NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
VLAND,
erlijke Limonade
Vletselaaisaffaire.
No. 234. 1906.
Zaterdag 7 Juli
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
ikaai
35 cent
ten.
GOES.
tislmeslliandel,
ZEEUW" belast
ADTESTEHTIËN
enlasd
G.
,Het Roode Krnis"
1
looi leveren.
iagd afkomen.
iddelburg.
8 Aren 80 Centiaren
243 Roeden BI.)
„De Rietput",
IDLTE) Co
and te koop
geboden
KOOP
i Hengstveulen
ïnvarkens,
ïmende Meid
Dienstbode
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde 8erichten.
i
wordt big levering den
HAND TE KOOP
■e, vroeger eigendom van
lNSZOON.
WOLFF, Sint Janstraat,
pt men bij
DELFT H 2,
m om zelf
maken.
fl dorp in "Walcheren
iestaande flink beklante
letter W. Adres
ÜW, Middelburg.
jersonen.
E, Biggekerke.
October
Wed. A. HARPE,
October
Meid
OBSE Az., Koude»
>k.
October
Meid
CORNELISSE At.,
iodigd.
S" ROO, Molenwater
E 47a.
wegens teleurstelling
a^Eeid.
e Wed. H. A. MOLr
Oudeland e.
ren kan, bij J. VAN
lake.
onge-Verweat Goesj
-e
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
26e
Jaarvergadering v
Vrije Universiteit,
van de
Middagvergadering.
Deze wordt geopend door den voor
zitter Da het zingen van Ps. 1381. De
opkomst was zeer groot, nog grooter dan
in de morgenvergadering. Prof. Fabius
refereert over openbaar en bijzonder on
derwijs. De onderscheiding zoo vangt
Spr. aan in openbaar en bijzonder on
derwijs duidt op den oorsprong niet op
den geest.
Zijn er openbare en bijzondere inrich
tingen mogelijk?
Het onderwijs is niet een zaak bepaal
delijk van den Staat, niet van de Kerk.
Nog een derde is mogelijk die der vrij
heid. Dit werd onder anderen toegegeven
door mr. Cort v. d. Linden.
Het geven van onderwijs is een na
tuurlijke uiting voor het leven. De boer
leert zijn knecht, de vrouw haar maagd,
de pers haar lezers. Van Hogendorp en
Thorbecke zeiden dat de Staat niet ge
roepen is voor 't onderwijs te zorgen. De
Staatscommissie van 1848 was 't daarmee
eens. Maar de geest der Fransche Re
volutie wilde het onderwijs uitsluitend
aan den Staat opdragen. Thorbecke toornde
tegen dergelijk despotisfnegeen Neder-
landsch hart, kan zoodanige leer koesteren
of dulden, zeide hij.
Maar moeten dan niet kinderen van
verschillende gezindten bijeen gebracht,
om vriendschapsbanden aan te kweeken
tusschen de verschillende richtingen Aan
genomen, maar moet dan de Staat dit
doen Laat die dan een gemeenschappe
lijke huishouding verordenen.
Het onderwijs is een zaak niet van den
Staat, maar van het particulier leven.
Toch kan de Staat moeten optreden
waar het particulier initiatief in gebreke
blijft.
Vrijheid dat de burgerij de school hebbe
die ze verlangt kan er bestaan, maar
'tis toch altijd beter den natuurlijken weg
te volgen. Daarnevens is er altijd gevaar
dat een stellig christendom bij den Staat
tegenkanting vindtde meest besliste Chris
ten zal by den Staat allicht achterstaan.
Ook mist de Staatsgedachte de lenigheid
om zich aan te passen aan de variëteiten
van het leven. Engeland bewijst hoe moei
lijk het is Staatsscholen voor allen te be
vorderen. Ook in Nederland is het op aller
lei wyze vergeefs beproefd.
