NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 184. 1906
Dinsdag 8 Mei
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandscb Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VÈRWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Tweede Kamer.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
7 Mei 1906.
Middelburg, ds. Kohlbrügge en de „mantel-
vluchters".
Dr. Wagenaar herinnert in de Zuider
Kerkbode aan de hand van dr. Van Lonk-
huijzens Proefschrift aan het feit dat in
1858 door eenige Middelburgsche broeders
die „een soort doleerende kerk" vormden
dr. Kohlbrügge uit Elberfeld is beroepen
geweest, doch dat hij in een hartelijk
schrijven „aan een vriend" daarvoor be
dankte.
gt Dr. Wagenaar vraagt: „Wat was dat
voor gemeente Wie was de vriend aan
wien Kohlbrügge schreef? Wat is ervan
dat gemeentetje terechtgekomen
Waarop in datzelfde blad een oud-Middel
burger antwoord geeft. Hij verhaalt, dat
eenige Hervormde broeders in Zeelands
hoofdstad in dien tijd zoo ontevreden waren
over hetaantrekken van een toga door
anders gewilde en beminde predikanten
dat ze zich feitelijk van de kerk afzonderden,
en besloten een kerkaehtige vereeniging
op te richten. Zij kochten het huis aan
op de Rouaansche Kade, waar mevr. de
wed. van ds. Snouck Hurgronje gewoond
had en richtten dit in tot een zeer nette
kerk, door 't volk de anti-toga-kerk
genoemd.
Zij noodigden predikanten van elders
uit om in minder deftig ornaat voor hqp
op te treden.
De eerste predikant, die dit deed was
de vermaarde streng-rechtzinnige en zeer
bevindelijke predikant ds. A. P. A. du
Cloux, die in die dagen te Oldebroek stond.
Hij werd zelfs door de vrienden als predi
kant beroepen, doch dat deed hij niet
Toen noodigden de broeders dr. H. F.
Kohlbrüggeuit om er het Evangelie te
prediken en hij heeft dit een paar malen
gedaan. Ook hij is er als predikant be
geerd, doch ook dit had niet het gewenschte
gevolg.
Toen is beroepen geworden welk een
verschil in geestelijke richting ds.
Witleveen van Ermeloo Doch ook dit
pogen leed schipbreuk. Doch zie, ds. Witte-
veen had een leerling, dien hij den vrienden
kon rekommandeeren. Dit was de heer
Mooy. Deze kwam en preekte. Hij had
rijke gaven en trok aan door een ernstige,
vurig methodisme. Doch oud-gereformeerd
was hij heelemaal niet. Tussehen Du Cloux
en Mooy lagen lange mijlen! Kohlhriigge
en Mooy 't waren zeker wel tegenvoeters.
En toch Mooy werd beroepen.
De twee hoofdleiders van deze kerkelijke
beweging waren de heeren P. Hondius
(die o.a. moet gezegd hebben, dat zij van
dezen Arminius wel een Gomarus zouden
maken zoon van een vroeger predikant
uit Arnemuiden, en Harthoorn. Nog worden
genoemd Kulderij, Gideonse en gebroeders
Milborn.
Het gemeentje bloeide niet lang. De
kerk werd verkocht. Een overblijfseltje
vergaderde nog een tijd lang in een school
op het Spui. Van dezen kring ging ook een
Christelijk schooltje uit. In de Koepelstraat
gaf de onderwijzer Luitman les.
In 't allereerst begin of 't vóór of
na Kohlbriigges optreden was, herinnert
zich mijn correspondent niet recht is
ook nog beroepen geweest ds. Holster,
pred. bij de Kruiskerk te Vlissingen. Hij
scheen 't te hebben aangenomen en zou
zijn intree doen. Ds. Van den Oever uit
Rotterdam was overgekomen om hem te
bevestigen, doch 'l ging over.
In de anti-toga-kerk hebben o. a. ge
preekt ds. Du Cloux, dr. Kohlbrügge,
dr. Schwartz, ds. Witteveen, Van 't Linden-
hout en ds. Budding.
Wfj hoorden ze wel »mantelvluchters"
schelden. Red. Zeeuw.
De bevolking der provincie bedraagt
'216,295 het getal hoogstaangeslagenen in
de ryks directe belastingen over 1906 in
deze provincie 144.
