NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 268. 1906.
Donderdag 16 Augustus
20e Jaargang.
HISTORISGH
BüitenlandsEh Overziebt.
CHRISTELIJK-
De verkiezing te Vlissingen.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE J0N6E-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
A. SH'SOX,
F. VAX DER HEER;
C. VAX PD PUTTE.
Het schoone en het nut van
de Tentoonstelling.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De antirevolutionaire kiezers te Vlis
singen zijn van ouds wakkere bazen. Zij
hebben een stevige organisatie, die zij
weten te eerbiedigen. Het zou een be-
leediging voor hen zijn, hen op te wek
ken om morgen 16 Aug. trouw op te
komen. Zij zullen dit, ook zonder onze
waarschuwing wel doen.
Ons korte woord strekt zich om hun
toe te roepen dat aan ons bureau, en in
menige woning buiten hunne stad, en in
de provincie hunne worsteling met-be
langstelling wordt gadegeslagen.
Zij hebben al zoo dikwijls op hope
tegen hope gestemd. Zjj mochten ook al
enkele malen hunne inspanning met de
zege gekroond zien.
Doch ook niet weinigen zijn als zij zoo
beproefd geworden telkens weer, door 't
heengaan uit den Raad van de weinige
getrouwen die als hun geestverwanten in
engeren zin de gemeentebelangen in hun
nen geest behartigden.
Van der Meer en Bos en Loois zijn drie
namen die zij niet licht vergeten zullen.
Beide eersten zagen zij in de kracht dei-
jaren van hunne zijde weggerukt; de derde
zag zich genoodzaakt, na een onverdiende
smartelijke uitwerping uit het dagelijksch
bestuur zijn mandaat neer te leggen.
En zoo slonk het aantal hunner geest
verwanten in den Raad tot een tweetal
wegeen tweetal wel is waar dat er
wezen mag, doch dat nog wel wat ver
sterking velen kan.
Het is zoo moeilijk als zeer kleine
minderheid telkens weer tegen den stroom
te moeten oproeien.
Daarom zou het de kleine minderheid
in den Raad ongemeen ten goede komen,
wanneer er eens een paar leden van hunne
richting bij kwamen. Mannen, die ook
wenschen te getuigen tegen de richting
waarin de meerderheid stuurt, en die maar
al te zeer de burgerij op steeds meerdere
lasten drijft.
Het drietal dat u Kiezers van Vlissingen,
is voorgesteld, is een flink stel mannen,
waarmee iedere partij met eere zou kunnen
voor den dag komen.
Drie VlissiBgers van huis uit, mannen
uit het volk, kloeke sprekers, en practici.
HUSON de bouwkundige VAN DER
MEER, de finantieele specialiteit; VAN
DE PUTTE, de landbouwer. Wij mogen
ze met gerustheid gelijkelijk aanbevelen
als der zake kundige mannen, die inden
Raad een goed figuur zouden maken.
Men ga niet te laat naar de stembus;
dit toch vergemakkelijkt zeer de taak der
vrienden die de leiding dezer verkiezing
hebben, en wien wij zegen op hun arbeid
toewenschen.
Onze mannen zijn
In district II
Nog in district II
En in district III
Onlangs werd te Middelburg een ten
toonstelling georganiseerd door den Volks
bond, die zeer in den smaak viel en een
waar succes is geweest. Nu het pogen
om de uithuizigheid te bestrijden door
huisvlijt is aller-prijselijkst, en we ver
heugen er ons in, dat zoo velen er lust in
hebben om thuis in hun vrije uren iets te
vervaardigen dat aardig en aangenaam is.
Doch het is wenschelijk, dat de huisvlijt
geleid wordt in de bedding van 't waarlijk
schoone. En om schoonheidszin aan te
kweeken, daarvoor zjjn zeer dienstig een
tentoonstelling, zooals die ten yóór-vorigen
jare in koper-kunst en ditmaal in zilver
en goud-arbeid is georganiseerd.