De Grondwet spreekt van regeling van
onderwijs door de wet. Bij 't lager onder
wijs komt er nog by de eerbiediging van
ieders godsdienstige begrippen, de hooger
onderwijswet heeft die bepaling niet. Neu
traliteit alleen bij 't lager, niet bij 't hooger
onderwijs is geëischt.
Vrije school regel, Staatsschool aanvul
ling, is 't watwijhebbenmoeten.Thorbecke
dacht er in '52 al zoo over. En Pijnacker
Hordijk in 1882. En Van Houten schreef
dat dit stelsel in menig opzicht de voorkeur
verdient boven ons tegenwoordig stelsel.
Nochtans is de feitelijke toestand ont-
wikkeld in een heel andere lijn.
Voor 1857 was 'tidee: éen school voor
allen. Na '57 de openbare school regel, de
bijzondere school aanvulling. En by de
zorg voor de openbare school, de zorg voor
de vrije school onmisbaar.
Ds. Lohr (modern) sohreef in 1882, het
is al mooi dat wy dien malcontenten de
mogelijkheid laten om scholen op te richten
De breidel werd aangedaan, zoowel by
de stichtingen van bijzonder lager, als mid
delbaar en hooger onderwijs. Het eerste
chr. gymnasium te Zetten werd met spot
begroet. Men heeft de vryheid niet ge
wild. Feitelijk bevindt zich een groot
deel der vrijzinnigheid nog in reactie
tegen de wet. Nog in 1904 en 1905 be
pleitte zy dat 't Hooger Onderwys alleen in
Landen van den Staat moest zyn.
Toch is allengs verandering gekomen.
De worsteling is voortgekomen uit
botsing met den volksgeest. Door met
opeabaar onderwijs te willen heerachen
in plaats van te dienen, heeft de Staat
met zijn openbaar onderwijs het onderspit
gedolven.
Misbruik maakte hij van zijn macht, en
dit deed het volk afeischen wat hun toe
kwam de vryheid. Groen ging daarbij
voor met zijn laat ik verteerd worden, zoo
ik slechts slagen mag. Kuyper, Mackay,
Lohman hebben er hun leven voor gewaagd.
God zegene er hen eeuwig voor. (Instem
ming).
Maar de toestand is nog niet normaal.
Het zou een wonder zijn zoo 't anders ware.
De bestaande regeling die bedoelde alle
instellingen door het openbaar onderwijs te
dekken, is gebleken niet bij machte te zijn.
Eenerzijds rust de regeling van 't open
baar onderwijs op de gedachte dat de open
bare school voldoende is, maar door de sub
sidie anderzijds wordt uitgesproken dat zij
niet voldoende is. Prof. Krabbe heeft dan
ook erkend dat deafgodderopenbareschool
gevallen is.
De inrichting van 't openbaar onderwijs
rust dus op twee beginselen de openbare
school is wel. en zij is niet voldoende.
In welke dier twee hebben wij ons te
bewegen
De voorstelling Ckr. onderwijs hebbe
gelijk recht met 't openbaar, is foutief.
Er ligt in dat men tegenover openbaar
onderwijs, bijzonder stelt, de chr. tegenover
de niet-christelijke. De eerste tegenstel
ling ziet op den oorsproDg, de laatste op
den geest. Zij wekt de voorstelling dat
de openbare school was voor hen die geen
prijs stellen op Chr. onderwijs en, nu ja,
de overigen die het wel willen dan te ver
wijzen naar de bijzondere school.
Zoo heeft Groen 't nooit begrepen.
"Wanneer de Staat het Clir. karakter
van de school niet kan waarborgen (en
hij kan 't nietdan is 'tgewenscht, dat
de openbare school verdwijne. Maar niet
uit de openbare school het Christelijke
om daarna den Christenen, als ware het
iets bijzonders, toe te staan een Chr. school
op te richten.
Het bijzonder onderwijs moet gelijk
recht hebben met 't openbare, niet meer,
niet minder, is wel te verdedigen.
