richt de
Mill
ia Kwaliteit
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
PF^koöp
No. 227. 1906.
Vrijdag 29 Juni
20e Jaargang.
CHRISTELIJK.
HISTORISCH
ROLL. Z0UTEV1S0H
;ent per 5 ons.
KGGLV1SCH
12 et. p. 5 ons.
STOKÏISCH.
[lil en traGttaanvenrinf
p El litsliM
TE KOOP
;E KOOP
aankomende Meid
Splitsing van Scholen.
Buitenlandssb GverzieiiL
jrstaande Speciality's.
twe Drielingsploeg1.
alt*koe te koop,
lin Hengstveulen,
klas fialfvaarzen
leden Ilooigras,
uwde Boerenknecht
bij J. OP 'T HOF, 's-Heer
\e.
tiodbakkeisksiiclit
iclnlderskneckt.
bij A. SCHOUT Jz., Hoe-
Huishoudster
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, ie fviiddelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
w ij verzoeken dringend adver
tenties voor liet no. van ZATER
DAGAVOND zooveel mogelijk reeds
Vrijdagavond, uiterlijk Zaterdag
morgen in ons bez:t te doen zijn,
daar wij ter bevordering zoo mo
gelijk van den vrijen Zaterdagavond
van het zettend personeel ter „druk
kerij" Zaterdagmiddags zoo vroeg
doenlijk afdrukken.
DE ADMINISTRATIE.
De beweging in Rusland.
g
Aanbevelend,
LS JUNIOR, Midd'be
oopers rabat, t
e Naamkaartjes in étui 40
If 60 ets. Ook Enveloppen
lisiesoorten.
ïkdrukkerij R. M. SMITS,
K. Delft G '28, Middelburg.
ier 1000 stuks fl.
Dr. de Vrij per flac. f0,50.
Ier liter fl.
per flac. f 1,50.
da per flac. fl.
Iparellian p. llac. f 1,80 en f 4.
niek per flac. f 1,25.
>er flac. fl,50.
jgisterij „De Ster",
le Roos Middelburg.
|rl engstveulen,
A1EULEN, Vrouwepolder.
;en bij KESTELOO, Seroos-
gekalfd 3de kalf, bij J. VAN
LE, te Aagtekerke.
JERS, Serooskerke (W.) Le-
te koop,
kening, bij A. POUWER,
ige Vaars, een drachtige
iestputloopers te koop,
O. DE KORTE, Meliskerke.
Terstond
gevraagd
LLRAVEN, timmerman, Se-
Terstond
P. G., bij L. VAN EENExN-
te Arnemaiden,
Cerstond gevraagd
DE BOOIJ, Hansweerd.
Terstond
Smidsknecht
e r k e.
Met October
j bij A. BESUIJEN, GrijM-
Met November
lij L.DAVIDSE, Brigdmmne-
stond of met October
^Joerendienstmeid
loon twee gulden per week,
VELISSE, Yeere.
■ma De .Jonge-Verwest ÖOfli
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UiTGAVE DF.R FIRMA
- EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Nog eenige dagen en de maand der exa
mens voor hooger- en middelbaaronderwijs,
voor Gymnasia en Hoogere Burgerschool
zal weder intreden.
En onze lagere scholen zijn nu in zoo
danige conditie gekomen dat er ook eens,
behalve aan financieele en geestelijke be
langen van het onderwijs, kan gedacht
worden aan paedagogische eischen.
Deze twee feiten voorop stellende achten
we de juiste tijd gekomen, om onze school
besturen, vooral in onze groote gemeenten
eens opmerkzaam te maken op een misstand
in onze scholen aanwezig en zeker tot nu
toe niet te vermijden.
