NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 297. 1906
Woensdag 19 September
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
Buitenlandse!! Omzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. j. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit Leeuwarden.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 October a.s. op
ons blad abonneeren ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
(Van onzen Middelb. correspondent).
15 September.
Friesland en Zeeland.
Nu eens worden punten van overeen
komst en dan weder van verschil opge
noemd van deze twee aan onze noorder- en
aan onze zuider-grenzen gelegen provinciën.
Een vrij gemakkelijk werk, want overal
waar menschen wonen, vooral binnen de
rijksgrenzen, is overeenkomst zoowel ais
verschil.
Ik vraagde aan een reisgenoot, Fries
van geboorte en door levenslang verblijf:
is Friesland rood En zijn leuk antwoord
wasals de portemonnaie ledig is, maar
vandaag ('t was Vrijdag) en morgen zijn
allen Koningsgezind.
Is Friesland arm?
Daar is altijd meer behoefte als geld,
dat zal in Zeeland misschien ook zoo zijn,
was het antwoord. Friesland, of liever de
Friezen hebben den naam extra vrijheids
lievend te zijn, is dat op te merken
Och, 't is de vraag wat men onder
vrijheid verstaat, ieder heeft daar zoo zijn
eigen opvatting van, Lust om bespiegelin
gen over vrijheid en vrijheidsbegrippen te
houden hadden we geen van beiden en
dus gingen we tot wat anders over, nadat
ik opgemerkt had dat er althans in die
punten heel veel overeenkomst is tusschen
Friezen en Zeeuwen. fSeeuwen zegt men
hier).
En verschil 1
Het is er ook overvloedig.
De nationale kleederdracht (het gouden
oorijzer) ziet men hier weinig meer, terwijl
het nationaal costuum, vooral in Walche
ren en Beveland overheerschend is. De
voormalige burgemeester van Antwerpen,
Jan van Rijswijck, zou hier niet kunnen
zeggen als bij een samenkomst in Wal-
oherenhoe moet ik u noemen, lieve
vrouwkens of lieve meiskens, daarmee
doelende op de eenvoudigheid der kleeding
van jong en oud.
De Friezin blijft tot haar zestiende jaar
„in 't haar" en gaat dan eerst over tot
„de kop".
Zoo was het, maar zoo blijft het niet
lang meer.
ODze pleinen en breede kaden en merk
waardige gebouwen zoekt ge in Leeu
warden te vergeefs. Het standbeeld om
welks onthulling Friezen en Friezinnen
heden samenkomen moge getuigenis af
leggen van den weinigen lust'Jot ineen-
smelting door de oude bewoners geopen
baard, het Hofplein in de Friesche hoofd
stad moge in de practijk onze Abdij en
ons stadhuis combineeren, het is toch zeer
verschillend.
Hier spreken de steenen niet de ge
schiedenis der Middeleeuwen als in onze
Abdij, hier toont geen beeldengalerij u,
als aan den gevel van ods stadhuis, dat
nog andere heeren over onzen geboorte
grond hebben geheerscht dan de Oranje's.
Utrecht toout u geen bisschoppen en
Gelre geen hertogen, maar Zeeland's hoofd
stad laat den bezoeker zijne Graven en
Gravinnen zien.
Dat hebben wij Zeeuwen, in onze zoo
afgelegen provincie, dan toch vóór.
Ons Middelburg geeft nog aanschouwe
lijk onderwijs in de duistere tijdperken
onzer geschiedenis.
Maar wat Leeuwarden vóór heeft het
is dit, dat het middelpunt is van een talrijk
bevolkte provincie, talrijker dan Zeeland
en meer dan de Zeeuwsche hoofdstad door
ijzeren- en waterwegen met heel de
provincie is verbonden. Dat zal ook wel
oorzaak zijn dat een overgroot aantal be
zoekers de rijk bevlagde, feestvierende stad
fW liet Noorden binnentrok, een menigte
die bij de komst van de Koninklijke familie
zoo groot was dat de zeer lange en zeer
ruime toegangswegen geen ordentlijke
passage toelieten.
