NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 156. 1906.
Woensdag 4 April
20e Jaargang
CHRISTELIJK-
verwarrim;
HISTORISGH
Baitenlandsch Qverzieht.
Gemengde Berichten.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
UITGAVE DER FIRMA
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
EN VAN
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Watersnood.
Ontvangen van J. de Kroo, penning
meester der Jongelingsvereeniging van
Veere f2, die met dank aan den heer
Witkam zijn overgemaakt. Red.
Onze maatschappelijke toestanden be
rusten op con traets-vrijheid.
Waarom dat zoo is en in onze heden-
daagsche toestanden niet anders kan, be
spreken wij nu niet.
Intusschen erkennen ook wij, dat die
onmisbare vrijheid in sommige gevallen
dient te worden beperkt. Reeds ons tegen
woordig privaat recht laat dittoe, doch
gaat niet ver genoeg. Nieuwe toestanden
zijn ontstaan, die meer regeling en be
perking vereischen.
Zulke beperkingen, ook voor zoover zij
op het privaat recht betrekking hebben,
kunnen slechts bij de wet worden aan
gebracht. Zij alleen stelt den voor allen
geldigen regel, na het voor en tegen wel
te hebben overwogen.
Thans evenwel gaat men een anderen
weg op.
Het is niet meer voldoende, dat contracts
vrijheid beperkt worde bij de wet. De
wet, zegt men, kan niet alles voorzien.
Derhalve moet de rechterdezaakregelen.
De rechter, ook de eerste de beste
kantonrechter, pas misschien van de Aca
demie gekomen, wordt tegenwoordig
als de deus ex machina bij alles te hulp
geroepen.
Alsof die man alwetend en boven alle
invloeden verheven is, wordt telkens als
de wetgever zelf geen regel durft te stellen,
diens tusschenkomst ingeroepen.
Sterk komt dit uit bij de behandeling van
het aanhangig arbeidscontract, waarbij den
rechter de meest absolute bevoegdheid
wordt toegekend om wijzigingen te brengen
in zekere wettig aangeganeovereenkomsten.
Twee personen, beiden meerderjarig,
goed van verstand, onafhankelijk van ver
mogen zelfs, komen overeen om iets te
verrichten, en bepalen eene straf ingeval
aan de verplichting niet voldaan wordt.
Als nu de eene partij haar verplichting
niet nakomt, en de andere partij eischt de
boete, mag de rechter zeggen Die boete
lijkt mij te hoog.
Dat wordt door goede rechtsgeleerden
en door vrijzinnige menschen verdedigd.
Ja, zelfs door een blad als de Nieuwe
Courant, die steeds de individueele vrij
heid zegt te verdedigen.
Zij haalt, om de noodzakelijkheid van
die volslagen willekeur te verdedigen, dit
treffend voorbeeld aan, dat een zangeres,
die f 2000 honorarium ontvangt, zich ver
bonden heeft zich niet bij een ander te
engageeren, op straffe van f 20000.
Daargelaten nu, dat zulke op zich zelf
staande gevallen, waarin het jammer is
dat men niet van den regel mag afwijken,
volstrekt niet de onjuistheid van den regel
bewijzen, wat is er nu ijselijks in die
overeenkomst
De zangeres was, al ware er geen f 20000
bedongen, toch verplicht haar woord te
houden. Een man een man, een woord een
woord, geldt toch ook voor vrouwen!
Het knoeien met beginselen, het min
achten der individueele vrijheid gaat inder
daad ver.
Iets anders is het, dat bij de uitvoering
eener overeenkomst zich soms omstandig
heden voordoen die partijen blijkbaar niet
hebben voorzien.
Voor zulke gevallen zou de weigever
kunnen bepalen, dat partijen steeds het
recht moeten hebben zich te beroepen op de
de billijkheid, hetgeen dan als een stil
zwijgende voorwaarde van zulke overeen
komsten kan worden beschouwd. Werd
dat bepaald, dan zou, bij verschil over de
vraag of zulke omstandigheden aanwezig
zijn, de rechter kunnen beslissen.
