NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 260. 1906
Dinsdag 7 Augustus
20e jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
iuitenlandseh Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Oogstmaand ook voor de
Christelijke School.
De plundering te Middelburg
Rechtszaken.
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De historie weet ons menig voorbeeld te
noemen van een nederlaag die 't begin werd
van een overwinning, en ook wel van een
overwinning die in een nederlaag ver
keerde.
Wilt ge een voorbeeld, let dan op onzen
Schoolstrijd.
Verpletterend was de nederlaag, na
twintig-jarigen strijd in 1878 door ons
christenvolk in den schoolstrijd geleden.
Het had al zijn krachten ingespannen om
te voorkomen dat het wetsontwerp-Kap-
peyne tot wet zou verheven worden.
Aangenomen door de beide Kamers der
Staten-Generaal onder de leuze„onder
drukking der minderheid" wachtte het ont
werp op de Koninklijke bekrachtiging.
Toen was ons volk tot het uiterste, in
wettelijken weg altijd, bereid. Met zeld
zame toewijding werd in korten tijd een
Volkspetitionnement in 't leven geroepen.
Meer dan achtmaal honderd duizend hoof
den van gezinnen baden den Koning de wet
niet te onderteekenen. En velen zochten
voor het vaderland en zijn jengdigen, voor
huisgezinnen en kroost toevlucht by Hem,
die de harten der Koningen leidt als water
beken.
Maar weldra was de nederlaag volkomen,
de tegenstander triumfeerde. Macht was
sterker dan recht.
Van het oogenblik van deze nederlaag
dagteekent het begin der overwinning en
het bleek alweder een keer te meer dat
niets gevaarlijker is als het geloof van een
volk te onderdrukken.
Immers gebroken kan het niet worden,
want het is goddelijk, buigen is mogelijk
maar dan verhoogt zich de veerkracht, als
van een boog, die door samentrekking zich
te krachtiger ontspant.
Het roepen om recht by den wederpartij
der vond allengs gehoor en de nederlaag
van 1878 hield in zich de eerste overwinning
ender het Kabinet-Mackay in 1889.
En intusschen nam het aantal onzer
scholen sneller toe, de belangstelling in het
Christelijk Onderwijs verflauwde niet.
In 1905 bracht een nieuwe wet ons
alweder een stap nader tot gelijkmaking
van het onderwijs, waarom zoo bitter ge
streden wordt.
Nog klinkt de nagalm ons in deooren
3 FEUILLETON.
- in 1787.
Op Woensdag den 27sten Juni des
avonds verscheen op de reede van Vlis-
singen een jacht, dat bijzonder de aan
dacht trok.
Er woei n.l. van den achtersteven in
plaats van de gewone Prinsenvlag,
welke naar men later voorgaf per ongeluk
gescheurd was, een zoogenaamde Gene-
raliteitsvlag n.l. rood met een gelen leeuw
in het midden.
Wat zou dit te beduiden hebben, zoo
vroeg men elkander af. Niemand die het
wist. De nieuwsgierige, langzaam saam-
gevloeide menigte kwam later te weten,
dat dit jacht, van Terneozen gekomen
afkomstig was van Dordrecht en aan boord
had den oud-burgemeester van genoemde
stad n.l. Mr. W. Barthol v. d. Sandheuvel,
die met vrouw en kinderen op reis, in het
Voorbijgaan een kijkje op Walcheren wilde
nemen.
Het gezicht van die vreemde, onheil
spellende vlag achter aan het paviljoen
gaf groote ergernis aan de oranjelievende
Vlissingers. Ze meenden dan ook dat het
zaak was, den eigenaar van het jacht te
gaan waarschuwen zonder Prinsenvlag
oranje, blanje, bleu niet binnen de stad
te komen.
In het commissieverslag staat: De heer
v. Sandheuvel was te Zaamslag naar zijne
van de beroering, ook door deze Schoolwet,
heel het land door verwekt.
Men heeft er munt uit geslagen tegen het
toenmalige ministerie, de oude politieke
Schoolstrijd werd, door onze tegenstanders
met dezelfde wapenen heropend.
