NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 162. 1906.
Woensdag 11 April
20e Jaargang.
HISTORISCH
ELEN-
LBURG
CHRISTELIJK-
C. Verhage.
G. wan de Putte.
BuiMandsch Overzicht.
nsknechls
a z i j m
Delft 19.
KOOP
te koop,
te koop,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
SCHIETOEFENINGEN.
g- OOOMOOOO
est
JSCHOOL - -
a, r k e ii s
AANSE,
te Grijpskerke.
J. BREEL Mz., te
P. DE VISSER Sz.,
JURMOND Lz., Mr.
en West-Souburg.
Mei
idkneclit
ed. J. VERHAGE,
Mei
iwaeliter
MESU, V i o u w e-
Mei
edliiieoht
DE BUCK, Oost-
Mei
id knecht
)rdbeeck", Souburg.
tegen Juni in de
ïerv. Gem. te Zou-
Dienstbodef
de wasch kunnende
ftelijk of in persoon
ievrouw VAN DER
Middelburg.
IEENB.—ROOSEND.
10,20 2,7
10,30 2,17
10,38 2,25
10,50 2,37
11,2 2,53
11,23 3,14
11,32 3,23
11,45 3,36
11,50 3,40
12,5
12,26
12,44
1,10
4,15
4,37
4,55
5,15
1,35 5,45
1,38 5,48
1,516,1
2,- 6,10
2,25 6,36
2,37 6,47
2,50 6,59
2,58 7,7
3,8 7,18
4,10
4,20
4,28
4.40
4.58
5,19
5,28
5.41
5,45
6,
7,55
8,5
8,13
8,25
8,40
9,1
9,10
9,23
9,27
10,2
6,23 10,22
6,42 10,34
7,10 11,2
7,25
7,47
8,5
8.25
8,40
8,43
8,58
9,7
9.26
9,37
9,49
9,57
10,5
11,15
11,40
11,53
12,10
12,30
12,33
12,46
12,55
1,21
1,32
1,44
1,51
2-
9,5 1,— 4,10 7,—
10,10 2,5 5,15 8,5
11,8 2,35 5,57 9,40
12,13 3,40 7,- 10,45
4MDIENST.
-Middelburg.
n Zeilm. vm- •-b"*"1
11,40; nm. 12,30,
'0,t 4,15,5,-,+ 6,5
9,30, 10,20. (Badhotel
ïemise.
(Markt) vm. 5,15,
45, nm. 12,35, 1,20,
,20, f 5,5, 6,10, 7,5
H,5-
goederen.
n 4,40 van Vlissingen
burg zullen op Zon
reden.
1MLIENST.
falzoorden vm. 4,45,
2,15, 5,20, 8,5.
ir Hulst vm 6,20, 9,10
1,10.
lijksche VeerGoes,
dering van Dinsdag.
Veer 6.30 12.'5.——
19 2.57. Slot 6.30.
Wolfertsd. veer 9.—
A Oostende) 2,30 6,30
inst.
nge-Verwest Goes,
IEDERF.N WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FiRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de stemming voor een lid der
Staten in het district MIDDELBURG
wordt door ons dringend aanbevolen de
heer
Voor de stemming voor een lid der
Staten in het district VLISSINGEN
steunen wij met aandrang de candidatuur
van den heer
Zij, die aan de schietoefeningen ter ver
hooging van 's lands weerkracht wenschen
deel te nemen, kunnen zich daartoe ook
aanmelden ter secretarie te Zierikzee,
Kortgene, Wissekerke en Goes.
De Majoor,
M. J. VAN HILLE.
Het goed slagen van de conferentie te
Algeciras is een goed voorteeken voorde
vredesconferentie te 's-Gravenhage die de
Russische regeering op advies van den
Amerikaanschen president Roosevelt, heeft
saamgeroepen. Of echter deze conferentie
reeds in Juli zal kunnen gehouden worden,
onzeker.
