NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 290. 1906 Dinsdag 11 September 20e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH Beiteilaidsck Overzicht. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK i Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Het rijk der natuur en het rijk der genade. 11. e c h t s 2 a k u. Gemengde Berichten. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA HN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. ffiSi Het wringt en knijpt nogal eens in het maatschappelijk leven. Hier ziet men een aanbeveling voor uit sluitend Protestantsche firma's, daar wor den by aanbestedingen uitsluitend geloofs- genooten toegelaten, ginds worden tegen standers uitgeknepen om vrienden op hun arbeidsplaats te brengen. De publieke opine vertolkt dan menige afkeuring. En bij al die klachten of afkeuringen ga men uit van de gedachte dat een volk geen onsamenhande menigte is, waarbij ieder voor zichzelf heeft te zorgen, maar dat een volk bestaat uit een aantal groepen of krin gen, die zelve in de eerste plaats geroepen zyn om hun gemeenschappelijke belangen te verdedigen en te bevorderen. Maar het is juist daarom dat niet zelden een vinnigen, een kwaadaardigen strijd, een strijd van belangen ontbrandt tusschen die verschillende kringen en groepen. Als ge daarvan een proeve zien wilt, vestigt dan uw oog maar op het buitenland. Op internationaal gebied zien we dat wringen en knijpen, die strijd van belangen dikwyls genoeg. Elk volk, eiken kring, zoekt als ieder ander mensch in de eerste plaats zyn eigen voordeel, en zal dus op eigen middelen moetende steunen, lichtelijk ook alleen eigen kring zoeken te begunsti gen. Ieder volk acht het volkomen geoor loofd niet met de belangen van andere volken te rekenen, dan voor zoover eigen belang dat meebrengt. In zekeren zin, vooral uit 't oogpunt van handelsbelangen, beschouwen ook nu nog de volken elkander wederkeerig als vijanden. Is zulk een toestand gewenscht, zoo wordt dikwijls gevraagd Wordt de onderlinge nay ver bij het voortgaande splitsen en den vinnigen partijstrijd ten slotte niet on dragelijk Het beantwoorden van zoodanige vraag levert geen moeilijkheden op voor hen die uitsluitend rekenen met hun beurs. Waar zij het goedkoopst terecht kunnen, of meenen te kunnen, gaan ze en daar mee uit. Maar een zeer talrijke groep rekent ook nog met andere factoren. Neutraliteit is op handelsterrein of in den strijd der belangen ook al niet proef houdend gebleken. Bij jle natiën onderling werken de con currentiezucht, de nay ver zeer sterk. Men denke slechts aan de hedendaagsche af gunst tusschen Engeland en Duitschland, en hoe kleiner de kring wordt hoe meer die hartstocht zich openbaart. Kerkelijke sympathiën en antipathiën spelen niet minder ten onzent een zeer groote rol in het verkeersleven. Niet zelden vindt men onder zeer ont wikkelde, invloedrijke menschen die zich nog wel op hunne neutraliteit beroemen, menschen die zich niet ontzien degenen, die van hen in zienswijze verschillen, indien het van hun afhangt, financieel te benadeelen of by bevoorrechting uit te sluiten. Wie zou het wraken dat men ook in het onderling verkeer, met vriendschap of familiebetrekking of geestverwantschap rekening houdt? Zooiets valt toch meer te prijzen als te laken. Maar o. i. terecht wordt veroordeeld en is ook te veroordeelen dat begunstiging of terugzetting uitsluitend om geloofsverschil geschiedt. Daardoor ontstaat een heimelijke geloofsvervolging, juist te hatelijker omdat ze