VOOR ZEELAN
No. 160. 1906
Maandag 9 April
20e Jaargang.
HISTORISCH
C. Verhage.
O. van de Putte.
Buitenlandse!! Qverzleiit.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ. ie Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Geschiedenis van een Joden-Jongen.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de stemming voor een lid der
Staten in bet district MIDDELBURG
wordt door ons dringend aanbevolen de
heer
Voor de stemming voor een lid der
Staten in het district VLISSINGEN
steunen wij met aandrang de candidatuur
van den heer
7 April 1906.
There j is something rotten, zou Thorbecke
zeggen, dat wil zeggen er is een luchtje
aan. En wel aan ons Indië. Met man
nenmoed heeft daar een paar jaren lang
mr. J. v. d. Brand te Medan zijn protest
doen hooren tegen de Koelie-schandalen
op Deli.
Zijn boek is gelezen. De regeering, on
der 't bestuur van minister Idenburg, heeft
doorgetast. De gruwelen zijn beteugeld.
Maar nu komt de wraak.
Mr. v. d. Brand wordt het leven on
mogelijk gemaakt. Zijn onthullingen zijn
'n misdrijf geweest, waarvoor de handelswe
reld van Medan hem met den hongerdood,
of zoo dit niet vlug genoeg gaat, meteen
rechtstreekschen aanval op 's mans lijf en
goed straffen wil.
Bijzonderheden ontbreken.
Alleen wordt uit Medan geseind dat
op last van den eigenaar het kantoor van
mr. v. d. Brand dat deze van hem in huur
had, en waaraan hij zijn brood verdiende,
is afgebroken. De bewoner .vroeg tever
geefs om politiehulp, waarop hij den land
voogd geseind heeft om bescherming.
Wie, af en toe, zoo eens wat uit onze
Oost, ook in ons blad, te lezen krijgt, die
moet t onwillekeurig minister Thorbecke
nazeggen
Daar is een luchtje aan
„Drie helde n".
Men moet respect hebben voor «roote
staatslieden die in uiterst ingewikkelde
moeilijkheden kalm blijven en ten slotte
zegevierend uit den strijd terugkeeren.
FE BI L L E TO N.
Te W., een klein landstadje in Thürin-
gen, woonde in het begin der vorige eeuw
een welgestelde Joodsclxe familie. Een der
kinderen, een aardige vriendelijke jongen,
knoopte vriendschap aan met de kindex-en
van een buurman, een geloovigen professor.
Bij het spelen op straat bleek de afkomst
van Mozes in 't geheel geen bezwaar te zijn
tegen een zeer vriendelijken omgang. In
tegendeel, de Christenkinderen begonnen
zóóveel van het kleine Joodje te houden,
dat ze hem soms mede naar huis namen. De
vader van den jongen wist gelukkig niet,
welk „gevaar" zijn kind dreigde dan zou
hij zeker de bezoeken in het huis van zijn
buurman verboden hebben. Want Mózes
hoorde nog iets anders dan kinderpret en
kinderspel. Soms was hij aanwezig, wan
neer in het huis van den professor Gods
Woord werd gelezen, wanneer er werd ge
zongen en gebeden. Met open oogen en
ooren zat hij dit alles aan te hooren. Alles
maakte op den toen nog maar tien-jarigen
jongen een diepen indruken zóó verlangde
hij er ten slotte naar, nog meer van die
heerlijke geschiedenissen" te hooren, dat
hij nog menigmaal stillekes reeds vroeg uit
het ouderlijke huis wist te ontsnappen om
toch maar de huisgodsdienstoefening bij
zijn vriendjes te kunnen bijwonen. Zijn
natuurlijke slimheid was mede oorzaak, dat
zjjn ouders langen tijd onbekend bleven
met de verandering, welke de Geest des
Beeren bezig was te werken \n het hart van
Zoo'n man is Von Bulow, die deze week,
na een jaar van groote geestesinspanning
nadat hij het welslagen zijner staatkunde
in zake Marokko had vastgesteld, ineen
zakte en door volstrekte rustneming ge
dwongen wordt zich tijdelijk aan de staat
kundige aangelegenheden te onttrekken.
