Varkensvoer
Openbare Veikoopingen
Ds Braestiu ier Stihtofwurters-
fldvertentiësm.
Maaimacbines,
Hooischndders, Hooiharken,
H.H. Landbouwers!
Dagelijks verkrijgbaar
Melk-lnriehting, Loskade.
op Vrijdag 15 Juni 1905,
een perceel Bouwland,
1. op Dinsdag 19 Juni 1906,
2. op Woensdag 20 Juni 19Q6,
een pms es eto Heine M
L. DE BRÜÏJJNE,
Ofipntmre Verknoping
tlerherg-inveiitaris,
Een Weivaarsjo te koop
een tweede Knecht
Knechts gevraagd
Het beste adras voor Manufacturen is dat van L. E. RIVIÈHE c—o Groote Markt o—o boek Gravenstraat o—o Middelburg
FS'JILLSTCH.
Snippers uit de oude doos
De kerk was oudtijds met eenige wapen-
Ij AIM) HO U W.
nieuwste verbeterde
zeer goedkoop
IE3 3^E. SMITS,
6 PAARDEN,
waaronder 1 Landauer, 1 Tent
wagen, voor 1 of 2 paarden, 3
Barouchetten, een zoo goed als
nieuw, 2 Tilbury's, nieuwe Zo-
merbreack, voor 1 of 2 paarden,
Menwagen, Snijmolen, Moesmo
len, 2 span Pleettuigen, andere
Tuigen, ötalgereedschap en Mest
in den Mestput
alsbest loopende Biljard met
toebehooren, 1 antieke eikenhou
ten Bank, 1 antieke Herberg-
spiegel en meer andere Spiegels,
Bufl'etklok, Begulateur en Hang
klok, Karaffen, Glazen, Buffet,
Toonbank, 5 Veerenbedden en 1
Matras, alles met toebehooren,
Stoelen, Tafels, linnen- en andere
Kasten, en heigeen verder zal
worden geveild.
TE KOOP
Eèn Koe te koop,
Een Werkpaard te koop,
TE KOOP
7- a 8000 kilo fftOOA
Een Kal ('vaars te koop,
eene I liensstbode.
Vervolg Gemengde Berichten.
De staking in de Ameri! aanscbe
vetkolenmijnen zal, naar 't heet, in de
eerste week van de volgende maand ge
daan zijn de eigenaars in Illinois hebben
reeds toegegeven.
Blijkeiss een te Washington ont
vangen bericht, hebben de opstandelingen
te Guatemala al een nederlaag geleden
zij zijn over de Mexicaansche grens te
ruggedreven.
In het Presbyteriaansche hospitaal
te Philadelphia is onlangs onder treurige
omstandigheden een huwelijk gesloten.
Een stervend meisje trad in het huwelijk
met een man, die haren dood had ver
oorzaakt en vergezeld door politieagenten
naar haar sterfbed was gebracht. I)e
bruidegom en het beeldschoone meisje
hadden al allerlei plannen gemaakt voor
de huwelijksreis, die dadelijk na het
huwelijk zou beginnen. Toen het bruids
paar daags van te voren samen de bruids
geschenken uitzochten, die meegenomen
zouden worden, overhandigde hij zijn
bruid onder anderen ook een geladen revol
ver, een geschenk van een vriend, om in te
pakken. Nauwelijks had het meisje het wa
pen in de hand genomen of het ging op een
onverklaarbare wijze af en kwetste de on
gelukkige zoo zwaar, dat de geneesheeren
haren toestand hopeloos verklaarden. Zij
werd naar het hospitaal vervoerd en toen
zij daar weer tot bewustzijn kwam, ver
langde zij dadelijk haren bruidegom te zien.
Men telefoneerde naar de politie, die den
ongelukkigen jongen man bij haar bracht.
Ook een priester werd op wensch van de
stervende gehaald en onverwijld werd het
huwelijk voltrokken. Terwijl ze onop
houdelijk de onschuld van haren bruide
gom bezwoer, viel zij na de plechtigheid
op haar legerstede terug, werd toen op
nieuw bewusteloos en stierf. Haar echt
genoot werd weer in preventieve hechtenis
terug gebracht.
