NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 212. 1906.
Dinsdag 12 Juni
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Baitenlandsch Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. \e Goes
F. P. D HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Z|j, die asieli met 1 .Tell a. h.
op ons blad abonneeicn, ont
vangen het tot dien datum
gratis.
Blind vooroordeel.
Te Zwolle is dezer dagen de jaarlijksehe
samenkomst gehouden van predikanten der
Evangelische richting. DoorDs. Beversluis,
de bekende verkiezingsdiohter naar wij
rneenen, eertijds een aanhanger van 't
spiritisme, zou een referaat worden gehou
den over //vergelding en genade''. De in
leider was afwezig en voor de eer dei-
vergadering zou het niet slecht geweest
zijn als zijn referaat mee weggebleven
was. Het werd echter voorgelezen door
Ds. Drijber.
Het referaat handelde vooral over het
Calvinisme en bevatte bijna even zooveel
onjuistheden als beweringen. Ter ken
schetsing van wat men in //evangelische
kringen" over het Calvinisme denkt en
wat men er van weet, nemen wij de eon-
clusiën zakeljjk over. Volgens den inleider
is er in de Calvinistische leer van vergelding
en genade
1. hardheid en wreedheid
2. heeft die leer een demoraliseerenden
invloed; de onmacht gevoegd bij de genade
leer in verhand met de leer der voldoening
verlamt alle zedelijke inspanning en maakt
göddelooze en slechte menschen, die onder
het masker van vroomheid tal van lage
zonden dienen
3. miskent zij de beteekenis van Chris
tus en zijn werk
4. brengt zij de onzedelijkheid in de
gedachte als zou sohuld overgedragen
kunnen worden
5. onteert zij God.
'Deze stellingen, waaruit, om ze opzijn
best te nemen, niet dan grove onkunde
spreekt, werden, en dat is hel opmerke
lijke, niet weersproken. Prof. Ma'linkrodt,
professor aan de Hoogeschool te Groningen,
noemde het referaat een populair en weten
schappelijk stuk.
Mooie wetenschap.
Ds. Klinkenberg voegde er nog iets aan
toe, om de maat vol te meten
1. de Calvinistische theorie maakt de
liefde van God oneindig kleiner dan van
Christus
2. het Evangelie, de blijde boodschap
van genade, is de ongelooflijkste zaak van
de wereld voor den zondaar dat Evan
gelie is bekrachtigd door het kruis en wordt
een gelooflrjke zaak voor de wereld
3. het Calvinisme moet overwonnen
worden, omdat het is een miskenning van
Gods vaderliefde.
Nu gunnen wij den heeren predikanten
hun bestrijding van het Calvinisme gaarne.
Het heeft wel zwaarder stootjes te ver
duren gehad en schitterend verdragen.
Maar een raadsel is ons hoe men een
referaat wetenschappelijk noemen kan, dat
dat vertelt, dat de Calvinistische leer een
demoraliseerenden invloed heeft, alle zede
lijke inspanning verlamt eD goddelooze
en slechte menschen maakt, die onder een
masker van vooomheid tal van lage zonden
dienen.
i ,sPree'st nog van wetenschappelijk
heid als de keuze slechts gelaten wordt
tussehen het aannemen van droeve onkunde
of het opzettelijk uiten van een valsch
getuigenis
Wij denken t liefst aan het eerste/
wetende hoe blind vooroordeel maken kan.
Het calvinisme zou een demoraliseeren
den invloed hebben. Wij hebben slechts te
wnzen op den worstelstrijd onzer vaderen,
Wn wijzen hier op de mooie bladzijde
tan de geschiedenis des Vaderlands, door
Van Rijsens met opzet kiezen we een
vrijzinnig schrijver i
Dus zegevierde het Calvinisme »de hoosste
Ontwikkelingsvorm van het godsdienstig-staat-
kundig beginsel der 19e eeuw" (Bakh. v. d.
