NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 292. 1906.
Donderdag 13 September
20e Jaargang
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
SOCIALE STAATKUNDE.
Bultenlaniisch üverzieM.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S.
DE JÖNGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Sprokkelingen uit de historie,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
5.N VAN
Zij, die zich met 1 October a.s. op
ons blad abonneeren ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
Het oud-liberale stelsel, waarbij ieder
slechts zijn eigen belang had na te jageD,
is in de Westersche landen van Europa
der versterving nabij.
Ieder voor zich, de egoïstische leus der
Manchester school, welke de zelfzucht tot
deugd verhief, is door den ouderlingen
krijg der menschen, der enkele personen,
op den achtergrond gedrongen.
Al meer heeft het egoïsme plaats ge
maakt voor het altruïsme, het „ieder voor
zich" voor het „ieder voor den ander".
Deze langzame geleidelijke overgarg
van de periode der zelfzucht in die van
het gemeenschapsgevoel heeft in de Wes
tersche landen den Staat, den Arbeid en
den privaten Persoon gevrijwaard togen
de aanvallen der Anarchie.
Reeds in 1894 sprak professor Quack
dat de anarchie waarvoor toen de maat
schappij beefde, wijl zij bommen wierp,
voor een deel de afgrijselijk, grijnzende
caricatuur is der denkbeeldeu van het in
dividualisme, van het „een ieder voor
zich". Beide richtingen toch verkondigen
dat de individu, de enkele mensch, de
maat aller dingen is.
Bet begrip der gemeenschap heeft tot
sociale politiek geleid. De Staat zet zich
al meer tot wettelijke regeling. Op die
wijze veegt hij alle belemmeringen weg
die het tot stand komen van den ge
meenschapsband belemmeren.
En daarna voortvarend op dezen weg
begint de Staat overal 't eigen arbeids
veld uit te breiden vervolgens te streven
naar betere, positieve regeliDg per privaat
rechtelijke verhoudingen onder de men
schen tot beteugeling van het kwaad,
tot versterking van het zwakke tot be
scherming van den rechtloozetot ster
king van het particulier initiatief.
Hoe nameloos de Westersche landen
bevoordeeld zijn geworden, door deze in
grijping hunner regeeringen, sprÏDgt in
het oog voor wie de toestand in Rusland
kent.
Daar is het juist de Anarchie die hare
triomfen viert.
De ontzaglijke tegenstellingen tusschen
de overgroote massa die arm als de mieren
werken moet en het kleine getal buitenge
woon rijken die zij op de been moeten
houden, heeft de anarchie de vrijheid doen
nemen om den Staat hiervoor aansprakelijk
te stellen, te moorden en te branden, te
plunderen en te rooven, en den georgani-
seerden opstand tegen Gezag en Geldmacht
levendig te houden, welke op het oogenblik
Ruslands beste krachten verteert en niet
anders dan door wapengeweld kan gestuit
worden.
En toch de regeering zelf zal, naar te
hopen is, beseffen dat het redmiddel van
politie en soldaten slechts van betrekkelijk
korten duur kan zijn. Men kan heeft
terecht diezelfde professor Quack gezegd
men kan alles met de bajonetten doen, be
halve er op gaan zitten.
Ook ons land is, dank zij de eenstemmig
heid der partijen, op het punt van sociale
wetgeving, op den weg der vooruitgang
Rusland verre vooruit geschreden. Wel
werkt de wetgevende machine langzaam,
en maakt de politieke partijstrijd de kans
op blijvende sociale hervormingen niet
grootmaar de wetgeving is dan toch
ten allen tijde hierop gericht, den arbeid
steeds meer aan den invloed der Manchester
school te onttrekken, en hem te plaatsen in
het teeken der solidariteit.
Niet, om alles steeds meer onder de grijp
vingers van den Staat te brengen, maar om
dan toch zoodanige regeling te treffen dat
de maatschappij niet onder gaat in een be
langenstrijd, die geen hooger ideaal kent
,/elk voor zich en God voor ons allen".
12 September 190G.
De Universiteits-quaestie.
