NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 281. 1906
Vrijdag 31 Augustus
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandse!! Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
DE JON GE-V ER WEST te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
30 Augustus 1906.
De 31 Augustus is de nationale dag by
uitnemendheid.
Dan verheugt zich de Natie in het bezit
van haar Koningin, jubelt oud en jong, voor
zoover het den band met Oranje gevoelt,
erkent en eert, in het bezit hunner geliefde
Vorstinne en dankt elk Christen-huisvader
in den kring der zijnen voor den zegen dat
weer een jaar aan Haar leven werd toe
gevoegd.
Klokketonen en Driekleur mot den ouden
Oranj ewimpel verhoogen de feeststemming
de schoolkinderen vooral welk een goede
gedachte toch, die steeds veld winne
leeren dezen dag als hun dag vieren en in
de garnizoensplaatsen trekken onze lands-
zonen op om, zij 'took uit de verte, een
groet te brengen aan deze Telg uit het
beminde Oranjehuis, draagster van zoovele
kostelijke traditiën, symbool onzernationale
eenheid, beschermster" van de zwakken
en Moeder van haar Volk
Het kon er nog niet van komen dat deze
feestdag tevens algemeen tot een dank- en
bededag verheven werd, aan den morgen of
avond waarvan de Christen heid zich ver
zamelt in de bedehuizen om deze hoog
geplaatste Vrouwe te gedenken in haar
gebeden
Wij hopen dat dit er nog eens van kome.
Hier en daar, onder anderen te Middel
burg, heeft deze goede gewoonte reeds
burgerrecht gekregen.
Vinde de bede verhooring tot den Vader
der Lichten dat Hij het dierbare leven
onzer Koninginne spare tot in lengte van
dagen, Haar schrage by Haar moeilijken
arbeid, en Haar, kon het zyn, voor Haar
persoonlijk leven nog eens een zegen geve
die tevens den band aan haar Huis be
stendigt.
Onze Koningin heeft gedeeld in het leed
ODzer Zeeuwen, Oud-Vossemeer en Hulst
kunnen het getuigen. De Zeeuwen, van
ouds met Oranje in lief en leed lotgemeen,
deelden ook dezer dagen in Haar huiselijk
leed. En zoo verheugen zij zioh ook nu met
Haar op dezen Haren 26en geboortedag, die
naar hun hartewensehdoornogveleschoone
verjaardagen moge gevolgd worden
Leve de Koningin
Leve de Prins
Leve de Koningin-Moeder
Dat Oranje en Nederland leve voor Gods
aangezicht
Moderne predikanten en de openbare
„volksschool"
De heer J. Bruin wold Riedel, secretaris
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
heeft een belangrijke brochure geschreven
getiteld De opvoedende beteekenis van de
voor allen toegankelijke volksschool in het
licht der geschiedenis van het lager onder
wijs en de onderwijsicetgeoing in Nederland
en van de verhouding van qodsdienst en
zedelijkheid.
Voor dit lezenswaardig geschrift vragen
wij de aandacht onzer lezers, en wel voor
de volgende aanhaling er uit
^Opmerkelijk is, dat een bepaalde beweging,
om de rechten van den godsdienst in de volks
school erkend te zien en aan de opvoeding in
die school een godsdienstig karakter te geven,
nu uitgaat van moderne predikanten, bij wie
het niet te doen is om een leerstellige opvat
ting en formuleering van de religie, maar om
de religie, als bron of ten minste als steun voor
de zedelijkheid, om de c h r i s t e 1 ij k e religie,
als bron van de christelijke ethiek.
>De oude schoolstrijd schijnt daarmede op
nieuw. hoewel nu in een anderen zin en onder
andere verhoudingen, aangebroken. Een nieuwe
differentie n.l. dreigt met een scheiding tusschen
hen die als voorstanders van de openbare school
tot nog toe samen gingen. Onder de vrijzinnigen
op staatkundig gebied beginnen sommige gods-
dienstigen, met name sommige moderne predi
kanten en dit is ook voor de godsdienstige
verhoudingen van den laatsten tijd teekenend
een bepaalden strijd aan te binden voor meer in
vloed van den godsdienst op de vrijzinnige staat
kunde. Daarmede in verband staat de eisch,datde
godsdienst ook in de staatsschool meer op den
voorgrond kome. Men treedt op tegen de zoo
genaamde »neutrale" school, uit motieven, niet
van paedagogischen, maar van godsdienstigen
aard.