Het laagste gezamenlijk bedrag van aan
slagen, dat tot de plaatsing op de lijst heeft
geleid, is f 422,70.
Uit Walcheren komen er op voor de
namen van H. W. Allaart, A. W. Berdenis
van Berlekom, mr. F. N. v. d. Bilt, J. C. M.
Blankert, jhr. H. A. v. Adrichem Boogaert,
mr. A. C. A. Jacobse Boudewijnse, P. L.
de Bruijne, jhr. mr. E. A. O. de Casembroot,
mr. P. Dieleman, J. F. v. Dunné, mr. A. J.
v. Eekelen, J. G. Ermerins, mr. P. J. v. d.
Feen, H. J. von Brucken Fock, J.P. Fokker,
mr. R. Fruin, C. M. Ghijsen, mr. M. J. de
Witt Hamer, J. H. C. Heijse, mr. A. P.
Snouck Hurgronje, jhr. mr. W. H. Snouck
Hurgronje, D. Jeras, A. Jeronimus, dr. H.
v. d. Kamp, P. Keg, mr. W. Polman Kru-
seman, A. Lantsheer, Th. H. de Meester,
G. Plankeel, M. P. A. Proos, mr. A. J. Roest,
M. C. Roest, jhr. mr. E. P. Schorer, jhr. mr.
L. Schorer, mr. F. J. Sprenger, W. J.
Sprenger, A. M. Tab, II. Tak, P. Dumon
Tak, jhr. C. J. J. A. v. Teylingen, J. W.
Ver hulst, jhr. mr. A. v. Reigersberg Ver-
sluys, en J. A. Zip, allen te Middelburg
J. H. Blum, dr. C. A. Duyvis en Jos. van
Raai te, allen te VlissingenA. van W aarde
te Nieuw- en St. Joosland H. J. Vreeburg
te Domburg; P. S. Buteux te O.-en W.-
Souburg; W. A. graaf van Lynden, jhr.
W. C. v. Panhuys, allen te Koudekerbe.
Uit Zuid- en Noord-BevelandA. Dekker,
S. Dekker, dr. J. L. Goemans, J. A. v. Heel,
J. E. Mulock Houwer, G. H. Kakebeeke,
mr. C. Lucasse, J. M. Pilaar, H. J. Stieger,
allen te GoesJan Blok Jz. te Krabben-
dijkeJ. A. Trimpe Burger, M. Burger,
Ph. R. Claus, A. M. Peman Kakebeeke en
W. F. K. Lenshoek, allien te Kloetinge
H. K. Persant Snoep te Kapelle Jan v. d.
Velde en Izak W illemse, beiden te Ierseke
J. B. G. Werri te 's-HeerenhoekA. C.
Danckaerts te KortgeneP. Dekker te
WemeldingeF. D. Kolf£-v. Oosterwijk te
Kruiningen L. A. Paardekooper Overman
te 's-GravenpolderII- Roelof te Kortgene;
W. J. Vader van 's Gravenpolder te Wis-
senkerke.
De Telegraaf brengt de zittende audiën
ties door de Koningin gegeven, het af-
lasten van boottochten, de korte bezoeken,
weinig trappen klimmen in verband met
zekere verlangens van het Nederlandsche
Volk, en vraagt; Zou 'twaar zijn?
Wanneer niemand het weet, schijnt
't het verstandigst er verder van te zwij
gen
De heer v. Dedem had dezer dagen in
de Tweede Kamer zoo ongeveer de stel
ling verkondigd, dat het den arbeider niet
zou passen vergoeding van loon aan te
nemen voor tijdverlies wegens wettelijke
of huiselijke verplichtingen.
Maar, mijnheer v. Dedem, zoo vroeg dhr.
Schaper, hoe heb ik het nu met U. Zeg
eens, strijkt ge dan ook uw geld, uw
schadeloosstelling als Kamerlid niet op,
al is het ook, dat ge tijdens het recès
niet in de Kamer zijt?
En gaat ge dan zelfs niet voor reke
ning van het rijk op reis, naar Zwitser
land b.v.
Natuurlijk gaat dit voorbeeld aan het
Kamer-mandaat ontleend niet op. Dhr.
Talma, die kort daarop aan het woord
kwam, liet zulks dhr. Schaper gevoelen.