Te VVeenen is een nieuwe gauw
dievenstreek uitgehaald. Ieinaud in een
restaurant beklaagde zich bij den restau
rateur, dat er een stuk glas in zijn vleesch
zat, waarvan hij de helft tusschen zijn
tanden verb-ijzeld had en dat hij dus niet
wilde betalen. Zeer ontevredeu ging hij
heen. Drie dagen later ontving de res
taurateureen brief, waarin de klant meldde,
dat zijn maag in het gasthuis uitgepompt
was en dat stukjes glas hem inwending
hadden gewond. De brief eindigde met
het verzoek om 300 kronen schadever
goeding te betalen, bij gebreke waarvan
hij een proces zou beginnen. De ver
schrikte restaurateur wilde dadelijk het
gevraagde gaan brengen, maar vooraf
stelde hij een ouderzoek in de keuken in,
waarbij hem bleek, dat er onmogelijk
glas in het vleesch van den klant kon
gekomen zijn. Aau het twijfelen gebracht,
ging hij naar 't gasthuis, waar men niets
van het geval wist. Ten slotte werd de
klant ge.arresteerd en nu bleek, dat hij
sedert eenigc maanden restaurateurs en
hotelhouders door deze list exploiteerde
Hij werd tot 3 maanden gevangenisstraf
veroordeeld.
Te Londen is op een muntenveiling
een stuiver voor 80 guinjes verkocht. Het
is een geldstuk uit den tijd van Koningin
Anna, waarvan een tweede exemplaar niet
bekend is.
Bij deze gelegenheid herinnert men aan
een niet minder zeldzaam geldstuk, dat
zich in eeu bekende Engelsche collectie
bevindt en waarvan waarschijnlijk ook
geen tweede exemplaar bestaat. Het is
een munt waarop Elisabeth is afgebeeld
op hoogen leeftijd, met gerimpelde huid
en saamgetrokken lippen. De Koningin
was zoo verbolgen over de sprekende
gelijkenis, dat zij den matrijs liet ver-
100
Uor.R
S O JV L D T S
BROUWERSHAVEN.
II.
De kerk, die nu aan de beurt van ons
bezoek is, vertoont reeds van verre haar
groot en statig voorkomen. Na de laatste
restauratie in 1892 kan zij voor een der
fraaiste kerken van ons land gehouden
worden. Vau de stichting van het gebouw
valt niets met zekerheid te zeggen, ten
ware het jaartal 1293, dat men in de kerk
vindt aangete kend, het stichtingsjaar ie.
Hoe dit zij, zoo ze niet in de 13e eeuw
!b gebouwd, dan toch zeker in de 14e.
Het ruim middenschip met de twee zij
beuken zijn gebouwd in de 15e eeuw.
Voor de Reformatie was de kerk toe
gewijd aan de H, H. Pet-us en Patdus.
Bij eene breedte van 102 voet, is de preek-
kerk 123 voet en de vóórkerk of het koor
100 voet lang biuneDsmuurs, en beide
deelen rusten elk op ti<n pilaren. Het
koor met omgang, vijf kapellen en tran
sept, zijn allen gewelfd.
Aan de linkerzijde van den ingang
werd eertijds, in een afgesloten lokaal, de
etads-brandspuit bewaard. Aan de rech
terzijde zieD we de kerkeraadskamer, en
aan de zijde van deze de opgang tot den
toren, tegenover welke, ter rechterzijde
voorheen een vertrek was, waarin het
brood aan de bedeelden werd uitgereikt.
nietigen en den graveur in de gevangenis
opsluiten.
Prins Fugger-Babenhausen, het hoofd
van het prinselijke huis Fugger, is dezer
dagen overleden. De voorvaderen van
dezen prins waren arme wevers die in
het dorp Graben bij Augsburg woonden.