Na al de jaren van onrecht, van uitbuiting
van de voorstanders van christelijk onder
wijs wilde geen der partijen van de linker
zijde nog ons recht erkennen. Onder de
leuzemaakt front voor de openbare school
werd de strijd aangebonden die leidde tot
eene parlementaire nederlaag.
Zal eenmaal de historie ook weder deze
nederlaag als het begin eener overwinning
boeken
Zeker, want die met ons zijn, zijn meerder
dan die met hun zijn.
Wij willen niet moedeloos klagen over
wat verloren ging, maar ons verblijden in
hetgeen verkregen werd, en daarvoor onzen
God danken.
Onze scholen kunnen nu worden wat ze
behooren te zijn, het onderwijs kan nu van
de grootste en kwellende zorgen ontheven
zich ontwikkelen, mits we niet inslapen op
het succes.
Tegenspoed is zoo dikwijls een goed, niet
zelden een onmisbaar middel om waakzaam
te blijven.
Of deze nederlaag het begin eener nieuwe
overwinning worden zal, hangt voor een
deel ook van ons zelf af. Mits we niet
verflauwen in onze offers voor 't onderwijs,
mits we niet verflauwen in het bewaken der
grenzeD, die de beginselen van weerszijden
beperken.
De teeleg van het neutrale onderwijs is,
om, onder de schoonklinkende leuze van
eerbied voor den geest van het kind, onze
kinderen in het zoo gewichtige tijdperk van
het schoolleven, verre te houden van alle
godsdienstige invloeden. Daarmee wordt
volgens het beweren onzer tegenstanders
de geest van het kind voor misvorming
bewaard.
Ons christenvolk deed daarom goed dat
het zijn arbeid en zijn geld offerde om zijne
kinderen te houden buiten de doodende
werking der zoogenaamde neutraliteit.
Maar nu voortgaan op dien weg, opdat
het onderwijs op onze scholen meer bereik
baar zij, opdat onze scholen overal nog
beter worden dan ze zijn.
Voor de achtentwintigste maal zal straks
de TJnie-collecte voor onze scholen met den
Dit geschiedde dan ook. De bemanning
scheen zich echter aan die waarschuwing
al heel weinig te storenalthans den
volgenden morgen omstreeks zeven uur
zag men het vaartuig met het opkomen
van het water de haven binnenloopen.
In de nabijheid verdrong zich een steeds
aangroeiende menigte nieuwsgierigen,
welke om wel te bevroeden redenen
men schreef 1787 toch al niet best te
spreken waren voor Hollanders, vooral
niet voor Dorthenaars.
Weinig moeite kostte het dan ook aan
de zoogenaamde gangmakers om het volk
tot daden van geweld te doen overslaan.
Onder het werpen van steenen en het
geroep van „Keezen, Keezen", gaf men
aan zijne ergernis lucht.
Ondertusschen werd de kapitein ge
dwongen de gehate vlag neer te halen.
Zelfs het roode wimpeltje aan den top
van den mast kon geen genade vinden in
de oogen der joelende bende. Onder dave
rend hoezee en oranje boven ging het naar
omlaag. Waarschijnlijk zou er nog meer
baldadigheid zijn gepleegd, indien niet de
Magistraat der stad zich met de zaak had
ingelaten en aan dit gaDsche relletje
spoedig een eind had gemaakt. Van het
stadhuis werd eene publicatie afgekondigd,
dat het jacht onmiddellijk zou hebben te
vertrekken, met eene ernstige vermaning
aan de ingezetenen, om zich voorts rustig
te houden.
Van een en ander werd den heer v. d.
Sandheuvel konnis gegeven, die dadelijk
gehoorzaamde en met zyn vaartuig naar
Bijbel aankloppen in alle onze Zeeuwsche
steden en dorpen, ook op onze hofsteden
en aan onze afgelegen woningen.
Moge daarbij van geen verslapping
klachte zijn, maar in deze oogstmaand voor
de christelijke school Gods zegen en de
kracht Zijner genade haar tot kracht en
sterkte zijn
6 Augustus 1906.
Godsdienst en politiek.
Godsdienst en maatschappelijk leven,
zoo beweren telkens de z.g.n. vrijzinnigen,
vooral in verkiezingsdagen, moeten soherp
gescheiden worden.