Grooter dan Von Bulow is echter Fe-
j er vary, Hongarije's premier. Immers Von
Bulow heeft in zijn strijd voor Duitsch-
lands grootheid den Keizer naast, en het
volk achter zich, terwijl de overgroote
meerderheid van den Rijksdag zijn plan
nen steunt, terwijl Fejervary de over
groote meerderheid van het Hongaai-sche
volk tegen zich heeft en den ouden Keizer-
IvoniDg in zijn streven heeft mee te slee
pen, onwillig en ongezind als deze
en terecht! is om den landsvi-ede te koo-
pen door grondwetsschennis. En zie, nu
is het Fejervary gelukt, na maandenlange
woi'steling en wekenlang geconfereer alle
partijen en den vorst te winnen voor zijn
plaunen.
In het onmogelijke heeft hij gezege
praald. Een deel der coalitie, wier felle
oppositie al van jaren her dagteekent,
verzoende hij met zich en den Koning,
door enkele ministers uit haar op te ne
men iu zijn kabinet. Tot 't laatste oogen-
blik had men beweerd dat een dergelijk
plan mislukken moest, wijl dan immei-s de
coalitie zou moeten toegeven op het punt
de militaire eischen, maar bovendien de
grondwet- en de volkspartij, die tegen-
standei's van algemeen kiesrecht zijn, zich
ook op dat punt, zouden moeten bekeeren
en de Kossuthianen, gematigd liberalen,
die meer voor de leus het algemeen kies
recht op hun program hebben staan, zich
zouden moeten vermannen om dat program,
te helpen uitvoeren.
Waarbij nog komt dat leden der dic
tators-partij regeeren desnoods zonder
volksvertegenwoordiging en der onaf-
hankelijkspartij regeeren zonder Vorst
en ministersin een Kabinet te ver
eenigen voor een krachttoer gehouden
werd, waaronder zelfs een Fejervary zou
bezwijken.
En toch 't is geschied. De gx-oole
commissie der vereenigde oppositie heeft
Donderdag vergaderd en besloten de
voorstellen van Fejervary in beginsel te
aanvaarden. De coalitie is bereid, de mi-
den jongen Israëliet. Hij b9gon steeds meer
belang te stellen in de eeuwige dingen, en
gevoelde ten slotte behoefte om zelf een
Bijbel te hebben, maar, zooals in zijn tijd
bij zoovelen het geval was, hij had geen
lezen geloerd. Op zijn vex'zoek was de pro
fessor bereid hem te helpen. En wonderlijk
was het succes. De schrandere knaap
maakte snelle vorderingen, en dit niet alleen
in het machinale lezen, maar ook in de ken
nis van den weg der vei'lossing, zooals hem
die aan de hand van Gods Woord werd ge
wezen. Tot groote blijdschap van den
professor bleek het steeds meer, dat Mozes
den Heere Jezus had lief gekregen en in
kinderlijk geloof in Hem zag den aan de
aartsvaders en aan het gansche volk Israels
beloofden Messias. Toen Mozes nu tot een
beslissing was gekomen,kon de verandering
voor zijn ouders niet lang meer geheim
blijven. En nu brak voor den joügen een
tijd van vreeselijken strijd aan. Zonder den
professor om raad te hebben gevraagd
kwam hij op zekeren dag met de deur in
huis vallen door zijn vader te vragen, hem
een Duitschen Bijbel te willen koopen.
Nu was Holland in last. De man zag te laat
in, dat „die ongelukkige buren" zijn kind
„afvallig hadden gemaakt. Hoe beklaagde
hij ziclx over zijn toegevendheid. Maar
immers, zijn kind was nog niet „verloren",
vader was er ook nog, en hij zou Mozes zijn
„malle fratsen" wel afleeren. Om te be
ginnen kreeg de jongen, in plaats van een
Bijbel, zulk een dracht slagen, dat hij van
pijn ineen kromp 6n eens voor goed werd
hem 't bezoeken van het huis van den buur
man verboden,
litaire quaesties uit te schakelen, in den
dadelijk bijeen te roepen nieuw gekozen
Rijksdag de recrutemvet en de begrooting
af te doen en daarna het kiesi'echt te her
zien. Daarna zal het oude parlement ont
bonden worden en door een op grond van
het nieuwe kiesrecht gekozen volksver
tegenwoordiging vervangen. De grond-
wets- en de volkspartij zijn dus over hun
bezwaren heengestapt. Een moeilijkheid
is nog wat er met de door het tegen
woordige kabinet benoemde „koninklijke
commissarissen" en andere ambtenaren
moet geschieden en hoe de aanhangers
der tegenwoordige regeering met de coali
tie-mannen zullen samenwerken.