Wanneer de naleving eener overeen
komst eenvoudig van den wil der partij
afhangt, kunnen wij ons moeilijk omstan
digheden voorstellen, waarin de rechter
de schadeloosstelling zou mogen vermin
deren. Daarom voelen wij voor die zangeres
weinig. Toch is een dergelijk geval denk
baar. Stel b.v. dat de zangeres zich had
verbonden aan een anderen impressario,
doch, nog vóór in dienst te treden, stierf.
Zouden dan haar erfgenamen geen grond
hebben te zeggen de boete was wel ver
beurd en terecht verbeurdmaar de
onregelmatige handeling heeft feitelijk
geen nadeel veroorzaaktonthef ons daar
om geheel of gedeeltelijk van de boete.
Ook kunnen zich gevallen voordoen,
waarin een der contractanten niet genoeg
zaam gerekend heeft met buitengewone,
haast niet te voorziene omstandigheden,
die hem, ondanks zijn goeden wil, belet
hebben de overeenkomst na te leven. Ook
dan ware wellicht eenige verzachting der
bedongen boete toelaatbaar.
Naar ons tegenwoordig recht kan dat
niet, doch wij zouden er iets voor voelen,
dat recht op dit punt wat leniger te maken.
Doch wat tal van moderne rechtsgeleer
den en wereldhervormers thans invoeren
is iets geheel anders. Zij laten de menschen
vrijelijk contraeteeren, maar onder voor
behoud dat, als het op de naleving aan
komt, een man die den titel van rechter
draagt, maar die in dezen niet ter beslech
ting van een rec/itsstrijd optreedt, en die
geheel buiten de prakiijk des levens slaat,
althans staan kan, naar volkomen willekeur
bepalen mag, hoe groot de schadeloosstel
ling moet zijn. Door het strafbeding had
men de schadeloosstelling vooraf willen
vaststellen, opdat men den rechter er kon
buiten houden en de partijen van 't begin
af zouden weten waaraan zich te houden.
Maar dat strafbeding valt eenvoudig weg.
Is evengoed, alsof men het maken van
strafbedingen had verboden.
Laat men dat dan liever in de wet
schrijven. Dan weet men ten minste waar
men aan toe is, wat recht is.
Maar durft of wilt men dat niet, laat men
ons dan niet, in plaats van onder de wet,
stellen onder een aan niets dan aan eigen
inzicht gebonden persoon, aan wien men,
welstaanshalve, den naam van rechter geeft,
ofschoon hij in dit geval geen rechterlijke
functie vervult. Nederlander.
3 April 1906.
Sommige vrijzinnigen zijn terecht ont
stemd over de onbillijke en onjuiste agi
tatie van socialistische zijde tegen het
ontwerp Arbeidscontract.
Maar de socialisten hebben op gelijke
misleidende wijze geageerd tegen andere
ontwerpen van het vorig Kabinet, en daar
aan hebben de vrijzinnigen deels door
stilzwijgen en toezien, deels door opper
vlakkige gelijkgeving en rechtstreeksch
verzet meegedaan.
Vooral in volksvergaderingen hebben
Kamerleden type-Roodhuijzen zich aan
kwade, onjuiste bestrijding van op zich zelf
goede wetsontwerpen schuldig gemaakt.
De speetwet werd als een daad van
sociale reactie voorgesteldhoewel ook
thans minister Veegens haar noodzake
lijkheid erkent en niemand tegen hare
handhaving protesteert. De snelvuurka
nonnen werden als een symbool van cle-
ricaale militairisme het land rondgedragen
hoewel zij vrucht waren van voordracht
en maatregel van een vrijzinnigen minis
ter en geen enkele minister van oorlog aan
dien maatregel* had kunnen ontkomen.
