NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 267. 1906. Woensdag 15 Augustus 20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTOR1SGH
F. v. d. Meer;
(j. v, d. Putte.
Maatschappij en Christendom.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
DE JONGE-VERWEST, te Goes
YLISSINGEN.
A. Muson
in.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BgiUilandscli Overzteht.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Voor de stemming op 16 Augustus a. s.
voor drie leden van den Gemeenteraad
bevelen wij mede aanin district II de
heeren
en
en in distriet III den heer
(S1 o t.)
In de maatschappij zal samenwerking
het best slagen, wanneer het saamhoorig-
heidsgevoel spreekt en allen er naar luis
teren.
Het komt er echter op aan de middelen
tot die gezegende saamwerking te vinden.
De mannen der Revolutie hebben het
middel gezocht in de tooverformule „Vrij
heid, gelijkheid, broederschap". Maar hier
van is niets terechtgekomen. Onvrijheid,
ongelijkheid, verwijdering, dat was de
uitwerking.
Op dien weg ligt de oplossing niet. Het
eenige geneesmiddel ligt in het Evangelie.
Tegenover de Revolutie het Evangelie 1
Het Christendom komt en leert den
mensch het hoogste doel bereiken. Wat
is dat doel Dat ieder mensch zijn spijs
en drank zal hebben? Maar dan zoude
mensch immers geen hoogere bestemming
hebben dan het dier
Neen, de spijze is niet meer, mag al
thans niet meer zyn dan het instrument.
De bestemming des menschen, van den
door God wedergeboren mensch ligt in
den hemel.
Wie dat doel voor oogen houdt, behoeft
geen vrees te kennen.
Christus heeft zijne belofte gegeven,
dat wie naar het hoogste doel streeft, voor
het mindere geen zorg behoeft te hebben,
dewyl immers de Godzaligheid de belof
ten heeft ook van het toekomende leven.
Wij behoeven Christus niet op den
Troon te zetten. Hij zit er. Maar dat Hij
er zit, moeten wij der wereld toonen.
Alleen dan ook zal het Christendom ons
de volle ontwikkeling der maatschappij
bieden, want die natuurlijke ontwikkeling
daalt van boven naar beneden, uit de
bovenste lagen der maatschappij naar de
Dit is ook de grondgedachte van de
Patroonsvereeniging ,,Boaz" en moet de
grondgedachte zijn van alle patroonsver-
eenigiugen. Met om den zwakke neer te
werpen, maar om hem op te helpen en te
schragen, zoowel den zwakken patroon
als den zwakken werkman.
Zoo geheel gelijk aan de verhouding
van ouders tot kinderen moet die van
den patroon tot zijn arbeiders zijn. De
ouder» hebben immers ook hanne kinderen
niet om ze te gebruiken maar om ze te
dienen en te helpen.
De gezegendste gedachte toch in het
maatschappelijk leven is dat de sterke
werkt opdat de zwakke zal öten. Wie dat
vergeet, zal nimmer een oplossing der
sociale quaestie vinden.
Waar de prediking van het heilig recht
der gemeenschap tot ons komt, hebben wij
die te aanvaarden. En wij kunnen dat,
omdat God het wil en Zijns de macht is het
te werken. Alleen moet Hij het centraal
punt van alles zijn.
Ieder belang moet een middelpunt heb
ben, vanwaar het uitgaat, doch waarheen
het ook terugkeertgelijk de standaard in
het leger het verzamelpunt der troepen is,
En nu is en moet zijn God het middelpunt
van het maatschappelijk levenUit Hem
en door Hem, en tot Hem zijn alle dingen!
Dat is de Kerk verplicht te zeggen.
Maar laat zij 't dan ook zeggen, en niet
lïwijgen.i W »iet aflaten het te prediken, al
zal spot en smaad ook haar loon zijn.