Waarom niet ,/meer"
Vele voorstanders der vrije school
missen den moed te eischen 't Chr. onder
wijs meer rechten dan het openbaar.
En toch behoort 't zoo de vrije school
boven de openbare. Het openbaar onder
wijs door het bijzondere vervangen. Ge
leidelijk natuurlijk. Niet kortweg de
openbare school weg.
Ds. Pierson is eens onvoorzichtig ge
scholden dat hij de openbare school wil
leegpompen. Maar prof. Bruining ging nog
verder. Van de regeering van Kuyper
verwachtte hij dat deze slechts de vrije
school eenige verbeterde positie zou geven,
zei hij, maar de openbare school moet weg
dat wilde de moderne professor Bruining.
Dat is geen partijwoord al wordt het
vaak zoo voorgesteld. Met de openbare
school te doen verdwijnen wordt nu geen
enkele partij wèl gedaan. Er dient bij de
regeling van het openbaar onderwijs er
op te worden toegezien dat de vrijheid
der bijzondere school onbelemmerd zij.
De tweede eisch is dat het Openbaar
onderwijs zij rijkszaak. Blijft zij gemeen
tezaak, dan wordt de idee gevestigd dat
de gemeentebesturen het openbaar onder
wijs zelfs hebben uit te breiden.
Er moet verandering komen in de rege
ling van het schoolgeld.
Erkent de Staat dat het niet op zyn weg
ligt scholen te stichten dan ware het niet
vreemd als zH van hen die de scholen
bezoeken, hooge, zelfs hoogere bijdragen
ging vorderen, teneinde ze te prikkelen zelf
scholen te stichten. Thans stelt de Staat
een premie op het niets doen.
(In dit verband wraakt de Spr. de be*
paling in de eisehen omtrent d8 college-
gelden aan de Vrije Universiteit door het
vorige Kabinet).
Een vierde eisch is het geven van rui
mer subsidie. Niet om d§ eene
ook wat meer te geven. Maar omdat is
overgegaan op een andere lijn, en de tot
standkoming van particuliere scholen daar
om dan ook te bevorderen. Van de zijde
van den Staat is dit stelsel niets dan een
logische consekwentie.
Velen helaas die de vrijheid der school
willen, roepen om steeds meerdere Staats-
bijdragen. Ja,'t is gemakkelijk. Men ont
gaat allerlei schijn. Maar smeedt wellicht
tegelijk voor zich de slavenboeien, en laat
de gelegenheid ongebruikt om zelf iets te
doen. Steunen op staatskrukken maakt
dat men nooit meer zonder deze kan gaan.
Wat het Hooger Onderwijs betreft zijn
wij aan dit ideaal nog niet toegekomen.
De Rijks-Universiteiten gaan voorloopig
niet te grondewat er echter niet toe
leiden mag, deze quaestie onbesproken te
laten. Het vraagstuk van de theologische
faculteit moet worden opgelost.
Spr. gaat de wetgevingen op dit punt
na en constateert op 't voetspoor van prof.
Valeton, dat de toestand, wat betreft de
theologische faculteit, onhoudbaar is. Een
van tweeóf deze faculteit moet met
eenige gezindten wèlbewust in varband
worden gebrachtóf zij verdwijne als
zoodanig, gelijk o. a. door prof. Valeton
is geëischt. Opheffing der theologische
faculteit, met inkrimping van andere facul
teiten aan de openbare universiteiten is
eisch, vooral nu tegen een dezer univer
siteiten groote bezwaren bestaan. Die te
Groningen telt slechts 3ü0 studenten tegen
800 a 1000 in de overige hoogescholen.
Bovendien behoeft 't Universitair onder
wijs niet van den Staat uit te gaan.
