NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 150. 1906
Woensdag 28 Maart.
20e Jaargang»
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
SI e c Is t vS zake n.
Gemengde Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 April op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
Watersnood.
Wij ontvingen van eenige Oud-Zeeuwen
te Amsterdam f 16.
Afgedragen aan het Goesche Sub-Comité.
Wij houden ons verder aanbevolen.
27 Maart 1906.
Kiezerslijst.
Wij herinneren den belanghebbenden
dat tot en met Zaterdag 21 April op de
secretarie van alle gemeenten de kiezers
lijsten ter inzage liggen.
Wie dus wil weten of hij of een ander er
al of niet opstaat, die ga eens kijken.
Inzage geschiedt kosteloos.
Afschrift van de kiezerslijst als men die
begeert, moet natuurlijk betaald worden.
Tot en met Maandag 16 April is een
ieder bevoegd bij het gemeentebestuur op
ongezegeld papier verbetering der kiezers
lijst te vragen, wanneer hij zelf of een ander
er niet op staat, en er toch op behoorde
te staan. Of ook als iemand er wel op staat
die er niet op behoort te staan.
Laat men dit niet verzuimen.
Een vreemde zaak.
Neem eens aan, dat iemand bij u komt
met het verzoek Och, mijnheer wees zoo
goed mij te helpen, ik ga uw huis afbreken.
Wat zoudt u hem zeggen P Niets misschien.
U zoudt den verzoeker wellicht mede
lijdend aanzien, en denkende man is
niet in orde.
Het zou me niet verwonderen als u al
lezende dachtwaar wil je nu eigen
lijk heen
Wie doet nu zoo'n dwaas verzoek P
Op de laatste vraag antwoord ikdat
doet iedere vrijzinnige schoolopziener die
een benoeming aanneemt.
Ik had nog gedacht een anderen uitleg
aan de zaak te kunnen geven. Het is me
niet mogen gelukken. Daarom roep ik
hulp in.
Zooals u bekend is wordt door de vrij
zinnigen beweerd dat de christelijke school
secte-geest kweekt, ontwikkeling belem
mert en door verstoring van onderlingen
vrede het vaderland gevaarlijk is.
Nog in den jongsten verkiezingsstrijd
werden allervvege klachten over het ver
dwijnen van den ydillischen dorpsvrede
door de seete-scholen, verspreid.
Mag ik nu niet de gevolgtrekking maken
dat de vrijzinnigen van meening zijn, dat
de christelijke school landsgevaarïijk is.
En wat zien we nu gebeuren
Dit, dat een Pandarus of andere vrij
zinnigen zich laat benoemen tot school
opziener, waarmee hij de verplichting op
zich neemt, niet alleen het openbaar, maar
alle onderwijs te behartigen, de belangen
van openbare en bijzondere scholen voor
te staan.
Komt hij die verplichting na, wat we
mogen vertrouwen, want bij doet er een
eed op, hij roept Gods hulp er bij in, dan
werkt hij mede om een instituut in stand
te houden dat aan het vaderland schade
doet en het Koninkrijk der Nederlanden
helpt afbreken.
Mijne redeneering zal wel foutief zijn,
ik hoop het althans voor Pandarus en alle
vrijzinnigen.
Ik hoop het, zeg ik, want in denlaat-
sten tijd zijn we getuigen geweest van
handelingen, (frontmakerij, sociaal-demo
cratische, republikeinsche opvattingen om
trent de school enz-) die nu juist geen
hoogen dunk geven van de vastheid in
beginsel der vrijzinnigen. Wat in de
zuidelijke provinciën geoorloofd is, b.v.
in Zeeland, is in Holland of Limburg ver
boden of omgekeerd.
Do vrijzinnigen zeggen dat humaniteit,
eerbied voor andersdenkenden hén drijft,
maar ik denk wel eens dat die humaniteit,
1 ie eerbied toch van een raar gehalte
18,
vreemd,
althans aan zelfopoffering gansch
Nog eens, ik hoop dat mijne redeneering
foutief is, anders is de besprokene zaak
een bewijs te meer voor mijne veronder
stelling, dat humaniteit en eerbied voor
de overtuiging van andersdenkenden maar
ornamenten zijn, te gebruiken als men
niets te verliezen heeft.
