NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 158. 1906.
Vrijdag 6 April
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
Baitenlandseli Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Ween steunpunt.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Goesche Watersnood-Comité.
Vorige opgaaf' f7654,685
Nagekomen gift collectè - 1,
N. N., Rolduc - 2,50
F., A'dam - 2,50
A., Hilversum - 12,50
J. C., Gladbaeh - ,75
V., Turnhout fr. 100 - 48,
v. A., A'dam - 10,—
v. d. P. v. d. V.. Eindhoven - 5,
D., Roosendaal - 1,50
E., Geldrop - 10,
W. K. d. T., A'dam - 25,—
Armbestuur 's-Heer Abtskerke - 75,
N. N. - 40,—
L. R., Groningen - 5,—
Normaalschool, Goes - 11,30
NLeiderdorp - 2,
Inschrijving „De Zeeuw'' - 2,
Inschrijving „Nieuwe Zeeuw-
sche Courant" - 38,66
Totaal f7947,395
a. h. Prov. Com. afgedragen - 7000,
Nog in kas f 947,395
JOS. WITKAM,
penningmeester.
Kant en Laplace hebben indertijd een
theorie uitgedacht van het ontstaan der
wereld, welke rechtstreeks indruischt tegen
het Scheppingsverhaal der Schrift.
Er kou eerst geweest zijn een reusach
tige massa nevel of gas (men vergat er
bij te vertellen waar die vandaan kwam)
welke met duizelingwekkende snelheid
ronddraaiende, door het ijdel rende. In
de ijzige ruimte van het heelal koelde die
gloeiende gasmassa af, terwijl zij zich in
het midden verdichtte tot een vasten kern,
welke (nog altoos in woeste vaart draai
ende) gedeelten van de meer luchtige
gasmassa aan den omtrek in de richting
der raaklijn wegslingerde.
Deze weggeslingerde gasmassaas gedroe
gen zich evenzoo als de moeder-massa.
Tenminste sommige ervan. Zij vormden
op haar beurt een vasten kern en slin
gerden weer gedeelten van den omtrek
in de ruimte. De eerste kern werd de zon-,
de afgeslingerde massaas de planetenen
wat de planeten nu weer wegslingerden
noemen zij manen of planeten in de tweede
graad.
Deze zoogenaamde neveltheorie, buiten
kijf getuigend van het vernuft harer ontwer
pers, werd door de ongeloovige wetenschap
met eerbied ontvangen. Mochten de grootste
denkers zich steeds bewust zijn, dat zij
slechts een hypothese was, de goden
welke lager woonden op den wetenschap-
pelijken Olympus, namen haar als waarheid
aan, en zij, die aan den voet van gezeg
den Olympus hun tenten opgeslagen had
den, inzonderheid de leeraren onze hoogere
burgerscholen zwoeren er bij en deden er
hunne leerlingen bij zweren. Wie wei
gerde deze theorie als waarheid te om
helzen, wie zich hield aan het aloud Bijbel
verhaal, kon niet denken, behoorde der
halve tot het niet denkend deel
Maar dit nietdenkend deel der natie
bekommerde zich daar weinig om. Het
wist en het weet, hoe halve wetenschap
van God afvoert en volledige wetenschap
tot Hem doet naderen. Het wist, hoe
zulke theorieën niet dan dagvlinders zijn.
Zuchtte niet De Genestet
W at ons de wij zen als waarheid ver
konden
„Straks komt een wijzer, die 't wèg
redeneert
Zoo ook thans.
In Johannesburg heeft Prof. Darwin, de
zoon van den grooten Darwin, op grond
van latere gegevens bewezen, dat de nevel
theorie niet waar k&ri zijn.
De tijd voor de neveltheorie is thans aan
gebroken om wèg-geredeneerd te worden.
Straks maakt de ongeloovige wetenschap
zich op om bij het duistere schijnsel der
menschelijke Rede naar een nieuwe theorie
moeken.
En dan heeft zij weer de waarheid
zoo ongeveer een vijftig k honderd jaren
lang.