De Zuid-Amerikaansche republieken
"ebben verklaard voor dien tijd niel klaar
te kunnen zijn. En nu roepen zij dat men
hen van de conferentie wil uitsluiten.
Daarom zal men haar wel moeten verdagen.
Ie meet dewijP21 Juli het pan-Ameri-
kaanscbe congres bijeenkomt en een paar
vraagstukken behandelen zal die beter
voor de Haagsche samenkomst kunnen
uitgemaakt worden en wello. de goed
keuring, door de Z.-A. republieken te
hechten ami bet beginsel van arbitrage,
welke e Haagsche Conferentie dan in een
algemeens conventie zou vastleggen, 2o.
een motie, waarin aan de Haagsche Con
ferentie verzocht wordt te onderzoeken,
in hoever een mogendheid gebruik zal
kunnen maken van geweid tot hetinvor-
deren van openbare schulden en het on
dersteunen van vorderingen
Men begrijpt dat de Zuid-Amerikaansche
republieken deze vragen, die voorsommiee
harer wel eens levensquaesties zijn eewP«t
in de Vredesconferentie willen wevpcn'
Verklaarbaar zou het eveneens zijn, wailj
neer de overige Staten eeuigszins huiverig
waren, aan hun vredelievende bedoelingen
zulk een verre strekking te geven.
Op de conferentie zullen de vraag eener
beperking der strijdmachten te land en
ter zee en alle politieke quaesties worden
uitgesloten.
Hoogst belangrijk is ook het vraag
stuk, dat aan de orde komen zal, van de
internationale regeling der gebruiken in
den zee-oorlog.
De ervaringen, opgedaan tijdens den
oorlog in Zuid-Afrika en den strijd in Oost-
Azië, hebben doen zien hoe noodig een
goede regeling is. Omschrijving der rech
ten en plichten van de neutralen, van de
handelsbetrekkingen, van hetgeen al of
niet onder contrabande moet verstaan wor
den is noodzakelijkmaai' niet minder
uiteenzetting van de rechten en de plichten
der oorlogvoerenden, opdat niet langer,
in elke zee, de handelsschepen worden
aangehouden en opgebracht, of wat nog
erger is, worden in den grond geboort,
zonder eenig recht voor den aldus bena
deelde op vergoeding.
Wanneer de zeer strenge, maar zeer
humane bepalingen van den landoorlog
ook voor den strijd ter zee worden gel
dig verklaard, zal in dit opzicht veel ver
beterd kunnen worden.
Zoo n Haagsche vredes-conferentie is
derhalve van groote beteekenis.
In Rusland hebben gister de Doema-
verkiezmgen zonder eenig bijzonder inci
dent plaats gehad. Wij herinnerden gisteren
al dat in de groote plaatsen de conslilu-
tioneel-democratische groepen bij de be
noeming van kiesmannen een groot voor
deel behaalden. Doch hoe zal het zijn op
het platteland Hoe in de grensdistricten
Hoe in Siberië
Deze Russische Doema is een groot
vraagteeken, een raadsel, een sfinxen
geheel Europa ziet met belangstelling naar
de rol die dit onbekende en wellicht zeer
te vreezen staatslichaam spelen zal in het
Russische staatsleven.
En met zorg denkt menigeen daarbij
aan hetgeen volgde op de bijeenkomst der
„Etats Génóraux" in Frankrijk.
Vooral waar de Tsaar en zijn regeering
blijk geven uit de Fransche geschiedenis
niet de les te hebben getrokken dat eer
lijkheid, nauwgezette naleving der gedane
beloften, een eerste eisch voor een gezonde
staatkunde is.
Doen de verkiezingen in Rusland ons
denken aan de gebeurtenissen uit het
laatste deel der achttiende eeuw, de be
richten uit Italië brengen ons terug, in
gedachten, naar de laatste dagen van
Pompeji en HerculaUum, naar de groote
uitbarsting van de Vesuvius in het jaar
79 n. Ch.