Gaarne drukken wij hieronder af de
circulaire van de Vereeniging „Handels
belang" te Middelburg.
De Watersnood.
De watervloed van 12 Maart heeft te Vlissin-
gen erg huisgehouden.
Plotseling, onverwachts kwam de vloed, vulde
kelders en straten en kwam met onstuimig ge
weld tot in 't centrum der stad.
Binnen den tijd van een uur steeg het water
tot meer dan een Meter boven den beganen
grond en maakte van Vlissingen een Noordsch
Venetië.
Is 't wonder, dat de schrik om 't hart sloeg
Kinderen moesten naar huis gevaren, vrou
wen er heen gedragen worden, en wat te redden
was, in der ijl gered.
Maar wie heeft in zulke oogenblikken handen
genoeg
En is 't wonder, dat velen enorme schade
leden
Wat nog gered kon, werd gered, maar eilieve,
hoe luttel bleek het.
't Water steeg, steeg al hooger, al hooger.
En waar 't centrum der stad het meest ge
teisterd werd, daar trof 't onheil niet het minst
den handeldrijvenden middenstand.
De schade voor den winkelier is dan ook
ontzettend.
Manufacturiers, bakkers, galanferisten, schoen
makers, slagers, kruideniers en wie al niet,
zagen in enkele uren hun waren bedorven,
zonder waarde.
En wie als wij, dienzelfden of den volgenden
dag, den berooiden toestand aanschouwde,
waarin de Vlissingsche handelaars verkeerden,
die weet, dat de schade aanzienlijk is.
Wat valt hier te doen?
Wat valt er te doen, om de geteisterde hande
laren, die door den vloed in hun bedrijf worden
bedreigd, te bewaren voor ondergang
Wat anders dan ze te steunen in hun crediet.
Veel wat bedierf, moet nog betaald.
Maar wil het bedrijf voortgezet, dan moet ook
opnieuw ingeslagen.
Waarvan
Die vraag stelde ook «Handelsbelang" en
besloot te stichten een ere<iiet!ond«i.
waaruit, tegen matige rente, (twee procent)
voorschotten worden verleend, om die t>in-
nen vijfjaar terug te betalen.
Een niet onaanzienlijk bedrag werd ter ver
gadering reeds geteekend.
Maar er zijn duizenden noodig.
Wat wilt ge
Wilt ge helpen handhaven den nijveren mid
denstand ook in Vlissingen
Steunt dan ons fonds.
Want gewis, anders zullen ze ondergaan bij
tientallen.
Helpt dus dien nijveren kling.
Ons fonds wordt gevormd door rentelooze
aandeelen van ïii* guldeu.
Veel is er noodig.
Want ook buiten Vlissingen willen we helpen.
Zoo uw steun maar voldoende is, dan zal onze
arbeid gansch Zeeland omvatten.
Na Vlissingen deelde Tholen en Zeeuwsch-
Vlaanderen in dezelfde ramp.
Helpt dus zooveel ge kunt.
Maakt, dat ons fonds voorzien kan in clo
behoefte, opdat door steun van zijn cre
diet de eerlijke winkelier wordt bewaard voor
ondergang.
De firma 5t.Jp Van Teylingeu
heeft zich bereid verklaard als kassier op te
treden.
Het Comité voor 't Credietfonds bestaat
uit de heeren Antoine Mes, voorzitter
Frans Keulemans, secretarisA. van der
Weele, G. J. Krijger, G. J. van der Weel,
K. J. Weijnman en G. A. W. van Straaten,
bestuur van „Handelsbelang", met de toe
gevoegde leden van Handelsbelang" Herm.
Boasson, lid van de kamer van Koophandel,
C. W. D'huij en Jacq. Frank.
Het Sub-Comité te Vlissingen uit de
heerenA. Huson, lid der Staats-commissie
voor den Middenstand I. H. Blum, lid der
Stateu van Zeeland en lid van den Raad te
Vlissingen L. C. Stevens, lid van de kas
siersfirma C. R. C. Wibaut Co.M. J.
Verhorst, Kassier. En dat te Goes uit de
heerenF. Q. C. den Hollander, L. Fran
ken, P. J. Oosterbaan en C. J. Smit.
Hier is vooral het oog gericht op die
meervermogenden, welke niet door den
watersnood geleden hebben. De circulaire
heeft overigens onzerzijds geen aanbeve
ling noodig. Zij spreekt voor zichzelve.