Dan komt er weer een wijzer, die haar
wegredeneert
Arme ongeloovige wetenschap, die tel
kens hare waarheid ziet vernevelen
Zoo vindt de denker, die niet met een of
twee menschenleeftijden rekent doch wiens
horizon de eeuwen omvat, in het vlottend
drijfzand der ongeloovige wetenschap geen
steunpunt voor het hol van zijnen voet.
Ook hier is het bankroet dier wetenschap
akelig duidelijk.
Menschen wier eenige bezigheid is zaken
doen en geld verdienen; wier kleine ziel
geheel gevuld wordt door de genoegens van
schouwburg, concert of sociëteiten de
„bewuste" arbeiders, welke met gesloten
oogen op den stroom der „beweging" zich
laten afdrijven; al deze menschen be
kommeren zich daar niet om.
Wat niet binnen hun alledaagschen ge
zichtkring valt, bestaat voor hen niet.
Maar ook onder de ongeloovigen zijn er,
wien Ajtod de eeuw in het hart heeft gelegd
wier geest geen looden schoenen, maar
vleugelen draagt en door die vleugelen
gedragen wordt.
Deze slaan de beunhazerij der ongeloo
vige wetenschap gade met snerpende pijn.
Ieder weet hoe De Genestets fijnbewerkte
geest klaagde, dat er straks toch weer een
wijzere zou komen.
Bij de niet Al te plomp aangelegden is de
moedeloosheid grooter dan men vermoedt.
Anderen trachten zich in arren moede
diets te maken, dat niet het bezit der waar
heid, doch het zoeken naar waarheid den
mensch gelukkig maakt.
Al te vergeefs 1
Gewone nuchterheid vertelt ons reeds,
dat niemand zoekt om het zoeken, maar wel
om een begeerlijke zaak, bet voorwerp en
doel van het zoeken te vinden.
Hun hart noch hun verstand geniet rust,
zoolang zij de waarheid van Gods Woord,
welke de eeuwen belacht en de eeuwigheid
verduurt, verwerpen.
Vandaar dat zij hun zielepijn trachten te
verdooven door de narcose der soek-theorie.
Maar niet altoos gelukt hun dit.
Een enkelen keer wordt de pijn te fel.
Dan schreeuwen zij het uit zooals
laatstelijk Frans Netscher hoe bitter
arm zij zijn; hoe hun smart schrijnthoe
zij alles zouden willen geven voor een
vast, een welverzekerd geloof!
Het geloof van den Ziener, den ko
ninklijken Christendichier Da Costa, het
welk hem bezielde tot majestueuze psalmen.
Van den negatieven twijfel kan geen
menschenhart leven.
Daarom werpeu zij zich hongerend op
stelsels van één dag.
Zij wegen geld uit voor wat geen brood
is en arbeid voor wat niet verzadigen kan
doof, stokdoof als zij zijn voor de stem
der Wisheid, die roept op de straten
Van de ongeloovige wetenschap-priesters
en slachtoffers tegelijk
5 April 1906.
Naar „men zegt" zal de gewone dienst
van den stoomtram Walcheren, lijn Vlis-
singen Middelburg Domburg met de
aanstaande Paaschdagen een aanvang ne
men.
De olïicieële opening zou volgens loo-
pende geruchten op Goede Vrijdag plaats
hebben.
De directie wenscht dat het publiek de
ofïicieële aankondiging afwachten zal en
die is nog niet verschenen.
Herhaaldelijk verschijnt het om netheid
en elegance geroemde materieel op de baan,
hetwelk een goed verzorgden aanblik biedt,
ten einde proefritten te maken, en weg en
werken zoowel als materiaal te onder
werpen aan het oordeel van den Raad van
Toezicht.