En hoe is 't Fejervary gelukt den
Keizer-Koning te winnen? Want ook dat
was een toer. Door samenspreking, door
geduld dat alles overwint, door slimheid
waarmede hij eigen politieke vrienden,
en leiders der oppositie, eerst afzonderlijk,
daarna gezamenlijk, korter of langer bij
den Vorst op audiëntie wist te krijgen.
Nu eens met den Vorst, dan weer met
Kossuth, dan weer met een andei uit de
oppositie confereerde de minister. En toen
de Koning nog meer preciese afspraken
begeerde, sprak hij met nog ernstiger en
meer radicale tegenstanders, met naine met
Polonyi, die door de coalitie als afgevaar
digde naar Weenen was gezonden. De
minister-president deelde Polonyi mede,
dat de Keizer de begonnen pogingen
wenschte voort te zetten en Kossuth en
Andrassy wilde spreken. Dezen werden
telefonisch ontboden. Na dit onderhoud,
waarbij eenige punten nader werden be
sproken, ging Fejervary weder naar den
Hofburg en vernam van den Keizer dat
deze tot het vaststellen der verschillende
punten bereid was.
Daarop telefoneerde Polonyi weer naar
Pest en kreeg goede tijdingen terug.
De derde audiëntie van Fejervary gold
het overwinnen van persoons-moeilijk-
hedeD, doordat de Keizer blijkbaar aan
een overgangs-ministerie de voorkeur geeft
boven een ministerie alleen uit de coalitie
partijen, doch de coalitie begrijpelijkerwijze
het laatste prefereerde.
Eu, gelijk wij hierboven zagen, *>ok
hierin is door de oppositie toegegeven.
Beide partijen zijn content.
Zeiden wij te veel met Fejervary grooter
Hoe bedroefd was de knaap. Gelukkig,
dat hij reeds bidden had geleei-d. In kin
derlijken eenvoud dx-oeg hij den Heere zijn
nooden op. Intusschen gevoelde hij ook al
spoedig weer behoefte om met zijn leer
meester te spreken. Hij wist te ontsnappen,
vertelde nu aan den professor wat hem
wedervaren was en zeide ten slotte, alleen
den Heere Jezus te willen dienen, en dus
Christen te willen worden. Zijn vaderlijke
vriend ried hem nu aan, alles aan zijn vader
te vertellen, zich niet driftig te maken,
maar toch met allen ernst de vrijheid te
vragen, den Heiland te mogen dienen, en
dus den Bijbel te mogen lezen. Mozes deed,
wat hem gezegd was Maar, o welk een
treurige tijd brak er nu voor hem aan Hij
werd bont en blauw geslagen, zoodat alle
leden hem zeer deden, en toen opgesloten
in een donkere kamer, waar hij dagen lang
alleen van water en bx-ood leefde. En van
het laatste kreeg hij lang niet voldoende,
zoodat hij zich zwak begon te gevoelen.
Zóó groot was de woede zijner ouders, dat
zij hem nog liever hadden zien sterven dan
overgaan tot de „heidenen".
