NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 197. 1906. Woensdag 23 Mei
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uithoofde van den Hemelvaarts
dag zal ons blad Donderdagavond
niet verschijnen.
De uitvoering der Kinderwetten
in Zeeland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
tS23CEa3*3ETE5<SSiJ
De vorige week werd in de Tweede
Kamer geklaagd dat van de uitvoering
der Kinderwetten tot heden zoo weinig
terecht kwam.
De regeering had - zoo werd geklaagd -
by het ontwerpen en verdedigen der Kin
derwetten in uitzicht gesteld dat de kracht
van deze wetten zou liggen in eene uit
voering door het particulier initiatief.
Maar de practijk stelde te leur. De
regeering stelde aan onze zwaar belaste
diaconieën den eisch van eigen gestichten,
en schreef uitvoerige en ingrijpende be
palingen voor, zoodat het partculier initi
atief in vele gevallen niet by machte is,
zich, ook met rijkssubsie, aan de zorg
der onbeheerden of verwaarloosden te
wijden. Het antwoord van den minister
Van Kaalte gaf geen u tzicht dat de eischen
zouden gewijzigd worden.
Onder de weinige kringen die direct
en zonder afwijken zich tot de uitvoering
dier wetten hebben aangegord behooren de
Ned. Herv. diaconieën in Zeeland.
Zy hebben begrepen dat de kerk tegen
over de leden in haar schoot geboren, maar
die nog niet tot zelfstandigheid gekomen
zijn, en het voorrecht eener huiselyke
verzorging moeten missen, plichten heeft.
Nagenoeg onmiddellijk na de afkondi
ging der Kinderwetten, vereenigden zich
tal van N. H. diaconieën in Zeeland tot
het uitoefenen van Kinderzorg, naar hun
geloof en belijdenis.
De statuten werden 31 Maart koninklijk
goedgekeurd, en het schijnt ons voor deze
over heel Zeeland verspreide vereeniging
nuttig iets meê te deelen uit die statuten.
De leden hebben ze natuurlijk in handen,
maar voor andere corporation, die zich
tot gelijk doel willen aangorden, kunnen
ze een nuttige handwijzer zijn, en in elk
geval mogen onze lezers wel eens kennis
maken met een actief optreden, waarbij
de provincie Zeeland nu eens niet achter
aan komt, maar voorgaat.
Eerst de theorie en dan de practijk.
„De Zeeuwscke vereeniging „Kinder
zorg" stelt zich ten doel de behartiging
der belangen en de tijdelijke of duurzame
verzorging van onverzorgde of verwaar
loosde minderjarigen, inzonderheid van
dezulken, die, naar het oordeel van het
bestuur der vereeniging, gerekend worden,
door doop, afkomst of bloedverwantschap
in verband te staan met de Ned. Herv.
Kerk en wel van hen
die tijdelijk aan de zorgen van den
voogdyraad zijn toevertrouwd
wier ouders of voogden van de ouder
lijke macht of voogdij zijn ontheven of
ontlast
wier opvoeding door de regeering
aan de vereeniging mochten worden toe
vertrouwd
of die door vereenigingen, instel
lingen van weldadigheid of particuliere
personen aan hare zorg worden opge
dragen.
En de vereeniging tracht dit doel te
bereiken
door, zoo noodig, te verzoeken met de
voogdij over genoemde minderjarigen be
last te worden
door het oprichten, onderhouden en
besturen van een of meer eigen gestichten,
waar deze minderjarigen tijdelijk of blij
vend een plaats vinden
door deze minderjarigen onderhaal-
toezicht te plaatsen in christelyke gezinnen
en gestichten".
De vereeniging Kinclerzorg zoekt en vindt
ook aanvankelyk haar steun by de Ned.
Herv. Diaconieën in Zeeland. Zestig van de
zijn toegetreden. En voorts wenscht zij
ook steun van particulieren die sympha-
tiseeren met baar streven.
Op de theorie heeft de vereeniging
dadelijk de practyk laten volgen.
De woning die eenmaal aan den bekenden
Middelburgschen predikant Smijtegelt toe
behoorde, het perceel M 36 over de St.
Jorisbrug, werd door haar gehuurd tot
tijdelijke vestiging, en inmiddels werd door
haar een antieke villa aan den Veerschen
Singel gekocht, die tot stichting der ver
eeniging zal verbouwd worden naar de
eischen door de regeering gesteld.