Het waren de verachte Kwakers in
Engeland die het eerst, in eenvoudige
opvatting van Gods Woord, tot de erken
ning kwamen dat slavernij met Godswil
strijdt. Doch zoodra zij dit wisten hebben
zij zich dan ook gehaast dit overal luide,
telkens weer en telkens meer, overal te
verkondigen. Zij werden bespot en uit
gelachen. Een lid van het Engelsche Hoo-
gerhuis zeide zelfs dat de toepassing van
die onzinnige theorie der Kwakers aan
randing zou zijn van den persoonlijken
eigendom.
Maar een eeuw na het eerste getuigen
der Kwakers verscheen een boek, waarin
aangetoond werd dat die theorie niet on
zinnig was, want dat slavernij een maat
schappelijk nadeel is. Wat slecht is, is
trouwens altijd onvoordeelig.
Alleen gerechtigheid verhoogt een volk.
Doch zoo menigmaal wordt gezegd, wan
neer men komt met de eisehen der gerech
tigheid dat kan niet in de praktijk
Maar het kan wèl.
Gods W oords wijst niet enkel den weg
om uit dit leven te komen, maar ook hoe er
door te komen.
Daarom is hoogst noodzakelijk een terug
keer tot de beginselen door Gods Woord
aangegeven.
Doch dan onder belijdenis van schuld dat
wij zoo lang gezwegen hebben en de kracht
der prediking van Gods Woord, ook voor
de sociale nooden van onzen tijd, hebben
gekleinacht.
Waarom waren bijvoorbeeld voor ruim
drie eeuwen de Christenen sterker, mach
tiger, invloedrijker dan thans
Toch niet omdat zij toen de meerderheid
hadden.
In het getal waren zij toen allicht kleiner
dan nu. Maar zij hadden den moed om te
spreken en snoerden daardoor den tegen
standers den mond.
Daarom ga nogmaals de oproep uit tot
alle belijderssluit u toch aaneen, laat
u niet door betrekkelijk kleinere, althans
minder gewichtige geschillenen verschillen
afhouden van uwe roeping om u dicht
aaneen te scharen, in den strijd tegen alles
wat de oplossing der sociale quaestie be
lemmert.
Op staatkundig terrein dwingt zelfbe
houd er alle christelijke partijen toe,
elkander te steunenen in vredestijd de
voeling met elkander te onderhouden.
Doch niet minder geldt dit op maatschap
pelijk gebied, waar de nooden niet minder
groot en de belangen niet minder drin
gend zijn.
Strijden is niet plezierig. En getuigen
kan soms pijnlijk zijn. Maar wij zijn
ook niet voor ons genoegen in de wereld.
En aan de spits staat Hij, Wien gegeven
is alle macht in den hemel en op de aarde.
De partijen die helaas niet bij het levende
Woord zijn gegroeid, en ook niet uit dit
Woord leven, wanen zich tegen de woe
lingen en oproeren der revolutionaire
machten sterk achter de borstwering van
wetten en verordeningen. Maar tegen den
geest der Eeuw, tegen den geest uit den
Afgrond baten geen wetten, zijn alle ver
ordeningen machteloos. Zij zyn een macht
die vergaat. Alleen de macht der liefde
blijft, wijl zij sterker is dan het leven, en
zelfs den dood overleeft. Een party kan
sterven, geslachten komen en vergaan,
doch deze macht houdt stand, dewijl zij
in Hem, die het Leven is, gegrond is.
Dat is de kracht van het Christendom,
bij al zijn pogen om de Maatschappij te
doordringen, en allen die by haar bloei
belaDg hebben, te brengen onder den in
vloed van het onvergankelijk Woord
onzes Gods.
14 Augustus 1906.
Het verdient onze opmerkzaamheid dat
de vereeniging Volksonderwijs", de ver-
eeniging die het felst zich kant tegen
Christelijk onderwijs, en de vereeniging
die den bekenden schoolopziener Zelverder
tot voorzitter hoeft, in hare de vorige week
te Leeuwarden gehouden vergadering, met
103 tegen 70 stemmen verworpen een voor
stel uitsprekende dat de vereeniging de
algemeene Volksontwikkeling, en in't bij
zonder de belangstelling in het openhaar
onderwijs zou wekken en levendig houden.