Brink), en de aanhangers dier leer, uitmun
tende boven alle Protestantsche secten in ge
loofsijver en moed, stonden, het zwaard in de
vuist, gereed om gewetensvrijheid en staatkun
dige vrijheid op de tirannie te veroveren. Zij
zijn daarin geslaagdonze staatkundige en gods
dienstige vrijheid zijn de vrucht van de gewel
dige geestkracht der Calvinisten. »In de gods
dienstoorlogen, die volgden, was het Calvinisme
alleen krachtig genoeg om den gemeenen
vijand te weerstaan in Zwitserland, in Frank
rijk, in Nederland, in Schotland, in Engeland,
overal waar het Protestantisme zich door het
zwaard moest vestigen, is het 't Calvinisme ge
weest, dat den strijd gewonnen heeft" (Fruin).
Toen de godsdienstige kwestie, na een tijdlang
naast andere grieven te hebben bestaan, het
overheerschend, het bezielend element van den
opstand werd, zijn het de Calvinisten geweest,
die met opoffering van goed en bloed het verzet
hebben volgehouden. »Wat het licht voor ons
oog, de lucht voor onze longen is, dat is een
maal het Calvinisme voor ons vaderland ge
weest zijne levensvraag, de bron zijner sterkte
en van zijn bestaan" (Van Vloten). Toen de
adel, die hoofdzakelijk uit persoonlijke grieven
het verzet tegen den landsheer inleidde, voor
het grootste deel tot gehoorzaamheid aan den
koning terugkeerde, hield eene kleine Cal
vinistische minderheid het hoofd omhoog, haar
vertrouwen bovenal op God stellend. »Wijl
zij stonden in de uitverkiezing, was alle vrees
hun gebannen" (Bancrofft). Dat geloof hield
hen staande. Gejaagd als een wild dier, zoodat
ieder ander in dolle wanhoop of in doffe moede
loosheid zou zijn bezweken, hield de over
tuiging, dat hij een werktuig was in Gods hand,
den Calvinist staande, en ging hij in het barnen
der gevaren met onwankelbaren tred voort.
Door Gods bijzondere genade durfde hij, wat
niemand bestond, en hij zegevierde, waar de
geheele wereld hem den ondergang voorspelde.
Ziedaar den //demoraliseerendeninvloed".
van het Calvinisme. Het Calvinisme zou
alle zedelijke inspanning verlammen en
goddelooze en slechte menschen maken.
De historie is ook hier weer een onwraak
baar getuige van het tegendeel. Als de
Evangelische heeren den catechismus nog
kenden, zouden ze toeh niet zoo gesproken
hebben.
Eigenaardig toch, dat men, om het Cal
vinisme te bestrijden, er zoo weinig van
behoeft te weten. Vóór de Evangelische
heeren den kamp, waartoe Ds. Klinken
berg uitnoodigde, beginnen, zou een paar
jaren van dege studie toch waarlijk niet
verkeerd zijn.
Wij ontleenden dit artikel aan de Nieuu-e
Provinciale (Groninger Courant).
Wij wenschen er met het oog op onze
lezers een opmerking aan toe te voegen
Eenige jaren geleden, toen wij in den-
zelfden geest eenige critiek geschreven
hadden aan 't adres van deze zich noe
mende „Evangelischen", ontvingen wij een
schrijven van een zeer ontwikkeld ambts
drager in eene Chr. Evangelische gemeente
op Zuid-Beveland, in welk schrijven deze
vriend zich beklaagde dat wij zoo'n door
en door onjuiste beschouwing geleverd
hadden op de leer der Chr. Evangelischen.
Bij nadere correspondentie bleek ons
dat de man ons schrij ven had misverstaan.
Hij had namelijk den indruk gekregen als
hadden wij met deze Evangelischen be
doeld de leden der Evangelische kerken
op Zuid-Beveland.
En dat, terwijl wy bedoeld hadden de
mannen der Evangelische richting in de
Hervormde Kerk, die zich alzoo noemen
naar den stichter der Groninger school
den Groningschen hoogleeraar Professor
Hofstede de Groot. Deze richting heeft
hoegenaamd niets te maken met de leer
van den Bond der Vrye Christelijke Evan
gelische Gemeenten waarvan jaren geleden
de Statuten verschenen zijn geteekend ds.