heimelyk is. Een inquisitie, maar in 't geniep. Dat men door stoffelijke weldaden iemand tot zijn geloof tracht over te halen is te begrijpen en te rechtvaardigen. In den weldoener is niet zelden den adel van zijn geloof geopenbaard, maar door benadeeling is nooit iets te winnen, maar wel te ver bitteren en wrevel op te wekken. Maar af te keuren is zeker niet dat men door geestverwantschap of gelijkheid van belang van belang voorkeur toont en voor keur geeft. Men eerbiedige in dit opzicht de vrijheid van anderen die men terecht voor zich zelf eischt en men veroordeele niet op losse gronden zonder de motieven te kennen die geleid hebben tot handelingen nietstroo- kende met onze opvattingen. Vrijheid van beweging zij ons gewaar borgd en zij door ons geëerbiedigd, mits, onder deze ééne voorwaarde, dat niet een vermomde geloofsvervolging drijfveer zij, want dwalen in hoogeren zin is niet straf baar. Dat is misdrijf alleen. Het rijk der natuur en het rijk der genade behooren gescheiden te blijven in ons ge meenschappelijk leven. 10 September 1906. De Bali-expeditie zou heden in zee gaan, ter tuchtiging van twee onwillige staaltjes van dat rijk, te weten Badoeng enTabanan. Badoeng is een zeer klein landschap, waarover twee vorsten heerschen. De be volking bedraagt tusschen de 30,000 en 100,000 zielen. Haar hoofdbedrijf is land bouw, voornamelijk rijstbouw, hoewel de omvang van den handel, speciaal export- handel niet onaanzienlijk is. De hoofdplaats is in twee deelen ver deeld, waarvan het eene de residentie is van den eenen bestuurder en Pametjoetam heeten het andere, Den Pasar, den twee den huisvest. Men treft er verscheidene poeri's aan van vorsten en rijksgrooteh, waarvan sommige zeer uitgebreid zijn. Een andere belangrijke kampong is Koeta, dat vroeger een zeer welvarende handelsplaats moet geweest zyn, waar de producten van Midden-Bali voor den uit voer werden gebracht. Door de verplaat sing van den handel naar Boeleleng is deze havenplaats echter zeer in verval geraakt. In het bestuur wordt de radja s) bijge staan, behalve door den medebestuurder, door tal van poenggawa's, voor een groot deel zijn bloed- en aanverwanten. Over hun onderhoorigen stellen de poenggawa's hoofden aan, die echter met het eigenlijke dessa-bestuur, dat een geheel eigen organisatie vertoont, niets uitstaande hebben. Iedere onderhoorige of pengajah heeft het recht zijn „patroon" de gehoor zaamheid op te zeggen en aan den vorst het verzoek te doen hem onder een ander heer (goesti) te stellen, wanneer zyn belangen niet naar zijn zin behartigd worden of het bestuur van zijn heer hem niet aanstaat. Badoeng zoowel als Tabanan kan worden beschreven als een zee van sawahs, waar boven groepen van vrucht- en klapperboo- men als eilanden uitsteken, en waarin de dessa's verborgen liggen. Tabanan wordt op dezelfde wijze be stuurd als Badoeng. Nagenoeg het geheele westelijk deel van Bali, bestaande uit de vroegere staatjes Boeleleng en Djembrana,isgouvernements- gebied, en staat onder ons direct bestuur. Twee andere staatjes, Gianjar enKarang Asem, worden door stedehouders bestuurd. De overige staatjes zijn, naar de term luidt, „onder zelfbestuur gelaten". Het zijn de beide vijandelijke, Badoeng en Tabanan, voorts Bangli, dat zich door invallen in het gouvernementsgebied solidair heeft ver klaard, en het kleine Kloenkoeng, dat be stuurd wordt door 'n denkbeeldig suzerein, den Dewa Agoeng, aan wien alle overige vorsten op Bali, in naam althans, onder- hoorig zyn. Zoo niet gewapenderhand dan zullen BaDgli en Kloengkoeng toch op bedekte wyze steun verleenen aan de beide andere staatjes, die openlijk vijandig zijn. Ver moedelijk zullen ook deze landschappen dus spoedig bezet worden, om ze als bond- genooten onschadelijk te maken en het ter rein tot Tabanan en Badoeng te beperken. 