In honderd jaar tijds werkten zij zich op
tot de rijkste en machtigste financiers van
hun tijd. Johann Fugger is de stichter
vau deze „dynastie van koninklijke koop
lui geweest. De Fuggers waren in de
Middeleeuwen wat de Rothschilds in den
tegenwoordigen tijd zijn. „Rijk als een
Fugger" was een bek.md spreekwoord,
dat zelfs in den Don Quijote voorkomt,
en in het Spaansch beteekent het vau
Fugger afgeleide woord „fucar" nog altijd
een rijk en machtig man. Van den naam
Fugger werd ook een werkwoord gevormd,
en tot in den tegenwoordigen tijd gebruikt
men onder de Zwaben „fuggern" in de
beteekenis van zaken maken-
wik heb te Augsberg een wever, die
dit alles betalen kan", zeide Karei V,
toen hem te Parijs de schatkamer werd
vertoond Algemeen bekend is het verhaal,
dat Anton Fugger eens in tegenwoordig
heid van dezen keizer op een vuurtje van
kaneelhout een keizerlijke schuldbeken
tenis verbrand heeft. Men twijfelt aan de
geschiedkundige waarheid vau deze over
levering, ook omdat de vijf groote fresco's
iu het prachtige huis der Fuggers te Augs
burg er niets van welen. De roem van
het oude huis is in den loop der eeuwen
getaand. Eerst tot graven, daarna tot prin
sen verheven, zeiden de Fuggers den handel
vaarwel. Onder de kooplui waren zij de
prinsen geweest, maar onder de prinsen
bleven zij langen tijd de kooplui. Het
oude gezegde, dat de eerste het geld ver
dient, de tweede het krijgt en de derde
het verspilt werd ook bij dit geslacht
bewaarheid. De oudste zoon van den pa6
gestorven prins staat sedert jaren wegens
verkwisting onder curateele.
„Wat zal er toch moeten gebeuren, als
er van zijn leven eens geen chilisalpeter
meer is, want die lagen in chili raken
toch eens ééns op," zoo begon weer één
uit het gezelschap het nooit-eindigende
vakpraatje.
Nu zoo erg zou dat niet zijn, (was het
antwoord) nu het goedje zoo duur wordt,
zou het misschien wel eens goed wezen,
als er verandering kwam. We hebben
onze Kalkstikstof nog en niet te vergeten,
onze groenbemesting.
„Ja, onze groenbemesting, daarmede
wou ik wel wat beter op de hoogte zijn
ik geloof zeker, dat we daaraan te weinig
doen. Het is zeker, dat bij de tegen
woordige prijzen van stikstof, we heel
wat zouden kunnen uitwinnen."
Natuurlijk kunnen we dat, en het is
een groote dwaasheid, dat we niet wat
meer lupine of serradella zaaien op het
zand en op de klei tvikketi en erwten.
Eigenlijk doen we alles wel eenigszins aan
de stikstofvermeerdering door vlinder
bloemigen, doordat we allen klaver zaaien,
maar je bedoeling is natuurlijk het groen
onderploegen. En dat is dan ook het
ware. We zouden er dit jaar nog mede
kunnen beginnen. Op de graanstoppel
moet het gebeuren. Zoodra de haver, de
rogge, de tarwe of de gerst van het land
is, of ook na het koolzaad, schillen we
het land licht af of ploegen het dunnetjes.
Op het zand zaaien we lupine of serradella
ongeveer 300 KG lupine, ongeveeröO
serradella per H.A Hoe dichter de planteH
staan, hoe beter. En hoe hooger de vlin
derbloemigen groeien, des te meer stikstof
borden voorzien en ook acht Gilden hadden
er hunne borden, met de wapens van
Zeeland en de stad beschilderd, deze werden
door de Kleermakers-, Hoveniers-, Arbeiders-,
Bakkers-, Kuipers-, Vleesr.hhoutrers-, Tim
merlieden- en Weversgilden van de jaren
1600 tot 1649 aan de kerk ten geschenke
gegeven. Tijdens de Fransche overheer-
sching zijn al deze borden verwijderd.
De toren, op de kerk staande, is in 1667
gebouwd, en had vroeger drie klokken,
welke in 1734, tegelijk met den toren ver
nieuwd zijn.