Tegenover de ethisch-paedagogische of de
ondogmatisch-ethische richting van de volks
school, zooals het Nut deze omschreef in zijn
toelichting tot het voorstel inzake het »Nieu-
wenhuizen-fonds", stelt men de godsdienstige
richting, zooals deze, los van eenige dogma
tische voorstelling, door sommigen voor de
openbare volksschool zoowel als voor de bij
zondere Nutsschool wordt gewenscht. Niet om
de »vrije school" is het te doen, niet om de
^bijzondere moderne secte-school", met een
godsdienstige opvoeding, overeenkomstig de
denkbeelden van de modern-godsdienstigen
maar het gaat om den godsdienst, als grond
slag en richtsnoer van opvoeding in de voor
allen toegankelijke volksschool, d. i. dus op de
openbare staatsschool en de bijzondere Nuts
school, welke, naar de beginselen van de open
bare school, zal worden opgericht overal, waar
het openbaar onderwijs niet tot zijn recht komt
of komen kan, wegens omstandigheden van
plaats en van persoon.
»Dat deze beweging uitgaat van moderne
predikanten, is teekenend, ook voor de betee
kenis van het verschijnsel".
Tot zóóver onze aanhaling.
Ach, wat is er weinig overgebleven van
de sehoone verwaobtiDgen door de mannen
van '06 op de volksschool, de nationale
school, de school waaraan de natie gehecht
is, het symbool onzer volkseenheid, de
school voor allen gebouwd
De 8-urige Werkdag.
In de fabriek van optische werktuigen,
van Carl Zeiss te Jena, is een proef met
den 8-urigen werkdag geslaagd en door de
invoering voor goed van dezen arbeidsdag
gevolgd.
In 1865 was de arbeidsduur daar, evenals
in geheel Duitschland, twaalf uren. Sinds
werd hij allengs verlaagd, en nu was hij in
1891 gebracht op 9 uur per dag.
Allengs raakten de werklieden bekend
met de uitkomsten verkregen met den
8-urigen arbeidsdag op de fabrieken van
Siemens te Berlijn en in de Engelsche
werkplaatsen, en nu vroegen zy aan den
patroon der Zeiss-stichting, den heer Abbe,
die ook op zijn fabrieken in te voeren.
Deze laatste, van meening dat bij korto
ren arbeidsduur de arbeid aan intensiviteit
zou winnen, stemde er in toe op voorwaarde
dat geen vermindering der dagtaak er van
't gevolg zou zijn. Hij was langzamerhand
tot de overtuiging gekomen dat intensiever
arbeid geen meerdere krachtsinspanning
zou vorderen, indien maar gebroken werd
met misgewoonten, als Maandaghouden,
bierdrinken in de schafturen, te laat op het
werk komen en dergelijke.
De heer Abbe vroeg of de werklieden op
die voorwaarden in staat zonden zijn in 9
uren per dag evenveel te produceeren als in
8 uren. De vraag werd met 614 tegen 105,
en 21 onthoudingen, in bevestigenden zin
beantwoord.
Het was voor de firma een waagstuk van
er op of er onder, financieel niet het minst.
De uitslag was echter in alle opzichten be
vredigend. Een jaar bij wijze van proef was
aldus gewerkt. Én aan het eind kon de heer
Abbe aan zijn werklieden meedeelen dat
geen vermindering der productie viel waar
te nemen en verder dat deze uitslag ver
kregen was zonder de gevreesde verhoogde
krachtsinspanning.
De 8-urige arbeidsdag werd hierop aan
genoemde fabriek voor goed ingevoerd.
Duitschland.
De doop van de jongste spruit uit het huis
Hohenzollern heeft gisteren in het Nieuwe
Paleis bij Potsdam in de tot doopkapel in
gerichte Jaspik-galerij,. waar 'sjongskes
overgrootvader Frederik den laatsten adem
uitblies, plaats gehad. De hofprediker, dr.
Dryander, i doopte den doopeling met de
namen Wilhelm Frederik Frans Jozef Chris-
tiaan Olaf. Het was een plechtigheid waar
van de innerlijke beteekenis verduisterd
werd door de uiterlijke bij mengsel en van
praal van vorsten of hunne vertegenwoor
digers en andere grooten.