Eindelijk wist hij te ontsnappen, en ver-
voegde zich weer bij zijn buurman, die al
voor het ergste had gevreesd, en nu blijde
was, dat hij den jongen, die nauwelijks
loopen kon, weer moclxt zien. Hij besloot
den vader over het onredelijke van zijn
doen te spreken. Mozes omklemde de
beenen van den px-ofessor en smeekte hem
toch te helpen. „O", riep hij uit, „als ik
terugkeer, zal men mij doodslaan". Het
bezoek aan den vader van Mozes was totaal
vruchteloos; het bleek, dat het kwaad over
staatsman te achten dan Von Bulow
De vorst is op die wijze voorloopig
althans uit een groote moeilijkheid,
en dus kan hij zijn aandacht weer op een
ander deel van zijn veelsoortig grondge
bied vestigen. Hij is namelijk ook hertog
van Krain (Karinthië). Ook daar heerscht
het rassenverschil en 't belangenverschil
van Duitschers en Slovenen, om Diet te
spreken van Italianen en Joden die mede
dit Alpengebied bewonen. De Duitschers
maken er 70 procent, de Slovenen 30
procent ongeveer der bexolkiug uit. De
kiesrecht-wijziging, thans aan de orde,
schijnt dezen laatsten nadeelig te zullen
zijn, en dit heeft de felle oppositie hunner
partij in den Landdag teu gevolge. Maar
welk eene oppositie! Tweemaal moest
Woensdag de zitting worden geschorst
wegens het lawaai der liberale Slovenen
de Duitschers zijn meerendeels katholiek
Zij werkten niet alleen met koeienbellen
en lessenaarsdeksels, maar hadden ook nog
een draaiorgel en een groote Turksche
trom meegebracht om het onwaardig spel
te volmaken. Alle pogingen om hen tot
rede te brengen waren tevergeefseh en
na twee dagen van oorverscheurend lawaai
heeft de voorzitter het opgegeven. Men
verwacht nu de verdaging of de ontbin
ding van den Landdag.
Hier is een terrein waar de Hongaarsche
minister niets behoeft te doeD, het behoort
eigenaardiger meer aan den Oosten rij kschen
premier Van Gautsch te worden overge
laten. Genoeg echter, otn te doen zien
dat de Keizer van Oostenrijk, ook al om
helzen hem in de toekomst alle Hongaren,
er nog niet aan behoeft te denkeu op zijn
lauweren te gaan rusten.
Wij spraken daar van groote staatslieden-
Van Bulow is groot. Fejervary is groo
ter. Witte schijnt ons echter nog grooter
toe, de grootste dezer drie.
Het is nu nog de tijd niet een volle
dige, onpartijdige beschouwing van dezen
Russisclxen staatsman te leveren, dank zij
den laster waaraan hij van de zijde zelfs
dergenen die hij uit de ellende redde,
blootstaat. Maar hij moet voor nog wel
heeter vuren komen te staan, dan zijne
Duitsohe en Oostenrijksehe collega's. Als
gevolmachtigde eener geslagen mogend
heid wist hij een eervollen vrede te ver
krijgen en daarna de groote bezwaren
den jongen volkomen besloten was.
De professor zag geen anderen weg, dan
zich te vervoegen bij den magistraat. Deze
liet allereerst den jongen ontbieden. En
Mozes deed voor den rechter een heerlijke
belijdenis van zijn geloof. De antwoorden
op aan hem gerichte vragen schenen eer
te komen uit den mond van een ervaren
Christen, dan uit dien van een knaap. Nu
werden ook de ouders geroepen en weder
sprak de Joden-jongen zich openlijk en
beslist uit. Vreeselijk waren nu de bedrei
gingen van zi,jn vader, wien van woede en
ïxaat het schuim op de lippen stond. En de
Joden, die in grooten getale waren toege-
loopen, met den rabbijn aan 't hoofd, deden
daarna het hunne om den knaap tot terug
keer te bewegen. Maar noch beloften, noch
bedreigingen mochten baten. Ten slotte
maakten de Joden zulk een tumult, dat de
zaal moest worden ontruimd.
Intusschen begreep de, magistraat, dat
het zeer verkeerd zou zijn, den jongen weer
naar het oxxderlijke huis te zenden.
En gelukkig, dat het Thiiringsche recht
vrijheid gaf, in gevallen als deze, kinderen
aan de ouderlijke macht te onttrekken. Zoo
was dan de uitspraak, dat de professor,
indien hij wilde, den jongen tot zich kon
nemen. En alzoo geschiedde het, dat onze
knaap de huisgenoot werd van zijn god-
vruchtigen leermeester. Maar, meer dan
dat, hij werd als pleegkind opgenomen, en
als een zoon des huizes opgevoed.
