BLA
VOOR ZEELAND.
No. 6. 1906.
Zaterdag 6 October 21e Jaargang.
GHRISELIJK-
HISTORISCH
A. JE.HEMKSE,
Onschuld en Misdaad.
VERSGHIJ ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
SLUB.
Gemengde Berichten.
IEDER WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie.anden franco p. p1,25.
Enkele numm0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de herstemminop 16 October
in 't district Sluis voor lid der Provin
ciale Staten steunen wijn candidaat der
Katholieken en Antireutionairen, dhr.
burgemeester van Watandkerkje.
Ga alle man nu toehoor dezen alles
zins bekwamen candiat in het vuur
POSTER IJ B GOES.
De Dienstregelingen n het postkantoor
voor den winterdienst ja ten kantore ver
krijgbaar a 5 cents pi exemplaar.
October 1906.
Het moet voor de atholieken teleur
stellend zijn, dat hum candidaten soms
met gering stemmenvschil nogal eens in
de minderheid blij vei
Dit kan liggen aaiplichtverzuim van
een enkelen katholiek kiezer, doch ook
aan de minder algeaanen steun der pro-
testantsche of anti-re>lutionaire bondge-
nooten.
Zoo is gister te Hsrlem tot lid van dan
gemeenteraad gekoze de liberale candi
daat met 761 stemm< tegen 751 op den
katholieken te Zaamm de lib. candidaat
inet 870 stemmen tejin 367 op den katho
liek. In beide plaat en werd deze laatste
door de anti-revolutioairen, en te Haarlem
ook door de „protestaten" of chr.-histo-
rischen gesteund.
Deze mededeelingkan zijn nut hebben,
nu wij te Sluis weiera een herstemming
tusschen een vrijzinrig-democraat en een
katholiek zullen mee maken.
De onzen hebben over 't algemeen den
katholieken candidaat flink gesteund. En
wanneer de katholieke leiders aan het na
rekenen gaan, zullen zij zien, dat vele
katholieken zyn thuis gebleven of links
hebben gestemd. Maar er zijn ook nog chr.-
historischen in 't district, die wij door be
zoek, gesprek en overreding voor den can
didaat hebben te winnen.
Dit moet men zich by de herstemming
herinneren. En wy waarschuwen te voren,
opdat wanneer straks onverhoopt de heer
Hendrikse met een geringe minderheid
6
rstTILLETOIT.
Nu zy, die haar de laatste drie jaar trouw
als haar schaduw was gevolgddie voor
haar gezwoegd haddie haar had liefgehad
omdat zy zich liefde tot plicht rekende nu
zij naar de gevangenis was gebracht en
binnen cLie muren van elloncto or, vorclriot
dreigde te sterven? Waarschynlyk wel.
Aleida kende haar nicht, zij wist hoe
gevoelloos zy was, zij wist, dat zy het
gebeurde in alle kleuren en geuren zou ver
tellen, zy wist, dat haar naam van mond
tot mond zou gaan, den een met medelijden,
den ander met verachting vervullende, en
zy huiverde by die gedachte, die haar als
een scherpe en giftige pijl kwetste.
Toen haar eerste angst bedaard was,
keek zij uit het venster. Aan den overkant
stond de fraaie woning van den generaal.
De tuin lag in de schaduw, niettemin
schitterden de heerlyke bloemen in vollen
bloei en werden zaeht bewogen door den
koelen avond. Het was of de heerlyke
geuren hare cel binnendrongen, en deze
er slechts te somberder door uitzag.
Het dichte loof der boomen verborg
eenige vroolyke zangers. Alles wat tot de
fraaie woning behoorde, zag er zoo uitlok
kend uit.
Een oude heer, hoog van gestalte, kwam
buiten, leunende op zyn stokzyn zilverwit
haar werd bewogen door den zachten zui
denwind, die den naderenden nacht vooraf
ging. Daarop verscheen een dame met een
zwak, doch vriendelijk uiterlykzij plukte
al pratende bloemen uit de verschillende
perken en schikte ze tot een seboonen
valt, geen der chr.-hist. kiezers 't verwijt
kunne treffen, daaraan mede schuldig te
zijn.