Het is dezein onze meestal druk be
volkte scholen zijn vele leerlingen, de over-
groote meerderheid, wier leertijd eindigt
met het gewoon lager onderwijs. Zij zijn
aan het einde van hun leertijd gekomen als
de wettelijke zes jaren vervuld zijn. En op
diezelfde scholen zijn, gerekend tegenover
de vele anderen, een klein aantal leerlingen
die voorbestemd zijn om het toelatings
examen voor Gymnasia of Hoogere Burger
school te doen, of wel van hen die, zonder
deze bedoeling, toch het onderwijs hunner
kinderen niet op 12-jarigen leeftijd wen-
schen afgeloopen te zien.
Dat is een kwaad geworden voor onze
lagere school, een kwaad dat zich uitbreidt
naarmate onze kringen grooter worden die
in staat zijn om met de toenemende eischen
van het leven te rekenen of geneigd om den
stroom te volgen die steeds hoogere en
breedere ontwikkeling eischt.
De eischen voor de weinigen die meer
dere behoeften hebben drukken evenredig
zwaar op de behoeften der meerderen. De
lagere school wordt in dienst gesteld tot
klaarmaken van hooger en middelbaar
onderwijs. Aan die eischen heeft ze te vol
doen om eene inrichting van goede repu
tatie te zijn.
En toch, ook de weinig ontwikkelde in
schoolzaken zal begrijpen, dat de lagere
school een geheel eigen terrein moet heb
ben, zal ze nuttig en goed haar taak vol
brengen, en de volksschool kunnen zijn die
de volksontwikkeling op het goede spoor
leidt.
Ieder kan begrijpen dat het jagen en
dresseeren om klaar te komen voor die kin
deren die daar in de hoogste klasse zitten
en met private uren niet zelden nog wat
moeten aangedikt of met te corrigeeren
huiswerk overladen moeten worden, scha
delijk werkt voor 't geheel.
Kn.nu zegge men niet, wat we reeds zoo
dikwijls hoorden waartoe die overlading f
waartoe zooveel ballast waar geen practisch
nut in schuilt
Och, daar is al zoo veel over gesproken
sn geschreven, maar het einde van alle
i'ödeneering is dat het geen onderwijzer en
geen schoolbestuur gegeveu is, die, in veler
oog onnutte ballast of die overlading te
Verwijderen,
eischen aan de ontwikkeling gesteld
zijn niet fantasiën van deze of gene, maar
producten van den tijd en van den volksgeest.
Ze Hangen samenmetonsganschegeestelijk
bestaan en de examens zijn de hoeksteenen
die wij met alle mogelijke krachtsinspan
ning niet verwijderen kunnen uit het ge
bouw van onze geestelijke ontwikkeling.
Ook ia onze kringen is reeds zooveel
gesproken over de plaats die kerk en school
toekomt en inneemt in de geestelijke ont
wikkeling van ons volksleven, en wehebben
begrepen want daarover ging in paeda-
gogischen zin de schoolstrijd sinds 1857
dat bij het opkomen voor de neutraliteit,
breken met de kerk onafscheidelijk is.
Tegen de intellectueel-materialistische
strooming van ons volksleven ging den
strijd, zooals men het uitdrukte in weten
schappelijke taal tegen den invloed der
kerk op het volksleven, zooals het in de
practijk zich openbaarde en in het volks
begrip ook positie nam.
Dien strijd ging al ons Christenvolk ter
harte, grooten en kleinen, rijken en armen,
zij die op het terrein der ontwikkeling
hooge eischen stelden zoowel als zij die
zeidenmijn zoon behoeft geen professor
te worden.
Om eer neen om het wapen in dien
strijd te vinden grepen allen naar deschool,
want voor een groot deel stemden ze met
Luther inWie de jeugd heeft, heeft de
toekomst.
Menigeen had den zedelijken moed om
voor den strengen eisch van het beginsel
rang en stand op zij te zetten en om des
beginsels wille zijn kinderen naar de chris
telijke volksschool te zenden.
Maar het spreekt van zelf: met eischen.