Ons werd door de vriendelijkheid van
hem, die de ziel dezer expositie genoemd
is, heden de gelegenheid geboden om de
ten toon gestelde kunst-voorwerpen in
oogenschouw te nemen en waarlijk, we
hebben veel gezien dat schoon is en
interessant.
Een met zorg bewerkte geïllustreerde
catalogus geeft een goed overzicht van de
rijke verzameling, die dank zij veler
medewerking bijeengebracht is. Tal
van stukken, die geschiedkundige waarde
bezitten, die het volksleven onzer vaderen
doen kennen, en die van de kunst in Zee
land een goed getuigenis geven, prijken
hier met voorwerpen, die meer toevallig
het eigendom werden van Zeeuwsche be
zitters.
In den Oalvinistischen tijd, toen't zege
vierend Nederland ontwaakt was tot de
blijheid van een vrij volksbestaan, God met
overvloed zegende, en 't maatschappelijk
leven nog den vloek van degrootefabrieken
en de verdeeling van den arbeid niet kende,
toen had een werkman zijn werk lief en de
knappe werker kon 't niet laten om het
mooi te maken. Thans hebben we sleutels
van gegoten ijzer, toen werd iedere sleutel
gesmeed en de drangtotschoonheidbewoog
den knappen smid om aan den sleutel, dien
hij maken moast, iets aan te brengen tot
verfraaiingiets dat hij zelf vond of gezien
had en hij mooi vond. Men leefde toen
kalmer en met name de knappe werker
in metaal voelde zich kunstenaar, had
„genie voor zijn vak" en leverde niet
enkel zijn gildeproef, maar telkens ook
andere proeven van zijn vernuft en kunst-
vaardigdheid. Dat trof ons bij 't be
schouwen der zilverwerken uit den tijd
van Maurits en Frederik Hendrik en ook
nog lang daarna.
De kunstproducten der Middeleeuwen
zyn bijna allen door de ongunst der tijden
verloren gegaan. Ook is er een tijd ge
weest van heerschenden wansmaak, toen
veel waarlijk-schoons is vernietigd en ver
kwanseld. Oude kunststukken werden tot
gladde zilveren voorwerpen, zonder eenig
karakter, omgesmolten Moest niet alles
worden gemoderniseerd?
Met de herleving van het Calvinisme
valt samen de herleving van de belang
stelling in de antieke kunst en het zien
van 't eigenaardig schoon in 't ouder-
wetsche.
De twee fraaiste zilverkunststukken uit
Zeeland konden niet worden ten toon ge
steld de beker van Maximiliaan, die te
Veere op 't stadhuis bewaard wórdt en
de prachtige Avondmaalkan en schotel,
die verhalen van de reformatie te Vlis
singen, doch thans ver weg zijn.
Doch er zijn nog kostbare stukken te
over, die een aandachtige beschouwing
waard zijn. We willen op enkele wijzen.
In de achterste zaal staan de gedreven
en met graveerwerk versierde bekers.
De Sint-Jacobs-beker uit 1595. Een prach
tig bekertje uit 1639, dat de herinnering
levendig wil houden aan den zeeslag bij
Duins. Ge proeft den godsdienstigen tijd
uit 't inschrift;
Dit's ivt den slacli tot ons gecommen
Opdat elck mach Godt heuchlijk rommen 'J
Het Spaansch gewelt en vloot zeer crachtig
Die is gsvelt door Godt almachtig.
Kijkwaardig zijn ook de ananasbeker
en kokosbeker wat sierlijke, natuur-
getrouwe modellen I de beker van 't
goudsmidsgilde van Vlissingen, die aan
Bezaleël herinnert. Prachtig is ook een
Perzische fleseh met Vlissingsche inscrip
ties aardig de beker met „hansje in den
kelder" wellicht kennen onze oudste
lezers nog deze plagerige aardigheid 1
Een beker is door Frederik Hendrik ge
schonken aan een Vlissinger voor man
moedig gedrag in 't beleg van Den Bosch;
Sommen heeft de Catalogus, doch dit
s een toutje.
die heeft 't fatsoen van een toren. Nog
trof ons een beker van Sint Aldegonde,
waarop o. a. staat requies alibi d. w. z.
repos ailleurs, elders rust
Van overdaad legt getuigenis af de mo
lenbeker, die uitgedronken worden moest
terwijl de wieken tengevolge van het
blazen op een aangebracht pijpje draaiden.