Daar Mozes een vlugge jongen was met
zeer goeden aanleg, liet de pi-ofessor hem
studeeren, en wel in de theologie. En zoo
werd Mozes late? de voorganger van een
Will■IIIMMIB1IIIIII UIIMMB I|Q
te overwinnen om in het land der reactie
aan de nieuwe denkbeelden vasten vorm
te vex-schaffen. Met vaste hand, tegen re
actie en revolutie, tegen autocratie en
anarchie in, heeft hij de roerpen van 't
staatsbestuur vastgehouden, machtige tegen
standers voor zijn plannen weten te win
nen, het volk gedeeltelijk tot rust doen
keeren wegens de instelling van een ver
kiezingsstelsel, dal tegelijk de reactie met
zich verzoenen moest. En dan terwijl
dagelijks de sluipmoord door de hand
van Grootvox-stenpartij, Legerpartij, of
Revolutiepartijen hem bedreigt, wordt
hij geplaagd door tegenzin en tegenwer
king, hetzij van een zwakken, weifelenden
Czaar, hetzij van Trepofs en andere col
lega's die hem in 't kabinet bestoken, of
achter den rug onmogelijk maken. Door
geen vriendschap of vertrouwen van wien
ook gesteund; door vijandschap of mistrou
wen van vorst en volk bemoeilijkt
verkeerd begx-epenmiskendzoo zien
wij den Graaf zijn plannen volvoeren,
voetje voor voetje voor vorst en volk den
grond voor hxxn gemeenschappelijke actie
veroverend.
Indien deze man slaagt, zal de wereld
hem den roem van den grootsten staats
man van zijn tijd, dunkt ons, nageven.
Voor nog een ander staatsman, doch die
allicht niet kwam aan de eerste drie, mag
men respect hebben. Hij heeft wel niet
zoo groote overwinningen bevochten, maar
hij is in (egenspoed groot gebleven, en
heeft bij alle rampen die zijn land troffen,
bij alle achteruitzetting door zijn vorst, die
de tegenspoeden zijns lands aan hem weet
en hem deswege herhaaldelijk afzette of
beroofde van de teeltenen zijner grootwaax--
digheid, toch den moed er in gehouden.
Het is de Chineesche minister Lihoengts-
jang. Te zijner eere heeft de dankbare
bui-gerij van Sjanghai een standbeeld op
gericht. Het beeld, van brons, is gegoten
op kosten van de firma Krupp bij wie
de ondex-koning zijn kanonnen kocht. De
vertegenwoordiger van het Duitsche han
delshuis te Sjanghai hield een toespraak
bij de onthxxlling van het monument. Dit
staat in den herinneringstempel die ver
leden jaar op 's Keizers last te Sjanghai
werd gebouwd. Het opschrift, in het
voetstuk gebeiteld, zegt dat een meteor
eerst in het licht glanst maar spoedig
groote gemeente en gebruikte de Heere
God zijn groote gaven tot geestelijken
zegen van velen. Met gloed van overtuiging
verkondigde hij het heerlijk Evangelie der
verlossing door Christus' bloed. Helaas,
zijn oude vader bleef afkeerig van het
Clxristendom. Daax-entegen genoot hij de
groote vreugde, dat een jongere broeder,
dien hij had weten te bereiken, belang
begon te stellen in de eeuwige dingen. De
Heere werkte ook in diens hart Hij begon
ernstig de waarheid te zoeken, en kwam
eindelijk, bij een vergelijking van de pro
fetieën met het Nieuwe Testament, tot
de overtuiging, dat de Heere Jezus de
aan de vadei'en Beloofde moest zijn. Zoo
werd ook zijn hart geopend en diende
hij den Heiland, wien te verkondigen zijn
lust en zijn leven werd. Hij studeerde in de
rechten en werd later rechter in Pruisen
en nooit schaamde hij zich het Evangelie
van Christus.
En nu eindigt de geschiedenis.
Alleen weten we nog, dat Mozes en zijn
broeder met Christen-meisjes huwden, en
dat uit hen een groot geslacht voortkwam,
waaruit velen als evangeliedienaren ten
rijken zegen zijn geweest op verschillende
plaatsen in Duitscliland.
Uit de papieren, in de nalatenschap van
onzen Joden-jongen gevonden, werd boven
staande geschiedenis opgeschreven en voor
de Christelijke pers afgestaan.
Laten wij er uit leeren, dat de evangelie-
arbeid onder de Joden, al bereikt die zelfs
maar kinderen, rijk gezegend kan worden
L. K. TimotheUs