De (antirev.) Rotterdammer, aciueel als
altijd, heeft dé quaestie der Universiteiten
aangepakt.
Na in een eerste artikel op de ramp te
Groningen en de daarop gevolgde inge
zonden stukken gewezen te hebben, laat
zij op deze quaestie het licht der geschie
denis vallen. Zij herinnert aan de behan
deling van het amendement-Vermeulen
c. s. op een artikel der begrooting voor
1898, strekkende om te schrappen den
post voor een tweeden hoogleeraar in de ge
schiedenis aan de Utrechtsche Hoogeschool.
Omtrent het debat zegt De Rotterdammer
Het debat over dit amendement was be
langrijk.
Dr. Kuyper, het amendement verdedi
gende, betoogde, dat, wilde een Univer
siteit tegelijk zijn school voor de opleiding
van studenten voor beroepen in het leven
en groot-laboratoeium voor de wetenschap,
alsdan eene Universiteit bezet moest zijn
met honderd hoogleeraren. Eerst wanneer
we aan eene van onze Nederlaadsehe Uni
versiteiten zulk een staf van hoogleeraren
zouden bezitten, zouden we op voet van
gelijkheid aan den wedstrijd met dc groote
Universiteiten in het buitenland kunnen
deelnemen.
Welnu, zoowel onze financieele als onze
inleHectueele kracht, voegde Dr. Kuyper
hieraan toe, zijn te klein om deze honderd
man voor elk der vier openbare Univer
siteiten aan te werven, tenzij men zich
contenteeren wilde met de aanstelling van
inferieure krachten, óf anders nog meer
buitenlanders binnen ons land riep, door
welk laatste redmiddel het nationaal ka
rakter onzer Uuniversiteiten zeker niet
wordt verhoogd.
Daarom weigerde Dr. Kuyper langer
mede te werken aan krachtsverbrokkeling
en geldverspilling, waardoor het hooger
onderwijs niet zou worden gebaat.
Yan vrijzinnigen kant oordeelde men
desgelijks.
Mr. Kerdijk vroeg, na de verdediging
van den begrootingspost door minister Goe
man Borgesius, het woord en zeide Meer
en meer heeft zich ook aan mij de mee-
niDg opgedrongen, dat wij met onze drie
Universiteiten, en de Amsterdamsehè er
nog bij, niet kunnen voortgaan, gelijk tot
dusverreen eindelijk is dit eene over
tuiging geworden, die mijne gedragslijn
bij aanvrage, als de onderhavige bepalen
moet. Zij steunt vooreerst op financieele
gronden. Niet zoozeer omdat ik van eene
andere organisatie ten slotte aanmerkelijke
bezuiniging verwacht, dan wel, dat wij
dientengevolge gelden zullen vrij krijgen,
die wij kunnen besteden om gebrekkige
toestanden aan de Universiteiten op be
hoorlijk bevredigend peil te brengen. Laat
mij als voorbeeld sleohts noemen onze
Universiteits-bibliotheken, waarvan ik
meen te mogen zeggen, dat Nederland er
geen enkele heeft, die aan dén eisch vol
doet. Maar geheel afgezien van het ünan-
eieele, acht ik het voortgaan op den hui-
digen weg in hooge mate bedenkelijk,
omdat, al staan wij in vergelijking met
andere volken wetenschappelijk waarlijk
niet laag, ons land niet in staat is om zoo
vele leerkrachten te leveren van zoodanig
gehalte, dat hare aanstelling is winste voor
het universitair onderivijs."
Mr. Drucker zeide „Er zijn er in deze
Kamer, en tot de zoodanigen behoor ik, die
meenen, dat wij ten aanzien van het hooger
onderwijs op een weg zijn, dien wij niet
kunnen blijven bewandelen. Meer en meer
is ook bij mij de overtuiging gerypt, dat het
boven onze fiiaanciëeleen intellectueelekrachten
gaat, wanneer ivij drie, of met de Amster-
damsche Universiteit medegerekend, vier Uni
versiteiten ten volle willen doen beantwoorden
aan wat de tegenwoordige wetenschap eischt.