De intocht had plaats, in opgewekte
stemming onder drogen hemel, maar toen
even na twee ure de onthulling zou plaats
hebben, begon een hevige regen te vallen,
de lucht werd meer en meer zwart van
wolken en de wind verhief zich.
Het Hofplein is een der kleinste van de
pleinen der Friesche hoofdstad, maar omdat
daar het stadhouderlijke hof was, was 't als
aangewezen voor de vestiging van dit
standbeeld, dat daar nu onthuld staat in
het midden van het Friesche volk welks
voorganger deze Graaf Willem Lodewijk
eenmaal was. Het beeld vertoont ons de
forsche gestalte van een zestiend'-eeuwer
met peinzend gelaat en ruigen baard, een
krijgsmanskop uit de dagen van onzen
vrijheidsoorlog, op een grooten Staten-Bijbel
die naast hem ligt, ligt ook de krijgsmans
helm.
Een mannenzangkoorzong vaderlandecbe
liederen en de muziek speelde onze volks
liederen, op de straat stonden de menschen
opeengepakt, alle ramen, hooge en laag
waren met toesclimiwerfl gffljgnlfl An geen
dakgoot of geschikt plaatsje op eenig dak
was onbezet gebleven, gelijk zich denken
laat.
Middelpunt van de geheele handeling
waren de feestrede van dr. Wagenaar en
het woord van H. M. de Koningin.
Dr. Wagenaar, onze welbekende gere
formeerde predikant van Middelburg, was
door zijn historischen arbeid die den
man wiens huldiging door een standbeeld
thans zou plaats hebben onder onze land-
genooten meer bekend maakte, de aan
gewezen man om hem te doen herleven
door het woord gelijk Bart van Hove,
onze kunstenaar, dat had gedaan in zijn
beeld.
Met die krachtige «tem, waarover dr.
Wagenaar beschikt, en met die fijne
poëtische taal hem eigen schetste hij in
een forsch gestileerde rede Willem Lode
wijk als vader zijns volksin de kracht
zijns geloofs zich gevende aan ons zich
verjoDgend vaderland.
Als landsvader in de macht zijner ont
ferming over ons bezwijkend vaderland.
Als vader ook in de breedheid zijnet-
liefde voor het nationale leven van heel
het volk, en ook in de verhevenheid van
zijn geestdrift voor het hoogste heilgoed
van het vaderland, de vrijheid.
Zoo werd, gesierd door schoone ge
dachten en rijke taal Willem Lodewijk
get6ekend als de vader van een nieuw, een
verlost, een vereenigd, een vrij vaderland.
Een storm van applaus ging op uit de
rijen der genoodigden die staat en pro
vincie en stad vertegenwoordigden rondom
de koninklijke tribune.
En met niet minder enthousiasme werd
het duidelijk uitgesproken antwoord van
H. M. de Koningin beantwoord, die aan
eene dankbetuiging eene historische her
innering, ook in de Friesche taal vast
knoopte.
Zoo is ons vaderland alweder een zicht
bare historische bijdrage rijker, en van
onze rjjke geschiedenis alweder een blad
zijde meer leesbaar.
Naschrift.
Niettegenstaande aanwezigheid van een
overtalrijk publiek, hebben geen ongeluk
ken plaats gehad.
Door de Koningin zjjn de vischvrouwen
gëldelijk bedacht.
Kort voor het vertrek van de Koningin-
Moeder werd de commissaris van politie,
de heer Heg, ten paleize ontboden en werd
hem door H. M. in hartelijke bewoordingen
dank gezegd voor de goede handhaving der
orde, die eene ernstige voorbereiding moet
hebben vereischt.
18 September 1906.
Als kraaien op het aas, zoo schijnen de
liberalen in het Sluische Staten-district op
den vacanten zetel van wijlen den beer
De Bats te vliegen.
