NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 136. 1906. Maandag 12 Maart
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij dit MM6f Mmrt een Bmeisel.
RECLAMES.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
Belangwekkende Nieuwstijdingen.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02B.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
3e lezing van Prof. Dr. Kernkamp.
De patriottentijd.
Ook naar deze derde voordracht was een
talrijk publiek gekomen. Handelden de
vorige lezingen óver personen, deze schetste
ons een tijdvak en wel de 18e eeuw. Was
er ditmaal dus meer aanleiding tot abstracte
beschouwingen dan de vorige malen, de
spreker wist toch te boeien. In tegen
stelling met de vorige maal, toen hij ge
sproken had over den bloeitijd van ons
land, had hij nu tot onderwerp gekozen een
tijdvak van achteruitgang (de z.g. prui
kentijd). De familieregeering vierde haar
hoogtij in de eerste helft der 18e eeuw.
Langzamerhand was de regeering over
gegaan in handen van slechts enkele fami
lies. Doch hoe waren de regenten ontaard.
Was het in het begin van het regenten
tijdperk de gewoonte, dat de voor een of
ander ambt benoemde een som geld stortte,
die ten goede kwam aan een fonds, waaruit
weduwen ondersteund werden, (z.g. wijf-
jesgeld), in het begin der 18e eeuw lieten
bijv. de burgemeesteren van Amsterdam
zich zeiven betalen door den benoemde.
Menigmaal lieten zij vacatures voor betrek
kingen, die zij te vergeven hadden, onver
vuld en deelden de salarissen, die er aan
verbonden waren. Kinderen, neefjes of
kleinkinderen van burgemeesteren werden
begiftigd met de rijkste posten.
Zoo werd het pasgeboren zoontje van
den Amsterdamschen burgemeester Six in
1730 het postmeesterschap opgedragen, dat
hem een jaarlijksch inkomen van f 12000
bezorgde. Voor boekhouder der O.-I.-
Compagnie moest men f 16000 storten.
Natuurlijk haastte de benoemde zieh de
gestorte som in zoo kort mogelijken tijd
terug te verdienen. Het volk droeg die
finantieele misbruiken onwillig. Ook de
arrogantie der regenten nam toe, wat de
burgerij al evenzeer tegenstond. Want
juist in dien tijd brak het nadenken zich
ruimer baan. Een tijd van achteruitgang
op maatschappelijk gebied was de 18e eeuw,
zooals wel eens beweerd wordt, niet. Bil-
derdijk spreekt van een tijd van bloei en
voorspoed. Bosch Kemper daarentegen be
weert, dat nimmer de armoede zoo'n hoogte
bereikte als in de 18e eeuw. Het komt er
maar op aan van welk standpunt men dien
t(jd beziet. Geld was er in overvloed. De
bezittende klasse verzamelde steeds grooter
schatten. Bilderdijk, die op deze klasse
lette, had dus gelijk. Maar evenzoo Bosch
Kemper, die op de onderste lagen des volks
let. Daar nam de armoede toe. Ja, arm zijn
was a. h. w. een vak. De bedeelden waren
talrijk. Ze weigerden de handen uit de
mouwen te steken. En in dezen tijd van
het verval der nijverheid kon het voor
komen, dat' men klaagde over gebrek aan
werkkrachten, terwijl toch groote scharen
leegliepen.
Kon men ons land in de 17e eeuw
de vrachtvaarders van Europa noemen,
in de 18e eeuw waren wij de geldschie
ters van Europa. De Engelsche staats
schuld bijv. die in 1788 de belangrijke
som van 250 millioen pd. st. bedroeg (een
eeuw vroeger was ze nul) was voor een
vierde deel in de handen onzer financiers.
Tusschen deze beide klassen, die der ren
teniers en der armen, waarvan de tegen
stelling zeker grooter was, dan in onze
dagen, stond de klasse der burgerij.
Daartoe behoorden de dokters, advokaten,
i. e. w. de ontwikkelden. Ook bij hen
was niet van achteruitgang te spreken.