In dien gedachtengang moet men er lang
zamerhand toe komen, om iedere uitgaaf
die niet onvermijdelijk is, of in ieder stelsel
past, op dit oogenblik niet toe te staan, en
ipse- en ineer aan te dringen, ik zeg niet op
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
wijziging van de wet, zooals de Minister
het heeft uitgedrukt, maar veeleer op wijzi
ging in de toepassing der wet".
Na deze gedachtenwisseling werd het
amendement-Vermeulen c. s. aangenomen
met 50 tegen 34 stammen.
Vóór stemden verschillende liberalen en
socialisten, alsmede de antirevolutionairen,
christelijk-historischen en roomsch-katho-
lieken.
De Tweede Kamer verlangde dus, zoo
besluit De Rotterdammer, dat de Universi-
teits-quaestie onder de oogen zou worden
gezien, wijl zoowel om financiëele redenen
als uit oorzake van intellectueel motief, op
den duur drie, ja vier openbare Universi
teiten voor Nederland veel te veel was.
Rondweg werd toegegeven, dat er de
dure hulpmiddelen in aanmerking genomen
voor zooveel Universiteiten geen geld was.
Evenmin viel te ontkennen, dat onze vier
openbare Nederlandsche Universiteiten op
geen stukken na konden concurreeren met
de buitenlandscne hoogescholen, bij gebrek
aan voldoende wetenschappelijk ontwikkel
de mannen van den eersten rang.
O, denk hierby nog eens terug aan liet
eindeloos lawaai door onze verlichte libe
ralen gemaakt tegen de verhelïiug van ons
Calvinistisch „Vrije Universiteit je", dat
immers zóó ver in hun achting beneden de
maat was, terwijl.de heer6n vrijzinnigen'
niet konden en kunnen ontkennen, dat de
door hen zoo vereerde Nederlandsche open
bare Universiteiten, wanneer men die stelt
naast de buitenlandsche Hoogescholen den
toets der vergelijking absoluut niet kunnen
doorstaan
Toen wij dezer dagen het heugelijk
bericht vernamen, dat mede als gevolg
van de wet-Kuyper hier en daar in Zeeland
weêr nieuwe chr. scholen zouden verrijzen
dachten we een oogenblik aan de mannen
in onze provincie, die als echte pioniers
met kracht, moed en beleid gewerkt hebben
aan het tot stand komen van chr. school-
vereenigingen in stad en dorp, om het
ideaal een school met den bijbel te bereiken.
Velen hunner rusten reeds lang onder
de groene zoden, en wachten het loon
van den arbeid bij hunnen Heer.
Hoe zouden zij opzien bij hetaanschouwen
van een net van chr. scholen in Nederland,
waarvan de mazen ook onze provincie
bedekken in steeds grooter getal. Ten
zeerste zouden zij zich er in verblijden,
en, gedachtig aan den druk en tegenstand,
dien zij mede doorleefd hebben, soms van
hen, die zij onder de vrienden meenden
te rekenen, volmondig erkennen, dat in
dezen schoolstrijd de vinger Gods niet
minder is op te merken, dan in den strijd
tegen Spanje tot het verkrijgen van gods
dienstige en burgerlijke vrijheid.
Rusland.
Het is 't ernstig voornemen der regeering
om de arme boeren te helpen.
Behalve kroondomeinen en apanage-
goederen zullen, volgens een spoedig te
verwachten ukase, (keizerlijk bevelschrift)
ook staatsdomeinen ter beschikking van de
Boerenleenbank worden gesteld voor ver
koop aan de boeren.
De Staat bezit in 46 gouvernementen in
Europeesch Rusland 41/2millioendesjatinen
bouwland. Daarbij komen de 2 millioen uit
de kroondomeinen en 2 millioen, die de
boerenleenbank sedert November van ver
leden jaar van particuliere grondbezitters
kocht. De boeren zelf kochten voor een
Va millioen desjatinen van particulieren 5 te
zamen gaan zoowat tegen de 10 millioen in
handen der boeren over.
De Regeering zou vervolgens plan hebben
deze agrarische maatregelen zoo snel door
te zetten, dat bij de opening van de nieuwe
Rijks -Duma de landnood der boerea in
hoofdzaak gelenigd is, er zelfs geen land-
looze boeren meer zyn en de revolutionaire
beweging op het platteland te eenenmale
bedwongen is.
