NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 252. 1906
Zaterdag 28 Juli
20e Jaargang,
HISTORISGH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEE-K
Wed. S. J. DE J0N6E-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een observatiepost.
Snippers uit de oude doos.
Gemengde Berichten.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Geen wonder dat aller oog dezer dagen
op Rusland is gericht.
Hel was te voorzien, maar nu de slag
gevallen is staat men er toch anders voor.
De beurs, de gevoeligste aller thermo
meters weerspiegelt de paniek, door alle
Russische fondsen beduidend gemiddeld
5% te doen dalen, en de pers, de baro-
mether van ons openbaar leven verkeert
in onrustige stemming.
Voor onze lezers,'.die onze buitenlansche
berichten, die natuurlijk stuksgewijze, van
dag tot dag geleverd worden, niet tot een
geregeld, aaneengeschakeld verhaal vor
men kunnen, zij hier nogmaals er op ge
wezen, dat Rusland sinds eenige maanden
October j.l., in 't bezit is van een Volks
vertegenwoordiging met beperkt mandaat,
aan het Russische volk geschonken door
den wil, zij het dan ook niet vrijen wil,
van den Russischen alleenheerscher dat
de regeering in Rusland sinds mensehen-
heugenis laboreert aan allerlei gebreken,
in één wooid slecht is, en dat de onte
vredenheid onder de bevolking van het
uitgestrekte rijk zeer groot is en toenemende.
Ais men nu daarbij weet dat de maat
schappelijke toestand van oven ij ken en
straatarmen in Rusland meer dan in eenig
land ter wereld schrijnt en knijpt en tot
ontevredenheid stemt, dan zal men kunnen
begrijpen dat slechts een vonkje noodig
was om de opgehoopte brandstof te ont
steken. Die vonk is vermoedelijk dezer
dagen geworpen in een vulcaan welks
uitbarsting dreigt.
Meer dan gewoon beleid zou het eischen
om in dien toestand een element te brengen
dat het volk zou kunnen vertegenwoordigen.
Wat klippen omringen een instelling
als deze
Aan de eene zijde een regeering aan
alleenheerschappij gewoon, omringd door
een bedorven ambtenaars-wereld, die
schoorvoetend, nood gedwongen, zoo
weinig mogelijk loslaat van hetgeen in
haar oog levensbehoefte voor zichzelf en
voor het voortbestaan van het rijk is.
En aan de andere zijde een orgaan dat
als 't ware voorbestemd schijnt tot reser
voir van alle mogelijke klachten, en mid-
118
riüILLETOH.
DOOK
SCALDIS.
De vluchtbergen in Zeeland.
II.
Reeds in 't midden der 17e eeuw werden
er kaarten vervaardigd, waarop de bergen
van ons land voorkomen vooral die van
de ingeniers Hattinga, opgemaakt in 1570
op last van Prins Willem Karei Hendrik
Friso, is vrij volledig. Latere kaarten, in
de vorige eeuw uitgegeven, vermelden wel
de nog bestaande maar niet de verdwenen
bergjes. Hoe nauwkeurig o.a. die van
Hattinga ook is is ook deze onvolledig,
'l zij dat enkele heuvels niet zijn aange
geven, 't zij dat eenige verkeerd geplaatst
zijn.
In 1834 zijn de gemeentebesturen van
ons gewest, op verzoek van het Zeeuwsch
Gen. der Wetenschappen, verzocht opgave
te doen van de in hunne gemeenten voor
komende bergjes, daaraan is bereidwillig
voldaan maar ook deze tabel is niet vol
ledig genoeg om er genoegzame gegevens
omtrent de ligging uit te verkrijgen.
Eene latere poging van dat Genootschap
om op de hoogte te worden gehouden van
afgravingen heeft niet gebaat. Bergjes zijn
afgegraven zonder kennisgeving.
Dr. De Manal eerder genoemd, heeft
daarom nu, door persoonlijk onderzoek,
een goed werk verricht en der wetenschap
een dienst bewezen, die niet te miskennen
Valt. Hij heeft van de terpen eene studie
zaak gemaakt, waarvan het reonltaat ge
weest is, dat dit bergonderzook eene groote
§fthrpde is vooruitgegaan,
delpunt van de meest ideële wenscheD,
als met één tooverslag te verkrijgen.