Herhaaldelijk in den loop der eeuwen
heeft de Vesuvius getoond geen doode
krater te zijn. Onder de menigvuldige
uitbarstingen worden die van 1631, 1794
en vooral 1872 genoemd. In laatstge
noemd jaar hadden reusachtige uitbar
stingen plaats, waarbij 300 menschen om
het leven kwamen, en de plaatsjes Massa
en San Sebastiano werden vernield.
Ook die uitbarsting had in April plaats,
de 24e, 25e en 26e April 1872 waren
kritieke dagen. Onder een hevig onweer
eindigde op 1 Mei 1872 de uitbarsting.
Ook thans is de uitbarsting zeer hevig,
blijkens de gisteren reeds door ons ge
melde verwoestingen.
De koning en de koningin van Italië
begaven zich, onmiddellijk na het ontvan
gen der berichten over de ramp, naar
Napels, om door hun tegenwoordigheid
de bevolking gerust te stellen en haar
moed in te spreken.
De telegrammen uit Napels blijven on
rustwekkend. Te Torre Annunziata heeft
men de spoorwegbrug laten springen, in de
hoop daardoor de lava naar de zee te leiden.
Het verkeer wordt alleen door automobielen
en rijtuigen onderkouden. In Napels is een
massa verdacht gepeupel opgedoken, ver
moedelijk met de bedoeling de verlaten
woningen te plunderen.
Een sterke lavastroom vloeit naar Pom-
peji, zoodat de vrees dat de doodenstad ten
tweeden male bedolven zal worden, lang
niet ongegrond schijnt. Ook in Torre del
eco is dg iava binnengedrongen en de
verschrikte bevolking op de vlucht gesla
gen. Te Portici zijn alle huizen verlaten, de
bewoners hebben in Napels een schuilplaats
gezoc t. Tot in het ver verwijderde Apulië
toe valt een aschregen.
e zon"ige, vroolijke Napels is bijna
net meer te herkennen.
1 P^6oaEt Z°° vlucktige bevolking is ge-
nce n a ei neer geslagen, voortdurend
trekken processes met heiligeilbeelden en
vaandels door de straten, dt mannen pre
velen gebeden, de vrouwen barstten nu en
dan in gesnik en gehuil uit.
Te Boscotrecase stond Zondagavond de
lava ongeveer 100 M. voor het plaatsje
plotseling stil en de beangstigde bevolking
die gereed stond om te vluchten zag
van dat voornemen af. Maar omstreeks
middernacht hoorde men een hevige ont
ploffing en een vuurkolom steeg op uit
den krater. Toen was weder alles stil.
Dit eene oogenblik had echter over het
lot van het stadje beslist. De beide lava-
stroomen hadden nieuw voedsel gekregen
en knetterend en krakend met onweer
staanbare kracht bewogen de massa's zich
voort. De bewoners gingen op de vlucht.
Het uur van onze vlucht, zoo zeide een
ooggetuige, leek ons een eeuw. De hemel
was rood als bloed, onze kelen waren
uitgedroogd door de ontzettende hitte. De
lava kwam aanrollen, de achteraankomen
den schreeuwden als kraukzinnigen. Plot
seling kwam een jongen op den secretaris
die bij deze vlucht de leiding had, toe-
loopen en op eenige hutten wijzend, zeide
deze«Daar liggen nog eenige oude eu
zieke menschen.'' De secretaris en zijn
vrienden bedachten zich geen oogenblik,
snelden naar de hutten toe en haalden de
zieken uit hun bedden. Of er toch nog
niet enkelen zijn achtergebleven, dat weet
God alleen. Op de straat naar Torre-An-
nunziata wemelde het van karren en wa
gens, die zwaar beladen met vluchtelingen,
zich slechts langzaam voortbewogen. Daar
klonk op eens de kreet«De lava snijdt
ons den weg af,'' en in panischen schrik
begonnen de menschen weder te vluch
ten. Overal weerklonk geschreeuw, ge
huil, weeklagen en bidden.