Er waren nogal liefhebbers blijkens de
stemming in de vergadering vau kiezers
uit het kanton Oostburg. Nu is er een
drietal opgemaakt, waaruit heden avond
de kiesvereenigiugen een keuze moeten
doen. Doeh reeds voor dezen gesproken
hebben, gaat een van de ongelukkigen
die Vrijdag in de minderheid bleef voor
de nominatie, zich zelf als candidaat op
werpen en gaat een veldwachter aan
't werk om er nog een ander op te krijgen.
In de Midd. Crt. wordt verteld dat de
veldwachter van Groede met een can-
didatenlijst loopt voor burgemeester Ger
ritsen, en in datzelfde blad deelt de heer
Vorsterman v. Oven mede dat hij zich
„door tal van kiezers" candidaat laatstellen.
Dat kan wat worden 1
Wanneer nu onze mannen maar wakker
zijn en met een flinken candidaat voor
den dag komen, dan brengen zij hem allicht
in herstemming.
Werden in Sluis niet nog eens ruim 1000
stemmen uitgebracht op een niet-liberaal
Laat men daarom nu eens niet stilzitten.
Bij verdeeidheid aan de overzij is allicht
wat te verdienen.
In troebel water is rgoed visschen.
In De Standaard komt een tabel voor,
waaruit blijkt dat in de zifting der Tweede
Kamer van 19051906 94 zitdagen zijn
geweesten dan geeft het blad er van elk
der honderd Kamerleden het aantal dagen
bij dat zij ter zitting aanwezig of afwezig
waren.
Zoo hebben volgens het lijstje de heeren
Röell (voorzitter), Ter Laan, Thomson en
v. Vuuren geen enkele zitting verzuimd
de heer v. Alphen slechts 5; debeerTalma
slechts 6, de Zeeuwsche heeren Patijn,
Lohman, Fruijtier, Lucasse en Hennequin
resp. 7, 19, 38, 40 en 44 van de 94.
Overigens hechten wij aan dergelijke
tabellen geen waarde.
Immers, indien van een volksvertegen
woordiger geëiscbt moest worden altijd
present te zijn, zouden wij moeilijk 100
candidaten voor het Kamerlidmaatschap
kunnen vinden. Ook zijn niet alle Kamer
zittingen zoo belangrijk dat men er een
andere, misschien nuttiger bezigheid elders
in 't land, om behoeft te verzuimen, al is een
afwezigheid in 50 zittingen wel wat veel.
Maar bovendien, wat wil dat tabelletje
zeggen? Dat, neem bijv. de heer X., alle
zittingsdagen, van 11 uur tot half 5 en
'a avonds tot na Middernacht is present
geweest
o' Neen 1
Alleen maar dat al die dagen zijn naam
op de presentielijst voorkwamterwijl
niemand weet dan hij-zelf, of hij niet 't
grootste deel van zulk een dag elders
heeft doorgebracht.
Immers, men kan als Kamerlid dagelijks
even de presentielijst komen teekenen
en verder den dag te Scheveningen gaan
doorbrengen. Men is dan eenvoudig voor
den buitenstaander den ganschen dag
present geweest.
Alleen de heer Röell was onweerspreek
baar altijd present. EnonderdeKamerleden
die enkele dagen om wettige reden afwezig
waren, doch dan ookdeoverigedagenr/e/ieri
den dag op post waren, mogen zeker Lohman
v. Alphen en Talma met eere genoemd
worden.
a
De Christen-Democraateenigszins ge
pikeerd dat onze eenstar-redacteur haar
zonder haar verlof „dood verklaarde",
merkt naar aanleiding daarvan op
Deze Christehjk-Historischegeschiedschrijver,
is zoo bitter slecht met onzen welstand op de
hoogte, en wenscht ons zoo graag te begraven,
dat hij alvast de rouwbrieven heeft laten druk
ken en verspreiden.
En na ons stukje overgenomen te heb
ben, schrijft zij
Arme «Zeeu w"!
Voor de zooveelste maal moeten we U
teleurstellen.