En die eischen, gesteld door weinigen,
maar door de invloedrijksten, niet zelden
door hen die aan 't hoofd stonden van alle
christelijke actie, ook van den schoolstrijd,
wilde de christelijke school gaarne voldoen,
maar kon dat niet en zal dat wel nooit
kunnen dan tot eigen schade, of liever
tot schade van hare hooge roeping om in
de eerste plaats volksschool te zijn.
De volksschool werd dienaresse van de
examens buiten haar. Een volksschool kent
geen examens en behoeft ze ook niet. Haar
taak ligt op het breede terrein der prac
tijk, niet op dat der theorie.
De volksschool bedoelt opleiding voor
het leven, en voor sommigen stelt dat
leven als eerste eisch gedurende een kwart
eeuw althans examen doen.
Het leven scheidt.
Voor de een de hand, voor den ander het
hoofd.
Voor den een de boeken, voor den ander
het gereedschap, hetzij pen of spade, hetzij
vijl of zaag.
En nu is het een vraag van practisch
nut, naar onze meening, of men onze scho
len niet meer dan tot nu toe, kan aanpassen
aan deze'richting van het leven.
Is niet in meer onzer groote gemeenten
de weg inteslaan, reeds hier en daar ge
volgd, en onze scholen naar tweeërlei
lev ensbestemming te splitsen
De schoolwet-Kuyper gaf ruimte aan
de Christelijke School.
Die ruimte te besteden aan de ontwik
keling, ook in paedagogischen zin, van de
positie der Christelijke School, kan niet
anders als gewenscht zijn.
Met die ruimte ons volk in zijn ganschen
omvang te dienen, opdat de Christelijke
School meer eu meer als maatschappelijke
instelling een breedere plaats in ons volks
leven inneme kan niet anders als haar
ten goqde komftn.
28 Juni 1906.
De antithëse is geen uitvindsel van
onzen tijd. DatNsgl nu zachtjesaan onder
ons wel vaststaan.
De* Vrije Westfries heeft dezer dagen
de volgende merkwaardige uitspraak van
wijlen prof. Buys in herinnering gebracht.
Men kan 't lezen in De Gids van 1867:
„De wet liioge Kerk en Staat scheiden, in
het volksgemoed zijn .beide vereenigd, thans
nauwer vereeiiigd dan ooit",
„Ëen moderne en anti -moderne
wereldbeschouwing staan hier,
zoowel als elders, in den Staat
niet minder dan in de Kerk,scherp
gewapend tegen elkander over; de
schoolwet is op dit oogenblik (1869 1) niets meer
dan het symbool van dien strijd".
„Al mocht men er in slagen, dat symbool
weg te nemen, de strijd zaj worden
voortgezet, vinniger als thans en zich
openbaren in vernieuwde eischen, van welke
op dit oogenblik niemand, ook de clericalen
niet, aard en omvang zou kunnen aanwijzen".
„Komt het tot eene eenigszins belangrijke
uitbreiding van hel stemrecht, dan kan het niet
anders, of de strijd, in plaats van te verzwakken,
zal scherper en heviger worden dan ooit".
Wij hebben hier' enkele woorden ge
spatieerd.
En terecht wijst onze Enkhuizer zuster
er op dat de profetieën van Buys letterlijk
in vervulling zijn gegaan.
De uitbreiding van het kiesrecht, waarvan
Prof. Buys gewaagt, is gekomen, en zijn pro
fetie is letterlijk vervuld.
De strijd tusschen de Christelijke en de mo
derne levens- en wereldbeschouwing is er vrij
wat heviger op geworden.
En al moge de schoolkwestie, door de wet-
Kuyper, een schrede nader tot hare oplossing
zijn gebracht. Prof. Buys heeft terecht gezegd
»de strijd zal ook daarna worden voort
gezet".
De worsteling tusschen geloof en ongeloof
duurt voort.
Mocht het door alle belijders worden ver
staan.