De lava bedreigde de massa's karren en
vluchtelingen op den weg. Het leek of er
een groote ramp zou plaats hebben. Maar
de vluchtelingen slaagden er in een schuil
plaats te vinden. Nauwelijks echter waren
ze veilig of de heete golven overstroomden
de straten en Boscotrecase bestond niet
meer.
Vluchtelingen verzekeren dat in Otajano
(in ons vorig overzicht stond Ottojans
een zetfouttien huizen en vijf kerken
zijn ingestort. De weg van Sereoala naar
Otajano is verwoest. Ook is de karibiniers-
kazerne te Otajano ingestortdrie soldaten
worden vermist.
Een sterk detachement militairen, onder
bevel van den hertog van Aosta, 's Konings
broeder, is naar de geteisterde plaatsen
gezonden tot het verleenen van hulp.
Op den goeden keer van 's lands zaken in
Hongarije wezen wij reeds. Het besluit tot
ontbinding van het parlement en tot uit
schrijving der verkiezingen is reeds ge-
teekend en dan zal een ministerie uit de
meerderheid optreden, gezind om in den
geest der meerderheid te „regeeren". Om
tot deze oplossing te komen heeft het
Hongaarsche deel der monarchie een lange
lijdensschool te doorloopen.
Het begon in 1902 onder het ministerie-
Koloman Szell. Toen toch ontstond de
obstructie der onafhankelijkheidspartij
tegen de vermeerdering der militaire uit
gaven en de vergrooting van 't contingent,
een obstructie, die elke parlementaire
werkzaamheid verlamde, en leiden moest
tot het aftreden van Szell.
Zijn opvolger, graaf Tisze, zag spoedig
in dat ook hij niet slagen zou in het doen
aannemen van de gewraakte wetten de
begrooting bleef ongedaan, de wetgevende
arbeid stond stil, omdat het parlement niet
wilde toegeven in de leger-quaestie.
Tisza beproefde met een staatsgreep te
bereiken, dat het parlement gelegenheid
zou hebben den noodigen arbeid te verrich
ten Hij stelde een wijziging voor van het
reglement van orde der Kamer die wijzi
ging werd echter door de oppositie met
zooveel tegenwerpingen ontvangen, dat de
kansen voor de aanneming al uiterst gering
waren. Te midden van een helsch rumoer
werd het voorstel behandeld, en toen de
opgewondenheid het hoogst gestegen was,
vroeg de president der Kamer of iemand
hoofdelijke stemming verlangde. Niemand
verstond wat gezegd werd, niemand be
greep wat gebeurde, toen plotseling te
midden van het rumoer de president ver
klaarde, dat de wet aangenomen was.
Hiermee werd een tijdperk van ver
warring en parlementaire staking ingeluid.
Tisza probeerde nog door ontbinding der
Kamer zijn positie te redden doch mach
tiger dan ooit tevoren keerde de onafhan
kelijkheidspartij in het parlement terug
en na het verbond met eenige andere op
positie-groepen was een coalitie ontstaan,
die verreweg de meerderheid had.
Sedert dien tijd is de toestand in Hon
garije in strijd met de Grondwet. Wel
poogde de koning de grenzen van de ramp,
die Tisza had veroorzaakt, te beperken
maar tevergeefs. De coalitie was niet ge
neigd de regeering te aanvaarden op het
program, door de Kroon gesteld. Na lang
durige onderhandelingen werd de Honved-
generaal, baron Fejervary, met de vorming
van een kabinet belastmaar het was te
voorzien, dat hijvoor geen enkele regee-
rings-handeling een meerderheid zou
vinden in het Parlement. Herhaaldelijk
vroeg hij ontslag aan den koning, vooral
toen deze weigerde de voorstellen goed
te keuren, die naar Fe j er vary's meening
de gemoederen in Hongarije tot bedaren
zouden brengende voorstellen tot in
voering van het algemeen kiesrecht.