Toch was deze middelklasse de revoluti
onaire, echter niet als gevolg van armoede.
Maar zij streefde naar invloed op de re
geering. Zij wilde de regentenregeering
te niet doen. Het best komt dit uit in
het jaar 1647. Toen was er een gelijke
beweging onder het volk als in 1672.
Zoodra de prins in 1672 verheven werd
tot de waardigheden zijner voorouders,
hield die beweging op. Dat was echter
ftiet zoo in 1647. Toen hield do bewe
ging nog aan, nadat prins Willem IV
tot stadhouder verheven was.
Men verwachtte nu n.l. van hem, dat
hij zijn macht zou aanwenden tot het in
voeren van hervormingen. Duidelijk bleek
dat op een reis door Friesland. Daar werd
de prins door de boeren aangezocht hun
toestand te verbeteren. Toen hij ze met
een kluitje in het riet stuurde, werd hem te
kennen gegeven, dat hij op de schouders
van het volk zat en dat men hem zeer wel
zou kunnen laten vallen. Er kwam al meer
en meer vervreemding tusschen het volk
en Oranje. Willem iV moest vooral niet
denken, dat hij op de schouders gedragen
werd ter wille van een schoon vergezicht.
Zelfs nam de vijandschap tegen Oranje
zoo toe, dat iemand, dis voorzien was van
een wandelstok, versierd met een oranje
lint, zich alleen uit moeite kon redden
door te beweren, dat hij niet zoo voor
Oranje was, maar dat het lint er nog van
vroeger aan zat. Groen van Prinsterer
zegt in zijn handboek der Yaderl. Gesch.
dat er in het heele land algemeene droef
heid was bij den dood van Willem IV,
terwijl het dagboek van een Utrechtsch
edelman, Hardenbroek, beweert, dat er
geen consternatie ter wereld was. Als
pretendent was Willem IV erg mak ge
weest en had hij het den regenten nooit
lastig gemaakt.
Na zijn verheffing voelde hij zich erg
op zijn gemak op zijn hoogen post. Hij
hield niet van regeerings-zaken. Eenmaal
dreigde hij zelfs uit het land te gaan, naar
zijn Duitsche bezittingen, als men hem niet
met vreê liet. Trouwens men stoorde hem
toen in zijn nachtrust; tenminste men
kwam 's nachts om drie uur. Hij had ge
voegelijk op zijn paleis kunnen laten zetten
„nooit gedacht" of: „lang gewenscht,
eindelijk verkregen". Het was een tijd van
nieuwe ideeën. Van waar en van wie
kwamen ze Va.n Voltaire, Rousseau
Volgens spreker niet in de eerste plaats.
De Engelsche invloed en de Ameiikaansehe
vrijheids-oorlog waren van grooter belang.
Reeds vóór Voltaire schreef over verdraag
zaamheid, werd die in ons land luide ge
predikt. Bovendien waren hier kiemen aan
wezig voor de ontwikkeling van de ideeën
der patriotten. Ten eerste was ons land
meer dan twee eeuwen een republiek
geweest en zelfs ten tijde-van de grootste
vereering van het Oranjehuis af keerig van
diens souvereiniteit. Tal van dissenters
liepen naar het patriottenkamp. Zij waren
uitgesloten van alle staats-ambten. Dat
privilege der ware belijders was blijven
bestaan, toen de goede reden, die er voor
geweest was, al lang was vervallen.
De dissenters toch, verschilden in be
lijdenis met de orthodoxe hervormden
minder, dan deze met de calvinisten uit
de 17e eeuw. Prins Willem V verscheen
in 1782 zelf in de Staten van Holland
toen deze een voorstel bespraken om
vreemdelingen uit te sluiten van militaire
ambten.' De prins wilde er nog bijgevoegd
hebben, dat ook dissenters zulke ambten
niet konden bekleeden. Daarmee verwierf
hij geen enkelen vriend, wel vele vijanden.