Als er schuld is, moet zij wezen bij die
„vele katholieke landbouwers",welke in de
Zeemvsche Koerier (nota bene een katholiek
blad) met warmte den heer Vorsterman van
Oven aanbevalen, en dit weer wel zullen
doen.
De uitslag der Statenverkiezing te Gor-
kum is zeer bevredigend.
Het Statendistrict van dien naam is
anders samengesteld dan het Kamerdistrict
en steeds voor links veel gunstiger ge
weest. In lange jaren is slechts éénrechtsch
Statenlid daar gekozen, n. 1. mr. Van Andel
in 1901. Dit geschiedde slechts met één
stem volstrekte meerderheid; in het jaar
van de zeer sterke rechtsche strooming
en dan nog voornamelijk doordat de heer
v. Andel, als Gorkummer, een voorsprong
had onder de burgerij der hoofdplaats van
het district, die eenigszins ontstemd was
omdat allengs alle vier de Statenleden
buiten Gorkum kwamen te wonen. Naast
den heer v. Andel werd destijds een libe
raal herkozen.
In 1904, toen Zuid-Holland zich over
't algemeen zoo goed hield, koos Gorkum
weer als vanouds twee liberalen. Hetge-
val-v. Andel bleef dus een uitzondering.
Erger liep het in 1904. Toen ging zelfs
het Kanierdistrict om. Een gevoelige slag
voor de rechterzijde, die hier jarenlang
een besliste meerderheid had gehad.
Deze teleurstelling is nu gisteren door
een beteekenisvolle verrassing uitgewischt.
In het Statendistrictwaar door overlyden
een tusschentijdsche vacature was ontstaan,
is de christ.-hist. candidaat, jhr. mr. N.
C. de Gijselaar, met een meerderheid van
ongeveer 170 stemmen gekozen.
Dit geeft moed voor 1907, en toont,
overduidelijk aan, dat het Kamerdistrict
op den duur zeker allerminst als verloren
behoeft te worden beschouwd. (Nederl.)
Bovenstaande beschouwing nemen wij
over, zonder vooruitlooping op den uit
slag der in December te wachten Staten
verkiezing, vacature-mr. v. Andel, die 1
Nov. naar Middelburg vertrekt.
ruiker bijeenhet scheen Aleida toe, dat
zij van tijd tot tyd een bezorgden blik
wierp in de richting van de gevangenis,
waarna zij in de toenemende duisternis
terugkeerde.
In diepe droefheid zat Aleida daar, be
angst door de duisternis die in haar cel
heerschte. Van tijd tot tijd hoorde zij de
stemmen van de gevangenen beneden, die
zongen ot elkander toeriepen. Steeds don
kerder werd alles in den sluier der scheme
ring gehuld en aan de donkere lucht ver
schenen langzamerhand de flonkerende
sterren, die met haren zwaarmoedig liefe
lijken glans door de getraliede vensters
schenen.
Zooals zy daar lag in de duisternis met
het gelaat in de gevouwen handen, door
verdriet overmeesterd, zoo verslagen en
hulpeloos, moeten de engelen haar met me
delijden hebben gadeslagen.
Eén woord slechts kwam er over hare
lippen, huiverend van de verschrikkelijke
duisternishuiverend totdat hare tanden
klapperden, alsof zy eenig dreigend gevaar
vreesdehuiverend van de ruwe liederen
en akelige geluiden, die in het gebouw
weerklonkenéén woord, en dat was
„De Witt".
Men had haar niet slechts uit een huise-
lijken kring verjaagd, haar goeden naam
bevlekt, hare teederste gevoelens gekwetst;
maar, o zij kon de vreeselijke gedachte
niet verdragen, zy was by hein, dien zij
zoo innig liefhad, bij haren De Witt, als
eene dievegge verdacht gemaakt.
Geen wonder dat zij in haar bitter lijden
uitriep„Het is meer dan ik dragen kan".
Onwillekeurig deed zij een zachten
angstkreet hooren3 teen de sleutel opnieuw
Goes. Op last van den commissaris
van politie alhier, is J. F. v. d. Bulck,
geboren te 's-Heerenhoek, later als Belg
genaturaliseerd, over de grenzen des Rijks
verwijderd. Deze persoon ontvreemdde
destijds een velocipede uit het café de
Zoutkeet, alhier.