De ouderdomsverzekering op 65jarigen
leeftijd werd als niets beteekenend voor
gesteld, het moest er een op 60j arigen
leeftijd zijn, terwijl men er nu genoegen
mee neemt dat dit te veel geld zou kos
ten. Wat heeft nu een dooie aan pensioen
werd door de Roodhuijzens smalend uit
geroepen, terwijl niemand der vrijzinnigen
hen er op attent maakte dat het ontwerp
ook de invaliditeits-verzekering gaf, waar
door men kans had op veel vroegeren leef
tijd te worden gepensioneerd. De Lager-
onderwijswetten werden als partijwetten
van het minste allooi gekarakteriseerd en j
zie een vrijzinnig kabinet bestendigt
ze. Terwijl de drankwet door ellenlange
discussies in en een kort afdoend woord
van minachting buiten de Kamer aan den
lachlust werd prijsgegeven, niettegen
staande ook vrijzinnige juristen haar pre
zen en op dit oogenblik althans, wat
de breedte der beraadslagingen aangaat,
het ontwerp Arbeidscontract in zwakheid
van constructie voor de Drankwet niet
behoeft onder te doen. Tenminste wan
neer de conclusie juist ware. Deze feiten
mochten wij zeker nog wel eens in her
innering brengen, ofschoon wij in de ver
oordeeling van onbillijke afkamming van
wetsontwerpen en maatregelen ook van
dit kabinet aan socialistischen kant, met
de vrijzinnige klagers van dezen tijd vol
komen accoord gaan.
De Volksbode van 23 Maart betreurt de
opneming van het antipapistische artikel
van haar medewerker ds. Six D. te Oud
A. welk artikel 't ongenoegen der pers
van alle richtingen heeft opgewekt. Dit
ongenoegen wordt door haar gedeeld. Zij
biedt zelfs haar redactioneele veront
schuldiging aan over de ongewijzigde óp-
neming van 't bewuste artikel.
Wijl wij van 't protest nota namen,
maken wij ook gaarne melding van de
aangeboden verontschuldiging.
Onze lezers herinneren zich het bericht
ook in ons blad vermeld dat het te Rid
derkerk jongst gekozen gemeenteraadslid
Dubbelman, als werkman op de Electro-
lechnische fabriek wegens de aanneming
zijner benoeming is ontslagen, en ook dal
wij öeze daad van de patroons Pot en Smit
niet onvoorwaardelijk durven afkeuren.
Uit mededeelingen van ds. Hagen in
De Rotterdammer schijnt echter te blijken
dat in 't toestaan ran verzuim genoemde
directeuren niet schikkelijk en niét geheel
onpartijdig zijn, en niet vrij van begin-
selhaat.
Ds. H. toch schrijft
Het is nog geen vier jaar geleden, dat enkele
arbeiders van die fabriek een paar uur verlof
vroegen om de eerste steenlegging van de
Geref. kerk alhier bij te wonen, hetwelk hun
beslist geweigerd werd.
Die eerste steenlegging was een zeer fees
telijke en gewichtige gebeurtenis voor de Geref.
gemeente, die twaalf jaar lang zich had moeten
behelpen met een oude schuur. Geen wonder
dat die leden der gemeente, waaronder enkelen
die al hun vrijen tijd hadden opgeofferd voor
die kerk, er begeerig naar waren om die steen
legging bij te wonen. Maar het verlof werd
hun pertinent geweigerd.
Dit is één voorbeeld uit de vele.
En dat zulk weigeren van verlof voortkomt
uit beginselhaat, blijkt duidelijk hieruit, dat voor
het bijwonen van allerlei wereldsche vermake
lijkheden (kermis, enz.) nooit v.eriol' wordt
geweigerd.
Die beginselhaat komt ook duidelijk uit bij
het aannemen van arbeiders. Door den heer Pot
wordt aan hen dan meestal gevraagd of zij op
Zondag ook willen werken, als het noodig is.
En indien zulks ontkennend beantwoordt wordt,
wordt de persoon in den regel niet aangenomen.
Zelfs wordt tegenwoordig als een jongen zich
komt aanmelden om werk., af en toe gevraagd
of hij ook een Christelijke school bezocht heeft.
Is dit zoo, dan is er meestal geen werk. Laatst
werd aan een jongen, die zeide geen Christelijke
school bezocht te hebben, geantwoord't kon
toch wel, want je hebt wel zoo'n dolleerend
gezicht (zelfs door beschaafde liberale patroons
wordt dit woord liefst als dolleerend uitge
sproken).
Die beginselhaat komt ook telkens duidelijk
uit in gesprekken met de arbeiders. Als een
arbqider, die in de politiek meeleeft en meewerkt,
eenige kwestie krijgt met z'n liberalen patroon,
wordt hem dadelijk gezegd, dat hij maar naar
Ds. Hagen of mijnheer Groenink (onze am
bachtsheer, die zich beslist voorstander toont van
de Christelijke actie) moet gaandat die hem
maar te eten moeten geven.