De eisch vrije school regel, openbare
aanvulling is nationaal in den zin van
Thorbecke, dat 't onderwijs moet uitgaan
van den Staat en ook hierin dat Neder
land de wereld toone, dat het zijne kracht
zoekt in eigen plichtsvervulling, en het
vervullen eener dure roeping.
Daar niemand zich voor debat opgaf,
sluit de voorzitter onder dankbetuiging aan
spreker en hoorders, deze meeting.
Middelburg. De drie dijkwerkers zijn
ontvangen door den voorzitter van het
polderbestuur, die hun meedeelde dat ge
noemd bestuur eerst dan zal overwegen
of, en onder welke voorwaarden, de werk
zaamheden zullen worden hervat, wanneer
de dijkwerkers schriftelijk aan het bestuur
verzoeken weder aan het werk te mogen
gaan, onder erkenning dat deze werk
staking zonder eenige gegronde reden door
hen is begonnen en onder verklaring hun
nerzijds bij volgende voorgenomen werk
staking hunne eventueele grieven zes
weken .te voren aan den voorzitter te
zullen kenbaar maken, teneinde hem in
staat te stellen die op vriendschappelijke
wijze uit den weg te ruimen.
De tentoonstelling van oud goud- en
zilverwerk, die Woensdag 25 Juli a.s. hier
zal worden geopend, wordt, dank zij de
groote belangstelling en medewerking die
zij allerwege ondervindt, zeer omvangrijk.
De commissie mag zich verheugen in een
algemeene deelneming, waardoor het mo
gelijk zal worden, het beste wat in Zeeland
aanwezig is, voor enkele weken aanbelang
stellenden ter bezichtiging aan te bieden.
De historische stukken zijn niet alleen be
langrijk om de herinneringen aan de feiten
ter herdenking, waarvoor zij zijn vervaar
digd, doch de meeste zijn bovendien voor
werpen van hooge kunstwaarde. Onder
deze laatsten vermelden wij een beker van
1545 met prachtig dryfwerk uit St, Maar
tensdijk, een drinkschaal van 1580 van de
gem. Zierikzee, id. afkomstig van den stam
vader der Evertsen van het raadhuis te Mid
delburg,
Een buitengewoon fraai bekertje, ter her
innering aan den slag bij Duins, geeft twee
gegraveerde voorstellingen uit dien slag te
zien, waarbij eenMiddelburgsch eneenVlis-
Bingsch schip in gevecht zijn met Spaanscbe
schepen, Een groote verzameling gijdeetuk*
ken uit Middelburg, Vlissingen en Goes,
omvat bekers, schilden, bladen en draag-
teekens enz., allen kunstig gedreven en ge
graveerd. Het avondmaal- en doopzilver
uit de verschillende kerken van Middel
burg, Zierikzee en Vlissingen vertegen
woordigen een ware zilverschat. En dan
wat particulieren beschikbaar stellen.
Onder de kostbaarste stukken behoort voor
zeker de prachtige geëmailleerd gouden
keten door Lodewijk XIV geschonken aan
Marinus van Stavenisse met daarbij be-
hoorende gegraveerde doos met het orgi-
neele zegel en de betreffende bescheiden.
Een ruiterstandbeeldje is een meesterstuk
der zilversmidkunst.
Verder zullen er te zien zijn een ananas
beker (aldus genoemd naar den vorm van
een ananas) molenbeker, kokesbeker, dob-
belbeker, Hansje in den kelder enz. Uit
het huishoudelijk leven onzer voorouders
zal men kunnen zien olie-en azijnstellen,
kandelaren, wijnkoelers, koffie- en thee
serviezen, presenteertrommels en bladen,
theedoosjes, te veel om op te noemen,
doch alles an uitstekende bewerking.
Een uitgezochte collectie munten en pen
ningen zal een schat van gegevens voor
de beoefenaars der decoratieve kunst be
vatten. Eindelijk noemen wij het kinder
speelgoed dat met prachtexemplaren ver
tegenwoordigd zal zijn. (N. C.)