De heer A. Roodhuyzen sprak in een
Rotterdamsche propagandaclnb. Tot on
derwerp had hij gekozen„Onze over
winning in Juni 1905". Het „gevaarlijk"
Kuyperregime heeft plaats gemaakt voor
een „vrij krachtig" en „verzoeningsgezind"
kabinet, wat er van te wachten is
Vooreerst, zegt dhr. Roodhuyzen, geen
protectie, wel vrijhandel, dan „sociale her
vormingen", herziening directe belastin
gen en wel invoering van progressie voor
de grootere inkomens, alzoo belasting
naar draagkracht. Eveneens wijziging
successiebelasting, „billijke regeling van
het kiesrecht", eilieve, wat wil men nog
meer. Dat is me eerst een ministerie,
naar de meening van den spreker.
Een der aanwezigen wierp echter roet
in het eten. Het was de heer Valk, re
dacteur van de Bode. Bitter, zoo beweex-de
deze, bitter stelt de regeering de onder
wijzers teleur. Zij hebben zoo hun best
gedaan, om Kuyper te doen valleu, om
de bezongen victorie te behalen en wat
krijgen ze voor loon Ze worden gepaaid
met de in uitzicht gestelde „herziening
van het vakonderwijs".
Niets hoegenaamd voor verbetering van
het lot der openbare onderwijzers.
Nog altijd moeten zij tegenover de school
hoofden ,,eene ondergeschikte positie"
innemen. Dan deed Kuyper anders voor
de christelijke onderwijzers.
Als die manier van doen zoo blijft, en
er aóó weinig gedaan wordt voor de klasse
onderwijzers, dan loopt dit uit, zegt dhr.
Valk, op een campagne tegen de regeering.
Het werd hoog tijd om dat hollend
paardje wat in te houden. Het was te
hard van stal geloopen, meeade dhr. Rood
huyzen.
En dan die dreigementen. Die komen
heelemaal niet te pas. Het is pas het eerste
regeeriDgsjaar. Men mag toch aannemen,
gaat dhr. Roodhuyzen voort, dat de open
bare onderwijzers niet uit persoonlijk voor
deel bun propaganda hebben gedreven.
Het was toch zeker uit beginsel.
En daarenboven dat uit der hoogte
spreken over schoolhoofden Alsof
de republikeinsche school de eenige beste
is. Spreker kan er ook van meepraten
als man van het vak. En dan durft hij
wel uitspreken, dat sommige aanhangers
van dit soort scholen door hun optreden
meer schade hebben gedaan aan het open
baar onderwijs dan zulks aan kerkelijken
ware mogelijk geweest. Wellicht zijn ze
zelf daardoor oorzaak geworden, dat tot
heden aan „billijke eischen" nog niet is
voldaan.
De vrijzinnige pers gaat deels voort met
zich te ergeren aan het stukje van ds. Laman
in Zeeuwsch Kerkblad, terwijl er een ander
deel den draak mee steekt.
Het Handelsblad onder anderen schrijft
De watersnood is, zegt ds. Laman, blijkelijk
een straf wegens den goddeloozen uitslag der
Juni-verkiezingen. Wel, nu trekke de politieke
ziener deze schrandere algemeene stelling
eens in corcreto door. Dat wil zeggen
district voor district in Zeeland.
Het district Middelburg, (waarin Vlissingen
onderliep en de Domburgsche duinen deerlijk
werden gehavend) is dan gestraft omdat het
den antirevolutionnair Lucasse herkoos.
Het district Hontenisse, waarin groote polders
werden overstroomd, is gestraft omdat het....
den katholiek Fruijtier herkoos.
Het district Goes, dat behalve vele andere
overstroomde polders o. a. ook de Engelsche
polders, èn het heele eiland Tholen omval, is
gestraft omdat het ...den heerLo hnr an herkoos.
Het district Oostburg daarentegen bleef, naar
verhouding van de vorige, vrijwel gespaard,
hoewel het den liberaal Hennequin herkoos.
Maar de treffendste ^bestiering" kon de
heer Laman waarnemen in zijn allernaaste
omgeving. Want het district Zierikzee werd
het moet immers duidelijk zijn volgens
Ds. Laman beloond door verschooriing
van overstroomingen, omdat het (niet waar,
Ds. Laman den anti-revolutionair Pompe uit
wierp en den liberaal Patijn verkoos.