Het zal den kiezers in Vlissingen weldra
duidelijk worden dat hun privilegie geen
sinecure is.
Weldra zullen zij hebben te voorzien in
eene vacature in de Provinciale Staten en
in drie vacaturen in den gemeenteraad.
Van hooggeachte zijde zendt men ons
Nederland en Oranjeantir. weekblad voor
het kiesdistrict Loosduinen met verzoek
om over te nemen het onderstaande stukje
uit Bolnes
«Om welke reden een liberaal patroon een
kundig en uitnemend werkman, die toevallig
nnti-revolutionair is, broodeloos maakt door
hem plotseling uit zijn dienst te ontslaan, moge
blijken uit de volgende treurige geschiedenis.
De antirev. kiesvereen. te Ridderkerk had voor
den gemeenteraad candidaat gesteld den alge
meen geachten en kundigen werkman, C. Dub
belman te Slikkerveer. Deze werkman was als
baas werkzaam in de modelmakerij van de
Electro-Technische faitriek «-Industrie", direc
teuren de heeren W, B. Smit en Adr. Pot,
neef en zwager van het oud-kamerlid Arie
Smit. Bij de stemming op 23 Febr. j.l. bleek
het, dat genoemde C. Dubbelman in herstem
ming kwam met den heer J. Lodder, fabrikant
(lib.) Op Maandag 25 Febr. deelde een zijner
patroons (de heer W. B. Smit) hem mede, dat
zijn lidmaatschap van den Raad niet vereenig-
baar zou zijn met de belangen van zijne fabriek.
Hij ried Dubbelman aan, zich terug te trekken
om mogelijke moeite te voorkomen. Toen Dub
belman na veel bespreking ZEd. vroeg, of hij
hem dan zou ontslaan, was zijn antwoord »Nu
ja, ik zeg dat het niet vereenigbaar is met de
belangen van mijn fabriek en wat hef ontslag
betreft, als we dat deden, zoudt ge wat hooren".
De dag van stemming brak aan en Dubbel
man werd gekozen. Van zijn patroons vernam
hij niets tot op Donderdag 15 Maart toen de
heer Pot 's morgens naar hem toe kwam en
letterlijk het volgende zeide »D u b b e 1 m a n
ik heb gezien, dat ge de benoe
ming tot lid van den Raad aan
genomen hebt, u is ontslagen
tegen 1 Mei a. s. Wilt ge eerder
vertrekken, waarschuw mij dan
14 dagen van te vore n".
Dit nu overkwam "een werkman, die 13 jaren
lang tot groote tevredenheid van zijn patroons
hunne zaken had behartigd en voorgestaan,
loen voor 5 jaar dezelfde werkman een betere
positie kon krijgen bij een anderen fabrikant,
hebben ze zulks met hand en tand tegenge
houden en hem bewogen met beloften, die nooit
werden vervuld, bij hen te blij-ven. Door dit
offer te brengen, leed hij in die 5 jaren zeker
een schade van 1300 gulden.
Wie met ons veroordeeld niet zulk een reden
van ontslag? Nooit viel een enkele klacht
over zijn werkzijn bekwaamheid is volgens
eigen verklaring der patroons boven alle lof
verheven. En wat zijn zedelijk gedrag aangaat,
kan niemand iets ten nadeele van hem zeggen.
Ware hij niet voldoende berekend geweest voor
zijn taak, had hij de belangen van zijn patroons
verwaarloosd, of was hij een opruier geweest,
waardoor het gezag te loor zou zijn gegaan
of had hij zich schuldig gemaakt aan diefstal
van welken aard ook, dan zouden er billijke
redenen geweest zijn hem aan den dijk te zet
ten. Nu evenwel zijn groote fout is antirevo
lutionair te zijn en daarbij bekwaam pm. de
belangen van de gemeente te behartigen in
hare raadsvergadering, nu kan hij geen genade
meer vinden in de oogen van heeren patroólis;
wordt hij met vrouw en 5 kinderen en met de
bij hem wonende ouders maatschappelijk ten
gronde gericht.
Wij vertrouwen, dat elk weldenkend liberaal
met ons verontwaardigd zal wezen over zulk
een blinden beginselhaat."