In het tijdelijk verblijf op de Heeren
gracht zijn reeds een viertal kinderen
twee uit Middelburg entweeuitVlissingen.
De activiteit door de Zeeuwsche Diaco
nieën, op initiatief van ds. De Ligt ont
wikkeld, mag als voorbeeld voor andere
corporatiën gelden en valt hoogelijk te
prijzen.
De vrijzinnige bondgenooten.
Het Lib.-Unie-weekblad De Vaderlander
schrijft
Dr. Bos heeft ons gekappitteld. Hij vindt
het heel onvriendschappelijk en onwelwillend
van ons, zoo kleinachtend te schrijven, over
de bondgenooten van de Liberale Unie, de
vrijzinnig-democraten.
Had hij niet beter gedaan, zijn eigen geest
verwanten eens onderhanden te nemen over
de wijze, waarop zij zich over de Liberale Unie
en hare leiders uitlaten
Het is hem toch zeker niet onbekend, hoe
mr. Marchant in de «Vrijzinnig-Democraat",
mr. Van Gilse in de «Arnhemsche Courant"
schrijvenhoe hoogst onbehoorlijk mr. Treub
zich in de Haagsche Propagandaclub over de
Liberale Unie en haren voorzitter heelt uitge
laten, hoe eindelijk de voormannen van zijne
fractie op het Vrijzinnig-Democratisch Congres
de Unie hebben bejegend.
Maar over dit alles heeft dr. Bos geen woord
van afkeuring, maar zoodra er in ons blad
beschouwingen voorkomen, die minder aange
naam te hooren zijn voor zijne fractie, roept
hij ons ter verantwoording.
Toch dit geven wij toe hadden wij
wellicht beter gedaan ons door al die verdacht
making en verguizing, waaraan onze fractie in
den laatsten tijd voortdurend bloot stond, en
evenmin door de vreemde houding van vrij
zinnig-democratische zijde laatstelijk bij de
verkiezingen te Doesburg en 's Gravenhage I
aangenomen, niet te laten prikkelen tot een
tegenaanval, waarbij wij deden uitkomen, dat
de vrijzinnig-democratische fractie hare krachten
overschat.
Toch verkiezen wij niet te zwijgen over den
volstrekt ongemotiveerden uitval van Mr. Treub
op de onlangs gehouden vergadering van jonge
liberalen, in Den Haag.
Zooals bekend is, is genoemde propaganda
club een strikt neutrale vereeniging in dien
zien, dat zij, ofschoon staande op vrijzinnigen
bodem geene partij kiest tusschen de verschil
lende fracties.
Dit nu behoefde Mr. Treub natuurlijk niet
te beletten, ook in dezen kring propaganda te
maken voor z ij n e vrijzinnige beginselen, maar
reeds de allereerste eisch van kieschheid had
hem moeten weerhouden de Liberale Unie
voor te stellen als eene partij, zonder begin
selen op economisch gebied en een scherpen
persoonlijken aanval te richten op den
voorzitter der Unie.
Wat dan die voorzitter in de oogen van
Mr. Treub misdaan heeft?
De hoorders moesten er naar raden. Zonder
eenige toelichting of opheldering (wat zegt gij
daarvan Dr. Bos werd hun gezegd, dal Mr.
Treub nog liever te doen heeft met een Mr. s!
van Houten, dan met Mr. Borgesius.
Als men nu weet, dat de heer Van Houten
in de oogen van Mr. Treub de vertegenwoor
diger bij uitnemendheid is van de brandkast-
politiek, dan kan men zich eenigszins voor
stellen, hoe treurig het naar de meening van
dezen vrijzinnig democraat met de politiek van
den leider der Liberale Unie gesteld moet zijn.
Toch sloten Mr. Treub en zijne vrienden in
I905 met denzelfden politicus, nog een com
promis, nog een bondgenootschap.
In een artikel in De Vrijzinnig-Demo
craat verdedigt mr. Treub zich op boven
staand verwijt volgenderwijs
«De sttijd tegen een politiek als door de
Liberale Unie wordt gevoerd, heeft niets per
soonlijks zij is zoo zakelijk mogelijk. Bij heel
wat wisseling in de personen heb ik dien strijd
gevoerd gedurende het gansche twintigjarige
tijdvak, dat ik aan het publieke leven deelneem.