Vlissingen. De heer W. Troelstra, die
bevorderd is tot gezagvoerder bij de Maat
schappij „Zeeland" wordt belast met het
bevel over de dagmailboot „Engeland".
Op de reede zijn deze week schiet
proeven gehouden met de onderzeesche
torpedoboot, welke uitstekend hebben vol
daan. Dinsdag gaat de onderzeesche tor
pedoboot nu naar Nieuwediep voor de
officieele proeftochten.
Goes. Provinciale schietwedstrijd stand
tot en met den derden dag. De derde
dag-medaille, groot zilv. med., aangeboden
door den heer W. A. graaf van Lynden,
viel ten deel aan den heer Dhuij te Mid
delburg met 96 punten.
Vrije baan op 150 meter, 5 schoten
Bootsgezel, Breskens, 56, 56, 55 J. Frank,
Middelburg, 57, 52; Nuesell, id 58, 57;
Hering, id., 58, 55, 55Nijland, id., 52
A. M. van Damme, Wissekerke, 53, 51;
C. J. van Damme, Cortgene, 52, 51A.
de Regt, id., 53, 51W. J. v. d. Linde,
id., 51T. Walse, id., 51O. W. Dhuij,
Middelburg, 51Magnee, Bergen op
Zoom, 50.
Vrije baan op 150 Meter 3 schoten
Bootsgezel, Breskens, 34, 34 A. F. de
Paauw, Goes, 34, 34, 33, 32, 32 en 7 X 31;
C. J. van Damme, Cortgene, 34, 34, 30
Hering, Middelburg, 35, 34, 33, 33, 32
D'huij, idem, 34, 34, 30, 30; Magnee,
Bergen op Zoom, 34, 32, 32, 32, 31
Frank, Middelburg, 34, 32, 32, 31, 31
L. van Oeveren, Cortgene, 34, 32,32, 31,
31, 31, 30; Nijland, Middelburg, 33, 33,
31, 31A. M. van Damme, Cortgene, 33,
30,30,30S. de Regt, id., 34, 31,31,31,30
A. S. J. Dekker, Goes, 33, 30Neusell,
Middelburg, 34, 34, 34, 33, 32H. J. Mol
hoek, Goes, 31dr. Fret, Wissekerke, 30
Wolse, id., 34, 32, 31, 30.
Cylinder vrije baan op 12 M. 5 schoten.
Dhuij, Middelburg, 96, 94, 87, 85 Hering,
Middelburg, 95, 93, 92, 90,89, 87, 87, 85
Frank, Middelburg, 90, 89, 88,86 Nijland,
Middelburg, 88S. de Regt, Cortgene,
93,91, 80 L. v. Oeveren, Cortgene, 89, 89,
88, 83, 82C. J. van Damme, Cortgene,
91, 88, 87, 83, 82, 81M. Vleugel, West-
dorpe, 86, 85.
Het eerste cijfer is h8t hoogst aantal be
haalde punten, terwijl de volgende cyfers
de steunserie aangeven.
Personeele baan op 150 meter, 5 schoten.
Nijland, Middelburg, 52 Frank, id., 51
Bles, Ierseke, 52 Walse, Cortgene, 52 j
Walae, Wissenkerke, 53 5 Kosten, 's-Gra-
venpolder, 515 Bootsgezel, Breskens, 55
Bruining, Leur, 58 j Heerma Van Vos, id.,
58 i Diederik, id., 56.
Sereba&B op 150 j»etey,5gohoten. Boots
gezel, Breskens, 54 Frank, Middelburg,
53 Nuesell, id., 57.
Schore. Heden werd gevankelijk naar
het huis van bewaring te Middelburg over
gebracht J. M., als verdacht van onzede
lijke handelingen met een minderjarige.