Dat het lidmaatschap van den Raad
nadeelig kan zijn voor de belangen eener
inrichting waaraan 't betrokken Raadslid
werkt, zal in sommige gevallen wel waar
wezen.
En dat een knecht in dit geval voor een
betrekking als raadslid heeft te bedanken,
is ook vanzelf sprekend.
Maar dat een patroon er een knecht
voor aan den dijk zet, nog wel zonder
voorafgaande positieve waarschuwing, is
in geen geval te verdedigen.
Deze liberale heeren handelen in dezen
niet liberaal. En wij vinden het ook niet
liberaal, dat nog geen enkel liberaal blad
zich in dezen geest uitliet.
Ware de patroon hier antirevolutionair
en zijn knecht liberaal geweest, het ont
slag zou reeds lang in al zijn kleuren in
de vrijzinnige pers zijn meegedeeld ge
weest met de noodige zegenwenschen aan
der antirevolutionairen adres er bij.
In een ander antirevolutionair blad De
Fakkelin het district Ridderkerk, komen,
naar uit De Rotterdammer blijkt, stukken
aan 't adres van bovengenoemde werk
gevers voor, die den toets der Christelijke
zachtmoedigheid niet kunnen doorstaan.
Wij begrijpen de verontwaardiging, en
wij voelen iets van de snerpende pijn,
een broeder aangedaan, die met vrouw
en vijf jeugdige kinderen uit zijn brood
gestooten wordt.
Maar wij mogen toch ook wel op
merken dat een patroon ten slotte het
onverkortbare recht heeft te beslissen of
hij op bepaalde uren van een dag zijn
knecht wel kan afstaan voor een zaak die
niet de belaDgen zijner eigene affaire raakt.
Wij zijn dit met De Rotterdammer eens.
Wat het zwaarste is, moet ten slotte,
aan beide zijden, ook het zwaarste wegen.
Laat de heer Dubbelman, als 't niet
anders kan, bedanken als raadslid, en
laat de heer Pot liberaal genoeg zijn,
dezen zijn trouwen knecht, in zijn positie
te herstellen.
Naar mijn meening moeten gods
dienst en politiek niet worden ver
mengd, wanneer men onder gods
dienst verstaat kerkelijk leven, cultus
en al wat daarmede in verband staat.
Het verband tusschen politiek en
godsdienst ligt m.i. hierin, dat iemand,
die God wil dienen, zulks doet in alle
zaken, dus óók in zaken van Staat.
En wat men ook moge zeggen, de
vrijheid kan daardoor nimmer worden
bedreigd. Er is geen grondslag voor
de politiek, welke meer de beteekenis
der persoonlijkheid doet uitkomen en
die persoonlijkheid hooger eerbiedigt
dan in de christelijke religie.
TALMA.
AN BOÜ W.
Dat zou een ramp roor den Land
bouw zijn.
In den circus Buseh te Berlijn waren
Dinsdag 13 Februari de leden van den Bund
der Landwirte voor hun jaarlijksche alge-
meene vergadering bijeengekomen. De
Bund is een vereeniging, die tegenwoordig
pl. m. 27Ö.000 leden telt, allen landheeren,
heere-boeren en kleinere landbouwers.
Onder de vele redevoeringen, die op deze
algemeene vergadering gehouden werden,
was er eene van dr. Oertel, die een betoog
hield ovei debelastiugontwerpen Hij beval
daarin o. a. aan een uitvoerrecht op Kali-
zouten. Wat dr. Oertel in den Bund der
Landwirte oppert, is nog geen wet, en het
is voor den Nederlandsehen Landbouw te
hopen, dat het nooit wet wordt, maar
het is toeh wel mogelijk, dat binnen eenige
jaren de Kalizouten bij uitvoer uit het
Duitsche rijk, belast worden en dus
duurder worden. Zooals ik zeg, die
mogelijkheid is niet uitgesloten. Het
onmiddellijke gevolg zou zijn, dat de nu
zoo goedkoope Kalizouten, aanmerkelijk in
prijs stegen. Kainiet, patenlkali enz., alles
veel duurder. Dat zou inderdaad een ramp
zijn. Ik spreek daar van de nu zoo goed
koope Kalizouten. Inderdaad is Kainiet,
Patentkali enz. nog nooit zoo goedkoop
geweest als tegenwoordig. Zoo ooit, dan
is het dus nu, ook met het oog op slechtere
tijden, hel oogenblik onzer gronden met
Kali te bemesten. Het is van genoegzame
bekendheid, dat de bodem een ongewoon
groot absorptie-vermogen heeft voor Kali.