Wat aan dien strijd den schijn van persoon
lijkheid geeft is dit, dat de beginselzwakke
politiek der Liberale Unie in haar president
als het ware is belichaamd. Wanneer ik dan
ook uitspreek of schrijf, dat ik behoudens
zijn zeer bedenkelijk blijvenden omzwaai van
I894 Van Houten stel boven Goeman Bor
gesius, dan bedoel ik daarmede niets persoon
lijks, maar dan wil ik daarmede zeggen en
zeg ik daarmede, dat Van Houten die een
onomwonden individualistisch standpunt in
neemt, bijdraagt tot zuiverheid in de politieke
atmospheer en dat ik zulk eene zuivere houding
verkies boven de troebelheid der in Borgesius
verpersoonlijkte politiek der Liberale Unie.
Dit neemt zeker niet weg, dat voor de vrij
zinnig-democraten de kans op samenwerking
met Unie-liberalen heel wat grooter is, dan
met de oud-liberalen onder wie de heer Van
Houten zich sedert 1894 thuis voelt. Doch
juist omdat Unie-liberalen en vrijzinnig-demo
craten ook in de toekomst vaak op elkaar
aangewezen zullen zijn, is ons zakelijk bezwaar
tegen de beginselzwakte der Unie des te
grooter".
Aan het slot van een nieuw artikel tegen
den leider der vrijzinnig-democraten, mr.
Treub, schrijft het Vaderland
Wanneer de heer Treub in de Unie-libe
ralen mannen ziet, die gaarne de bondgenoo
ten der vrijzinnig-democraten zijn, dan vergist
hij zich nietmaar wanneer hij meent, dat zij
tevens zijn voetveeg willen zijn, dan vergist
hij zich nietmaar wanneer hij meent, dat zij
tevens zijn voetveeg willen zijn, dan vergist
hij zich, zooals misschien nog nooit een poli
ticus zich vergist heeft.
Men ziet, het botert niet tusschen de
unionisten en de vrijzinnig-democraten.
Men verblijde zich hierover echter niet,
want het is niets.
Volgend jaar gaan dezen weer broederlijk
saam in 't vuur, tegen de clericalen, met
de sociaal-democraten aan de spits, en de
vrij-liberalen in de achterhoede.
Zij zijn toch „van de familie".
Zie, van den vrijzinnigen kant is men
al wat aan 't marchandeeren, want volgens
het Centrum van 24 April heeft mr. Mar
chant gezegd
Wij zouden het diep betreuren, wanneer de
zoo noodzakelijke samenwerking tusschen de
zelfstandige vrijzinnige groepen, met name
het volgend jaar, onmogelijk werd gemaakt.
Wij verlangen die samenwerking. Maar zal
de stemming niet worden bedorven, dan spare
men elkander. Men eische van ons niet, dat
wij goedkeuren hetgeen wij afkeuren. Men
prikkele niet tot heropening van uitgevochten
onaangenaamheden.
Morgen nog zulk -een stukje hoofd
personen fioodhuijzen en Valk.
22 Mei 1906.
De openbare onderwijzers in Drente
toonen zich solidair ook in zake de rege
ling hunner jaarwedden. Om die solida
riteit nog meer te bevorderen, zal er op
het eind dezer maand een provinciale
meeting in hun hoofdstad Assen worden
gehouden, waar behalve de voorzitter van
het Ned. Onderwijzersgenootschap, ook
dhr. Stneenge zal optreden, die nog zoo
heel lang niet geleden, zich schrap zette
tegen het ministerie-Kuyper en den kiezers
toeriep, er voer te waken, dat de bestaande
toestand bestendigd werd.
In „De Fakkel" van 4 Mei j.l. komt
voor de volgende driestar
Huurvoorioaarden.
In Juni van het vorige jaar kenden wij
het liedje van vrijzinnige verdraagzaam
heid op ons duimpje. Nu zouden we het
langzamerhand weer vergeten, indien onze
liberale medeburgers er niet voortdurend
door daden voor zorgden, dat ons geheu
gen in dat opzicht frisch bleef. In Rijs-
oord hebben we er weer een nieuw staaltje
van. De wed. P. Plaisier (beter zou het
misschien wezen, hier een harer zonen te
noemen) verhuurt eene woning voor f 1
worden evenwel de kinderen van den
huurder naar de Chr. School gezonden,
dan moet er een dubbeltje bij. Nu twijfel
ik geen oogenblik, of dit ongehoord dwang-
stukje zal in menigen vrijzinnigen kring
afkeuring, zoo niet verontwaardiging wek
ken. 'tWas anders een aardig middel!