Dat openhaar moest er uit.
Nog werd beproefd te lezen dat de ver
eeniging prefereeren zou onderwijs dat
vrij is van staatkundige en religieuse
dogma's. Ook dat voorstel kelderde met
99 tegen 80 stemmen.
Vooraf had het vrijzinnig-democratisch
Kamerlid, dr. Bos, betoogd, dat men van
de zijde van Volksonderwijs niet ageeren
moest tegen de nieuwe onderwijswet, maar
ijveren voor ontwikkeling van alle onder
wijs, door betere opleiding van onder
wijzers, kleinere klassen, betere hygiène,
kindervoeding en kleeding, vacantiekolo-
niers, enz.
Deze milde stemming stak zeer gunstig
af bij de agitie van het vorige jaar, eene
agitie, die door de dagbladpers geregeld
is onderhouden.
Kan het ook zijn, dat men zijn positie
niet verder in gevaar wenscht te brengen
door te ageeren tegen de meerderheid
onder het volk en een sterke minderheid
in de Tweede Kamer?
In een paar veel gelezen vrijzinnige
organen in onze omgeving vonden we in
den laatsten tijd weder de beschuldiging
ingebracht tegen het Christelijk Nederland,
die al zoo menigmaal en op allerlei toon
is herhaald, de beschuldiging van ver
deeldheid opwekken.
Gij strooit zoo luidt in 't kort de be
sehuldiging met kwistige hand het zaad
der verdeeldheid en der partijschappen
en daardoor verlamt ge de kracht der
natie naar binnen en naar buiten.
Indien er nu toch een beschuldiging
onwaar heeten mag dan wel deze.
Waar deze beschuldiging zoo onophou
delijk herhaald wordt mogen wij in deze
komkommerdagen, ook de weerlegging wel
eens herhalen.
Altijd zijn er zwakke broeders die door
zoo oppervlakkige beschuldiging misleid
worden.
Het beschuldig maar, er blijft altijd
wat van hangen geeft ons den moed om
te zeggenverdedig maar, opdat ook de
hardsthoorende het eindelijk verstaan
moge.
De eenvoudige waarheid is toch dat de
splitsing in het leven der volkeren en
ook der geslachten niet het werk is van
den rrensch, hoe moedig of bekwaam hij
ook zij, maar van Eén die meerder is dan
allen en die het onomwonden heeft uit
gesproken, dat Zijne komst in de wereld
de menschen tweedrachtig zou maken.
En Zijn Geest, die werkt naar Zijn eigen
souvereinen wil, gaat steeds voort om dat
woord te vervullen in weerwil van alle
menschelijke kracht.
De splitsing is er, de Christen maakt
ze niet. Behoeft ze niet te maken, ze was
er lang voor hem.
En die levenssplitsing is een zegen maar
geen ramp, een voordeel, maar geen nadeel.
Hoe zuiverder die splitsing doorwerkt,
zooveel te rijker en te beter wordt het
menschelijke leven. Daar is geen volk dat
krachtig wordt door het opbergen van
beginselen of door luiheid om door te
denken, integendeel alleen een weldoor
dachte en toewijdende beleving van be
ginselen brengt staal in het bloed van het
lichaam der natie.
Het, is verleden jaar in de hitte van den
verkiezingsstrijd zoo schoon en goed gezegd
„Naarmate de ontwikkeling der toestan
den tot die scherpere en sterkere differeu-
tieering heeft geleid, die in eenzelfde land
twee groepen met diep ingeziene en diep-
ingewortelde overtuiging tegenover elkan
der plaatst, is de vrucht gerijpt waardoor
een hoogere organische ontwikkeling en
van lieverlede een betere verhouding ont»
staan Is",
Natuurlijk is hij die mééleeft zeer we],
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
overtuigd dat de politieke strijd heviger
wordt en hij zal allerminst ontkennen
dat er een vuile kant aan de politiek is,
zeer vuil niet zelven.