De kamp gaat niet om vooruitgang of be
houd, om geen schakeering, om geen belang
maar om de souvereiniteit van Hem, Wien
gegeven is alle macht in den Hemel en op
de aarde.
Om d i e souvereiniteit, om het bestaan of
niet bestaan van die macht in den Christus,
woelen heftig als in de drie eerste eeuwen,
ook nu weer de geesten die denken, de mach
ten die heerschen.
De al- of niet erkenning van het Koning
schap van Christus, maakt scheiding tus
schen de zonen van 't zelfde volk.
Slechts oppervlakkigen kunnen deze
waarheid loochenen.
Wie in het vrijzinnige kamp nog wanen
zouden dat, de antithese dood is, vinden
in Buys' uitspraak wel een en ander
waarop zij hunne meening zullen hebben
te herzien.
Wat nut u de openbare school f
Deze vraag zal zich meer aan de ver
standige voorstanders dier school gaan
opdringen, wanneer zij lezen van de ave-
reehtsche manier waarop sommige open
bare onderwijzers en onderwijzeressen front
maken voor die school.
Zoo heeft blijkens .mededeeling in de
groote bladen de afdeeling Rotterdam van
den bond van Nederlandsche onderwijzers
dezer dagende volgendemotieaangenomen
De afdeeling enz kennis genomen hebbende
van het verzoek bij schrijven van 21 Mei 1.1.
door de Vereeniging tot veredeling van volks
vermaken aan de hoofden, ook der openbare
scholen, gericht:
overwegende, dat het betrekken van kinderen
in propagandistische betoogingen uit een paeda-
gogisch oogpunt is af te keuren;
overwegende, dat de openbare school is een
instituut, toegankelijk voor kinderen van ouders
van verschillende godsdienstige en politieke
gezindheid
verwijzende naar het punt van het bonds-
program de Bond strijdt voor onderwijs, vrij
van godsdienstige en politieke dogma's
keurt af, dat op de openbare scholen de
kinderen worden afgericht tot goede feestgangers
op nationale feestdagen en wekt allen op, zoo
wel arbeidersvereenigingen als particulieren,
mee te protesteeren tegen dergelijk verkrachten
der neutraliteit.
Nu is Rotterdam nog ver genoeg van
hier. Maar de geeat die over deze
heeren vaardig werd, zal ook naar onze
streken overwaaien en dan zal 't zijn i
kwade samensprekingen bederven goede
zeden.
En dan is 't met de neutraliteit der
openbare school gedaan.
Want het koude realisme) dat vader4
landsche feesten tot oranjelol degradeert,
weigert de kinderen op Koninginnefeesten
te vergezellen, alle nationale tradities voor
„politieke dogma's" aanziet, en geestdrift
verlaagt tot „propagandistische betoo
gingen" heeft met absolute neutraliteit
niets te maken. Het is partijdigheid in
den hoogsten graad. Het maakt van de
openbare school een pedagogisch knekel
huis»
Daar is een groep menschen die, vooral
in deze dagen absoluut geen gezag ver
dragen kan.
Vandaag zijt ge goede vrienden, en
morgen zult ge in meerder of minder mate,
met gezag bekleed worden, en fluks zult
ge hun vijand zijn.
En die vijandschap openbaart zich op
allerlei wijze en door plagerijen zonder tal.
In de stakingsdagen volgde een groep
deze of gene op de hielen, overal als zijn
schaduw, en nu de wet het hinderlijk vol
gen verbiedt gaat men voor hem uitloopen.
De onderwijzer die zijn Hoofd plaagt
door hem het gevraagde op zijn schoen
aan te bieden is bekend.
Bij de marine is voorschrift dat ieder
schepeling zijn meerdere eerst salueeren
zal. Toen een officier de opmerking maakte
dat een der manschappen dit niet deed,
ging de vermaande 25 malen daags, bij
iedere gelegenheid in de positie staan en
salueeren, en wee nu de officier als hij
niet telkens weerom salueert, want dan
klaagt dit exempel van beleefdheid hem
aan.