Een instelling, van de zijde der regeering
met wantrouwen begroet en van de zijde
van het volk overdreven verwachtingen
opwekkende.
En die instelling zelf, gelijk meestal
geleid door de uitersten, geen tijd en geen
lust hebbende om tot geleidelijke ontwik
keling of tot vestiging van eigen posilie
lang en aanhoudend te arbeiden, maar
onmiddellijk bereid om zich te vormen tot
revolutionair centrum tot comité van verzet.
Al verder is men, zoowel van de eene
zijde als van de andere zijde, voortgeschre
den in de weinige maanden dat Rusland
een volksvertegenwoordiging rijk was,
totdat nu enkele dagen geleden bij Kei
zerlijk besluit de volksvertegenwoordiging
ontbondeD werd, en diezelfde volksverte
genwoordiging even buiten de Russische
grenzen een samenkomst hield om te be
raadslagen.
Zoo staat een groot of een klein deel
dat kunnen we niet beoordeelen
van bet Russische volk met de regeering
op gespannen voet, en met zorg wacht de
geheele beschaafde wereld de ontwikke
ling van dit conflict.
Zonder twijfel heeft, gelijk reeds in ons
buitenland werd opgemerkt, de volksver
tegenwoordiging, voor zoover deze dan de
bevoegdheid bad het volk te vertegen
woordigen, weinig begrip van hare roe
ping getoond.
Nagenoeg van hare geboorte af heeft ze
zich geïnstalleerd als contra-regeering.
Gedreven door de socialistische elementen
hebben als bij ods en overal de
radicalen en democraten zich op sleeptouw
laten nemen en zich gevormd lot een re
volutionair Centrum. Formeel is de regee
ring in haar volle recht om een zoodanig
optreden te wraken, maar, uit de verte
te oordeelen, zou men vragen was er niet
een andere weg, een weg die misschien
langer maar secuurder was om dit verzet
te overwinnen of in betere banen te leiden 'r
Toch, deze vraag en haar mogelijk ant
woord is zonder practisch nut voor ons
en onzen lezerskring.
Wij hebben alleen voor onze lezers dui
delijk te maken de oorzaken die leiden
Zijn nauwkeurige omschrijving omtrent
dit vraagstuk en zijn volhardenden ijver
in dezen boezemt ons achting in.
Door flinke, mooie kaarten van geheel
Zeelandwaarop de vroegere, zoowel als
de tegenwoordige grenzen onzer provincie
zyn aangegeven, geeft hij ons de ligging
van de nog bestaande en ook van de
verdwenen heuvelen duidelijk te zien.
Gaarne brengen wij dezen geleerden een
eeresaluut in zake het bergonderzoek.
Onder voorlichting van dit werk willen
ook wij iets omtrent deze bergen vernemen.
Het eiland Walcherenals hebbende het
grootste aantal van deze gedenkstukken
uit het grijs verleden, bezoeken wij dan
het eerst.
Wijl er bij de afgraving van de meeste
bergen niets bijzonders gevonden is, wat
vermelding verdient, zullen wij ons slechts
by enkele bepalenons bestek laat niet
toe ze alle te bezoeken.
Van de 66 bergen op dit eiland zijn
er nog 25 geheel of gedeeltelijk aanwezig.
Wij willen onzen tocht aanvangen bij
Serooskerke en een bezoek brengen aan
een berg, die reeds tot het verleden be
hoort. Nabij dit dorp aan den ouden weg
ligt de hoeve „De Luycksberg"dit ia
de naam van den vroegeren berg, en deze
op 2yn beürt werd zoogenoemd naar
zekeren Luycks. Hy had in 1834 nog eene
hoogte van 5 6 M.
Toen woonde er de landman Six, de
grootvader van de vrouw van den lateren
gebruiker van den Luycksberg, Louiverse.
In dat jaar is de berg afgegraven onder
toezicht van een oudheidkenner.
De grond bestond uit kleiaardestand)
zdvel, veengrond enz., waaronder 'n menigte
stukken kryt( terwijl de geheele massa tot
kunnen tot een Castastrofe waarheen ieder
hel oog richt en welke met belangstelling
gadegeslagen wordt, door allen die mee
leven met de gebeurtenissen op het we-
reldtooneel.
27 Juli 1906.
Kwaadspreken.