De heer Joh. v. Dorp, civiel inge
nieur, agent der Rijks Verzekeringsbank
alhier, is met 1 Nov. a. overgeplaatst
naar Tilburg.
Hedenmorgen 11 uur brak boven
deze gemeente een onweder los, vergezeld
van plasregen.
Nisse. Van andere plaatsen kan men
tegenwoordig gedurig lezen dat oude ge
bouwen en monumenten worden gerestau
reerd en in het oorspronkelijke worden
teruggebracht. Onze plaats heeft ook zijn
oudheden, o. a. de waterpomp die midden
op het dorp staateen zeer groot ge
vaarte dat de aandacht trekt van iederen
vreemdeling die hier komt. Ze dagteekent
vermoedelijk uit de 17de eeuw, daar er
toch in de kroniek van Smallegange reeds
gewag van wordt gemaakt. Genoemde
pomp is thans weer geheel in orde ge
bracht, en een zeer mooi ijzeren hekwerk
er om heen geplaatst, niet uit eenig fonds
van gemeente of rijk, maar uit de beurs
van onzen gewezen dokter den weled.
heer J. A. Geill. Een woord van dank
mag bij dezen genoemden heer niet ont
houden worden.
Krabbendyke. Woensdagavond werd
bij de gemeentepolitie aangifte gedaan,
dat tusschen 7 en 8 ure ten huize van de
wed. Bergs waren ontvreemd drie fiets
lantaarns en een kamerbuks, behoorende
tot de goederen waarop door dhr. K. uit
Amsterdam beslag was gelegd en welke
a. s. Zaterdag zouden verkocht worden.
Dadelijk vertrok onze ijverige gemeente
veldwachter Vermeule met den jachtop
ziener Koeman naar de plaats waar inge
broken was, zij werden later nog ver
sterkt door de gemeenteveldwachter van
Kruiningen. Met hun drieën begonnen zij
een uitgebreid onderzoek in te stellen, en
op verscheidene plaatsen naar de ont
vreemde voorwerpen te zoeken doch zon-
knarsend in het slot werd omgedraaid.
Ditmaal was het de cipier, die binnenkwam
met een pas ontstoken kaars, die slechts
een flauw licht verspreidde.
„O, zit gij daar", riep hij uit, „wilt gij
geen licht hebben"
„Neen,dank u", zeide Aleida met zwakke
stem. Zij had geen licht noodig om hare
ellende te overzien
„Ik kwam u anders zeggen, dat gij er een
krijgen kunt voor uw geld. Hoe, niet ge
geten voegde hij er bij „morgen zult
ge honger hebben, meisjeMaar ais gij
aan dien kost niet gewoon zijt, kunnen wij
u smakelijker eten geven voor uw geld.
Hebt gij iets op zak
„Een weinig", zeide Aleida met nauwe
lijks hoorbare stem.
„Komaan, dan moest gij, zoolang de voor
raad strekt, uw eten maar by ons laten
klaarmakenmijn vrouw kookt zelve, en
als gij lust hebt, zal ik u nu wat biefstuk
brengen".
„Dank u" zeide Aleida, „het is mij niet
mogelyk iets te eten. W ees zoo goed en
laat mij alleen".
„Als gy morgen iets noodig hebt, zal ik
het u bezorgen", verzekerde hij, terwijl hij
de deur sloot.
„Het is jammer", sprak de gedienstige
man bij zichzelf, „zoo jong en schoon ik
zou wel eens willen weten hoe zoo iemand
tot diefstal komt".
Meer dan een uur zat Aleida in gebogen
houding in haar duistere cel. Zij had ge
hoopt dat haar tante tot inkeer zou zyn
gekomen, en haar nog dien avond uit dit
somber verblyf verlost hebben. Maar nu
had zy alle hoop opgegeven. Haar geest
W$rd dof; $11$ gevoel eji bewustzijn begaf
der resultaat. Niettemin werd door hen
een zekere Maas uit Bergen-op-Zooro ver
dacht, welken zij Donderdagnamiddag dan
ook arresteerden en met den trein van
5 uren als verdacht van bovenstaande
naar Middelburg transporteerden. Treurig
was het om den geboeiden arrestant aan
te zien, welke een kindje van waarschijn
lijk nog geen jaar oud op den arm droeg.