De toestand was inmiddels in Hongarije
werkelijk wanhopig geworden. Het ge-
heele raderwerk der staathuishouding stond
stil. Daar de begrooting niet was aangeno
men, konden geen belastingen worden ge
heven daar de recrutenwet niet was
goedgekeurd, konden geen lichtingen
worden opgeroepen. De ambtenaren wei
gerden de bevelen van de ministers uit
te voerenzoo zij ontslagen werden wei
gerden zij heen te gaan, of hunne functies
aan de benoemde opvolgers over te dragen;
de nieuwe „Oppergespans'' door de regee
ring benoemd, vonden hunne ambts
woningen en hunne bureaux verzegeld of
dichtgemetseld, en stieten bij de comitaten
op een besliste weigering om mede te
werken.
Het was de naderende anarchie.
Het Parlement was in één jaar tijds vijf
malen verdaagd, de ministers woonden
zelfs de weinige zittingen niet bij. In elk
der Huizen lag een voorstel om het minis
terie wegens hoogverraad in staat van
beschuldiging te stellen.
In Februari nam Fejervary het besluit
besluit het Parlement, dat sedert een j aar
niet in de gelegenheid was gesteld iets te
doen, te ontbinden. Met militaire macht
werd opgetrokken tegen het Huis van
Afgevaardigdendoch voor eene leege
zaal stond de koninklijke commissaris
toen hij het ontbindingsbesluit kwam
voorlezen.
In het land hadden al deze gebeurte
nissen groote verbittering doen ontstaan.
Waren de verkiezingen dadelijk na de
ontbinding uitgeschreven dan zou een
reusachtige onafhankelij kheids-meerder-
heid naar Boedapest zijn gezonden, en
zou de band, die de beide deelen der
monarchie verbindt, gewis zijn uitgerafeld
of doorgesneden.
Doch toen kwam het kabinet in zijn
meerderheid met het denkbeeld om al
gemeen kiesrecht in te voeren. Dit was
de Parisappel in de coalitie. Deze raakte
verdeeld en verloor den steun o. a. van
de groep-Banfly en van dat goed oogen
blik maakte Fejervary gebruik onderhan
delingen met de leiders der oppositie aan
te knoopen. Een nieuwe overeenkomst
werd gesloten, die veilig mag beschouwd
worden als een overwinning voor de Kamer.
De oppositie, onder den invloed van
Kossuth, besloot de militaire quaesties en
de»invoering van het Hongaarsch als leger
taal van haar verlanglijstje af te voeren,
waardoor het Keizerlijk recht, de hoogste
beslissing te hebben in legerzaken geëer
biedigd werd. Toen was de Keizer op zijn
beurt bereid tot het doen van concessies.
Hij keerde terug tot de grondwettige, par
lementaire toestanden. Hij hernieuwde de
onderhandelingen, die geleid hebben tot
de instelling van een ministerie-Wekerle,
hoofdzakelijk samengesteld uit leden der
coalitiepartijen. Dit ministerie zal den weg
effenen tot herstel van geordende toestan
den. Reeds zijn de verkiezingen voor het
Parlement uitgeschreven. Zoodra het bij
eenkomt, 19 Mei, zal het geroepen worden
voor alles de administratieve toestanden
te regelen, de achterstallige begrootingen
goed te keuren, opdat op wettelijke wijze
de belastingen kunnen worden geheveD,
en de legerwetten aan te nemen, opdat
de recruten-lichtingen kunnen worden op
geroepen, En (en glotte zat aan het Par-/
lement, binnen twee jaar, een wetsvoorstel
tot invoering van het algemeen kiesrecht
moeten worden voorgelegd. De economi
sche betrekkingen tot Oostenrijk zullen
voorloopig gehandhaafd blijven tot 1917;
de regeering neemt op zich de handels-
tractaten en het autonome tarief te doen
goedkeuren door het Parlement.