Kwaadspreken bestaat verder in het
overdrijven van wat men verkeerds om
trent iemand hoorde. Deze vorm van dit
euvel is meer algemeen en licht verklaar
baar. Goed hooren is een groote kunst
en goed overbrengen is nog grooter gave.
Hoe gemakkelijk gebruikt men een ander
woord, dat iets sterker is, dan wat men
hoorde. Hoe verleidelijk is het, iets te
vertellen wat meer gekleurd dan men bet
zelf vernam. Hoe interessant is het, als
men een nieuwtje kan meedeelen, dat
belangstelling wekt, en om die belangstel
ling te verhoogen wordt dan vaak het een
voudige wat belangrijker gemaakt en het
onbeduidende opgeblazen tot iets gewich
tigs. Zoo komen allerlei overdreven ver
halen in de wereld en menig persoon wordt
in eer en goeden naam, in zijn zaken of
in wat hem het liefst is op aarde, geschaad
en te zwaar gestraft voor een licht vergrijp,
gepijnigd om een kleine fout. (N. v. d. Dj
v
Hog zeven jaren.
De Nederlander vestigt de aandacht op
een artikel in de Vrijzinnig-Democraat,
waarin een vrijzinnig propagandist aan de
christelijke partijen nog zeven jaar levens
geeft. Maar dan is 't ook uit.
«Over 7 jaar, in I9I3 dus met vrij groote
zekerheid, zullen de rechtsche partijen hun
stemmental zien dalen beneden de helft van
het uitgebrachte aantal. Dan zullen de christe
lijke partijen nooit meer over eene meerderheid
kunnen beschikken. Eerst dan zullen ze, de
onmogelijkheid inziende om eene clerikale meer
derheid te vormen, willen hooren van eene
andere partij-groepeering. Dan zal langs natuur
lijken weg bereikt zijn wat men nu kunstmatig
zou willenDan zal de antithese haar
eigen dood zijn gestorven, dan zal het clerikale
spook ons niet meer kunnen verschrikken, dan
is men in alle partijen geneigd tot de door
onze gauche nu reeds mogelijk geachte partij-
proepeering democratie tegen conservatisme".
Deze broodetende profeet grond natuur-
beneden toe doormengd was met heenderen,
potscherven en steenen van verschillende
soort en grootte. Voorts asch, houtskool,
mosselschelpen enz.
Onder de gevonden voorwerpen worden
vermeld lo. Een grove bronzen vinger
ring. 2o. Metalen onkenbare voorwerpjes,
misschien pijlpunten. 3o. een ijzeren scha-
penschaar. 4o. paarden en runderbeenderen.
5o. een brok steen, lang 4, breed ruim 2
palm, van eene steensoort die met ver
steende planten gevuld is en volgens opgave
ook te Avelgem in W.- Vlaanderen voorkomt.
De oppervlakte is bedekt met figuren de
onderkant is glad bewerkt. 60. brokken
van hand-molensteenen van Andernachsen
tras, breed 4 ét 5 palm, dik 2 ét 3 duim, met
eene ronde opening, één had een opstaanden
rand70. stuk dakpan, vermoedelijk Ro-
meinsch. 80. een verroeste sikkel. 9o. een
walvischwervel, met sporen van bijl of hak
mes en sporen van verbranding. lOo. Een
beenen versiersel met kruisstrepen, zooals
te Termunten in Groningen is gevonden. Ho.
Een dozijn tibias van paarden, met gaten
zooals bekend is houdt men ze voor schaat
sen. Zij lagen aan de oostzijde onder het
overschot van een eikenpaal 12 a 13 palm
lang en zoo gelegen, alsof zij vroeger met
een band waren aaneengehecht, zooals men
te Wijk hij Duurstede en in de Friessche
terpen heeft gevonden. 12o. Fragment van
eene kruik van bruinachtige aarde, aan de
buitenzijde geel, met goed glazuur, en 13o.
Een spinsteen met ronde opening.
Enkele dezer voorwerpen zijn in het
museum te Middelburg bewaard gebleven.
Van Middelburg komende vindt men
tu@scb.en den ouden ('eerschen weg en een
ander wegje een kegelvorraigen berg
men beeft hem rechtstandig afgegraven,
lijk zijn voorspelling op eyfers. Hij „toont
aan", dat de rechtsche voorsprong in 1888
43000 stemmen bedroeg, in 1891 31000,
in 1897 66000, in 1901 18000, in 1905
19000 en zoo komt hij tot een percen
tage van 17.4, 14.4, 15 8, 4 6 en 3.3.