Het volgende jaar zal in den Karei-
polder welke op 12 Maart jl. is onderge-
loopen een proefveld worden aangelegd.
Daar dit de eerste maal is dat er op
zoo een manier een proefveld aangelegd
wordt, is het te verwachten dat zeer vele
belangstellenden een kijkje zullen komen
nemen.
Naar ons van vertrouwbare zijde is
medegedeeld zullen de goederen waarop
beslag gelegd is door dhr. K. uit Amster
dam aanstaande Zaterdag niet worden ver
kocht, omreden C. J. B., welke thans te
Middelburg is gedetineerd in staat van
faillissement is verklaard.
In Zeeland kwamen in de week van
Woensdag 26 Sept. tot en met Dinsdag
2 Oct. 15 gevallen van besmettelijke ziek
ten voor, n.l. te Ellewoutsdijk 1, Koude-
kerke 1, Middelburg 1, Sluis 3 en Ierseke
1 van typhus en febris typhoïdeate
Baarland 3, Kruiningen, Sas van Gent en
Schoro 1 van roodvonk en te Stoppeldijk
2 gevallen van dyphtheritis.
St. Annaland. Met den Suzannapolder
staal het zeker kwader dan met menig
ander overstroomde streek in Zeeland.
Andere polders worden van jaar tot jaar
beter, doordat zon en regen voortdurend
op den grond inwerkeD, doch de Suzan
napolder is voor een groot deel voor al
tijd tot onvruchtbaarheid gedoemd, indien
daaraan niet zeer veel geld ten koste ge
legd wordt. Dat het land daarin in 1906
totaal niets opbrengen zou, heeft iedereen
al heel gauw begrepen, en dat het gedu
rende verscheiden volgende jaren met het
gewas langzaam aan van een geringe op
brengst tot de vroegere rijke oogsten zou
moeten komen, was duidelijk te zien, doch
dat zulk een groot gedeelte van dat beste
land met zoo'n dikke zandlaag is bedekt
geworden, valt ontzettend tegen. In de
lengte loopt er door den polder een wa-
haaren nauwelijks wetende, dat zij op
het onaanzienlijk bed zat, zonk zij uitgeput
neer, en weldra had een geruste slaap haar
overmeesterd.
Toen zij ontwaakte, was het bijna mid
dernacht. Het maanlicht scheen zoo helder,
dat alle voorwerpen zichtbaar waren. Zij
sprong op en wierp een verschrikten blik
om zich heen.
„Het was dus geen droom riep zij uit.
Haar hoofd gloeide en zij had geen water
om het te verfrisschen. Toen viel het haar
in, dat er met het eten water gebracht was
zij maakte hare slapen nat en dronk, met
koortsachtige teugen. Daarna ging zij voor
het venster staan waarmevrouwRichardson
haar gezien had.
Zij had gedacht dezen nacht in de kleine
logeerkamer by haar oom door te brengen
In plaats daarvan zat zij in de gevangenis
V.
EEN BEZOEK IN DE GEVANGENIS.
Den volgenden morgen maakte mevrouw
Richardson zich gereed de gevangenen te
gaan bezoeken. De ruiker, die zij den
vorigen avond geplukt had, stond in een
glazen vaasje op de ontbijttafel.
„Gij zyt vandaag vroeg met uw gevan
genisbezoeken", zeide de generaal.
„Welke boeken gaat hij hun brengen?
Christens Reize - hm ging hij lezende
voort, „kostelijk manna voor die schelmen.
Vrouw, wat hebt gy toch misdaan, dat
gij onder dat adderengebroed boete moest
doen? Gy zijt toch niet van plan dien ruiker
aan den cipier te geven?"
„Neen, aan dat arme meisje, van wie ik
u gisteren sprak",
Dp generaal wierp zjch achterover in zyn
terieiding, die ODgeveer een derde gedeelte
Noordwaarts afscheidt van het overige
land. Dit deel is nu gewoon een zandplaat.