Immers, indien aller parlementaire arbeid
in drie achtereenvolgende maandjn kon
worden verricht, dan zou toch de volle
schadeloosstelling worden uitgekeerd, daar
de taak voor dit zittingsjaar was afge
werkt.
W e vermelden dan ook dien uitval van
dhr. Schaper niet, om zijn ad rem zijn,
maar wel, om onze lezers nog eens weer
onder de aandacht te brengen de wijze
van argumenteeren, die o. i. van alle be
zadigdheid gespeend is, en terecht de af
keuring verdient, omdat zij te zeer in het
persoonlijke verloopt.
F r a n k r ij k.
De stakingen in Parijs nemen nog steeds
toe. Thans hebben weder de schrijnwerkers
en de slotenmakers besloten het werk neder
te leggenook staken er 27.000 wagen
makers en een deel der naaisters en kleer
makers.
De prefect van politie te Parijs heeft last
gegeven onmiddelijk alle personen te arre
steeren, die de vrijheid van den arbeid be
lemmeren. Eergistermiddag werden er 26
buitenlanders gevangen genomen, onder
wie een Belg, die den commandant van
de wacht aan het ministerie van financiën
had beleedigd.
De politie gaat voort, in verband met de
geheimzinnige bommengeschiedenis in het
boseh van Vincennes, met het doen van
huiszoekingen bij verschillende verdachte
personen.
De ontploffing heeft ook nog noodlottige
gevolgen gehad voor een derde. Een dame
die met hare kinderen in het bosch wan
delde, werd door een scherf van de bom
vrij ernstig gewond.
Te Brest hebben verschillende patroons
dreigbrieven van de revolutionnairen ont
vangen, waarom de regeering heeft besloten
handelend op te treden. Met een talrijke
politiemacht werd de arbeidsbeurs omsin
geld, daarop begaven zich een paar com
missarissen in het gebouw, waar zij het
bestuur en eenige andere oproerkraaiers
gevangen namen. Er had een huiszoeking
in de arbeidsbeurs plaats, waarbij, naar
het schijnt, zeer interessante ontdekkingen
zijn gedaan.
De muren in de verschillende zalen
waren beschreven met allerlei opschriften,
als„Dood aan de politie", „Clemenceau
is een bloedzuiger", „Het is beter te stelen
dan te bedelen", „Weg met het leger"
enz. en prijkten met tal van anti-militai-
ristische teekeningen. De arbeidsbeurs is
gesloten. Bij een aantal bekende anar
chisten zijn vervolgens nog huiszoekingen
gedaan.
Dat is het links revolutionaire gevaar.
Maar zou er nu ook nog een rechts re
volutionair gevaar bestaan?
De regeering beweert van ja. Doch
misschien verspreidt zij dit gerucht slechts
om de aandacht af te leiden en de cleri-
calen tot zondebok te maken. Dan blijft
zij baas.
Volgens geruchten dan berusten de toe
spelingen die minister Clemenceau in zijn
redevoering te Lyon maakte op de revo
lutionaire plannen der anti-republikeinen
op twee geschriften, het eene bij een
huiszoeking in de woning van een Bona-
partist gevonden, en een ander; dat bij
den monarchistischen graaf De Larrègle
in beslag is genomen. In het eerste komt
o. a. de volgende zinsnede voor
„Indien u tegen middernacht verneemt,
dat er een opstand is uitgebroken, moet
u te 6 uur 's ochtends op de plaats van
het oproer zijn en eenige uren later de
leiders voor u hebben gewonnen."
Bij graaf De Larrègle werd een opstel
gevonden met den titel„De toekomst
van den opstand". Het eindigt ongeveer
als volgt
„Ik geloof te hebben aangetoond, dat
de revolutionaire staking lijnrecht naar
de anarchie zal leiden en dat deze weder
door den aan alle sociologen bekenden
terugslag onmiddellijk de monarchie ten
gevolge zal hebben en wel in den meest
krassen vorm.
„Teneinde nu deze nieuwe orde van
zaken te bespoedigen is het voldoende,
wanneer ieder burger zich ten volle be
wust is van zijn rechten en plichten."