Trouwens, hij was de man niet, die het
hoofd kon bieden aan het streven dei-
patriotten. Als kind liep hij aan den lei
band van den hertog van Brunswijk. Al
leen loopen heeft hij nooit geleerd.
Men verweet den hertog in pamlletten,
dat hij den prins aanspoorde tot veel wijn
drinken. Dat zal wel niet waar geweest
zijn. Maar toch was zijn invloed slecht.
Hij maakte den prins geheel van hem
afhankelijk. Willem haatte hem en kon
hem toch niet missen. Hij was zieh van
zijn minderwaardigheid wel bewust.
Met galgenhumor kon hij zich daarover
uitlaten. Zijn vrouw was flinker. Zij
werkte zich in de Nederlandsche toestan
den in en trachtte Brunswijks invloed te
verminderen, en zelf in zijn plaats te ko
men. De Oranjepartij miste bekwame
mannen. De Engelsche gezant was nog de
grootste steun en organiseerde de Oranje
partij. In 1785 gaven de patriotten een
z.g. Leidsch ontwerp, een politiek program.
Daarin worden de eischen genoemd om
trent den invloed op de regeering. Geen
algemeen kiesrecht evenwel. Alleen voor
gegoeden werd steun gevraagd. En van
staatkundige eenheid geen spoor. De
Utrechtsche patriottenbeweging werd door
spreker behandeld als type voor die be
weging over het geheele land. De demo
cratische patriotten gingen een poos samen
met de aristocratische (de vroegere regen
tenpartij). Hun strijd was gericht tegen
het regeeringsreglement. Lang bleven ze
echter niet samen gaan. Toen in Holland
zich de democraten van de aristocraten
afscheidden, kwam de ontknooping. Het
was in den zomer van 1787. De prinses
wilde haar gemaal bewegen naar Den Haag
terug te keeren.
Deze wilde echter niet, waarom zij het
zelf zou beproeven. Zij werd echter tegen
gehouden bij Goejavenrwellesluis. Haar
broer, de koning van Pruisen, eischte vol
doening van de Staten van Holland. Toen
die geweigerd werd trok een Pruisisch
leger ons land binnen en herstelde het
Oranjehuis. Vele patriotten weken uit.
Is in 1795 voltrokken wat in 1787 gestuit
werd? Spreker meende van niet. Vooral
niet, omdat ook 1795 geen staatkundige
eenheid bracht. Die heeft ons de Fransche
tijd gebracht. Deze zwarte bladzijde uit
onze geschiedenis heeft toch ook vele licht
punten. 1848 was de kroon op den strijd
der patriotten.
De spreker, hiermede aan het einde ge
komen van zijn voordrachten, dankte het
publiek voor zijn belangstelling. Dr. Wa
genaar sprak namens de commissie een
woord van hartelijken dank voor de voor
drachten door prof. K. gehouden, en bracht
hem hulde voor de wijze, waarop hij dat
gedaan had, al kon hij met zijn geschied
beschouwing niet altijd medegaan.
Goes. De heer J. Mulder, drukker
uitgever der Goesche Courant, onder den
naam firma F. Kleeuwens Zoon is gister
avond aan hersenvliesontsteking overladen.
Kruiningen. Gisterenavond omstreeks
10 uur ontstond er brand in de schuur
op de buitenplaats van den heer Vereeke.
In een oogenblik stond alles in lichtelaaie,
zoodat er met behulp van de brandspuit
niets meer te redden viel. Alleen 6 stuks
hoornvee konden nog gered worden, doch
een 2jarig paard kwam in de vlammen
om. Daar de schuur bij verschillende per
sonen in huur was, zal dit voor velen een
niet onbelangrijke schadepost zijn, dewijl
het meerendeel niet verzekerd was. Oor
zaak onbekend.
Op het a. s. Zuider Zendingsfeest
hopen o. a. als sprekers op te treden ds.
J. C. Schuller en ds. G. "VV. v. Leussen
te Goesds. D. J. v. Aalst te Rotterdam
zendeling v. d. Roest te Halmaheira, ds.