Het dak en de balken der kerk, welke in
de 18e eeuw, door gebrek aan fondsen, voor
een groot deel zóó bouwvallig waren gewor
den, dat men er de godsdienstoefeningen,
niet zonder gevaar in verrichten kon, wer
den in 1743 en 1744 hersteld, de platte
grond verlegd en verhoogd en het gebouw
aanmerkelijk verbeterd, alles door onder
steuning ook vanwege de Staten van Zee
land. Bij resolutie dier Staten van 4 Dec.
1707 en 8 April 1708 was er reeds eene
subsidie verleend van 1200 gld., terwijl bij
besluit van 11 Maart 1743, voor de gemelde
herstellingen 7800 gld. werd toegestaan en
toen bij die Staten den 18 Jan. 1745 het
verzoek der regeering van Brouwershaven
ter tafel kwam om nog 1542 gld. voor
buitengewone reparatie, boven de reeds
toegezegde som, werd 26 Maart 1745 be
sloten, daartoe nog 485 gld. bij te dragen.
In 1794 is het gebouw door eene milde
gift van wijlen ds. Westerhout een ver
mogend man en van 1741 tot 1759 predikant
alhier - weder aanmerkelijk verbeterd,
terwijl in 1834 uit het Fonds voor nood-
verzamelen we. En daarom is het noodig,
dat de lupine of de serradella bemest worden.
We strooien daarom, alvorens de graan-
stoppels om te ploegen 600 a 800 KG.
Kat niet per Hectare uit. Deze kalibe-
mesting is absoluut noodig willen we een
fatsoenlijk beschot hebben en daardoor het
doel der groenbemesting bereiken, d w. z.
den grond verrijken met een groote hoe
veelheid humus en stikstof. Het is zeer
goed mogelijk lupine teverbouwenvruchten
op de stoppels, maar het zou dwaasheid
zijn, niet alle mogelijke moeite te doen,
om den oogst te vergrooten, vooral ook,
omdat de kali, die we aan de lupine of
de serradella geven, toch weer de volgende
vrucht ten goede komt. Het kan ook zijn
nut hebben, eenig superphosphaat op de
stoppels te zaaien.
«Maar, zouden we ook op zwaardere
gronden een stoppelvrucht kunnen ver
bouwen
Wel, waarom niet? Met eenig overleg
zijn er altijd wel eenige blokken, die toch
tot liet voorjaar braak zouden liggen. Ik
zal niet zeggen, dat het soms moeilijk gaat.
De peeën zijn te laat weg, het land voor
het wintergraan moet natuurlijk gereed
liggen enz., maar het land voor aardappels
is er toch nog en het peeënland voor hel
volgend jaar, enz. Met een beetje goeden
wil, kunuen we ook op zavel- en kleigrond
wel vlinderbloemigen verbouwen om onder
te ploegen. Zooals ik zei, is een mengsel
van erwten en wikken voor deze grondeu
zeer geschikt en de behandeling is dezelfde
als die der lupine. Het is ook hierbij
wenscheli jk, dat een bemesting en ditmaal
van phosphorzuur en kali, vooraf ga. Een
paar zak super en de bovengenoemde
hoeveelheid kaïuiet is voldoende. Daaren
boven denken we er aan, dat we voor de
groenbemesting de kalkrijksle bodems uit
zoeken, want alle vlinderbloemigen hou
den veel van kalk.
Binnen enkele dagen wachtende do
LANDBOUWERS onderzoekt de
constructie en kwaliteit, laat u geen mooie
voorspiegelingen maken die zoo dikwijls
verkeerd uitkomen.
Aanbevelend,
in alle Land-, Tuinbouw en
Huishoudelijke Machines.
Ondergeteekende beveelt zich min
zaam aan tot het maaien van gras
en klavers met de machine.
W. BARENTSEN,
Oost-Souburg.
AAN DE
lijdende kerken 600 gld. verstrekt werd tot
het bekostigen vanhoognoodigeherstelling.