Het een, zoo beweert men, heeft met
het andere niets uit te staan.
Anders komt er maar verdeeldheid.
Daarom moest het vorige ministerie ook
verdwijnen. Dat sprak er van om God te
erkennen op elk gebied en dat mocht juist
niet. De godsdienst er buiten.
Zoo de theorie.
En wat leert al weer de praktijk?
De liberale Asser Courant deelt mede,
dat te Donkerbroeck, in de vergadering
van aandeelhouders van een boterfabriek
iemand niet werd herkozen, omdat
omdat hij als kerkeraadslid van deHerv.
Kerk, ijverde voor het beroepen van een
orthodox predikant.
Dat mocht de man niet doen. Hij moest
vallen.
In meer dan een opzicht, echt vrijzinnig
dat staaltje.
Zoo wordt gewerkt, door hen, die zeggen
geen verdeeldheid te willen, maar vrede
en vrijheid op godsdienstig gebied, door
hen, die in verkiezingsdagen zich komen
aanmelden als de beschermers en de vrien
den der Herv. Kerk.
Teekenend
De 9e-afdeelingder sociaal-democratische
arbeider si"-partij te Amsterdam telt 295
leden.
Van die ééne afdeeling reeds zijn
45 openbaar onderwijzer.
Dit is ongeveer 15 percent. En dit
slechts in één afdeeling. (Graafschapper.)
De Telegraaf bevat een spotplaat op
het bekende Suoade-Besluit van minister
De Meester, met 't volgende onderschrift:
2 Juli. Kon. Besluit: Invoerrecht
op sucade wordt verhoogd.
Middelburg vertrok. Vrijdag 's morgens 8
uur kwam 't jacht aldaar de haven binnen
zeilen en giDg liggen aan de zuidzijde
van den Dam, dicht bij de Kraan, de
Prinsenvlag aan den achtersteven, en den
rooden wimpel aan den grooten mast.
Hier te Middelburg waren velen reeds
op de hoogte met hetgeen den vorigen
dag te Vlissingen met dit jacht was voor
gevallen. Als een loopend vuurtje ver
spreidde zich de tijding, dat het bewuste
vaartuig ook hier was gearriveerd en by
de Kraan lag.Weldra waren enkele nieuws
gierigen daar ter plaatse, straks door
meerderen, allen druk in de weer over
het roode vlaggetje in den top. De een
verving den ander en in den loop van
den dag was er gestadig volk in den om
trek vTm den Dam by de Molstraat, waar
van velen door schelden en vloeken aan
hnn ergernis lucht gaven.
's Avonds omstreeks zeven uren, toen
de werkplaatsen gesloten werden, was er
bijzonder veel toeloop. Het volk was zóó
opgewonden, dat men het ergste moest
duchten. Eenige opgeschoten knapen, ver
moedelijk van de werf, begonnen baldadig
met steenen te werpen naar het jacht.
Dit was het sein tot den aanval.
Geweldig ging de menigte te keer tegen
den kapitein, die alleen met eenige onder
geschikten aan boord was, daar de familie
v. d. Sandheuvel een rijtoertje door W al-
cheren was gaan maken,
Dien dag was hij de gast van dhr.
Thisbout je Aa^t^keik?.
21 Juli. Telegram: Ik wenseh geen
stap terug te treden. Invoerrecht wordt
verhoogd.
25 Juli. De verhooging der invoer
rechten verdaagd.
31 Juli. De verhooging der invoer
rechten gehandhaafd.
Een sehertsje, waarbij wel de ernstige
vraag zou gevoegd hebben, of een zoo
groote verhooging van invoerrecht als die
op sucade, zóó maar bij koninklijk besluit
mocht worden ingevoerd door een minister
uit de partij die zegevierde onder de leus
geen verhoogde invoerrechten
Rusland.
Er schijnen meer oproeren uit te breken,
dan buiten 't rijk bekend wordt. Men
noemt Kroonstad, Warschau, Helsingfors,
Re val als de middelpunten van muitery
en moord. Het groote artelleriekamp te
Remberton bij Warschau is een schouw-
tooneel van revolutie. De soldaten joegen
de officieren weg en ontvingen de tegen
hen uitgezonden kozakken met kartetsen.