Onder de aanwezigen noemen wij Prins
Bulow den rijkskanselier grootvorst Wla-
dimir, als vertegenwoordiger van den Tsaar;
Aartshertog Jozef als plaatsvervanger van
den Keizer van Oostenrijk Prins Chris-
tiaan van Sleeswijk Holstein als gezondene
van Koning Edward.
Volgens het verslag van het sociaal
democratische partijbestuur, dat op het
congres te Mannheim zal uitgebracht
worden, hebben de partijbladen over 1905
de volgende winsten, opgeleverd de Vor-
warts 140,615-mk. (112,000 abonnees), de
Gleichheit 3996 mk., de Wahre Jacob
43,607 mk. (193,000 abonnees)de Neue
Zeit, een van de ongenietbare roode perio
dieken, had een tekort van 4889 mk.
Het partijbestuur zegt, dat bij de 11
tusschentijdsche verkiezingen voor den
Rijksdag het geheel© aantal sociaal-demo
cratische stemmen met 25.000 vooruit is
gegaan, ofschoon in sommige districten het
aantal sociaal-democratisch stemmende
kiezers geslonken is.
Aan het einde van 1905 waren de sociaal
democraten in de volgende Landdagen ver
tegenwoordigd: in Bremen met 18, in Ham
burg met 13, in Beieren en Baden met 12,
in Rudolstadt, Wurtemberg, Hessen en
Meiningen met 7, in Koburg-Gotha met 6,
in Reuss j.l. met 5, in Oldenburg en Lubeck
met 4, in Altenburg en Lippe met 3, in
Woirnar en Anhalt met 2 leden, in Saksen,
Lotharingen en Reuss o.l. met één lid. In
19 Landdagen in Duitschland zitten dus
tezamen 115 sociaal-democraten, terwijl de
Landdagen van Pruisende Mecklenburger,
Brunswijk, Schwarzburg-Sonderhausen,
Waldeck en Schaumburg-Lippe nog geen
sociaal-democraten in hun midden hebben.
Verleden jaar zijn, zooals men weet, her
haaldelijk schervengerichten gehouden
over partijgenooten die niet zuiver in de
leer waren. Uit het verslag blijkt dat de
voorstellen tot uitsluiting van dezulken in
de meeste gevallen verworpen zijn. Het be
stuur raadt dan ook aan, voortaan voor
zichtig te zijn met dergelijke stappen, daar
zij tot veel onaangenaam gewrijf en ge
schrijf aanleiding plegen te geven.
Rusland.
Gisteren is het lijk van generaal Minn
van zijn woning teNieuw-Peterhof naar het
station en vervolgens naar St. Petersburg
gebracht. Eerst had een rouwdienst plaats,
waarbij de Keizer, de Keizerin, grootvorst
Nicolaas Nikolajewitsj en andere groot
vorsten en grootvorstinnen aanwezig waren.
De Tsaar en de Tsaritsa spraken troost
woorden tot de weduwe, de moeder en de
dochter van den vermoorde. Na afloop der
plechtigheid plaatsten zich de Keizer en
grootvorst Nikolaas vooraan om de kist
naar buiten te dragen.
Het lijk werd daarop per spoor naar
Petersburg gebracht, waar deputaties van
allerlei troepen met hun bevelhebbers het
ontvingen- Het gemeentebestuur van St.
Petersburg en andere lichamen hadden
kransen door hun afvaardigingen mee
laten nemen. De keizerin-weduwe was uit
Gatsjina overgekomen voor den lijkdienst
in de regimentskerk van het Semenofsky-
regiment. Officieren droegen het lijk naar
binnen. Zoolang de plechtigheid duurde
waren de straten tusschen het station en
de kerk afgezet.
De moordenares van generaal Minn
huurde een tijd geleden een kamer in 't
dorp Dizino nabij Peterhof, waar de ge
neraal een villa bewoonde. De jonge vrouw
at in een klein huis dichter bij de villa,
waar een zekere Iwanof, naar men zegt
6en kleine grondbezitter en vergulder van
beroep, reeds sedert zes weken woonde.