't Is niet de eerste maal dat een expeditie naar Bali gaat. De beide eerste, in 1846 en 1848, onvoldoende voorbereid enwaarbij de vijand te licht was geteld, werden gevolgd door die van 1849, onder Generaal Michiels, de Brauw en le Bron de Vexela, die het bolwerk Djagaraga veroverde. De uitslag van deze expeditie was dat met alle vorsten nieuwe tractaten werden ge sloten, waarbij zij de oppermacht van het Nederlandsch-Indische gouvernement er kenden. Zij zouden de versterkingen slech ten, den zeeroof, de uitoefening van het zoogenaamde kliprecht en den uivoer van slaven verbieden. De macht van den Dewa Agoeng was gefnuikt, de vorst van Bangli, die ons had geholpen, werd gekozen tot vorst vau Boeleleng, de radja van Lombok (Mataram) werd met Karang-Asem beleend. Verder ging onze inmenging in debinnen- landsehe aangelegenheden voorloopig niet, maar in de volgende jaren werd die, of men wilde of niet, steeds grooter. In 1868 werd een expeditie noodig geacht tegen eenige in opstand gebrachte kampongs in Boeleleng. Eerst in 1882 is de Regeering er toe overgegaan, eindelijk toegevende aan de herhaalde wenschen der inlandsehe be volking, om de beide landschappen Boele leng en Djembrana onder reehtstreeksch bestuur te nemen. Daarna werd een Resi dent voor Bali en Lombok benoemd, met Boeleleng later Singaradja als bestuurszetel. Heerschten in hei bestuursgebied sedert altijd orde en veiligheid, niet zoo in de onafhankelijke staatjes en de leenroerige landschappen. Zij zijn voortdurend onder ling in strijd geweest of op een voet van gewapenden vrede. Ons gouvernement is daarbij dikwijls met verstandig beleid als vredestichter en bemiddelaar opgetreden. Bij de expeditie naar Lombok in 1894 heeft de stedehouder van Karang Asem, Goesti Djilantik, een zekere rol gespeeld, maar het overige Bali heeft zich geheel neutraal gehouden. In den jongeren tijd zijn het vooral Bangli en Tabanan geweest, die voort durend aanleiding gaven tot rustver storing en zelfs openlijk in verzet kwamen. De betoonde lankmoedigheid werd voor zwakheid aangezien en zoo werden alle gestelde eischen door de vorsten afgewe zen. Daarna was een expeditie onvermij delijk. Bij de vroegere Balische expedities en niet minder op Lombok, heeft men steeds tegenvallers en onaangename verrassingen beleefd. Daarom blijkbaar heeft de Indische Regeering thans een sterke troepenmacht noodig geacht. De Baliërs zijn dapper en vechten tot het uiterste. Met ware doods verachting liepen, bij een zoogenaamde „poepoetan", de Balische grooten met vrouwen en kinderen tegen de bajonetten in. Zij weten ook van de voordeelen, welke het terrein hun schenkt, zeer goed gebruik te maken. Liefst houden zij stand in versterkte stellingen of in de moeilijk toegankelijke, dicht bemuurde poeri's; aan een guerilla op Atjesche manier doen zij niet. De ondervinding heeft geleerd, dat, wanneer eenmaal de hoofdversterking of de poeri van den vorst was bezet, de tegenstand voor goed was gebroken. (N. v. d. D.) Niet bijsier aantrekkelijk. Onder dit opschrift schrijft Patrimonium, zich blijkbaar aansluitende aan de driestar van Prof. Fabius in ons nummer van 16 dezer Degenen die by voorkeur alles van den Staat begeeren, poseeren gaarne