Zoo doorgaande, zegt hij, zyn de Christe
lijke partijen natuurlijk binnen zeven jaar
weg.
Waaraan ontleent nu deze cijferaar zijn
gegevens Aan een artikel in de „Vragen
des Tijds, aan „een krant van Juni 97"
en uit een „anti-rev. blaadje". Stevige
grondslagen, zooals men ziet.
En daaraan knoopt hij zijn belangrijke
beschouwingen vast. O, die vrijz.-demo-
craten zyn zoo gauw in de wolken
De Nederlander eindigt haar overzicht
over het „belangrijke" artikel aldus
Hoe onberijmd en belachelijk dit is moge o.a.
blijken uit het feit dat nog dezer dagen de »Stan«
daard" schreef, dat de rechtsche vóórsprong
in 19ol was 47.763 stemmen, in I905 55.759
stemmen. Dit is nu de antirev. vertolking
van de cijfers I8000 en I9000, die de heer
v. Raalte in de «Vragen des Tijds" vond.
Zoodat, wanneer hij voor de latere stembus
jaren dezelfde antir. bron gevolgd had, welke
hij voor de vroegere jaren opsloeg, zijn uit
komst blijkbaar een geheel andere zou zijn
geweest.
Waarmee wij maar zeggen willen, dat de
verwachting van den Dordtschen schrijver, dat
in 19I3 het «clericalisme" vernietigd zal zijn,
voorloopig op zand berust.
Dat jaar I9I3 schijnt intusschen voor velen
ter linkerzijde al meer het geluksjaar te worden.
De sociaal-democratie heeft berekend, dat zij
in dat jaar de meerderheid in den Duitschen
Rijksdag behaalt. Dr. v. Raalte laat dit nu
gepaard gaan met den ondergang der rechter
zijde in Nederland. Gelukkig dat wij hier met
de keur der verlichting te doen hebben. Anders
zou allicht aan toovenarij worden gedacht.
Voor ons is 't trouwens niet zoó onaan
genaam, door den vijand licht geschatte
worden. Hij ondervindt al spoedig hier
van zelf de schade.
Middelburg. In de Donderdag gehou
den vergadering van het Hoofdbestuur der
Zeeuwsche Landbouwmaatschappij, onder
doch den bergvorm teruggegeven. Hy is
voor eenige jaren afgevoerd door den
landbouwer Van Leerdamom er lage
weiden mede te verhoogen. Men ziet den
berg het best ten oosten van het zgn.
Huisje ten Halve bij den veel jongeren
straatweg naar Veere.
Bij het afgraven lag er rondom den berg
eene nu gedempte soort van vijver, met
vele kleine palen er in, Van Leerdam deed
met twee arbeiders de afgraving zeer
nauwkeurig, omdat hij zelf naar opheldering
verlangde, doch alles te vergeefs, ofschoon
hij ruim 6000 voer afvoerdehij schatte
hem op 15 M. hoogte en den omtrek van
den bodem minstens op 200 M.weleer
werd hy dan ook voor een der hoogsten
gehouden van Walcheren. Eenige voeten
onder den top vond men een uit twee
lagen steen gevormd fondamentde stee
nen door zeer vast cement vereenigd,
waren meestal verglaasd en grooter dan
de gewone Zeeuivschemoppen; hij rekende,
dat drie steenen niet dan met moeite door
een man zouden te dragen zyn. Zy vor
men thans het fondament van een huisje iu
den Karelsganq. Er heeft dus op dien berg
een gebouwtje gestaan van steenen van
de oudste soort, zooals men onder Domburg
heeft gevonden en waarvan een bewaard
wordt door het Zeeuwsch genootschap.
In een anderen berg, liggende in Big-
gekerke, en toebehoorende aan den burge
meester Simonse vond men bij het afgraven
vele scherpe keien, vele beenderen, en,
wat belangrijk heeten mag, was de vondst
van een bruin, glad geslepen kootje uit
den voorpoot van een paard, het behoort
tot den tijd der boven reeds vermelde
schaatsen en wordt bewaard bij bet Z.Ge-
nootschayhet ia 7 ffi beeft
voorzitterschap van den heer mr. P. C. J.