Op een oorlogsschip nabij Reval ontstond
muiterij, waarby drie officieren werden
doodgeschoten en de drie overige zich in
een boot wisten te redden doch de mui
ters boorden hun boot in den grond zoodat
de officieren zich niet dan zwemmende
konden redden, waarop zij zich in het bosch
voor de muiters die hen vervolgden, ver
stopten. De Pamjat Azowa (het muitende
oorlogsschip) opende vervolgens een hevig
vuur op de haar vergezellende kleine
oorlogsvaartuigen die zich niet bij de mui
terij hadden aangesloten.
Te Petersburg is een algemeene staking
begonnen. In het grootste gedeelte van de
stad is geen electrisch licht, en het meeren-
deel van de trams en rivierstoomschepen
loopen niet. Ongeveer 15,000 man zijn uit
verschillende fabrieken weggegaan, o.a. uit
de Phoenix-fabrieken.
De raad van arbeidersafgevaardigden
werkt met hart en ziel met 't revolutionaire
comité samen en heeft vanochtend een wel
sprekend beroep tot de werkende standen
gericht, om mee te helpen ten einde het juk
van de dwingelandij af te werpen.
Volgens later bericht, nam de staking
een groote afmeting aan. De meeste fabrie
ken zijn gesloten. De spoorwegstations zyn
Men eischte van hem, dat hij de roode
vlag naar omlaag zou halen en een oranje
vlag daarvoor in de plaats zou stellen.
Hiertoe was echter onze kapitein niet zoo
spoedig bereid. Hij verontschuldigde zich
met te zeggen, dat hij, zelf ondergeschikt
zijnde, gehandeld had op last van zijne
supérieuren. Nu begon men nog meer te
dreigen en wilde den man te lijf.
Ondertusschen deed een der omstanders
zijn best om het volk tot bedaren te
brengen. Het was de welbekende dokter
Joh. Theod. v. d. Kemp, uit de St. Pieterstr.
Hy liep onder de menigte en trachtte
haar zoo goed mogelijk aan het verstand
te brengen, dat een rood vlaggetje aan
den top niets ongewoons was en raadde
haar aaD, stilletjes uiteen te gaan. Dit
was olie in het vuur. Genoemde dokter
toch, de vroegere commandant van het
exercitiegenootschap, stond door geheel
Middelburg bekend als iemand, die heulde
met de Patriotten.
Het volk was derhalve al heel weinig
van zyne raadgeving gediend. Integendeel,
zooals licht te begrijpen is, werd hierdoor
hun woede nog meer opgewekt. Zij riepen
als uit één mond„val aan op die d
patriot". Een vrouw uit den hoop liep
als eene woedende furie op dr. v. d. Kemp
toe, gaf hem een geduchten slag in het
gezicht en trok den hoed van zijn
hoofd, waarop weldra een oranje-kokarde
prijkte.
Nu moest onze medicus tegen wil en
dank op zijne knieën Oranje boven roepen.
Hat baatte Legt geen risr. of bij ai
sterk door troepen bezet. Tot dusver waren
er geen botsingen tusschen de stakers en
de troepen voorgevallen.
Het verslag van de commissie die een
onderzoek heeft gedaan naar de omstandig
heden onder welke generaal StösselPort
Arthur heeft overgegeven, is verschenen.
De commissie komt tot de slotsom dat
Stössel zeer afkeurenswaardig heeft ge
handeld door de vesting over te geven, niet
tegenstaande 17 zijner generaals tegen en
slechts 4 voor de overgave hadden gestemd.
Kantongerecht te Middelburg.