Onlangs moet zich de vermakelijke ver
tooning op een onzer oorlogschepen hebben
voorgedaan dat een officier wanhopige
pogingen deed om de deur van zijn kajuit
open te krijgen.
Naast hem stond een der manschappen
met onderdanig gebaar almaar te salueeren
tot vermaak van de manschappen natuur
lijk en tot ergernis van den officier die
niets zeggen mocht.
De leer van het socialisme draagt veel
vrucht.
Het gebruik maken van de gelegenheid
is niet onbekend. Maar somtijds toch
verregaande.
Verleden jaar bij het vlootvertoon van
Engelsche schepen bij Den Helder kwam
ons oorlogsschip De Evertsendat tegen
over de gasten de honneurs had waar te
nemen, op het droge terecht.
Dat was een ongelukkige vertooning,
maar het blijkt nu later ook een
schadelijk zaakje, want de reederij die
De Evertsen heeft geholpen om weder in
haar element te komen vraagt voor dien
dienst f 120,000 en een stoomsloep van een
andere reederij die 't eerst aan boord was
om een lijn uittebrengen zou bovendien
gaarne f 20,000 ontvangen.
Geen wonder dat over zoodanige som
men een procedure is uitgegaan.
Als van het eerste cijfer het eentje weg
genomen werd en van het laatste nommer
een nul, dan zou men zoo zeggen, waren
die diensten toch niet voor niemendal
verleend.
Men meent in vertrouwde kringen te
weten dat de organisatie der anarchisten
in de heele wereld slechts omtrent vijftig
duizend bedraagt.
Dat klopt met de weinigen die als zoo
danig in ons land bekend staan.
Maar wat ons verbazen zal is dat dit
betrekkelijk kleine troepje beschikt over
pi. m. 250 bladen, waaronder veel kleine,
onbeduidende propagandablaadjes, maar
toch ook enkele veelgelezene bladen zooals
de Temps nouveau te Parijs.
De anarchisten verzetten zich tegen
parlementaire actie, verfoeien het verkie-
zings-lawaai, maar werpen zich met alle
kracht op de pers.
't Is ook een weg 1
Onder het opschrift Nog eens de Bath-
polder antwoordt De Nederlander op des
Standaards tweede 3tukje het volgende
Het wil ons toeschijnen, dat het thans door
De Standaard geopperde bezwaar geens
zins overeenkomt met het eerst aangevoerde,
alsof hier ware «aantasting van ons historisch-
Nederlandsch Staatsrecht, om er een Fransch
centralistisch expediënt voor in de plaats te
schuiven", en dat het blad zich eenvoudig
plaatst op het ook door Minister Lely inge.
nomen, in de Tweede Kamer ampel en breed
besproken standpunt; zoodat van een «in de
fuikloopen" door de Kamerleden ook geen sprake
kan zijn. Zij zijn in elk geval gewaarschuwd
Van een «lust om den geldelijken last naar
hooger op te schuiven" is o.i. in deze minder
sprake, dan van de vraag of de provincie ver
plicht is waterstaatswerken te doen uitvoeren,
waarbij niemand genoegzaam belang heeft,
behalve het Rijk, 't welk voor zijn spoordam
heeft te zorgen, en of in dat geval het Rijk
tot uitvoering van dat waterstaatswerk, des
noods op kosten der provincie, mag dwingen.
Aangetoond is in de Tweede Kamer, dat
men hier met een exeptioneel en twijfelachtig
geval te doen heeft, weshalve van «antecedent"
nooit sprake kan zijn.
En wat betreft de noodzakelijkheid van
d a d e 1 ij k herstel, daarover kunnen alleen
deskundigen oordeelende verklaring van
Minister Veegens, «dat hij zich bij verwerping
zal neerleggen" beteekent, vooral in verband
met al het overige door hem aangevoerde,
niets. Trouwens wat kan deze Minister anders
doen
Prachttoestanden.