De schade, toegebracht door den vreese-
lijken storm van 29 Nov. 1836 aan den
westmuur van het gebouw, werd in het
volgende jaar hersteld. Nadat het gebouw
in de vorige eeuw zoodanig vervallen was,
ja zelfs in 1875 met afbraak bedreigd werd
bemoeide de Staat er zich mede. Voor de
restauratie werd nu door de RegeeriDg, in
1877 eene aanzienlijke, in 16 termijnen
betaalbare subsidie verleend, welke tot be
ëindiging van het werk later in 1892 nog
met een zeker bedrag werd verhoogd.
Zoowel de burgerlijke als kerkelijke ge
meenten droegen al die jaren voor do
restauratie belangrijke sommen by.
De planLen voor het werk werden in
overleg met de commissie van rijksadvi
seurs ontworpen door den heer dr. t 'u jpers.
De eerste godsdienstoefening na de vol-
tooing van het werk had plaats op 25
Maart 1893 onder leiding van den consulent
ds. Zeeman van Zonnemaire naar aanleiding
van 2 Kron. 24
Het beschot in de kerk werd geschonken
door boven genoemden ds. Westerhout en
de sierlijke predikstoel en een doophek,
zoomede de mooie regen tonbanken werden
in 1772 aan de kerk vereerd door Hobias
de Krijger, een ingezetene van deze plaats.
Vestigen wy ons oog cp den vloer dpr
kerk, dan zien wij vele grafsteenen onder
een er van rust waarschijnlijk de moeder
van Jacob Cats, terwijl in het koor, ter
plaatse waar eertijds het hoogaltaar stond,
de burggraaf van Zeeland en baljuw van
Brouwershaven, Wolf aart van Portelt, met
vindt men in uitgebreide sorteering in het Bijbelmagazyn van
Dam Korte Delft G 28 Middelburg.
BIJBELS O. en N.-Testament vanaf 50 cents. Nieuw Test. vanaf 10 cents.
Evangeliën apart 2'/a cents.
Ondergeteekende in het bezit zijnde van
een Sprenkelaar, beveelt zich minzaam
aan voor het besproeien van Vruchtboo-
men en Aardappelen. Bordeauxsch I'ap
voorhanden. Ook Chili in voorraad.
C. DINGEMANSE, Kronimenhoeke.
1(1(1 fraaie Naamkaartjes in étui 40,
50 of 60 ets. Ook Enveloppen
en alle fantaisiesoorten.
Boekdrukkerij R. M. SMITS,
Dam - K. Delft O 28, Middelburg.
des voormiddags te elf uur, te Ellewouts-
djk, in de herberg hij Wed. Van df.r
H'age, voor dhr. Jacob Bruinooge, ten
overstaan van den Notaris PILAAR, te
Goes, van
in de gemeente Ellewoutsdijk, in Adriaan
Sonkenhoek, groot 1 II.A., 35 A., 50c.A.
Op gebruik né roovcn oogst dezes jaa s.
TE GOES,
aan het Koffiehuis „Tivoli", aan den Sta
tionsweg, ten overstaan van Notaris MU-
LOCK HOUWER, telkens des namiddags
te 1 uur,
VAN:
van verschillende leeftijden,
8 verschillende R IJ TUIGEN,
zijne vrouw Martina van der Hooge, onder
eene uitgebeitelde zerk eene rustplaats
vonden.
Onzen blik naar boven slaande, ontwaren
wij het antieke orgel dat vroeger het jaartal
1557 droeg en in het jaar 1893 voor 1500
gld. verkocht werd aan het Rijk om in
het Rijks-museum te Amsterdam geplaatst
te wordeu. Bij afbraak bleek het dat het
inwendig nog bijzonder gaaf en deugdelijk
was. Door vrijwillige bijdragen der inge
zetenen, werd het van 't Rijk teruggekocht
en gerestaureerd. Na deze restauratie werd
het in 1902 opnieuw geplaatst en tot zijne
bestemming ingewijd.
Van de kerk sprekende, zijn we nog in
staat iets aan te teekenen omtrent een
oude, goede gewoonte, waarvan men maar
in enkele gemeenten gebruik maakte en
daarom wel vermeldenswaardig is.