Smitt en ds. Mooy.
Dit tot naricht voof eventueel minder
goed ingewijden.
Uit het bovenstaande volgt dan ook dat
de naam „Evangelischen" dien de Gro
ninger school zich heeft gegeven, haar
volstrekt niet past, deWyl zij het Evan
gelie Van Christus op bepaalde punten
absoluut verwerpen, en in de Synode der
Ni H. K. in den regel meegaan met de
modernen.
Van die Groninger School zyn de hier
boven genoemde prof. Mallinkrodt, ds.
Drijber, en anderen de vertegenwoordigers.
Vergissen wij ons niet, dan is in onze
provincie nog slechts één predikant met
zijn gemeente die richting toegedaan.
Velen uit die „gemeente" zijn op politiek
gebied liberaal of vrijzinnig-demoeraat.
11 Juni 1906.
De gewone jaarvergaderingen aan het
christelijk onderwijs gewijd getuigden vaD
den nieuwen toestand waarin hetchristelijk
onderwijs gekomen is.
Op de vergadering van Christelijk Volks
onderwijs was het vraagstuk der kweek
scholen de hoofdschotel.
Onze oud-schoolopziener pleitte in dien
kring voor de oprichting van een of meer
christelijke kweekscholen.
Met dit pleidooi kwam de kwestie van
kweekschool- of normaalschoolopleiding in
zijn ganschen omvang op het tapijt.
Ten slotte werd evenwel met algemeene
stemmen op twee na de motie aangenomen,
die in ons verslag (zie „School") staat afge
drukt.
In de vergadering van de christelijke
onderwijzers werd druk gehandeld over de
vraag van Amsterdam of vacantie buiten
instemming zou kunnen vinden.
De bedoeling is om een vereeniging op te
richten, om aan arme ouders die kinderen
hebben op de christelijke scholen finan-
ciëele ondersteuning te geven teneinde die
kinderen ter genezing naar buiten te zenden.
Dit plan ging echter niet door, men
wenschte daarbij een afwachtende houding
aan te nemen.
In de vergadering van Christelijk Natio
naal Onderwijs was hoofdpunt van het
debat, het ontwerp tot het verkrijgen van
een schoolverband, alle scholen omvattende.
Op aanstichting van het zich oplossende of
opgelost hebbende Gereformeerd School
onderwijs zon nu een Gereformeerd School
verband worden gevormd, waartoe ook de
scholen behoorende tot Christelijk Nationaal
zouden toetreden.
Ook daarvan zie men den uitslag onder
ons „Schoolnieuws".
Alles wijst er op dat op alle terrein, van,
de Kerk, van de Zending, van den Arbeid
niet het minst van de School een nieuwe
toekomst bezig is zich baan te breken.
Wij hebben 't reeds gezegd dat het
Koninklijk besluit inzake de kweekscholen
voor de voorstanders van bijzonder onder
wijs een groote teleurstelling is.
De wettelijke regeling door het vorig
kabinet ingediend, en, op aandrang voor
namelijk van links, teruggenomen in af
wachting van 'trapportder staatscommissie
die ineenschakeling van de drie takken van
onderwijs bedoelt, is thans door een konink
lijk besluit vervangen. Een besluit dat
niet geeft het diplomeeriDgsrecht aan onze
chr. kweekscholen, niettegenstaande het
ontwerp-Kuyper die bevatte, en slechts
geeft de helft van het subsidie door minister
Kuyper bedoeld. In plaats van een rijks
bijdrage van ƒ70 per wekelyksch lesuur,
en ƒ800 per behaalde acte, geeft 't konink
lijk besluit, door minister Rink uitgelokt,
maar ƒ35 per wekelijksch lesuur en slechts
ƒ480 per behaalde acte.
En dat, terwijl de voorwaarden in het
ontwerp-Kuyper ter verkrijging van dat
alles gesteld, door het kon. besluit van nu
onveranderd zijn gehandhaafd.
Dus wel al de lasten en slechts de helft
der lusten, ziedaar het bescheid door den
vrijzinnigen minister aanbelanghebbenden
gegeven.