Schore. Woensdagavond bezochten de
schippersknechts R. en F. van Hansweert
de herberg van den alleen wonenden ruim
80-jarigen M. alhier. Na iets te hebben
verteerd, en voorwendende dit te willen
betalen, gaf R. daartoe een kwartje aan
den herbergier. Toen deze, om hem geld
terug te geven, zijn portemonnaie voor
den dag haalde, werd hem die ontrukt,
en er een bedrag van ongeveer drie gld.
nit ontvreemd. Bij de worsteling, die
daarby ontstond, werd de oude man ook
nog geslagen en hem de pols verwrongen.
Toen buren kwamen opdagen, vervolgden
de bezoekers hun weg. Van een en ander
is procesverbaal opgemaakt. Echter ont
kennen de bewuste personen het feit be
treffende ontvreemding en mishandeling.
Kats. Alhier zal een stemming plaats
hebben voor een lid van den gemeente
raad in de plaats van dhr. J. P. de Kam,
die naar Kamperland vertrok. De 2 can-
didaten zijn de h.h. L. Bareman Sr. en
P. Zuidweg. Stemming 16 Juli a. s.
St. Maartensdijk. Door den gemeen
teraad is besloten op voorstel van Burg.
en Weth. de zeeweren de kade langs de
haven te vervangen door een stevigen
muur over de geheele lengte tot eene
hoogte van 3,30 M. H. W. Op een
daartoe gedaan verzoek van de erfgenamen
der wed. Johs. de Graaf om afkoop tegen
den penning XXV van een recht van opstal
ad f 2,185 wordt gunstig beschikt. Besloten
wordt verder voor het bedrag van den
verkoop van rechten op eenige kleine
perceelen grond aan te koopen eene in
schrijving op het grootboek van f 100
nominaal N. W. S. In deze vergadering
werd tevens de rekening der gemeente
over 1905 den Raad aangeboden. De ont
vangsten bedroegen f22855,655; de uit
gaven f 20140,145goed slot f 2715,51.
Bij den heer J. Rijnberg alhier deed
zich het zeker zeer zeldzame geval voor,
dat uit één kippenei twee leverde kuikens
te voorschijn kwamen, waarvan een met
4 pooten. Beide kuikens groeien naar
wensch.
Bij kon. besluit is aan G. Polderman
eervol ontslag verleend als lste-luitenant
bij het korps, genaamd Scherpscbuttersver-
eeniging „Koningin Wilhelmina", te St.
Maartensdijk.
Heinkenszand. Benoemd tot opper-
brandmeester dhr. Iz. Capon en tot brand
meester dhr. W. van Veen.
's-Heerenhoek. In de j.l. gehouden
gemeenteraadsvergadering waren alle leden
tegenwoordig. De notulen der vorige ver
gadering werden gelezen en goedgekeurd,
en de ingekomen stukken, na voorlezing,
voor kennisgeving aangenomen; waaronder
was een kasverslag van den gemeente
ontvanger, welke comform werd bevonden.
Voor het nazien van de gemeente-rekening
1905 werd door den voorzitter eene com
missie benoemd bestaande uit de leden
C. P. Serrarens, J. B. Werri en J. A.
Remijn, waarbij na onderzoek bleek dat
er ontvangen was f 10707 85 en uitgegeven
f10205 58, dus met een goed slot van
f501.27, welke rekening door den raad
voorloopig werd vastgesteld.
De armen begrooting voor 1907 werd
vastgesteld, in ontvangst en uitgaaf op
f 770.00 met een subsidie uit de gemeente
kas van f680.00. Daar dit jaar de ont
heffing van het onderwysvak J., aan de
openbare school ten einde loopt is door
den raad besloten aan Ged, Staten weer
ontheffing te vragen.
Door eenige onverlaten kwaaddoe»
ners zijn verleden naoht, de aardappelen
welke op dit oogenblik in vollen groei
staan, van den schoenmaker J. B. alhierj
{ongeveer H roeden) de struiken