Maar dat kan het feit niet te niet doen
dat de grenzen die de overtuiging soheideu
en de beginselen bepalen beter gekend
worden en ook in breeder kring beleefd.
Het socialisme verkondigt zijn ideën
van de daken, maar ook het christendom,
en de zoetsappige humaniteit met haar
algemeene mensehenliefde zinkt meer en
meer onder het optreden met open vizier
ieder voor het zijne.
Slechts zij die op de oppervlakte of op
de vuile zijde van de politiek zien, kun
nen de hedendaagsche politieke partijen
gemis aan waardeering of het zaaien van
tweedracht verwijten.
Engeland.
De toestand van Chamberlain is neg
verre van gunstig. Hij moet een aanval
van beroerte gehad hebben.
Uit Londen verneemt de Niéuwe Courant:
Naar men weet wordt hier tot parle
mentslid enz. gekozen verklaard wie de
meeste stemmen heeft. Decandidaat behoeft
niet de „volstrekte meerderheid" te halen
en er hebben dus nooit herstemmingen
plaats.
Nu is dezer dagen de zetel van wijlen Sir
Wlifrid LaWson, Engelands groot-geheel
onthouder, voor de liberale partij verloren
gegaan, wijl de werkliedenpartij hetinhaar
hoofd kreeg met een eigen candidaat op te
treden.
De radicaal en de werkman hadden met
elkaar verreweg de meeste stemmen, veel
meer dan Sir Wilfrid Lawson bij de alge
meene verkiezing kreeg. De conservatief
bleef zoowat 1000 onder de helft, doch had
een paar honderd meer dan den radicaal en
was dus gekozen.
In Westminster heeft men nu een verga
dering gehouden en de plaatselijke liberale
kiesvereenigingen hebben daar met alge
meene stemmen een motie aangenomen om
er bij de regeering op aan te dringen dat ze
de Kieswet in dit opzicht verandere en
herstemmingen ingevoerd worden.
R u s I a n d.
Betere gevoelens schijnen over sommige
revolutionaire oud-Doemaleden vaardig te
gaan worden.
De partij voor vreedzame hervormingen,
die men zou kunnen vergelijken met de
liberale partij in 1848, heeft een manifest
aan de kiezers opgesteld. Het daarin ont
vouwde program komt zeer veel met dat
der kadetten overeen. De treurige erva
ringen die de voormalige Octobristen heb
ben doorgemaakt, hebben hen gebracht
tot het aannemen van twee buitengewone
belangrijke punten van het constitutioneel-
democratische programde verantwoor
delijkheid der ministers en de verplichte
landonteigening.
De nieuwe partij kan, by de verkie
zingen, den kadetten veel kwaad doen.
Het hoofdbestuur der kadetten onder
vindt groote moeite, de leden der partij
te bewegen, ingevolge de bedreigingen
van het Wiborg-manifest, de burgers aan
te sporen, geen belastingen te betalen.
Het nieuwe politieke plan der gematigde
liberalen toont evenwel, dat de kracht der
oppositie toeneemt.
Dat Wiborgsche manifest heeft intus-
achen veel kwaad gedaan. Terecht be
schouwt de regeering dat als de oorzaak
van al het leed der laatste weken. Er
zullen dan ook een 200 onderteekenaren
van dat manifest van Wiborg vervolgd
worden.
Niet minder dan 2000 personen, beschul
digd van medeplichtigheid aan de oproeren
van Kroonstad, Sveaborg en Helsingfors,
zullen voor den krijgsraad te Kroonstad
verschenen. Dit is het grootste proces
waarvan men ooit gehoord heeft.
Een treurig teeken is ook dat zoovele
vrouwen aan de revolutionaire beweging
deelnemen. En de invoed der vrouw zoowel
in het goede, als in het het kwade, is
zeer groot. Zoo staat aan het hoofd van
het comité van revolutionairen, dat te
Moskau in hechtenis werd genomen, een
vrouw, nicht van een lid van den Rijksraad,
mej. Elizabeth Esseront.