Stond het molentje aan den voet stil, eer
de beker leeg was, dan moest de te trage
„wijnzuiper" zooveel bekers boete betalen,
als het uurwerk achter't molentje aangaf!
Zeer merkwaardig is 'n Lutersch avond-
maalbekertje met bergplaats voor een
ouivel in den voetdit bracht de dominéé
mee naar zieken en stervenden om hen
te „bedienen".
Wat zijn er ook fraaie schotels. Groot
moedertje leest uit den bijbel voor, ter
wijl moetje haar kleine de borst geeft.
Dat is naar waarheid met de moedermelk
ingegeven! Echt gereformeerd, de lijn des
Verbonds. Goed gegraveerd is ook de
schotel van Elia's hemelvaart, maar onbe
grijpelijk is de oud-romeinsehe rand.
Over de serviezen zal ik niets zeggen,
doch onze huisvrouwen zullen ze met
schik bekijken, die aardige zoutvaatjes,
bonbonbakjes, enz., enz. En ik denk, dat
onze bazinnen aardigheid zullen hebben
aan de ouderwetsche geboortelepels. Er
is een lepel-vork, die omgebogen en in
den zak gestoken worden kan. Ook de
brandewijnskommen zijn sierlijk.
Kandelaars, tabakspotten, snuifdoozen,
tabaksdoozen, koelvaten, bekers, neen,
maar hoor, een rijke verzamelingdan
prachtige kistjes,beeldige gouden horloges,
en wat ik allerfraaist vondgouden en
met steenen gesierde kettingen, die vroeger
behoorden bij de Bevelandsche dracht.
No. 348—358 geven het zilver uit de oud-
Zeeuwsche hoerendracht.
Allermerkwaardigst het kleinste boekje
der wereld, een gilde proefstuk. Duide
lijke druk, fijn bandje, sierlijk gouden
haakjesniemand loope dit voorbij. De
vriendelijke commissarissen van orde wil
len alles aanwijzen en verklaren.
Eenig is de verzameling, die betrekking
heeft op Napoleon Bonaparte. Men ziet hem
tot op een pijpedop en de pijpuitpluizer
toe. En de kleinste der gouden penningen
ligt er met 't kopje van des keizers zoontje,
den z.g. koning van Rome. Zulke gouden
penninkjes werden gestrooid bij zijn ge
boorte of doop.
En wat zal ik verder verhalen van 't
kerkelijk zilver, van de prachtige kerk
boeken een met zilveren ketting en
ceintuur, waaraan het hing en van de
Joodsehe sieraden, waarop waarlijk beel
den en tafereelen staan ondanks de Jood
sehe opvatting van 't 2e gebod
Nog noem ik een doodshoofdje half
sponsbakje en half bergplaatsje voor vier
derlei reukwatertjes de ring met 't doods
hoofdje om gif te bergen, de „dobbel
steentjes" in den vorm van springende
ventjes, enz. enz.
De heer Frederiks beklaagt zich er over,
dat tot dusver de burgerij traag opkwam
en dat er wel Bevelandsche maar geen
Walchersche dorpsbewoners kwamen zien.
Toen heb ik hem gezegdik zal een
artikeltje over de tentoonstelling schrijven
en aanbieden aan De Zeeuwdan zult ge
eens zien, dat er bij mijn volk wel ter
dege belangstelling is voor het historisch-
interessante en het waarlijk-schoone. En
ik denk, dat menig bezoeker, als hij deze
dingen ziet, zal zeggendat en dat hadden
wij bij grootvader of grootmoeder net zoo.
Ook zullen ze leeren zien, dat het ouder-
wetsch bewerkte toch veel echter mooi is
dan 't nieuwmodische gladde. En die
werken kan en wil te huis, hij leere hier
zien echt-mooie vormen en veredele zijn
kunstzin en smaak.