Dus nog eens geachte redactie, al is het bij
dit ontslag niet beslist uitgesproken dat het uit
beginselhaat geschiedde, bij de inwoners van
Ridderkerk en Slikkerveer (zelfs bij de liberale
j arbeiders) js dit wel degelijk de overtuiging.
Nog eens, wij kiezen in deze moeilijke
quaestie, bij eenzijdige toelichting, geen
partij.
Doch waar blijven deze patroons nu
met de logenstraffing der feiten, de ver
melding waarvan door den beschuldiger
wordt gedekt met zijn naam
Het laatste woord zal toch nog wel niet
gesproken zijn, waar het lot en de toe
komst van een werkmansgezin er aan
hangt
Dat zou verschrikkelijk zijn
Wat al klachten gaan er dezer dagen
weder in tal van huisgezinnen op over het
a in dienst" gaan van menig huisgenoot.
Klachten niet alleen in anti-militaris
tische kringen, die bedoelen we niet, want
die zijn er onder ons niet zooveel, maar
ook in onze eigen kringen. De offers door
het „dienst doen" van zoon of broeder
zijn niet zelden zwaar te dragen en wettigen
menigmaal den opstijgenden klaagtoon.
Maar het offer, nu gelukkig zonder uit
zondering door al onze burgers, zonder
onderscheid te brengen, moet toch die
begrijpelijke klacht temperen.
Wat zoudt gij doen, heeft mr. Lohman
onlangs terecht gevraagd, indien een moor
denaar in uwe woning kwam, om uw
moeder, of broeder of zuster te vermoorden?
Zoudt ge dan kalm toezien en de hulp
der politie niet inroepen
Welnu in Nederland is de legerdienst
niet anders dan uitgebreide politiedienst.
Waar onze vrijheid gevaar loopt, waar
wij met geweld bedreigd worden, daar is
het aangorden der wapenen tot zelfver
dediging niets dan plichtbetrachting. En
evenzeer is „dienstdoen" tot voorbereiding
plichtsbetrachting.
Een christen kan evenmin militairist als
anti-militairist zijn. De oorlog op zich zelf
is hem een gruwel, maar hij acht zich
verplicht zichzelf en de zijnen, ten allen
tijde te kunnen verdedigen tegen onrecht
matige aanvallen.
Ieder verstandig mensch bereidt zich
voor tot de taak die hem wacht, en gaat
geen politie afschaffen omdat er in lang
geen misdaad voorkwam of geen brand-
blusehmindelen verkoopen omdat brand
zoo zeldzaam is.
Een revolutie in zakformaat.
San Marino, het staatje dat met het
bloote oog nauwelijks te ontwaren is, heeft
zich de goed koope weelde veroorloofd van
een soort revolutie. Het bestuur in dit
miniatuur-rijk is sedert onheugelijke tijden
niet veel meer geweest dan een vreed
zame oligarchie. De inwoners betaalden
geen belasting, en wanneer ze ziek werden,
verpleegde de staat hen liefderijk. De
landsbevolking werd beschermd jdoor zes
gendarmes, vier-en-twintig gardes en een
militie, die geen sterflijk oog nog ooit
heeft zien opkomen, maar die desalniette--
min zich verheugt in 't onaangevochten
bezit van vier jichtige kanonnen. Te
midden van dit vreedzame volk verscheen
plotseling, gelijk een vinnige bliksemstraal
de „Titano", een halfmaandelijks dagblad
(o contradictio in terminis) en onmiddellijk
ontdekten de inboorlingen, dat zij zich als
iedere andere staat met 'n beetje zelf
respect behoorden te plukharen.
Dies scheidden zij zich stante pede in
sociaal-democraten en conservatieven, en
gingen elkaar te lijf.
Nu hebben de sociaal-demoeraten het
pleit gewonnen, en zal de grondwet herzien
moeten worden.
En ze krijgen een parlement.