Een omstandigheid die de taak der regee
ring tot herstel der orde onnoemelijk ver
zwaart.
De verschrikkingen van den hongersnood
in het gouvernement Samara zijn niet te
beschrijven; de boeren sterven van honger;
een groot aantal beroepen op de openbare
liefdadigheid blijven vruchteloos.
De prefect van Moskou heeft de eet
huizen, ingesteld ten behoeve van de werk-
loozen, gesloten.
Alle monniken van Lanra, 't oude kloos
ter van Kief, zijn met revolvers gewapend,
teneinde de ontzaglijke rijkdommen, welke
het klooster bevat, te kunnen verdedigen.
Het nieuwe kabinet is eindelyk compleet
geworden. De drie jongste, laatst aange
komene, schijnen drie c&ndidaten van de
Hofpartij te zijn geweest. De vooruitstre-
vencten hebben van hen geen verwachtin
gen en het nieuwe kabinet als geheel,
zonder een gemeenschappelijk program,
boezemt hun al even weinig verwachtin
gen in,
Het zal intusschen aan de zyde der regee
ring aan oprechte pogingen ontbreken niet
om dat vertrouwen te winnen.
In Petersburg verwacht men binnenkort
een keizerlijk manifest, waarby kroonlan-
derijen aan de Russische Landbouwbank
worden overgegeven, om tegen billijke prij
zen aan de boeren verkocht te worden.
Heftig woedt intusschen hier en daar nog
de Revolutie, wat een voorteeken zou kun
nen zijn van haar naderend einde. Zij
openbaart zich in opruiing en roof. Zoo is
bij het voorloopig onderzoek van 't Kroon-
stadsche oproer uitgekomen, dat de matro
zen en soldaten vooral in de publieke huizen
hun revolutionaire lessen ontvingen. Sinds
den herfst van 't vorige jaar werden Kroon-
stadsche bordeelen (er zijn er daar zeer
veel), bevolkt met koersistka's (vrouwelijke
studenten), die met het doel om land- en
zeevolk voor revolutionaire doeleinden te
bewerken, lijf en eer veil boden. Er zijn nu
heel wat van die vrouwen in hechtenis ge
nomen. In de gevangenis schreeuwen zij
van uit haar cellen de gevangen genomen
muiters toe, geen angst te hebben en niet
te twijfelen aan de overwinning der re
volutie.
Na de muiterijen in Finland schijnt aldaar
de orde terug keeren, doch niet zonder
streng optreden.
De aanvoerders der muiters te Sveaborg
de luitenants Kahanski en Emilianof zijn
door den krijgsraad ter dood veroordeeld.
Het vonnis is reeds ten uitvoer gebracht.
5 soldaten ondergingen hetzelfde lot.
De derde aanvoerder, kapitein Cyon is
gestraft met oneervol ontslag uit den dienst.
De Finsche Senaat heeft de ontbinding
bevolen van de roode garde zoowel in Hel
singfors als in het geheel grootvorstendom.
Te Lodz hebben zes anarchisten de twee
fabrikanten Michel en Crerk, aangevallen
en vermoord, toen zij per rytuig van de
Bank kwamen. Men heeft hun 1400 roebels
ontstolen. De moordenaars zijn gevlucht
Zwitserland.
Van meer vredigen aard is het onder»
staande dat uit Zwitserland te melden valt.
Een vermaard paedagoog, zijn naam is
Nittoz, opent in September e. k. te Chailly-
sur-Lausanna een nieuwe school voor
jongens en meisjes. Het eigenaardige van
de nieuwe methode zal zijn, dat de leer
lingen behalve het gewone onderwijs het
een of ander ambacht zullen leeren, en
dat zij onderricht zullen ontvingen in „be
wegelijke klassen", dat wil zeggenzij
zullen b. v. tegelijkertijd in de tweede,
derde en vierde klasse kunnen zitten voor
het Duitsoh,
en de wis-