Heeft de Kamer eerst de nieuwe kieswet
aangenomen, dan wordt zij ontbonden, en
treedt een nieuw parlement op, volgens
een nieuw kiessysteemdat zal dan te
beslissen hebben over vele quaesties, die
nu verschoven of uitgesteld worden.
Het gevaar is derhalve voorloopig be
zworen.
Bij een tusschentijdsche verkiezing voor
een lid van het Lagerhuis in Engeland
werd de liberaal met een kleine meerder
heid ter vervanging van een anderen
liberaal gekozen.
Het eigenaardige va* deze verkiezing
is dat de unionistische candidaat de bruide
gom is van de rijkste bruid des lands, en
zelf de zoon is van een machtigen adellijken
pair. Zijn bruid reisde stad en vlek af om
kiezers te winnen voor haar aanstaande.
Doch met 197 stemmen moest deze Pair's
son voor den liberalen candidaat Pearson
strijken.
De liberale meerderheid blijft dus gelijk
zij was.
De vraag rijst echter of de voorstanders
der vrije christelijke school, die ér in Enge
land ook wel zullen zijn, met deze liberale
meerderheid wel zoo zullen ingenomen zijn.
De minister van Onderwijs, Birrell, heeft
namelijk een ontwerp tot herziening van
de Onderwijswet ingediend en toegelicht,
waaruit blijkt dat na Januari 1908 niet
langer zal zijn toegestaan dat bijdragen
uit de schatkist worden verstrekt aan welke
lagere school ook, die niet staat onder de
volkomen controle van de plaatselijke
sehool-overheid, n.l. graafschaps- of ge
meenteraad.
Het ontwerp voorziet er echter in, dat
onder zekere voorwaarden in vrije scholen,
welke door de plaatselijke overheid zullen
zijn overgenomen, //godsdienstig sekte-on
derwijs" zal kunnen worden toegelaten.
Dat godsdienstonderwijs mag evenwel niet
worden bekostigd uit de publieke kas.
//Godsdienstig sekte-onderwijs"; zoo staat
het in 't Reuter telegram. Nu kan dit een
onjuiste uitdrukking zijn van een reporter
die van deze dingen geen verstand heeft.
Maar de bedoeling is duidelijk. Voor
taan neutraal staatsonderwijs, en dat al
leen uit de publieke kas bekostigd. Vrije
scholen kunnen wel godsdienstonderwijs
invoeren, doch in geen geval wordt dit
betaald uit 's Rijks kas.
Hier is 't derhalve de Staat die partij
kiest, tegen het vrije en tegen het gods
dienstige onderwijs. Hierin is Engeland,
althans de liberale partij in Engeland,
nog achterlijk, en zelfs bij ons ten achter.
Het is dan ook te begrijpen dat na de
toelichting door den minister, door conser
vatieve leden van het Lagerhuis tegen dit
wetsontwerp werd geprotesteerd.
RECHTSZAK EN.
De Hooge Raad te's-Gravenhage hand
haafde het ontslag van rechtsvervolging
van C. de J., koopman te Middelburg, ter
zake van het per rijwiel vervoeren van
een lijkje van een pasgeboren kind onder
Koudekerke.
Voorts werd verworpen het beroep van
Chr. Lijsen, hoofd eener bijzondere school
te Beverwijk, door het Gerechtshof te Arn
hem wegens smaadschrift en beleediging
tegen den openbaren ondeiwijzer De Boer
(het in het Volksblad De Arnhemmer.
plaatsen van een ingezonden stuk, waarin
dien onderwijzer werd ten laste gelegd
dat hij een socialistisch rekensommetje
had opgegeven an voorts dat hij tijdens
de dagen der misdadige woeling uit Haar
lem Daar Velseroord was gekomen om zijn
aandeel te hebben in het opruien der arbei
ders) veroordeeld tot f 100 boete, subs.
10 dagen hechtenjs.
gang,