Uit Perm wordt bericht., dat Graaf Stro-
ganow zyn landgoed, dat meer dan een
millioen desjatinen beslaat, aan de boeren
leenbank wil verkoopen, indien de Regee
ring de vervreemding van dit majoraat
goedkeurt.
Minister Stolypin heeft voorloopig toe
gezegd, dat de Ministerraad onder zekere
voorwaarden verlof zou willen verleenen
tot het houden van een algemeene vergade
ring te St. Petersburg, door de constitutio-
neel-democraten.
De bedreiging door de kadetten geuit
(zie ons vorig overzicht) om bij weigering
in Finland te gaan vergaderen, behoeft
derhalve niet te worden uitgevoerd. In het
laatst van October zal daar ook een congres
worden gehouden in het belang van het
verkrijgen van rechtsgelijkheid voor de
Joden, waarbij ook hun optreden bij de
aanstaande verkiezingen zal worden be
handeld.
De onlusten in Polen hebben zich gecon
centreerd in de Oostelijk van Warschau
gelegen stad Siedliee (op Duitscke kaarten
Siedliz of Sedlitz). Daar moet het wel hevig
zijn toegegaan.
Maandagmiddag om 12 uur werd uit ver
schillende huizen op soldatenpatrouilles
gevuurd. De straten waar zulks geschiedde,
werden omsingeld door troepen die met
geweren en veldstukken vuurden. Een huis
werd geheel vernield.
Kolonel Tiehanofski, de bevelhebber van
de troepen, heeft van de joodsehe overheid
de uitlevering van alle leden van den jood-
schen Boend (vereeDiging) verlangd. Er
zijn vele meDschen in hechtenis genomen.
De handel staat volkomen stil. Polen uit
den gegoeden stand hebben tijdelijk in
gevangenissen een toevlucht gezocht.
Bijna alle joodsehe winkels zijn geplun
derd. Iedereen die uit een winkel kwam
of uit een raam keek, werd zonder genade
doodgeschoten,
De bevolking van Siedliee telt 28,000
zielen, van wie 12,000 joden zijn. Men
gelooft dat de terroristen de moordpartij
op Zaterdagavond uitlokten door vandaken
en uit vensters op soldaten te schieten. De
troepen antwoordden met salvo's door de
ramen. Zij bezochten daarna de huizen,
maar die huiszoekingen ontaardden spoedig
in moord en plundering.
De christelijke bevolking beveiligde hare
woningen door heiligebeelden en kruisen
buiten te hangen. Een afvaardiging uit de
burgerij is den gouverneur gaan vragen,
dat hij de troepen gelasten zou om het
schieten te staken. Hij antwoordde dat
eerst de leiders van de terroristen moesten
uitgeleverd worden en dat de stad anders
met kanon beschoten zou worden.
Nader wordt beriehtdathetaanlaldooden
en gewonden te Siedliee ongeveer 500 be
draagt. Het telegraafkantoor neemt geen
telegrammen aan. Er worden voortdurend
branden gesticht. Joden mogen de stad niet
uit, christenen krijgen passen. Men be
weert dat aan de slachting een bomaan
slag op het hoofd van de politie vooraf is
gegaan.
Doch het vermoeden wint veld dat men
hier le doen heeft met een pogram als dat
van Bjelostok, de uitgeplunderde Joden-
stad die Diet zoo ver van Sedlitz gelegen is.
Een ander centrum' van re.volulionDaire
bewegingen is Riga. Daar werd een bom
gegooid tegen een tramwagen. Drieagenten
werden daarbij gekwetst. Bij het schieten
dat hierop als antwoord gold werden alweer
drie menschen gewond. Toen er daarop
16 waren gearresteerd was de orde naar
het heette hersteld.
In de gevangenis te Tasehkent werd
een onderaardsche gang ontdekt, aangelegd
volgensalle regelen der kunstdoor politieke
gevangenen, onder leiding van manschap
pen der genietroepen, die met hen achter
slot en grendel zaten.