Iwanof is 55 jaar en het is in jaren
niet voorgekomen, dat een persoon van
dien leeftijd zich inliet met zulk een aan
slag daar doen jongeren meer aan. Iwa
nof stelde Sophie Larionof aan zyn huis
heer voor als een vriendin. De „vriendin"
had gelegenheid van het balkon van het
huis een nauwkeurige studie te maken
vag des generaals bewegingen en daar
naar haar plannen te beramen.
Op den dag van den moord waren beide
medeplichtigen samen op geheimzinnige
wijze geruimen tyd bezig Na het eten
gingen zij samen uit in de richting van
het station. Het meisje droeg een langen
regenmantel over haar japon. Aan een
kettinkje droeg zij een pince-nez, waar
door zij den generaal terdege opnam in
het voorbijgaan op het perron. De gene
raal zat toen met vrouw eu dochter op
een bank. De moordenares naderde hem
van achteren en joeg hem vier doodelijke
schoten in den rug. Zij werd op de reeds
vermelde wijze gegrepen en zwaar geboeid
naar de Peter en Paulsvestiug te Peters
burg gebracht, zich verheffende op haar
succes. In Iwanof's kamer vond men bij
de huiszoeking een revolver met patronen
en een ongeladen bom.
Generaal Minn keerde juist voor het
winterseizoen terug naar de hoofdstad en
had de met de bewaking van zijn persoon
te Peterhof belaste deteetivefs afgedankt.
Ook had hij reeds verscheiden dreigbrie
ven ontvangen.
Het moet bar zijn geweest, aldus de
N. R. C., zooals de vermoorde met zijn
Semenofsky's van 't winter in Moskou heeft
huisgehoudon onder oproerlingen en niet-
oproerlingen.
In het lijkenhuis van het Peter en Pauls-
hospitaal liggen nog tien niet herkende
lijken, die van de ontploffing in Stolypin's
villa afkomstig zijner zijn twee kinde
ren en één vrouw bij. Met Stolypin's
zoontje schijnt het bevredigend te gaan.
De Tsaar kreeg eerst Zondagnacht ken
nis van den Zaterdag omstreeks half vier
gepleegden aanslag. Men had in de ver
warring gewoonweg vergeten den Tsaar
rapport te doen. Toen de Keizer het ver
haal kreeg, wilde hij het eerst niet ge-
looven, maar toen een ambtenaar der po
litie alle bizonderheden gaf, moest hij wel
en brak hij in tranen uit De Tsaritza
hoorde eerst zondag van het gebeurde.
Te Kroonstad moeten gisteren dertig
matrozen in hechtenis zijn genomen.
Te Moskou schiet men op de politie
van uit huurrijtuigen; drie man zijneer-
gisteren gewond.
Te Samara is het tot een botsing ge
komen tusschen de politie en een menigte
van een 2000 personen, die revolutionaire
vlaggen droegen en opruiende liederen
zongen. Verschillende politieagenten zijn
gewond.
Het aantal brandstichtingen is enorm
ten platteland©. Alleen uitÈlisabethgrad
in het gouvernement Oherson, worden er
zestig gemeld in ééne week.
Te Karlovka in het gouvernement Pol-
tawa zijn er verscheiden lieden gedood
en gewond in een botsing tusschen boeren
en politie.
Ook te Riga is het nog niet tot rust
gekomen. Integendeel, bij het zoeken naar
de bewoners van het huis, waar de gisteren
vermelde vondst van bommen plaats had.
omsingelde de politie een huis, waar re
volutionairen verborgen zaten. Deze gaven
eenige salvo's af en wierpen bommen, die
echter geen groote schade aanrichtten. Het
huis werd daarop van alle kanten beschoten.
Eindelijk gelukte het in de woning binnen
te dringen men vond daar toen een man
en een vrouw dood neergestrekt, met de
geweren nog in de handen. De man bleek
een assistent van een chemisch labora
torium te zijn. Men vond voorts een menigte
heleche machines, bommen, verboden lite
ratuur Gn revolutionaire manifesten, enz.
Een ander gezelschap revolutionairen
had zich verdekt opgesteld in de lokalen
eener Lettische studentenvereeniging.tBij
de bestorming van dezen werd een revo
lutionair gedood de anderen in hechtenis
genomen.
