer lastig
en opvliegend mandoor zyn heftig karak
ter lag hij meest altijd metzijnkerkenraden
of gemeenteleden overhoop. Wy hebben
hem al even, bij ons bezoek aan Z.zande
ontmoet; wij zagen aldaar dat de kerkelijke
notaboeken dier gemeente compleet zijn,
uitgezonderd die van 19 Febr. 181280ct.
1820,dus gedeeltelijk tijdens den dienstvan
ds. Storij aldaar. Wij opperden toen al j
het vermoeden of hij willens en wetens
schuldig was aan de verdwijning van
Het is prijzenswaardig dat men.ook aan
moderne zijde meer gaat voelen voor gods
dienstige opvoeding.
Maar nu zegt de heer Kroese er bij dat
de taak van den Protestantenbond is die
onderwijzers welke zieh vreemd voelen aan
allen godsdienst, tot erkenning te brengen
van het goede recht in dien godsdienst.
Hoe de Protestantenbond, hoe het Mo
dernisme dat van negaties (ontkenning)
leeft dien zin voor het reoht in den gods
dienst bij die openbare onderwijzers, welke
„zich aan allen godsdienst vreemd ge
voelen" aankweeken zal, zal hemzelven
wel niet duidelijk zijn.
Het woord van Groen van Prinsterer
„Geen onderwijs zonder opvoeding, geen
opvoeding zonder positief levend Christe
lijk geloof" mag dezulken wel worden
toegeroepen.
Intusschen mag van de bekentenissen
van evengenoemden modernen schoolman
wel nota worden genomen.
Middelburg. De volgende boomen
willen B. en W. rooien 32 ypen Veersche
SiDgel, vanaf Oud-Arnemuidseh voetpad
tot de Veersche brug 2 ypen Molenwater,
bezijden de Koepoort; 5 linden Branderij-
rnolengang langs terrein T. Rozemond, en
43 ypen Nieuwlandsche dijk van Binnen
weg af naar Arnemuiden tot hofstede
Grenadier.
Inzake de adressen Van Dalman c. s. en
Van Kregten e. s. om aanleg van duin
waterleiding adviseert de Gezondheids
commissie dezen aanleg zooveel mogelijk
te bevorderen.
Bij de gemeente-begrooting deelt de
Commissie van Fabricage voor levering
van water over den meter algemeen in te
voeren en in verband hiermee art. 2 afd. 2
Hoofdst. 3 met f 12000 te verhoogen.
De meerderheid der Commissie van Fin.
gaat niet mee met dit voorstelde minder
heid wel. B. en W. zijn er ook tegen. Voor
eerst, zeggen zij is het te onzeker dat in
voering van watermeters reeds in 1907 een
vermeerdering van ontvangsten met zich
zal brengen van f 12000, maar vooral dient
een gedeelte dezer bescheiden want ook
te Zuidzande schijnen er vermoedelijk met
hem tooneelen voorgevallen te zijn, van
welke men liever geen melding maakt in
openbare acten. Van Z. Zande naar Hein-
lcenszand beroepen, trad hy aldaar in dienst
9 Juni 1816, en vertrok van daar den 2 Jan.
1820 naar Grijp skerke. Te dier plaatse werd
bij 30 Mei 1832 op zyn verzoek ontslagen,
als zijnde 24 dito door het Prov. Kerkbest.
van Zeeland voor onbepaalden tyd in zijn
dienst geschorst. Hij overleed te Oudshoorn
den 23 Juni 1842, oud byna 66 jaren.
Er zijn nog curieuse verhalen in omloop
van zijne groote prikkelbaarheid en hoe hij
in woede opstoof, wanneer hem soms ver
weten werd, dat zyn naamgenoot (vermoe
delijk zyn oom) in 1799 de Bataafsclie vloot
te Den Helder zonder slag of stoot had over
gegeven. Een twist over het gebruik der
schepenbank in de kerk te Domburg liep
zoo hoog, dat de kerkeraad in Mei 1807 h6t
geraden achtte om niet te doen prediken en
de baljuw militaire hulp inriep om de orde
te bewaren. Te Grijpskerke werd het niet
minder erg totdat, zooals we boven reeds
zagen, het Prov. Kerkbest. tusschenbeide
kwam en den onrustigen predikant voor
onbepaalden tijd schorste, wegens „het
toegeven aan verregaande driften, vloeken,
schelden, bedreigingen en soortgelijke
hoogst srgerlyke misdragingen". Twee
jaren later gaf hij te Leiden in het licht:
„Treurig lot van den predikant J. J. Storij
in kerkelijke procedures met het Class.
Bestuur van Middelburg en 't Prov. Kerkb.
van Zeeland".
In 1834, '35 en '36 werden daarop ver
volgen door hem uitgegeven.
(Bevolking Domburg: in 1824 738j
in 1905 1174 zielen).