Zaterdag zijn veroordeeldwegens nachtru
moer S. d. H., Oostkapelle, tot f t b. s. 1 d. h.;
wederrechtelijk wegblijven als getuige: W. K.,
Goes, tot f 20 b. s. 4 d. h.laten loopen van
vee over een weiland P. S., Vlissingen, tot f 2
b. s. i d. h.loopen over een weiland in de
maand MeiP. D., Middelburg, tot f 0.50 b.
s. 1 d. h.loopen over grond die beplant is
J. M., Vlissingen, tot f 0.50 b. s. I d. h.be-
visschen van eens anders vischwater: P. W. L.,
Middelburg, J. W. d. S., Oost- en West-Souburg,
tot 2 X i 3 b.s.l d. h. iedere b., met verbeurd
verklaring vischtuig, bevel tot uitlevering of
betaling der waarde ad f 1.75 voor het kruisnet
s. i d. h. en f 1 voor de aalkorf s. 1 d. h.zoeken
naar eieren van waterwildA. B., Oost- en
West-Souburg, tot f 2 b. s. tuchtschoolstraf voor
l week als schipper van een visschersvaartuig
niet op zoodanige wijze voeren van letterteeken
en nommer dat het duidelijk wordt gezien: H.
M., L. v. B., Arnemuiden, tot f 5 b. s. 2 d. h.;
overtreding leerplichtwet: 1. J., W. K.. Vlissingen
tot f 2 b. s. 2 d. h.; als houder van een hond niet
zorgen dat dit dier van een muilkorf is voorzien:
P. M. M., vr. van B. A. A. V., Middelburg, tot
f 2 b. s. 1 d. h.M. T., Middelburg, A. v. W.,
Serooskerke, tot f 5 b. s. 2 d. h.rijden met
een rijwiel zonder lichtE. K., Middelburg, tot
eene berisping, C. B., G. L., Vlissingen, L. S.,
Oost- en West-Souburg, tot f I b. s. tuchtschool-
straf voor 1 week, A. P., A. L., Middelburg,
J. A. M. H., Arnemuiden., J. d. V., Oost- en
West-Souburg, J. S., 's-Heer Arendskerke, tot
f I b. s. I d. h.rijden met een rijwiel zon
der belF. B., Ritthem, tot f 2 b. s. 1 d. h.
des nachts rijden met een voertuig niet voor
zien van eene lichtuitstralende lantaarn: J. A.,
Middelburg, tot f3 b. s. 2 d. h.spelen om
geld op den openb. wegA. J. v. R., Koude-
kerke, tot f 1 b. s. tuchtschoolstraf voor 1 week
A. L., R. K., Koudekerke, tot eene berisping
rijden met een middel van vervoer over een
wandelwegL. H. A., Middelburg, W. D. Vlis
singen, tot f i b. s. 1 d. h.rijden met een
rijwiel over eee klinkerpad A. W., Lekkerkerkj
tot f2 b.'s. 1 d. h.plaats nemen op een met
„Ik ben geen Patriot, ik ben voor den
Prins". Niemand stoorde zich aan dien
uitroep. Vervolgens werd hij getrapt, ge
slagen, kortom op vreeselijke wijze mis
handeld en langs de straat gesleurd, den
heelen afstand van de Molstraat naar zyne
woning in de St. Pieterstraat, waar hy meer
dood dan levend aankwam.
Zoo verschrikkelijk was de volkswoede
dat men er zelfs van sprak het huis te
plunderen.3) Hier bleef het echter alleen
bij woorden. Nu liep de woeste hoop naar
het jacht terug, dat inmiddels door de be
manning was verlaten. Zy haalden de roods
vlag naar omlaag en heschen de zooge
naamde Prinsenvlag in top. Onmiddellijk
daarop werd op last van den fungeerenden
Burgemeester beslag gelegd op het vaar
tuig, waarna het later onder geleide van
gewapende burgers door stadsloozen naar
buiten werd gebraoht. Het reisgezelschap,
dat onderweg reeds met het voorgevallene
in kennis was gesteld, kon van Veere de
terugreis naar Dordt ondernemen.
3) Eenige dagen latet in een rustiger oogen»
blikje loofde onze dokter een premie uit van
duizend gulden, aan dengene nl. die zou kunnen
bewijzen, dat hij, onze dokter nl. in eenige
relatie stond tot de personen, behoorende tot
het Dortsche jacht, „welkers tegenwoordigheid
binnen deze stad de goede burgerij zulke billijke
redenen van het hooggaandst ongenoegen heeft
veroorzaakt", Zie Midd, Cour. van Dinsdag 1
Juli 1787.
Wordt vervolgd)