Iets te vervaardigen, dat waarlijk schoon
mag heeten, is een gave van denzelfden
Geest, die Aholiab en Bezaleël bekwaamde
en daarom kan men beide uit Historie en
Kunst, hier tentoongesteld, opklimmen tot
de verheerlijking Gods' W,
15 Augustus 1906.
Een zeker deel der vrijzinnig-democra
tische pers in onze provincie wrijft zich de
handen van genoegen over enkele kleine
geschillen die tusschen de katholieke en
onze plaatselijke pers nu en dan worden
uitgestreden.
Dat genoegen zij den tegenstander van
harte gegund.
Toch zij hij voorzichtig.
Niemand toch zal beweren dat de coalitie
der Chr. partijen ook maar één vezel van
haar vastigheid heeft losgelatenterwijl
hier tegenover staat dat aan den linkschen
kant zeer ernstige scheuren in het concen
tratie-gebouw zich vertoonen.
De polemiek tusschen Unie-liberalen en
Vrijzinnig-democraten over velerlei dat hen
verdeelt, is van te jongen datum om haar
nu reeds vergeten te zijn.
De laatsten vinden de eersten niet be
ginselvast genoeg; niet betrouwbaar op het
punt van algemeen kiesrecht, democratische
belastingherziening, zucht tot beknibbeling
op defensie-uitgaven, enz. De eersten heb
ben tegen de laatsten het bezwaar dat zij te
„parmantig" optreden, en een hoogen toon
voeren, ongeëvenredigd aan hun geringe
aantal, terwijl zij door hun felle optreden
tegen de Unie-leiders de liberale concen
tratie in gevaar brengen.
Prof. Treub schold de Unie-liberalen
reeds voor politieke avonturiers, waartegen
't unie-liberale blad Het Vaderland schreef
dat als de heer Treub meent dat de Unie
mannen „zijn voetveeg willen zijn, hij zich
vergist zooals misschien nog nooit een po
liticus zich vergist heeft". Ook is van
weerszijden met opzegging van de coalitie
gedreigd.
Deze feiten zyn notoir en voor vermeer
dering vatbaar.
Wij zeggen daarmee niet dat het met die
vredebreuk zoo'n vaart zal loopen. Och,
als 't „clericale spook" naar voren komt,
kruipen deze krakeelende kinderen toch
altemaal weer bijeen onder moeders stoel
Maar men zij dan ook niet te haastig in
zijn verheuging, wanneer een enkel stukje
polemiek over een zeer geringe bijzaak
tusschen een paar bladen der rechtsche
coalitie 't gemoed van den vrijzinhig-demo-
cratischen omstander, dien het eigenlijk
toch niet aangaat, komt verkwikken.
In Duitschland ontwerpt men een wet
tegen het, zonder verlof, fotografeeren en
in Engeland een tegen het rooken van
jongens beneden de 16 jaren. Zoo zal
ook onder de zich uitbreidende ambten
dat van Kanton- of politierechter weldra
behooren.
Wij hebben vroeger al eens getracht
een voorstelling te geven van de grootheid
der stad Londen. Thans voegen wij er
nog eenige cijfers aan toe, ontleend aan
den post onderwijs.
De 24 millioen gulden aan onderwijzers
traktementen komen uit een begrooting,
die in haar geheel 60 millioen gulden be
draagt.
Er zijn 750.000 leerlingen en 20.000
onderwijzers aan de lagere scholen.
Men heeft in 't afgeloopen jaar gebruikt
113.500 liter inkt.
5 millioen schriften.
l'/jj millioen teekenschriften.
20.000 riem folio schrijfpapier.
2 millioen boeken voor potloodwerk
11.300 riem papier.
2.200 riem vloeipapier.
65.000 doosjes pennen.
430.000 penhouders.
!ij Griffels an leiefi worden niet gebruikt,
Rusland,
Voor het eerst sedert den oorlog heeft
de Tsaar besloten de volgende week te
Krasnoje Selo een wapenschouwing te hou
den over 50^000 man,
Een bericht uit St.-Petersburg van heden
zegt: „Nu de rust te St.-Petersburg her
steld is, zullen alle regimenten der garde
den 16en dezer naar 't kamp van Krasnoje
Selo terugkeeren om daar legeroefeningen
te houden".