als volks vrienden. Doch waar hun eigen streven op uit is, heeft voor ons dank zij de tegenwoordige ervaring geen bizondere aantrekkelijk heid. Zoo vernemen wij thans uit de Nieuws bladen, wat het beheer der fondsen van uit- keering kost aan 't rijk in Duitschland. De administratie van de ziekteverzekering in Duitschland kostte in het jaar 1885 3,6 millioen Mark, en in het jaar 1901 niet minder dan 11 millioen. Da ongevallenverzekering eisohte uit dien hoofde in 1885 slechts 984.754 Mark, en in het jaar 1901 meer dan 16'/» millioen. Daar blijft het niet bij, wanneer men nog let op de volgende cijfers. Toen de invalidenverzekering in werking trad, beliepen de administratiekosten onge veer 4 millioen Mark, en in 1901 waren zij getegen tot bijna 12 millioen. Voor die drie takken te saam was dus in 1901 alleen aan administratiekosten noodig ruim 39 millioen Mark. Onze lezers bemerken hieruit, dat alles wat door den Staat geschiedt peperduur is. Als de toekomst eens mocht komen, laat het zich aanzien, dat die op de flesch moet, want op die wijze is het onmogelijk een maatschappij in stand te houden. Rotterdammer.) Oostenrijk-Hongarijë. In den loop van Donderdagnacht hebben de Kroatische betoogingen te Fiume en vooral in het naburige Soesak een bepaald Russisch karakter aangenomen. In wonin gen en fabrieken van Italian 6D, die zich met revolvers te weer stelden, droDg men binnen, waarbij verscheidene personen ge wond werden. Twee distilleerderijen zijn geheel verwoest en vele magazijnen werden geplunderd. Verscheidene villa's, fabrieken en opslagplaaten zijn geheel vernield. De soldaten kwamen, toen het kwaad gebeurd was. Bij afwezigheid van den Italiaanschen consul hebben deltalianen zich telegrafisch tot minister Tittoni gewend om bescher ming, daar de Kroatische autoriteiten geen voldoende hulp gaven. Cuba. De Cubaansche opstand neemt eer toe dan af. De opstandelingen hebben twee spoorwegbruggen tusschen Pinar del Rio en San Louis in de lucht laten springen zij hielden de troepen tegen,die ze wilden her stellen. De strijdmacht van Pino Gueras neemt zoo snel toe, dat de inwoners in de buurt meenen, dat president Palma het zal moeten afleggen, ook omdat de houding der regeeringstroepen niet al te betrouwbaar is. Ook verscheidene firma's hebben in dien zin aan haar filialen en correspondenten geseind. Rusland. De Russische ministerraad heeft defini tief de bepalingen vastgesteld voor de ver koop der Kroonlanderijen aan de boeren. De kinderen van Stolipin zijn thans zoo ver hersteld, dat zij naar het "Winterpaleis zijn getransporteerd. Te Sevastopol is een officier in den tram vermoord door twee als werklieden ver- kleede terroristen. De misdadigers zijn ontsnapt. Te Bakoe heeft men gepoogd een twee- daagsche politieke werkstaking te houden, maar dat is misluktna een korte stoornis is overal het werk hervat. Drie Finsche regimenten zyn gedeser teerd. Slechts 130 man zijn den Tsaar trouw gebleven. F r a n k r ij k. Met op twee na algemeene stemmen hehben de Fransche bisschoppen een motie aangenomen, waaain de noodzakelijkheid van den openbaren vrede wordt op den voorgrond gesteld, daar onlusten en ge welddadigheden den godsdienst meer scha den dan de Kerk. Deze motie heeft den eerbiedigen vorm van een adres aan den Paus en geeft blyk van een volkomen onderwerping aan diens bevelen. Ten slotte worden op bescheiden wijze uitvoerige en practische orders ge vraagd. Verder is er bijgevoegd een stuk waarin de bisschoppen uiteenzetten wat noodzakelijk gedaan