Te Moskau is weer een botsing geweest
tusschen een groep van 500 werklieden met
de politie, Met moeite slaagde deze er in
de arbeiders te doen uiteengaan, aadat er
velen waren gewond.
In het gouvernement Minsk hebben de
boereu den oogst van graan en hooi ver
nield op zeven landgoederen. Door de
overheid werden 400 personen aangehou
den en doorzocht; 29 van hen werden
gevaDgen gezet omdat zij geen pas bezaten.
Te Baku is Zondag een aanslag gedaan
op den Engelschen consul. Hij zat juist
in een rijtuig, toen een man op de trede
sprong en hem met een revolver beschoot,
achtmaal achtereen. De consul werd drie
maal getroffen.
Een krijgsraad te Odessa heeft een Jood
sehe jonge vrouw, Shakermann genaamd,
veroordeeld, die een bom wierp naar een
ambtenaar der politie,Poltavtchenko,echter
zonder iemand te kwetsen. Het jonge
meisje, dat den bijs'and van een raadsman
van de hand wees, verklaarde te behooren
tot een terroristische partij, die besloten
had Poltavtchenko te dooden, wegens zijn
deelneming aan de Jodenmoorden.
Zij werd tot den strop veroordeeld.
Te Krovno heeft Zondagmiddag op het
parade-terrein een individu den chef der
politie met een revolverschot gedood
aanwezige politieagenten losten verscheiden
schoten op den moordenaar, die er echter
in slaagde te ontsnappen.
Te Warschau drong3n vier soldaten een
restaurant binnen, waar zich agenten van
den veiligheidsdienst ophielden en vuurden
op hen de eigenaar van het restaurant
werd gedood. Bij het vluchten schoten de
moordenaars nog op een politieagent en
twee soldaten, die allen gewond werden.
Soldaten, in een naburige kazerne gecon
signeerd, schoten toe, en chargeerden de
moordenaars neen de voorbijgangers
met de bajonet.
Elf personen werden zwaar gewond.
Te Ruda-Gusowska, in het gouvernement
Warschau, is eergisteren een bom gewor
pen op het Marktplein, die een politieagent
doodde en een anderen kwetste.
Een andere bom werd naar de poort eener
fabriek geworpen, waardoor een agent en
de portier zwaar gewond werden. De troe
pen riposteerden door naar alle richtingen
salvo's af te geven, waardoor 40 personen
werden gedood of gewond.
Te Bjelajazerkow overvielen verschei
dene gewapende mannen het filiaal van de
discontobank, roofden niettegenstaande de
aanwezigheid vanmeerderepersonen 80,00
roebel en doodden een beambte. Eén der
dieven beging, uit vrees van te worden
gearresteerd, zelfmoord.
In Kamisjan, gouv. Saratof, maakte een
volksmenigte van de afwezigheid der
troepen, die tot onderdrukking van on
lusten naar een naburig gouvernement
waren gezonden, gebruik om een aantal
ballingen, die naar het station werden
gebracht, te bevrijden. Het kwam tot een
gevecht, waarbij telefoon-en telegraaflijnen
werden gekapt.
In den Kaukasus woekert de burger
oorlog voort. Een troep Armeniërs heeft
de woning vaD een machtig leider, Sultanof
verwoest. Deze viel daarop met 2000
Perzen het Armenische dorp Oedschanis
aan, maar werd teruggeslagen.
Men begint al meer te twijfelen of wij
in de donkere middeleeuwen leven, dan
wel in de verlichte 20e eeuw
De Tsaar moet onlangs aan eeuParijsohi n
juwelier voor 1,100,000 roebels van zijn
juweelen hebben verkocht.
XXX.
Ons vaderland is meermalen gewefst
de herberg der verdrukten. En geen won
der. Het gaal wel eens met landen en
volken als met bijzondere personen. Wie
zelf bij ervaring de snerping der felle
geeselslagen kent, zal er in den regel het
eerst op uit zijn, de smart en pijn van
anderer leed te verzachten. Wie de ellende
kent aan het zwerven en dolen verhonden,
zal gewoonlijk zich niet onbetuigd laten