Een minister moet wel heel zenuwachtig
zijn of door een kwaad geweten geplaagd
worden, om dergelijke onbeduidendheden
te kunnen aangrijpen als waren zij een
coup d'étatDit is dan ook met Clemen
ceau wel het geval. Hij is de dagblad
schrijver die steeds in snorkende taal de
democratie heeft geleid, en het socialisme
bewierookt, doch nu volgens zijn oude
getrouwen, het vaandel verliet voor een
ministerszetel, en de stakers, zijn oude
lievelingen, helpt vervolgen. Dat zal „'t
volk" onthouden, en dat weet hij ook wel.
De verkiezingen van gisteren (Zondag)
zullen allicht over den verderen politieken
levensloop van dit ministerie en derhalve
ook dat van den „verrader" Clemenceau
beslissen. Zie Telegrammen.
T u r k ij e.
Omtrent het Engelsch-Turksch geschil
wordt op 't oogenblik niets meer bekend.
Natuurlijk, want de Sultan zit nu te
prakkiseeren. Toch gelooft men dat hij wel
eieren voor zijn geld zal kiezen. De indruk
is toch algemeen dat hij op den steun van
geen enkele mogendheid kan bogen. Frank
rijk, dat zoo uitstekend weet tot welke
middelen de Porte gewoonlijk hare toe
vlucht neemt en dat, enkele jaren geleden,
aan de Turk'sche regeering door het be
zetten van Mitylene een les heeft moeten
geven, heeft duidelijk doen blijken dat dit
land het standpunt van den Sultan on
houdbaar acht door uit zichzelf en zonder
dat Engeland ook maar den geringsten
wenk daartoe had gegeven aan zijn gezant
te Konstantinopel op te dragen de eisehen
van Engeland te ondersteunen.
En ook Rusland heeft zich hierbij aan
gesloten, gelijk wij in ons vorig overzicht
reeds gemeld hebben.
Men verwacht dan ook een spoedig
terugtrekken der Turksche troepen, wat
gelijk staat met een wenk aan het
Engelsche Imperialisme, om zich meer nog
dan vroeger in Egypte te doen gelden.
Rusland.
Te Petersburg wordt op het oogenblik
een hoogst belangrijke vergadering gehon-
den van gedelegeerden van de constitutio-
neel-democratische partij meer dan 700
personen, onder wie een groot aantal vrou
wen, zijn daar aanwezig. Prins Dolgo-
roekof hield de openingsrede en stelde
daarbij in het licht, dat er weliswaar groote
fouten zijn begaan, maar dat in allen ge
valle de Tsaar door de afkondiging van
het manifest van 30 Oct. getuigenis heeft
afgelegd den edelen wensch te koesteren
om het welzijn van het volk te bevorderen
en dat men zich wel dient te herinneren
hoe moeilijk de taak van den monarch is
zoodat men hem moet helpen om ze tot
een goed einde te brengen.
Prof. Milioekof besprak daarna de te vol
gen politiek, waarbij moest worden uit
gemaakt of geëischt moet worden wijzi
ging van de kieswet, naar het beginsel
van algemeen stemrecht, dan wel of men
vrede zou hebben met de tegenwoordige
wijze van samenstelling van de Rijksdoema
en daarmede trachten te bereiken wat het
land ervan wenscht. Daarop behandelde
hij andere belangrijke quaesties, zooals de
politieke amnestie, de afschaffing der dood
straf, de parlementaire enquête over de
tekortkomingen van de bureaucratie, de
wijziging van het reglement van 5 Maart,
houdende beperking van de bevoegdheden
van de Doema, de studie der agragrische
hervormingen enz.
De professor gaf als zijn meening te
kennen, dat men aan een latere Doema de
quaestie van de autonomie maar moest
overlaten en dat het vooral zaak is ieder
conflict te vermijden, tenzij de regeering
dit mocht uitlokken door de beperkingen,
vervat in het reglement van 5 Maart te
willen invoeren.
De afgevaardigde van Jaroslaf en nog
verschillende andere sprekers lieten zich
in denzelfden geest uit. Een afgevaardigde
uit Charkof wijst op de verbanning van
Gredeskoel, het gekozen Doema-lid voor
die stad. Met algemeene stemmen nam de
vergadering een motie aan, waarbij de
invrijheidstelling van Gredeskoel wordt
geëischt en hem hulde wordt betuigd.
Het congres zal de beraadslagingen
voortzetten tot de opening der Doema.