Nu de last van hen, die voor hun kinde
ren de School met den Bijbel begeeren,
wat werd verlicht, zou men ze in den
huurprijs kuDnen straffen I
Gelukkig is bedoelde huurder niet het
slachtoffer geworden. Zijn kinderen gaan
naar de Clir. School. Zeer benieuwd zijn
we er naar, of het dubbeltje wekelijksche
boete inderdaad van dit gezin, waarvan
de vader zeer lijdende is, zal worden geïnd.
Zeer waarschijnlijk zullen de openbare
overgangsexamens, van de eene naar de
andeTe klasse, aan het gymnasium te
Leeuwarden worden afgeschaft. Een voor
beeld, dat allerwegen navolging moeht vin
den. Zulke examens toch missen allen
waarborg voor de vorderingen der leer
lingen en vermeerderen o. i. onnoodig de
grieven, welke men niet zonder grond
tegen alle mogelijke examens aanvoert,
dat zij niet altijd betrouwbare waardeme
ters zijn van de ontwikkeling der leer
lingen of candidaten.
Het zou inderdaad interessant zijn eens
te weten, hoeveel groote mannen of ook
wel mannen van den tweeden, derden of
minderen wetensehappelijken rang in ons
Vaderland, in hunne jonge jaren moeite
hadden met een of ander examen, ja, dat
wellicht niet eens hebben kunnen afleggen,
om reden hun geest zich in een heel andere
richting ontwikkelde, en zich zette op een
zoogenaamd „onderdeel" van het een of
ander examenvak, waarin zij nu wellicht
schitteren als lichtende sterren aan den
wetensehappelijken hemel, of die althans
een zeer goed figuur maken in den geletter
den kring, waarin zij zich bewegen.
Wij hebben thans een ministerie, voort
gekomen uit de concentratie der vrijzinnige
partijen.
Een concentratie-ministerie dus
Wat is het kenmerk van een concentratie-
ministerie
Dat het de kool en de geit wil doen
samengaan.
WTie dat zegt?
Een vrijzinnig Ochtendblad dato 21 Mei
schrijft van het nu gevallen kabinet-
Sonnino in Italië
Sonnino's bewind (is) een teleur
stelling geweest en zijn naam als staats
man (heeft hij) verspeeld door de kool en
de geit te willen doen samengaan.
„Doek wat is een concentratie-politiek
anders
Een concentratie-politiek wil de kool
en de geit doen samengaan
Men lette er wel op dat niet wij dit
gezegd hebben, maar De (oud-lib.) Nieuwe
Courant.
Toch kan 't te pas komen, zoo wij er
bereids nota van nemen.
Sommige dagbladen spreken van een
hoop die bestaat dat het Koninklijk gezin
vermeerdering tegemoet gaat.
Daar is wel geeD Oranjelievend Neder
lander dien ook deze hoop niet met blijd
schap vervult.
Of God het Huis van Oranje uit de laatste
afstammelingen nog bouwen wilde
Of, in plaats van den grafkelder te Delft
die zoo menig lijk van Oranjevorsten in
onzen tijd ontving, de ledigstaande pa
leizen nog eens mochten bezocht worden
door Prinsen en Prinsessen opgevoed onder
de wijze en deugdzame leiding van Vor
stinnen als Emma en WilhelminaOf
het God behagen mocht den historischen
band die Nederland aan Oranje verbindt
nog te rekken
Dat is onzer aller wensch en bede.
Droevige Statistiek. Onder dit opschrift
schrijft Ds. H. Pierson in de Bode der
Heldringgestichten
Merkwaardig mag het heeten, zooals in
de laatste dertig jaTen, sedert ik mijn arbeid
hier aanvaardde, het getal van nog niet
gedoopte aannemelingen steeds klimmende
is. Daar wij te Zetten uit alle oorden
leerlingen ontvangen, kan men hier de
verhouding van de niet gedoopten tot het
aantal aannemelingen min of meer als een
thermometer beschouwen van ons geheele
Vaderland. In het geheel werd gedurende
dien tijd onder mijn bediening door 1113
leerlingen belijdenis des geloofs afgelegd.