Op de open straat is gisteren een be
lastingambtenaar overvallen en beroofd
van 1500 roebel. Een hem te hulp snel
lende politieagent werd gedood. Een pa
trouille nam een der roovers gevangen,
die een wond had opgedaan. Een andere,
bij wien men het geld vond, werd gedood
de rest ontkwam.
In 17 kokosolievaten, die door de douane
in 't openbaar geveild werden, zijn in een
dubbelen bodem 500,000 exemplaren van
in verscheiden talen opgestelde manifesten
gevonden.
Te Drostenhof is een landgendarme ver
moord. De districtbewoners zijn terstond
veroordeeld tot 3000 roebel boete en drie
hunner, waaronder de schoolmeester, die
den moordenaar hielpen ontvluchten, zijn
onmiddellijk terechtgesteld. Ook hebben
verscheiden boeren een ambtelijke afros
sing gehad.
Uit de gouvernementen Jekaterinoslaf,
Toela, Poltawa en Wina komen talrijke be
richten van moorden, brandstichtingen en
gevechten door de oproerige boeren en van
allerlei botsingen in steden en dorpen.
In 't dorp Karlofka, gouv. Poltawa, werd
'n bloedig gevecht geleverd tusschen politie
en moejiks, waarbij aan beidezijdendooden
en gewonden vielen.
Vestigen wij nu nog de aandacht op de
„Roode Lyst", uit de Nieuwe, Courant, die,
om haar niet te lang te maken, enkel de
namen geeft van die slachtoffers van poli
tieke moorden welke door hunhoog©positie
een bijzondere plaats innamen in de krin
gen van regeering, bureaucratie of leger.
In 1901 wij willen maar niet verder
teruggaan dan genoemd jaar werd ver
moord de min. van onderwijs, Bogolepof
in 1902 de minister van Binuenlandsche
Zaken, Sipjagin
in 1903 de gouverneur van Oefa, Bogda-
nowitsj
in 1904 de gouverneur-generaal van Fin
land, Brobikofde vice-gouverneur van
Elizabethpol Andrejefde minister van
Binnenlandsche Zaken, Plehwe
in 1905 de procureur van den Finschen
Senaat Johnson; de gouverneur van Bakoe,
prins Nakasjitsj grootvorst Sergius de
politie-chef te Moskan, graaf Sjoewalof
in 1906 de vice-gouverneur van Tambof,
Bogdanowitsjdeluitenant-gouverneurvan
Tambof, Loesjenofskide luitenant-gou
verneur van Poeltawa, Filonefde gouver
neur van Twer, Sleptsofde gouverneur-
generaal van Jekaterinoslaf.Tsjeltowofski;
de haven-commandant van St.-Petersburg,
admiraal Roeswitsjde commandant van
de Zwarte Zee-vloot, Tsjoeknin de adju
dant van den gouverneur-generaal van
Warschau, generaal Markgrafski; en de
gouverneur van Samara, Block.
Op de lijst der mislukte aanslagen, ge
pleegd op hoog- en hoogstgeplaatsten
komen de volgende gewonden voor
in 1902 de gouverneur van Karkof, r'ns
Golitsin
in 1903 de gouverneur van Wilna, Vahl
in 1904 de gouverneur van Kaukasië,
prins Golizin
in 1905 de gouverneur van Wiborg Min-
sojedofde adjunct-gouverneur van Fin
land, Dietrichde politie-chef van War
schau, Nosken; de gouverneur van Oefa,
generaal Sokolfskide gouverneur van
Mohilef, Klingenberg de gouverneur van
Lomska, baron Korf;
in 1906 de vice-gonvernenr van Oefa,
Kelenaskide gouverneur van Tsjernigof,
Sjwoltofen de vice-gouverneur van Ir-
koetsk, Misjin.
En nu wil men deze revolutie met tegen-
revolutie bezweren Maar dit zal haar te
meer verbitteren.
De geheime reactionairs vereen) ging
„Dood om dood" heeft de vermoording aan
gekondigd van bekende democratische
Doemaleden en brieven laten drukken voor
haar doodvonnissen met een doodskop eü
twee gekruiste doodsbeenderen en eefi
nagaïka.
Engeland.
De liberalen hebben hunne overwin
ning bij de jongste verkiezingen voor het
Lagerhuis te danken aan den steun der
arbeiderspartij, en deze, de onaihankelijke
namelijk, ajp naar de pon&jgaes vas