We leven nóg en we leven buitengewoon
gezond.
De doktoren voorspellen ons een lang leven.
Staalman maakt zelfs plannen nu Gij hem
hebt doodverklaard, zich eens aan de Zeeuwen
te komen vertoonen en hen te spreken van
de Christelijke demokratie en van de Christen-
demokraten die leven en b 1 ij v e n leven.
Deze mededeeling verblijdt ons. Onze
lezers kunnen derhalve de komst van de
Christen-Democraten of dhr. Staalman,
want wie bedoeld is, schijnt onzeker, met
een hartelijk tot ziens! tegemoet zien.
Bali-Celehes.
De vijand op Bali is na geringen tegen
stand met achterlating van 88 dooden uit
het kampongdistriet Zuidwest van Den-
pasor verdreven. De bevolking der kam
pongs onderwierp zich en leverde de
wapens in. Men mag nu hopen op een
spoedig bericht van de vermeestering van
Denpasor, middelpunt van 't verzet.
Op Celebes waren onze troepen, althans
een voorpost Daar 't schijnt, minder ge
lukkig.
Bij een poging toch tot omsingeling van
de versterkte kampong Talang, sneuvelde
onder zwaar vuur de aanvoerende luite
nant lichiifer en een ïnianascii luseuer.
Drie gewonden. Wegens de duisternis
(aldus het telegram) onder zwaar vuur
afgetrokken.
Dit bericht stemt ernstigte meer wijl
wij ook nu weer verzet vonden (en dan
welk een georganiseerd verzet met goed
gericht vuur!) daar waar wij 't niet ver
onderstelden.
De marechaussees zijn er op uit gezonden
om 't terrein te verkennen.
De Kinderwetten.
Woensdag werd te Apeldoorn gehouden
de 18e centrale diaconale conferentie.
Door de diaconie der Geref. kerk C. te
Middelburg was de volgende vraag in
gezonden kan volgeDs de kinderwetten,
de diaconie voor drie verwaarloosde halve
weezen, op geldelijken steun van het rijk
aanspraak makeD, zonder daardoor haar
invloed te verliezen op de richting der
opvoeding
Deze vraag schijnt door de conferentie
niet voldoende beantwoord te kunnen
worden.
Wij hebben dit bericht met bevreemding
gelezen.
Waar het den wetgever er blijkbaar
om te doen is, de kinderen in hun eigen
godsdienstige gezindte te doen opvoeden,
(wat bij de ter beschikking der regeering
gestelde kinderen zelfs geboden is, blijkens
Art. 116 van het K. B. van 15 Juni 1905
Stbl. no. 209) daar kunnen de. Geref.
kerken immers de opvoeding van zulke
kinderen geheel in haar hand houden
Immers elke diaconie, die rechtspersoon
lijkheid heeft (en die kan toch voor de na
1855 ontstane diaconieën gevraagd worden)
kan als voogd worden benoemd, en sub
sidie van de regeering ODtvaDgen 'tWil
ons maar niet duidelijk worden over
welken steen de conferentie te Apeldoorn
gestruikeld is. (Zondagsbode).
Het overzicht kan ditmaal uit niets
anders bestaan dan uit kleine, minder be
duidende mededeelingen uit verschillende
landen. Bijvoorbeeld dat de Japansche
regeering een sterke militaire expeditie
naar Formosa zal zenden, tot uitbreiding
van het „beschavingsgebied", dat door
„barbaren" in den laatsten tijd zeer ver
ontrust wordt.
Ook dat de Italiaansche regeering 't Ita-
liaansche bezettingscontingent op Kreta
wil terugroepen en vervangen door een
korps gendarmen van Grieken en Kreten
zers. Frankrijk, Engeland en Rusland heb
ben haar echter verzocht, de uitvoering
van dit plan nog uit te atollen,
Dan dat de toestand op Cuba van dien
aard wordt dat de president Palma de
tusschenkomst van Amerika wil inroepen
en desnoods aan dat land zijn land wil
afstaanomdat de opstandelingen zich
zoo te buiten gaan, ook aan de bezittingen
van Amerikaansche onderdanen. Zij maken
zich schuldig aan stelselmatige vernieling
van goederen.