Een marine-officier liet zich over de tucht
op onze vloot tegenover den Haagschen mede
werker der Preangerbode als volgt uit
«Er heerscht tegenwoordig een geest van
ergerlijk, lijdelijk verzet aan boord van onze
oorlogsschepen, waarbij 't lam dienen is. Er
wordt wel opruiming onder de oproerkraaiers
gehouden, maar meestal krijg je de ware kerels
niet te pakken. Zoo werden in de eerste helft
van Maart een paar jonge mannen voor den
krijgsraad gebracht, die de roode vlag te Wil
lemsoord hadden geheschen.
Ze draaiden de doos in, maar de opstokers
bleven buiten schot. Die hitsten onder de hand
weer anderen op, en ale ze niet tot hevig verzet
aanzetten, dan tot lijdelijk.
Toen ik 'n kerel, die me hinderde door tegen
me aan te loopen en die me direct daarop
vroeg of hij verlof kon krijgen, antwoordde
«Loop naar je moer" toen is die vent zich
bij den commandant gaan beklagen en ik werd
ter verantwoording geroepen.
«Nu, is dat nu zoo erg, zei de commandant,
«Loop naar je moer" 't is nu geen bijzonder
fraaie uitdrukking die luitenant B. tegen je ge
bruikte, maar je hoefde daar nu toch niet zoo'n
drukte om te maken. Jullie gebruiken onder
elkaar, geloof ik, nog wel wat andere termen."
«Ja, dat kon wel wezen", was 't antwoord.
«Maar van z'n moeder had hij aliijd veel ge
houden, en hij kon dus niet verdragen, dat
Nou, ik kreeg dus een vermaning. Een paar
andere staaltjes.
Er is een voorschrift, dat de lui je aan dek
moeten salueeren als je passeert. Op een dag
van de vorige maand zie ik, dat een kerel dat
stelselmatig niet of bijna niet doet, en ik wijs
er op. En sinds dienkan ik niet uit m'n
kajuit naar 't voorschip gaan, en dat overkomt
me misschien een 20 maal per dag, of hij stelt
zich in postuur en groet buitensporig in den
vorm. Als hij dat éénmaal op 'n morgen fat
soenlijk doet, dan ben je er al mee tevreden
en dat is ook gewoonte. Maar nu zal die vent
je treiteren, door zich letterlijk aan't voorschrift
te houden, en als je dan één keer nist terug
salueert, dan ben je er als officier bij. Dan
beklaagt hij zich bij den commandant, en krijg
je een reprimande.
Een collega van me beleeft tegenwoordig
't zelfde pretje. En toen hij verleden de deur
van 'n kajuit niet open kon krijgen, stond al
dien tijd zijn treiteraar, al door maar salueerende,
naast die deur Hij had dien kerel wel
tegen den grond kunnen slaan Maar dat
laat je wel De officier mag nooit aanlei
ding geven tot klachten van de schepelingen.
Die tieren er al genoeg, zei Minister Ellis, en
de tegenwoordige Minister Cohen Stuart ziet
zich wel genoodzaakt dezelfde gedragslijn vóór
te schrijven. Want de geest van verzet is er,
en daar dient volmaakte onberispelijkheid tegen
over gesteld te worden, wil je de kerels op
een oogenblik als 't te ver gaat, met fatsoen
kunnen attrapeeren
Hoe vreeaelijk de hongersnood ia, die
een gedeelte van Rusland teistert, blijkt
reeds uit het feit, dat het ministerie niet
minder dan 100 millioen gulden zal aan
vragen tot leniging van den nood. De oogst
in de provincies Samara, Saratof en Sim
birsk en het zuiden van Nisjbni-Now»
gorod en in Kazan is geheel en al mislukt.
De regeering beschikt niet over de noodigq