Wat we te veel van die stof in den bodem
brengen blijft er in, of komt er met den
stalmest weer in terug. Het is dus tegen
woordig aan te raden onze Kalibemesting
op ruime schaal toe te passen. Misschien
moeten we het volgende jaar reeds meer
betalen, want zefs het vooruitzicht van een
uitvoerrecht op Kali zal de prijzen reeds
doen stijgen. Opgepast dus.
De advocaat-generaal b\j den Hoogen
Raad concludeerde gisteren tot verwerping
van het hooger beroep van A. B. schippers
knecht te Tholen, die door de Zierikzee-
sche rechtbank tot 1 jaar gevangenisstraf
was veroordeeld wegens meineed in een
strafzaak.
Middelburg. Het voorstel in de laatste
zitting der raad dezer gemeente j.l. Woens
dag door den heer Tak gedaan in zake de
gasthuis-kwestie geschiedde mede rfSmenS
de heeren v. d. Harst en De Veer.
Dit ter verbetering van ons verslag.
Vlissingen. Bij het verlaten der haven
is Maandagmiddag het Engelsche driemast
schip „Cromartyshire" tegen den sluismuur
opgéloopen, waardoor rij belangrijke
schade is veroorzaakt.
Bij Kon. besluit zijn benoemd tot
militie-luitenant bij het 3e reg. infanterie
de milicien-sergeanten H. Willems, W. P.
Coppoolse en P. W. Asselbergs, allen van
het 6e reg. en P. A. Galli en M. C. Munters,
beiden van het reg. grenadiers en jagers.
Zaterdagnamiddag trachtte men door
de schutsluis te Klevershil, gemeente
Ossenisse, een gedeelte van 't water uit
den Zandepolder, die nog altijd blank staat,
niettegenstaande het gat in den dijk, die
den Wilhelmus- van den Zandepolder
scheidt, gedicht is, te loozen, langs de uit
watering aldaar. Bij 't openen, wat naar
men zegt op last van den burgemeester
van Hontenisse geschiedde, is de sluis
defect geraakt. Het water stroomde met
woeste kracht door de opening der sluis
in den Nijspolder. Alle moeite, die in
't werk werd gesteld om de sluis weer
te sluiten en de pogingen, om inderhaast
een nooddam op te werpen, waren ver
geefs. Het water zette in den loop van
den avond en Zondagnacht geheel den
Nijspolder onder. Daar 'tdorp Ossenisse
in den Nijspolder gelegen is, werden de
woningen aldaar spoedig gedeeltelijk onder
water gezet. De bevolking vlucht naar
Kuitaert. Vele vluchtelingen van Iflooster-
zande en Groenendijk, die verleden week
te Hulst vertoefden, zijn weer naar hunne
haardsteden teruggekeerd. Ofschoon door
het dichten van de doorbraak bij Kruis-
dorp, waardoor Kloosterzande en Groenen
dijk geen buitenwater meer ontvangen, de
toestand te Hontenisse veel verbeterd is,
blijft de algemeene toestand nog verre
van gunstig. Er staat nog veel water in
den Zandepolder, waardoor vele woningen
onbewoonbaar zijn. Enkele personen zijn
wel teruggekeerd, doch de meeste ver
blijven noch bij familie eu kennissen. De
doorbraak aan den zeedijk bij Walsoorden
ligt nog open, zoodat de Wilhelmuspolder
zoowel bij eb als vloed onder water staat.
De _dijk aan den Kruispolper moet ook
niet in besten staat zijn, zoodat gevreesd
wordt voor den springvloed van morgen.
Voor de tweede maal is de aanbesteding
gehouden voor het dichten van den zee
dijk bij den Isabellapolder onder Philippine
en telkens werd het werk niet gegund.
De eerste maal was de laagste inschrijving
f17,000 en de tweede maal f37,000 met
steenglooiing. Het gevolg hiervan is, dat
bij eiken vloed de huizen gedeeltelijk onder
water komen, zoodat zij niet bewoonbaar
zijn. Eigenaardig is het, dat die al- of
niet gunning sleohts van één persoon af-