moet worden om den vrede te bewaren. Het practische voorstel kan aldus wor den samengevatniets uitvoeren vóór den 12en December. De bisschoppen hopen dat de rechter lijke ambtenaar die met de sequestratie belast is, wel order zal hebben de kerken voorloopig geopend te laten. De dienst zal dus ongestoord kunnen worden voortgezet. En wanneer men dan een willekeurige vereeDiging vormt, die wettelijk in staat is den eeredienst te organiseeren, dan heeft die ambtenaar heelemaal niets meer in te brengen. In iedere parochie zou daarom de pastoor, lid van de commissie van beheer, zich na een protest tegen de wet terugtrekken. De andere leden der commissie zouden dan terstond een „association cultuelle" vor men, de goederen in bezit nemen en die te huur aanbieden aan den pastoor, die dit zou aannemen. Zoodoende zou het prin cipe gered zijn en zou men tot overeen stemming kunnen komen zonder in botsing te komen met den wil van den Paus. Motie en adres zullen niet worden open baar gemaakt vóór de Paus er zijn goed keuring aan gehecht heeft. Briand, minister van eeredienst, om zyn oordeel over deze oplossing gevraagd zeide „Ik heb vertrouwen in de handig heid en buigzaamheid der bisschoppen, in verband met hun inzicht in hunne be langen. Op het uiterste moment zullen zij de eischen der wet wel in overeen stemming weten te brengen met de onver zoenlijkheid der Encycliek. Ik weet niets en ik heb niets willen weten van de be raadslagingen, die de vrijgevige wet toe laat en waarvan zij het geheim eerbiedigt. Maar ik ben er zeker van dat de bisschop pen niets onherstelbaars hebben gedaan en de bruggen niet hebben afgebroken." De Matin weet mede te deelen, dat mi nister Doumergue vast besloten is de wet op de Zondagsrust ten strengste door te voeren, en heeft een rondschrijven aan de prefecten gericht, waarin hij hun op draagt nauwlettend op de uitvoering ervan toe te zien. Te Bordeaux, Rouaan en Lorient duren de stakingen der bakkers voort. Te Toulon hebben de apothekers besloten hunne zaken des Zondags te sluiten, en Blechts één apo theek open te laten om voor dringende gevallen dienst te doen. Kantongerecht Goes. In de zitting van heden werd vervallen verklaard het verzet tegen het verstek- vonnis de dato 2 Juni 1906, waarbij O. J. B. te Krabbendijke wegens overtreding van het motor en rijwielreglement werd veroordeeld tot 3 X f3 boete subs. 3 X 2 dagen hechtenis. Middelburg. Het voornemen bij dhr. Commissaris der Koningin in Zeeland be staat om 17 dezer de gemeenten Burgh, Haamstede, Renesse, Noordwelle, Seroos- kerke, Ellemeet en Eikerzee te bezoeken benevens 18 dezer de gemeenten Kerk- werve, Duivendijke, Brouwershaven, Zon- netnaire en Zierikzee. Heden werden door dhr. Commissaris der Koningin de gemeenten Schoondijke, lJzendijke, Biervliet en Hoofdplaat bezocht. Vlissingen. De zoon van loods E. welke verleden week met ruim f 400,van „Eigen Hulp" er van door is gegaan is tot heden nog niet terecht. Hij had een fiets gehuurd bij G. J. Wondergem die te Middelburg terug gevonden ismen denkt dat hij van daar per spoor is ver trokken. Goes. Zaterdagmorgen had de 12jarige A. Frankin, naby de school op de Vlas- markt een ongeluk. Spelende kwam hij op een kantsteen terecht, waardoor hij een gapende wonde aan het voorhoofd opliep. Hij werd naar het gasthuis ge bracht en onder geneeskundige behande ling gesteld. Heden voor 8 dagen was het de heetste dag van het jaar. Heden nacht heeft 't gerijmd.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1906 | | pagina 1