Zoo schrijft men geschiedenis, als men politieke
munt wil slaan uit rampen en als men orakeltje
wil spelen.
Nu kunnen wij 't best hebben dat een
liberaal, een moderne dominé, een reform-
Jood, een sociaal democraat, of wie ook
die niet aan God gelooft zooals Hij zich
in Jezus Christus Zijnen Eeniggeboren
Zoon heeft geopenbaard, zich aan medi
taties als van ds. Laman ergert.
Eerst wanneer zij komen tot de kennisse
uit Gods Woord van God en van Jezus
Christus, Wien te kennen het eeuwige
leven is, zullen zij deze dingen verstaan
en met al Gods volk, tot wie alleen ds.
Laman zich gericht heeft, biddend om meer
schuldbesef en beschaamdheid des aange-
zichts, het verband tusschen nationale zon
den en nationale rampen erkennen.
Maar deze critici konden toch wel weten
uit de geschiedenis der volken dat een
natie een organisch geheel is, dat bij de
beproevingen Gods niet is te splitsendat
als één lid lijdt, alle leden lijden, en dat
ook zelfs de zonde der koningen, een als
zelfs vorst en volk met elkander zijn, aan
het volk, en de zonde der ouders aan de
kinderen bezocht wordt.
Om Davids zonde stierf Bathseba's zoon;
om Jerobeanr's zonde stierf zijn troonop
volger om Salomo's zonde verloor Reha-
beam de tien stammenom Israëls zonde
in de woestijn, stierven daar een deel
hunner kinderen.
En wat lret verband tusschen vorst en
volk aangaat, wij zien een deel van David's
onderdanen aan de pest sterven, uit straf
vóór 's Konings ijdellreid. Wat natuurlijk
niet uitsluit dat ook het volk met deu vorst
van den levenden God was afgeweken.
Neen, ds. Laman heeft zich niet op den
rechterstoel gezet. Hij heeft op grond van
de geschiedenis en't geopenbaarde Woord
ons allen, en de Christenen in de eerste
plaats, gewaarschuwd om terug te keeren
tot den Heere. En nu zijn niet deze of
die eilanders, deze of die kiezers, deze of
die huisvaders, dit deel of dat deel van
ons vaderland grooter zondaars dan de
andereri, het tegendeel is zelfs mogelijk.
Maar het gansche Nederlandsche volk
staat schuldig voor den Heere. Wij heb
ben gezondigd en onze vaderen behoorde
de grondtoon te wezen van het schuldbe
lijdend gebed waarmee het zijn God
wenscht te ontmoeten. Doet het dit niet,
ontwaakt het niet uit zijn dommel, spot
het nog met welgemeende waarschuwin
gen, dan is 't geslagen en heeft geen pijn
gevoeld, en loopt 't groot gevaar voor
erger want onze God is barmhartig maar
ook rechtvaardig
Zoo, en niet anders, hebben duizenden
in den lande het woord van ds. Laman
opgevat, en hem in hun hart gelijk gegeven.
De moderne Staat.
Zondagmorgen 5 Nov. 1905 hield de
Bond van Vrijzinnige Propaganda- Vereeni-
gingen eene algemeene vergadering te Rot
terdam, waarin als spreker optrad het
Tweede Kamerlid K. Reijne.
Volgens het verslag van de vergadering
in de N. Rott. Ct. van 7 Nov. (Eerste blad
B), zou de heer Reijne o. m. het volgende
hebben gezegd„Te strijden heeft de
liberale partij ook tegen het gevaar van
den kant der rechterzijde dreigend, dat
er op uit is, onze volkseenheid af te brok
kelen Men zie slechts het groot aantal
vereerrigingen van allerlei slag, dat op
christelijken grondslag wordt opgericht.
Dit gevaar dient bezworen, want anders
wordt de zoo noodige samenwerking van
allen ten bate van land en volk op den
duur ernstig bedreigd".
Altijd weêr dezelfde revolutionaire volks
eenheid, die zich door de verscheidenheid
bedreigd ziet.
In den revolutionairen Staat zijn de
bijzonderheden een gevaar.