Hennequin, waren alle afdeelingen ver
tegenwoordigd, aanwezig waren ook de
heeren dr. D. J. Hissink, directeur van het
Rijks-Landbouwproefstation te Goes, en J.
P. M. Camman, Ryks-Tuinbouwleeraar in
Zeeland en Noord-Brabant. De voorzitter
opende de vergadering. De notulen der ver
gadering van 19 April j.l. worden vastge
steld. Aan de orde komt een nadere be
spreking der pensioenregeling van den
Zuivelconsulent. De inlichtingen der maat
schappij der verzekering zyn niet roos
kleurig. De voorzitter meent dat het beste
is de betaling te schorsen, totdat een nieuwe
consulent is benoemd, dat recht is by polis
bepaald, en wanneer blijkt dat zij een solide
is, dan kan men daar blijven of veranderen.
De tegenwoordige maatschappij is de
's-Gravenhaagsche Algemeene V erzekering
Maatschappij. In dezen geest wordt be
sloten.
Het voorstel-Welleman wordt voor een
deel door het Hoofdbestuur overgenomen,
om in de najaarsvergadering te worden be
handeld, hij zelf wil niet meer als verdediger
van zijn voorstel optreden. Dit wordt door
de vergadering goedgekeurd.
Ter voorziening in de vacature van den
zuivelconsulent Koert, wordt het hoofd
bestuur gemachtigd eene oproeping te
doen, op een jaarwedde van f 1500, met
een verhooging om de twee jaar van f 100
en dit tot tweemaal toe, en deze benoe
ming te doen voor 1 jaar tegelyk. Het
ontslag wordt den beer Koert verleend
tegen 1 November a. s. De nieuwbenoemde
zal 2 pCt. moeten bijdragen in de pensi
oensverzekering. Deze voorstellen worden
aangenomen. Ontvangen is een circulaire
van de vereeniging „Landbouw en Handel"
te Goes om deel te nemen in een crediet-
fonds. Daar echter deze circulaire is zoek
geraakt, kan zij niet besproken worden,
doch daar het toch is voor steun na de
ramp van de jongste overstrooming, stelt
het hoofdbestuur voor er niet op in te
gaan. Besloten. Voorstel van den heer
Zuijdweg om op de internationale ten
toonstelling op landbouwgebied, te 's-Hage
in te zenden Zeeuwsche vruchten. Den
voorsteller wordt verzocht dit voorstel
nader uit te werken, dan is de maat-
waarschijnlijk gediend om andere zaohte
voorwerpen, b.v. leder te polijsten.
In de gemeente Grjpskerke, bij Buttinge,
op de hofstede „Molenzicht" vond men
vroeger twee bergen een er ran is ver
dwenen de ander is voor een deel af
gegraven. Bij dit afgraven zijn door den
pachter de Witte, twee stukken gevonden,
die hem merkwaardig voorkwamen. Het
eene was een oud model Spaansch pijpje,
zonder versiersel of fabrieksmerk, dat dus
tot de oudste soort behoorde. Het andere
was een omstreeks 4l/2 oM. lang en breed
koperen kruisje, met vele gaten doorboord
eenigszins den vorm hebbende van een
Malthezer-kruishet metaal is geen rood-
of geelkoper derhalve een soort brons, het
woog 45 gram. In 1887 heeft de Witte
weer 300 voer van den berg afgevoerd.
Hij vond toen circa 4 M. onder den kruin,
het onderstuk van een soort mortier, van
zandsteen; de wanden waren 2 4,3 cM.
dik, de holte had een voetstuk van 9 cM.
hoogte. Het is dus een stevige maalsteen
geweest; de kleur is grijsachtig, doch bij
nauwkeurige zuivering en afslijping bleek
zij helder wit te zijn.
Ten slotte zij voor Walcheren nog ge«
meld, dat men bij afgraving van den heu»
velachtigen berg bij Kleverskerhe op den
kruin en aan den voet vuurkeien vond 5 zij
bleken //Flint" te zijn van bruine en zwarte
kleur, sommige met witte korstDe vorm
was de gewone knolvormige, zij waren
niet geslepen, maar stuk geslagen. Het
gewicht was van 20 tot 140 gram. Ver
mits zij ook in andere bergen zijn gevon»
den, en aan den bodem vreemd zijn, wordt
vermoed, dat het slingersteenen zijn geweest,
(Wor$ wrvalgd.J