Voor velen beteekent dit natuurlijk dat
er van de oprichting eener bijzondere
kweekschool niets komen kan.
Doch er zijn er ook, die zich door dese
geldelijke teleurstelling niet zullen laten
afschrikken. Zij zullen eenvoudig wa
meer, dat wil zeggen tweemaal zooveel dan
eerst gedacht was, opdokken.
Recht en gelijk, schoon toch lang nog
niet verkregen, zullen dan nu, niet op een»
maal, doch in tweeën of drieën, ook op het
gebied der kweekscholen, gelijk vroeger
*6
ook op dat der Lagere School, moeten ver
kregen worden.
Vrijzinnige taktiek en practijk brengt dit
nu eenmaal meeniet in eenen, maar in
tweeën
De voorstanders der vrije school getroos
ten zich dit gaarne voor do goede zaak.
De nieuwe tijd, die 'ruimte brengt voor
de vrije school, is toch bezig zich baanjte
breken.
Een benepen staatkunde van den tegen
stander kan den stroom slechts afleiden of
hoogstens een korten tijd tegenhouden. Hij
gaat toch door.
De quaestie der opleiding gaat niet meer
van de baan, eer zij opgelost is.
Bij het doorzien der berichten uit Enge
land over den daar gevoerden schoolwet-
strijd in het Parlement, komt men tot de
vraag of dan toch wezenlijk wijlen mr. des
Amorie van der Hoeven geen gelijk had,
toen hij zijn Cirkelgang der menschheid
schreef.
Ja waarlijk, we draaien in een cirkel
rond. Wat voor een halve eeuw als de
hoogste wijsheid in onze Tweede Kamer
verkondigd werd, en nu als verstokt con
servatisme uitgekreten wordt, is nu ver
kondigd aan de overzijde van het kanaal.
En straks met dezelfde uitkomst.
Vlak voor Pinksteren werd met 365
tegen 162 stemmen door het Lagerhuis art.
1 der wet op het Lager Onderwijs aange
nomen. Dat artikel 1 bepaalt dat na 1 Jan.
1908 geen school als openbare school zal
erkend worden, tenzij deze door de locale
schoolautoriteiten worde beheerd.
Dat wil zeggen dat met dit artikel de
dood is verklaard aan alle bijzondere
scholen.
Men kan weigeren ze over te doen aan de
locale schoolautoriteiten, maar dan ook
geen subsidie.
Daar komt bij dat op de scholen der
locale autoriteiten geen godsdienstig onder
wijs of bijbelles zal mogen gegeven worden.
Ook daarover is geredeneerd uit den
trenre en zijn amendementen voorgesteld
bij de vleet.
Maar de nu behandelde wet komt nog bij
het Huis der Lords in behandeling, en daar
zal, naar algemeene verwachting, verwer
ping plaats hebben, zoodat het Engelsch
Parlement nog niet van de Lager Onder
wijs-wet af is, en op deze manier er ook niet
af komt
Als een staaltje van de verachtelijke
wijze, waarop door sommige Belgische
arbeidersbladen wordt gepolemiseerd tegen,
en met modder geworpen naar personen
en toestanden, volgen hier een paar zin
netjes, geknipt uit den Werker:
Leocongo ondervindt meer en meer
dat de godsdienstsjacheraars hem zeer
goede diensten kunnen bewijzen in het
temmen en uitzuigen der negers.
Hij heeft nu met zekeren Vico, een ziel-
hond van den Paus, een verdrag gesloten
om honderd heelaren grond te schenken
aan elk klooster ofte missie, die zich in
den Congo wil vestigen.
Zoo lezen wij in de Nieuwe Courant
Bij deze taal vergeleken, is die van Het
Volk en andere S. D. A. P. bladen zoet
als honigzeem.
Schimpnaam voor den Koning.
De Roode lijst.
Van da gelukkigerwijze mislukte aan
slagen, willen we nog noemen s
1852. Aanslag op Isabella van Spanje,
door Morino.
1855. Napoleon lil, door Pianori.
1856. Ferdinand II van de beide Sici
lian, door Agesilas Melano.