Het rnoet alles naar eenzelfde staats
model worden gefatsoeneerd.
De revolutionaire Staat kan dan ook geen
vrijheid geven.
De heer Reijne sprak zelfs van een bezwe
ren van het gevaar, dat de volkseenheid
bedreigt.
Eerst maakt de vrijzinnige Staat allerlei
openbare instelling met uitsluiting van den
christelijken factor, en heet die nationaal of
vaderlandsch, hoe weinig ook het volk er
van gediend zij.
En als dan het volk zelf doet datgene
waartoe de moderne Staat, door ongeloof
bezield, telkens onmachtig blijkt, en in
richtingen in het leven roept, waaraan het
behoefte heeft, en zooals het die wenscht,
dan heeten dezen een gevaar voor de
volkseenheid.
Onderdrukking van het volk door den
Staat is telkens het resultaat der vrijzinnige
wijsheid.
Vrijmaking van het volk uit de banden
van het staatsalvermogen is der anti-revo
lutionairen ernstige roeping.
(Rotterdammer). D. P. D. FABIUS.
Niet alleen het vraagstuk van ouderdoms-
verzekering, maar ook dat der werkloosheid
wordt meer en meer een der onderwerpen
waarmee de sociale politiek zich gaat be
moeien.
In ons land hoort men er nog zeer weinig
van, geen courant wijdt er nog artikelen
aan, geen redenaars in of buiten de Kamer
speechen er nog over.
Ouderdoms-pensioenen, dat weet men
algemeen wel, is door het Kabinet-Kuyper
meer dan ooit te voren aan de orde gesteld
en het gaat van de politieke agenda nooit
meer" af.
Maar werkloosheid. Men erkent het wel,
het is een kanker in het sociale leven van
den werkman. Eerst heeft men getracht
door philantropische hulp, vooral in den
winter, het kwaad te temperen. Men bracht
geld bijeen, liet onnoodig werk doen, of
trachtte het voorgenomen werk te ver
vroegen. Maar de hulp op zoodanige wijze
geboden, kon slechts een kleine groep om
vatten en voldeed over 't algemeen aan de
verwachting niet.
In sommige gemeenten in Frankrijk en
België heeft men nu de proef genomen met
gemeentelijke verzekering.
In Duitschland, waar men liefst alles
wettelijk regelt, dringt men sterk aan op
rijksverzekering tegen werkeloosheid.
In Engeland heeft men dezen winter,
omdat de nood daar buitengewoon drong,
district-comité's gevormd.
Alles duidt aan dat men zoekende is naar
een middel tegen deze maatschappelijke
kwaal.
Daarop een oogenblik onze aandacht te
vestigen dacht ons nuttig. Niet zoo spoedig
zal eene oplossing van dit vraagstuk te
wachten zijn of we zullen er de attentie
onzer lezers nog wel eens voor kunnen
vragen.
Naar mijn meening moeten gods
dienst en politiek niet worden ver
mengd, wanneer men onder goda-
dienst verstaat kerkelijk leven, cultus
en al wat daarmede in verband staat.
Het verband tusschen politiek en
godsdienst ligt m.i. hie. in, dat iemand,
die God wil d'enen, zulks doet in alle
zaken, dus óók in zaken van Staat.
En wat men ook moge zeggen, de
vrijheid kan daardoor nimmer worden
bedreigd. Er is geen grondslag voor
de politiek, welke meer de beteekenis
der persoonlijkheid doet uitkomen en
die persoonlijkheid hooger eerbiedigt
dan in de christelijke religie.
TALMA.
Rusland.
Er dniken weer allerlei geruchten op
omtrent den gezondheidstoestand van graaf
Witte. Een bewijs dat zijn collega's weer
knapjes bezig zijn hem den voet dwars
te zetten.
Men zegt dan ook dat hij hard heeft
moeten vechten tegen Trepof en Doernowo
om zyn amnestie-ontwerp in veilige haven
te krijgen. De reactionaire partij kreeg
de overhand en vandaar de geruchten, dat