Men wandelt daar als over 'n groolen ijs
vloer. Waar veel rietpunten uitsteken,
bespeurt men, dat daaronder slooten ge
weest zijn. Zoodra de zon de bovenste
zandkorrels voldoende gedroogd heeft,
jaagt de wind, als de sneeuwjacht des
winters de witte vlokken over de ijs
baan, hen over deze vlakte heen. Ze
hoopen zich op tegen elke oneffenheid
van het terrein, gevormd door groote keien,
die de stroom heeft meegevoerd toen de
dijk nog open lag en de zee nog vrijen toe
gang had. Als de wind uit het zuiden en
westen waait, is dit stuifzand bezig de
geulen en hoeken te vullen, welke de wer
king van vloed en ebbe in den polder heeft
achtergelaten. Ieder, die dat bedorven land
ziet, stelt zich de vraagwaar moet men
met zooveel zand heen? Het wegvoeren zal
de eenige weg zyn, anders is niet alleen het
onderliggende land voor altijd verloren,
maar door aanhoudende verstuiving zullen
na eenige jaren ook nog de behoorlijk zand
vrije velden met een zandlaag overdekt
zijn. Dit werk vraagt op sommige plaatsen
meer geld, dan de onderliggende grond
waard is, vooral, als bevestigd wordt wat
men vermoedt, dat de velden doorwegspoe
ling reeds de lichte teelaarde verloren
hebben, alvorens de zandlaag zich vormde.
Sommige boeren hebben in den loop van
den zomer met veel moeite eenige greppels
uitgegraven, ten einde de wegzakking van
het zoute water uit de akkers te bevor
deren, doeh ze hebben dat werk niet
voortgezet, aangezien de gegraven diepten
op droge, winderige dagen weer volstoven.
Andere eigenaars, in het betere gedeelte
van den polder, zagen kans hun velden
van de niet te dikke zandlaag te ontlasten
en reden hier en daar groote hoopen bijeen
Zoo die echter niet tijdig verwijderd wor
den, zullen ze te eeniger tijd door den wind
weder over de velden worden uitgestrooid.
Er is in dezen zomer een tijd geweest, dat
ieder, die voor het dempen van slooten, het
ophoogen van wegen, enz., zand behoefde,
het van de voor het vervoer het gunstigst
gelegen akkers weghaalde, doch, nu in
alle behoeften ongeveer voorzien is, gebeurt
stoel en barstte in lachen uit. „Wat zouden
wij moeten beginnen, als de rechters zoo
teergevoelig waren als gij", zeide hy, ter
wijl zijne vrouw bedaard haar doek omsloeg
en de bloemen uit de vaas nam. „Als gij
een lief meisje ziet, kunt gij aan haar schuld
niet gelooven gij hoort het verzinseltje
van zoo'n bedriegelijk galgebrok, en komt
thuis met oogen vol tranen alsof zoo'n
schelm het verdiende, dat gij één traan om
hem lietgij kunt zoo'n huichelachtigen
schelm niet met zijn Bijbel in handen zien
(of liever met uw Bijbel, want als gij het er
niet bracht, geloof ik dat er weinig goeds
te vinden zou zijn) of gij zijt dadelyk van
zijne bekeering overtuigd. Als ik naar uwe
beginselen gehandeld had, zou ik nu geen
cent meer bezitten".
„Als de menschen een weinig verder
willen zien dan de grens, die hun eigen
belang medebrengt, zouden zy nog veel
kunnen leeren" hernam mevrouw Richard
son, „er bestaan nog andere gevangenissen
dan die van steen en ijzer". „Ik was in de
gevangenis" zegt Christus, „en gjj hebt Mij
bezocht". „Er zyn er die door smart, ongeluk
of gebrek geen beter lot hebben dan deze
misdadigers. Doch een ieder, hoe onbedui
dend ook, handele naar het woord van
Christus". Met deze woorden verliet zij
haar huis.
„Ben ik te vroeg van morgen, vriend
vroeg mev2'ouw Richardson aan Jaap Ham
burg, den cipier, die eenigszins verwonderd
opkeek. „Weineen, mevrouw, gij zyt altyd
welkom", antwoordde hy, terwijl hy de
zware deur opende„hebt gy al gehoord
van de drie nieuwe gevangenen?"
(Wordt vervolgd.)