1858. Napoleon III, door Orsini.
1867. Alexander II van Rusland, te
Parys, door Berezoveki.
1878. Keizer Wilhelm I van Duitsch-
land, door Hoendel en Nobiling.
1878. Alphonsus XII van Spanje, door
Möncasi/
1882. Keizer Frans Jozef van Oosten
rijk, door Oberdank.
1882. Koningin Victoria van Engeland,
door Roderik Mac Leagh.
1897. President van Brazilië Pruden-
tius van Moraës, door korporaal Bispo
de Mello.
1898. Koning Georges van Griekenland,
door Karditzi en Georgi.
1900. Shah Mozaffer-ed Dine, te Parys,
door Salsou.
1905. Alphonsus XIII van Spanje en
president Loubet, te Parijs, door anar
chisten.
Rusland.
In de kringen der Doema wordt het
gerucht over het aftreden van het kabi
net van Goremykin als beslist juist be
schouwd. Het vormen van een nieuw
ministerie zou slechts de kwestie van
eenige dagen zyn.
De val van het tegenwoordige kabinet
kan echter niet als een overwinning der
Doema beschouwd worden, daar de oor
zaak in tweespalt in het kabinet zelf, dat
den eersten minister van werkeloosheid
beschuldigt, schijnt te liggen.
Ook thans bestaat er echter geen uit
zicht op het vormen van een parlementair
ministerieintegendeel bewijst de aan
wijzing van Stisjinsky als eerste minister,
dat de reactionaire strooming by het Hof
aan invloed wint. Een door Stisjinsky ge
vormd kabinet zal de verhouding tussehen
Doema en regeering nog slechter maken.
De tegenwoordige verhouding der ver
schillende groepen in het parlement is
arbeidersgroep 96, cadetten 155, Muzel
mannen 12, Poolache groep 56, gematig
den 50, wiiden 75, democratische hervor-
vormers 4, te zamen 448.
Inmiddels blijft de vijandschap der Re
volutie tegen het Gezag toenemen. De
berichten die af en toe de eentonigheid
der Doema-verslagen komen breken, zijn
als zoovele schoten in de lucht, die af
en toe de geheimzinnige stilte der duis
ternis verstoren.
Wij gewaagden in ons vorig overzicht
nog van moeilijkheden in alle deelen des
rijks. Latere berichten melden dat 't er
nergens beter op wordt. Te Sebastopol
durfden de politie-agenten wegens den op-
roerigen geest die in de stad heerscht,
hun taak niet langer vervullen en werden
dus vervangen door soldaten en zeelieden
en ook onder dezen heerscht een zeer
oproerige stemming, zoodat men alles be
halve gerust is.
De staking der drukkers te Moskou
breidt zich uit. Donderdag werden teWar-
schau tweo rechercheurs en een agent van
politie gedoodvan de daders werd na
tuurlijk geen spoor ontdekt.
Zweden en Noorwegen.
Al is de verhouding tussehen de Zweed-
sche en Noorsche vorstenhuizen vriend
schappelijk, toch is de Zweedsche Koning
niet van plan een karakterlooze staatkunde
te voeren. Hy heeft namelyk bepaald dat
bij de kroning van den Noorschen Koning
geen afgezant van Zweden zal mogen
tegenwoordig zijnhetgeen niet te ver
wonderen is, wanneer men bedenkt, dat
de kroning zal plaats hebben indezelfde
kerk, waar koning Oskar voor 34 jaar
werd gekroond en dat dezelfde kroon, dia
toen op zijn hoofd werd gezet, thans dat
van koning Haakon zal drukken.
Oostenrijk-Hongarije,
De Oostenrijksche en Hongaarsche ge
delegeerden zijn heden voor het eerst
sedert 2 jaren weder bijeengekomen (te
Ween8n) om de gemeenschappelijke be
grooting te bespreken en de quote vast
te stellen.
Bij de ontvangst der delegaties gisteren
ten hove, verklaarde de Keizer dat Oos
tenrijk met alle landen in vriendschap
leeft. Hy wees verder op gelukkige feiten,