Ook zijn maatregelen getroffen om de
berooving der postrijtuigen tegen te gaan.
In de posttreinen der zuid-westelijke
spoorwegen loopt, te beginnen met heden,
achter het postrijtuig een bijzonder rijtuig,
waarin alle geldzendingen vervoerd worden
en waarin zich een militair commando be
vindt.
Overigens houden de baldadigheden aan.
Een vijftigtal leegloopers en winkelbe
dienden hebben nadat de voorstelling en
het bal waren afgeloopen den schouwburg
in de St.-Petersburgsche voorstad Vsevo-
lojskaja in brand gestoken. Een impres-
sario, een tooneelspeler en een schouwburg-
bediende werden door hen vreeselijk mis
handeld. Bij den brand zijn tien personen
gewond.
Kreta.
Na het bedanken van prins George als
gouverneur van Kreta, heeftmendatweinig
benijdenswaardig baantje aangeboden aan
den graaf van Turijn, neef van den koning
van Italië, die echter bedankt heeft. Daarna
heeft men het oog laten vallen op prins
Mirko, jongsten zoon van den vorst van
Montenegro. Maar deze heeft den post nog
stelliger afgewezen, wel wetend dat de
Kretenzers slechts een Griek zullen dulden
om hen te besturen.
Omtrent de ziekte van den Sultan loopen
de meest tegenstrijdige geruchten. Volgens
de officieels berichten zou de gezondheids
toestand van Abdul Hamid eigenlijk niets
te wenschen laten en Z. M. weer dagelijks
gedurende eenigen tijd zich aan de staats
zaken wijden. Bulletins worden niet uit
gegeven en informatiën uit de hooge krin
gen ten paleize van Yildiz Kiosk naar den
toestand van Z.M., worden beantwoord met
het verzoek om liever van die informatiën
verschoond te blijven.
Intusschen blijven de officieuze berichten
zeer verontrustend luiden.
Wij zullen derhalve moeten wachten wie
hier waarheid spreekt: officieel of officieus.
B u 1 g a r ij e.
Tusschen Grieken en Bulgaren, Grieken
en Macedoniërs, Grieken en Turken blyft
het nog maar steeds vechten en dreige
menten.
Vooral de Bulgaren, een dapper berg
volk, geeft in moed en wrok zijn tegen
stander geen kamp.
Waar dit in 't eind nog eens op zal
uitloopen
Zoo zijn er weer in dat land ernstige
onlusten uitgebroken te Anchialo. De ge-
heele stad, met uitzondering der Bulgaar-
sche wfjk werd een prooi der in arren
moede door kwaadwilligheid en wraak
zucht aangestoken vimmen.
Het was op de Gr ek chewjjk gemunt
geweest. Volgens sommigen is de Griek-
sche aartsbisschop in zijn paleis verbrand
volgens anderen ontsnapte hij.
Omtrent de aanleiding tot de onlusten
wordt gemeld, dat Zondag een anti-Griek-
sche meeting zou gehouden worden te
Anchialo, een stadje aan de kust, dat hoofd
zakelijk door Grieken bewoond wordt.
Daar de Grieksche bevolking de samen
komst verhinderen wilde, ontstond er een
gevecht, waarbij van weerzijden al dade
lijk slachtoffers vielen. Eerst in den avond,
nadat het gevecht in de straten reeds
urenlang geduurd had, kwamen er troepen
aanrukken, die de orde herstelden.
Dien dag hadden er ook anti-Grieksche
betoogingen plaats te Roestjoek, Karnobat
en andere plaatsen, waar verscheidene win
kels van Grieken geplunderd werden.
Ook in Boergas, een klein zeestadje aan
de Zwarte Zee, aan de golf van denzelfden
naam, heeft een zeer bloedige botsing
plaats gehad en moeten vele huizen ge
plunderd en in brand zijn gestoken.
Nader wordt uit Sofia omtrent de om