Hebben die weinige Italianen zich wel
afgevraagd, of een heusch parlement, een
genoegzame schadeloosstelling is voor de
onmeetbare ellende, die er vast zit aan het
gewurm aan een grondwet {Telegraaf.)
Rusland.
Tqsschen gezag en vrijheid komt het
nog niet tot den vrede. Onderstaande
berichten bewijzen het.
In een school te Moskau werd 31 Maart
een bom geworpen in het lokaal voor 't
onderwijs in de kunstgeschiedenis. Tal
van kunstvoorwerpen werden vernield.
Dienzelfden dag werd in Bjelostok een
bom geworpen in het hoofdbureau van de
gendarmerie. Resultaatéén gendarme
gedood en twee gewond.
Te Verditsjef in het gouvernement Iviëf
drongen twintig dieven binnen bij een
daar woonachtigen rijken aannemer. Zij
maakten zich meester van 300 roebels in
geld en tal van diamanten on sieraden.
De brutale diefstal geschiedde in den nacht
van 30 op 31 Maart.
Te Lomsja was hjt dien 31en eens de
politie, die een huis binnendrong. In de
woning van een schoenmaker werden door
de politiemannen 51 personen gevangen
genomen, die deel uitmaakten van een
geheime vereeniging en die waren samen
gekomen om een vergadering te houden.
Zij allen werden gevankelijk weggebracht.
Ook te Riga had de politie succes met
een overval. Zij had vernomen, dat een
plan was gesmeed om de kas van de Rus
sisch Oostzeeswagon-fabriek te plunderen,
en wel op een tijdstip, dat ter uitbetaling
van het werkvolk een som van over de
100,000 roebel zou klaarliggen. Eenmaal
van dit snoode aoornemen verwittigd, nam
de politie haar maatregelen en legde zich
in hinderlaag. Eindelijk bemerkte een po
litieagent die op den loer lag, twee ver
dacht optredende lieden, die om de fabriek
zwierven. Een dier twee werd door den
agent gegrepen de ander wist te ontko
men, ofschoon hem nog een aanta' kogels
werd achterna gezonden.
De in hechtenis genomen man bleek
op zijn persoon een revolver met 22 ko
gels te dragen. Hjj bekende, deel uitte
maken van de bende, die den diefstal had
beraamd. Op zijn aanwijzingen werd in
den nacht van 31 Maart op 1 April het
hoofd der bende gepakt.
Mede in Riga is door de politie een
depót van opruiende brochures en strooi-
billetten ontdekt. In verband daarmee
zijn vier personen in hechtenis genomen.
Een dergelijke ontdekking werd gedaan
door de politie te Moskau, waar een ge
heime drukkerij met daaraan verbonden
fotografische inrichting werd aan het licht
gebracht. Behalve boeken en brochures
werden in de woning nog drie bommen
aangetroffen.
In dezelfde stad vond de politie in het
huis van zekeren Kornanof 700 stuks
scherpe patronen, verder kruit en gereed
schappen voor de vervaardiging van
kogels.
Men schrijft ons uit Middelburg:
Een leuke April-grap werd hier eergis
teren, 1 April, uitgevoerd. Men moet weten
.dat de stoomtram W alcheren dezer dagen
geregeld proefritten maakt. Zaterdag ont
vingen tientallen van onze ingezetenen, die
niet als vijanden van uitspanning, ook
niet van Zondagsuitspanning te boek staan,
per pout een gedrukte uitnoodiging om
Zondagmiddag deel te nemen - aan een
proefrit naar Domburg. De uitnoodiging
was geteekend Het Bestuur. Op het aan
gegeven uur trokken een aantal hunner
naar de Loskaai, maar om te „gaan voor
niks". Ze moesten ervaren dat het 1 April
was
Vlissingen. Zaterdag miste een mili
cien in het garnizoen alhier, K. genaamd,
zijn horloge. Hij rapporteerde dit aan den
sergeant van de week en er werd onmid
dellijk een onderzoek ingesteld, dat even
wel geen resultaat opleverde. De milicien
heeft hierna van het gebeurde kennis ge
geven aan de politie, die er in slaagde
het horloge op te sporen bij een goudsmid
hier ter stede. Als verdacht van dezen
diefstal is een korporaal in arrest gesteld.
VI. Crt,