De toon is wel iets welwillender doch
niettemin beslist. De regeering rust nog
niet op haar lauweren.
Ook naar een anderen kant wordt met
machtelooze bezorgdheid uitgezien. In-
tusschen heeft de Czaar het voornemen te
kennen gegeven ter gelegenheid van de
opening van de Rijksdoema en den Rijks
raad een feest te geven in het Winter
paleis, waartoe vertegenwoordigers der
beide lichamen toegang zullen verkrijgen.
De Czaar hoopt persoonlijk op het feest
aanwezig te zijn.
Aan de ministers Witte en Doernowo,
den vooruitstrevende en den behoudzuch
tige gelijkelijk, zond de Czaar bij gelegen
heid van het hun op hun verzoek verleend
ontslag een eigenhandig schrijven met
vleiende dankbetuiging. Beiden behouden
hun zetel in den Rijksraad. Witte be
houdt en Doernowo verkrijgt den rang van
staatssecretaris, terwijl laatstgenoemde
nog tot lid van den Senaat wordt benoemd.
Of wij nu die hartelijke betuigingen
van den Czaar ernstig moeten opnemen
Die aan Witte vooral schijnt wel verdacht,
als men let op de keuze van zijn opvolger.
Deze toch, da oud-minister Goremykin, is
een bureaucraat van gering werkvermogen
zonder kennis of talent, of politieke voor
uitziendheid. Althans, zoo zegt men. Het
is te hopen dat de donkere voorspellingen,
als zou de Czaar, door deze benoeming,
in zijn verderf loepen, onwaar zijn. In
ieder geval, de reactionaire invloeden
slapen nog niet.
In regeeringskringen heeft namelijk het
bericht, dat er een Japansche scheep
vaarttrust is opgericht met een grond-
kapitaal van 20 millioen roebel, met het
doel de scheepvaart tussehen Japan,
China, Korea en Wladiwostok te mono-
poliseeren, groote onrust gewekt.
Duitschland en Oostenrijk.
Dreiging en onrust in alle landen. Ook
hier. De stakingen vermeerderen en hier
mede ook de uitsluitingen. Dit laatste kan
te gemakkelijker, dewijl Duitschland een
wettelijk geregeld arbeidscontract heeft.
Te Hamburg, waar de staking begonnen
was, hebben zich uit verschillende deelen
van Duitschland reeds 2500 arbeiders aan
gemeld ter vervanging der uitgesloten
sjou werlieden. De reeders zijn 160processen
wegens contractbreuk begonnen tegen de
sjouwers die op 1 Mei niet hebben gewerkt.
Te Trebitsch (Oostenrijk) hebben 1200
arbeiders in schoenfabrieken het werk neer
gelegd.
De werkgevers in alle takken van het
bouwbedrijf de Inusbrük hebben besloten
alle arbeiders uit te sluiten, wanneer niet
de schilders en de timmerlieden in de
volgende week het werk onvoorwaardelijk
hervatten. De socialisten willen dezen
maatregel beantwoorden met de algemeene
staking.
Amerika.
De vorige week heeft het uitvoerend
comité van de arbeiders in de harde-kolen-
mijnen van Amerika besloten de stakings-
quaestie door het looncomité te doen uit
maken. Men verwacht thans, dat een
staking vermeden zal worden.
Voortzetting Arbeidscontract.
Geen partieele ziekteverzekering met dit
ontwerp binnensmokkelen was het parool
van de heeren Van Dedem en Tydeman. De
heer De Klerk vond dit zoo erg niet, indien
dit gebeurde. Evenmin deelde hij het be
zwaar, dat o. a. dhr. v. Dedem opperde, dat
het voorwenden van ziekte door deze goede
bepalingen zou in de hand gewerkt worden.
Ook dhr. Van Wijnbergen had geen over
wegende bezwaren tegen de aanhangige
bepalingen. Indien het maar vaststaat, dat
ze zich zullen aanpassen aan de latere
ziekteverzekering. Het moet niet kunnen
voorkomen, dat wij den werkman thans in
betere conditie brengen dan later door de
ziekteverzekering mogelijk zal zijn, zegt
deze afgevaardigde. Omtrent een en ander
vraagt hij een stellige verklaring van de
regeering. Zoo gaarne had hij nu van den
Minister opening omtrent diens plannen ten