De commandant der Amerikaansche
kanonneerboot Marieta heeft een detache
ment te Cienfuegos ontscheept ter bescher
ming van de bedreigde suikerplantages.
In Duitschland trekken op het oogen-
blik alleen enkele huiselijke feesten van
kleine oude vorsten de aandacht.
In Hummelshain, Saksen-Altenburg
vierde gisteren de regeerende hertog Ernst
zijn SOsten verjaardag. Wegens het over
lijden van prins Albrecht van Pruisen,
schoonzoon van den jubilaris, werd het
feest iu alle stilte herdacht. Behalve fami
lieleden waren alleen grootvorstin Kon
stan tij n van Rusland met haar dochter en
de vorstin van Schwarzburg-Sondershau-
sen aanwezig, Altenburg was prachtig
versierd en de zoon van den hertog woonde
de parade ter plaatse bij.
De iubileumsfeesten in Baden zün be
gonnen rnex eeu ieesxerijKou ïuiuuiA
het groothertogelijk echtpaar in het fees
telijk versierde Karlsruhe.
Uit KonstantiDopel is voor deze gelegen
heid een bijzonder gezantschap naar Baden
vertrokken, aan het hoofd waarvan de
divisie-generaal Rami pasja.
In Oostenrijk heeft men het over de
onderhandelingen die heden te Weenen
zijn geopend over het ausgleich (vergelijk)
tusschen Oostenrijk en Hongarije. Een
kleine zorg, daarmee vergeleken, baart 't
bekend geworden voornemen der Itali
aansche regeering om bjj Oostenrijk een
eiseh tot schadevergoeding in te dienen
wegens de Kroatische wandaden tegen
Italiaansche staatsburgers te Zara en te
Fiume.
Of men van de samonsprekingen met
Italië wat verwacht, weten wij nietmaar
van die met Hongarije zal wel niet veel
komen.
Immers de quaestie blijft immer zoo
staan
Hongarije eischt dat de unie tusschen de
beide landen vervangen worde door een
handelsverdrag, zooals er tusschen som
mige elkaar geheel vreemdelanden bestaat;
vervolgens het recht om zooals het zelf
verkiest over de verbruiksbelastingen te
beschikken.
Oostenrijk eischt de verdeeling der dou
anerechten, die tot dusverre gemeenschap
pelijk werden geïnd, volgens de invoer-
plaatsen.
Hongarije houdt koppig vast aan het
handelsverdrag, maar stemt er in toe, zijn
deel aan de gemeenschappelijke staats
schuld te betalen tegen teruggave van het
kapitaal. Nieuw onderwerp van kibbelarij:
de rentevoet dienmen zal moeten aanleggen
wanneer men tot terugbetaling van het
kapitaal overgaat.
En eindelijk eischt Oostenrijk nog ver
hooging van Hongarye's aandeel in de
gemeenschappelijke begrooting.
De Hongaarsche onderhandelaars moeten
wel bijzonder optimistisch gestemd zijn
om nog hoop te koestei'en op eene goede
beëindiging.
Het zijn Popovitch, van het ministerie
van Financiën, Sterenyi, van het ministerie
van Handel, en Mezoefy, van dat van Land-
i bouw.
En hoe slaat het in Rusland
Omtrekt Witte verneemt men dat hij
ai eenige malen een keel-operatie onder-
ging. Toch is hij sinds de laatste behande-
1 ling nog mans genoeg om eenige weken
te Brussel en te Parijs te gaan doorbrengen.
De Tsaar heeftjn verband met het over
lijden van Trepof zijn zeereis afgebroken
en is te Peterhof teruggekomen.
De politie heeft te "Warschau in de
Lesznostraat den zetel van een revolu
tionaire organisatie ontdekt. Er wgrden