Men vindt n.l. in de kerkekamer, op
eenige daartoe vervaardigde lessenaars
eenige «li i-bijbels en andere boeken van
dien vorm meest Bijbelverklaringen, zooals
van Erasmus en anderen. Blijkens de
kerkeraads-notulen van 4 Mei 1614, zijn
die boeken daar gelegd op last des kerke-
raads, tot gerief van de ingezetenen, tot
meerdere onderwijzing in den godsdienst
«volgens begeerte van eeir'ge overleden
«personen, welke ook daartoe hunoe be-
«lang8telling met giften beotond hebben",
in de hoop, dat daardoor vooral zullen
gediend worden zulke personen, die geene
middelen hebben om zich van goede boeken
te voorzien.
Nog in de eerste jaren in don dienst van
die van 1796 tot aau
ds.
Ujtenhovcn
De FEESTCOMMISSIE te
Serooskerke verzoekt Leveranciers,
die hunne Nota's nog niet inzonden,
zulks te doen
vóór 8 Juni 1906.
een tweejarige Vaars,
by J. WATTEL, Serooskerke,
Westdijk.
bij A. VAN DEN BOSSE,
bij V e e r e.
rekening 11 Juni,
bij J. DE VISSER, Gap in ge.
keur uit 6 waaronder 2 met Veulen,
by JAU. KOSTER, Kleverskerke.
hij J. BUROER, Kapel le.
rek. 31 Mei, bij H. BOONE Pz.,
Koudekerk e.
Mevrouw K O O P M A N S, Pastorie
Grvjpskerke, vraagt terstond ot tegen
October
Tegen October
benoodigd, hij C. WONDERGEM, Oost-
Souburg, Hofstede „Schooneveld".
Terstond
gevraagd, bij P. BLOK, landbouwer,
Nieuwdorp.
Van stonden aan of met October
eene Meid
benoodigd, tusschen 30 en 40 jaar, of
een Weduwe, bij A. BAKENDSE
Wz., R111 h e m.
Door huwelijk terstond of met October
esno ZfcvdCeid.
gevraagd, bij M. DE WOLF, West
Souburg,
voor timmei- en metselwerk, bij Jk.
JAKOBSEN, Mr. Timmerman, te Me-
liskerke.
emeritaat in 1831 hier werkzaam was,
stond de consistoriekamer op bepaalde
dagen en uren open, opdat men aldaar in
die boeken kon gaan lezen, waarvan destijds
nog nu en dan gebruik gemaakt werd.
Als eene bijzonderheid, welke niet veel
bekend is, kan van Brouwershaven nog
gemeld worden, dat er, gedurende slechts
twee jaar, ook eene Lalijnsehe school be
stond. Blijkens het kerkelijk notulenboek
(3 April 1616) is omstreeks dien tijd zekeren
Johannes Adriani, door den Raad aange
steld tot Rector der latijnsche school en
organist, met toezegging der opvolging van
den voorlezer, ten einde «zoo doende den
«rector te meer te animeeren, om deze
«aanstelling aan te nemen, dewijl men
«voor zeker hield, dat zijne komst alhier
«veel vreugd en stichting onder de jeugd
„zal voortbrengen". Zulks doet aan eene
eerste oprichting van het rectoraat denken.
De zaak voldeed echter niet aan de ver
wachting. De rector had een zeer sober
bestaan, zoodat de regeering te rade werd,
den kerkeraad voor te stellen, dat men
hem en den gewonen schoolmeester het
voorlezers-tractement zou laten deelen.
De kerkeraad liet dit aan de Classis over.
Er schijnt niets van gekomen le zijn, doch
de rector werd later (22 Oct. 1617) in
plaats van den gesuspendeerden voorlezer,
als zoodanig benoemd, onderden naam van
Jan van Hofkerk. De geschorste maakte
het den rector zoo moeilijk, dat hij moe
deloos werd en zich tot de dienst der school
te steenbergen verbond. (Not. 17 Maart
1619) Later verneemt men niets meer
van deze school, (W0t volg/g,