Daarvan waren 24 Doopsgezinden, die met
goedvinden van hun Kerkeraad hier be
lijdenis deden en die ik natuurlijk buiten
rekening laat, zoodat de statistiek over
1089 leerlingen loopt. Daaronder nu waren
er 96 dus 8,81 percent niet gedoopt.
Sprekender worden de cijfers echter,
wanneer men ze in groepen verdeelt.
In het eerste drietal jaren 18771879
werden er 65 aangenomen, allen gedoopt.
Wanneer wij echter de daaropvolgende
27 jaren in drie groepen van 9 jaren ver-
deelen, worden de verhoudingen steeds
ongunstiger, blijkens de volgende statistiek.
Aanneme- Onge-
lingen. doopt.
1877—1879 65 0
1880—1888 293 15 5.12 pet.
1889—1897 391 40 10.23
1898-1906 240 41 12.06
1089
De sprong van 0 op 15 is zeker aan
zienlijk, inaar daar het eerste tijdi ak slechts
over 3 en het volgende over 9 jaren loopt,
kan dit toevallig zijn, daar in het tweede
tijdvak ook nog 3 jaren voorkomen, waarin
allen gedoopt bleken. Na 1888 was er
echter geen enkel jaar waarin de doop
niet moest bediend worden en dan is de
sprong van 15 op 40 en 41 personen of
van ruim 5 op 10 en 12 pereent ontzaglijk
groot. Eens, in 1903, waren er van de 40
aannemelingen 10, dus 25 pet. niet gedoopt 1
De werkzaamheden der Kamer.
De Haagsche chroniqueur der_W. Gron.
Crt. schrijft
Onafgebroken wel niet, maar toch zonder veel
intermezzo's heeft de Tweede Kamer nu ongeveer
zeven weken aan het arbeidscontract besteed, en
al worden, gelijk het plan, de vrije dagen (Hemel
vaartsdag en Pinksterdagen) met de daaraan
volgende, tot vacantie-dagen gemaakt door extra
Maandag of avond öf verlengde dagzittingen
ingehaald, er is alle kans dat er nog wel een week
of 5, 6 met de verdere afdoening van het ontwerp
zullen zijn gemoeid. Ik durf dan ook reeds nu
voorspellen dat de Kamer de agenda, voor zoover
die al vastgesteld is, niet gereed krijgt voor de
zomervacantie. Dat de leden langer dan begin
Juli in den Haag zouden blijven, is niet wel aan te
nemen en ook van hun krachten niet te vergen
een zittingperiode als de n u loopende, eischt
reeds heel wat van hen, die hun mandaat trouw
waarnemenen een paar zomermaanden van
parlementaire rust is waarlijk geen overdaad.
Doch dan schijnt 't mij ook zoo goed als onmo
gelijk toe dat de Kamer met alles wat nog op de
lei staat, gereed komt. Na het arbeidscontract
zullen om nu van eenige interpellaties en
kleine zaken, die nog wel tusschen de droppeltjes
door gaan, niet te spreken verschillende ont
werpen, zelfs van eenige beteekenis, moeten
worden afgedaan en de wijziging van de wet op
de personeele belasting, wat betreft de haard
steden, zal men wel niet kunnen laten liggen. Dat
er dan echter nog tijd zou overblijven om het
veelomvattend en naar ik hoor van verschillende
zijden fel bestreden ontwerp nopens de rechts
positie der inlandsche Christenen in Indië (de
herziening van 't oud-regeeringsreglement) nog
in deze zitting, althans voor de zomervacantie, af
te werken, komt mij niet aannemelijk voor. Ik
voorspel u dat dit ontwerp voor de loopende
zitting van de agenda zal worden afgevoerd.
In een artikel van „D." in het Chris
telijk Schoolblad over „De vormen der
phantaisiewerkzaamheid", wordt ook het
volgende meegedeeld over „Symbolische
phantasie"
Wij Westerlingen aldus de schrijver
verstaan van deze symboliek weinig.
Als wy een brief kregen zooals er in het
Ethnografisch Museum in Artis een ge-
Vonden. wordt, dan zouden we er niet uit
kunnen wijs worden,