J. J. v. Noort te Amsterdam, ds. J. van
't Hooft te Vlaa-dingen.
Er is alhier tot stand gekomen een
Bond der Ned. Zendingsvereeniging voor
Zeeland en Noord-Brabant. Het bestuur
bestaat uit de hoeren ds. G. Boersma te
Goes, voorz.ds. J. C. Schuller te Goes
(na 1 April) secretaris, ds. J. J. Homburg
te Groede, ds. J. de Voogd te St. Anna-
land, ds. F. J. J. Loeff te Bredads. J.
de Visser te Middelburg, ds. H. J.
Couvée te Kortgene en ds. R. Torenbeek
te Vlissingen.
Kattendijke. In de gemeenteraadsver
gadering van Vrijdag is blijkens het ver
slag in de Goesche Courantna vrij ge
peperde discussiën besloten tot: onveran
derde vaststelling der notulen gunstig te
adviseeren aan Gedeputeerde Staten op het
verzoek van burgemeester Veltman om te
Goes te mogen woneneen leening te
sluiten van f 3500 met het oog op den bouw
van een gemeentehuis te Kattendijke tegen
een maximum van 4 met een tweejaar-
lijksche aflossing van f 200. (Voor dit
voorstel stemden de heeren De Wilde,
Korstanje, Staal en v. Dammetegen de
heeren v. Daalen, Karelse en Snijder); en
om door dhr. Nieuwdorp onderzoek te laten
doen naar de kosten om de school in orde
te brengen, zoodat zij voldoet aan de
wenschen der gezondheidscommissie.
Volgens een schrijven aan Be Stan
daard van den heer G. H. Kersten, pre
dikant te Meliskerke, heeft een adresbe
weging tegen den vaceinedwang het resul
taat gehad dat geleverd werden door
Middelburg 351 handteekeningen, Vlissin
gen 139, Koudekerke 219, Biggekerke 168,
Meliskerke 189, Zoutelande 152, West-
Kapelle 137, Aagtekerke 82, Oost-Kapelle
119, Domburg 160, Vrouwepolder 34,
Veere 72, Grijpskerke 198, en Serooskerke
178. In 't geheel waren er ongeveer 2000
handteekeningen.
Kamperland. Vrijdagavond trad alhier
in de Ger. kerk op Ds. v. d. Hooft van
Domburg met een rede in 't belang der
Vereeniging tot stichting én instandhouding
der chr. verzorging van krankzinnigen in
Zeeland. Naar aanleiding van lukas 10
van vers 25 tot 35 sprak Zijn Eerw. over
de Christelijke Barmhartigheid. Met aan
dacht werd deze rede gevolgd. Een twee
honderd belangstellenden waren opgeko
men. De colecte bracht f 10,311 '2 op.
Krabbendijke. Vrijdagavond verga
derde de werkliedenvereeniging „Onder
ling Belang'' als gewoonlijk in een der
lokalen van de openbare school. Na de
opening werden de notulen gelezen en
goedgekeurd en deed de penningmeester
zijn verslag. De ontvangsten waren f 56,15,
uitgaven f 39,49, goed slot f 16,66 ont^
vangst van de bibliotheek f5,19. Op de
spaarbank staat nu een bedrag van f 131,895.
Het ziekenfonds gaf in 1905 uit f 188,605.
Met het goed slot van vorige jaren waren
de inkomsten f 1404,54, zoodat de kas be
vatte einde 1905 f 1215,935. De voorzitter
herinnerde er aan, dat in der tijd door
dhr. Geill over Het Groene Kruis is ge
sproken, maar het tot oprichting van een
vereeniging nog niet gekomen is. Alsnu
kwam aan de orde het punt Bewaarschool
dat dhr. Lijbaart kortelijk inleidde. Na
deze inleiding sprak de vergadering met
algemeene stemmen uit, dat een bewaar
school hoog noodig ia.
Ook de heeren Geill en Welleman
spraken over deze zaak.
Een voorstel om het ziekengeld te ver-
hoogen werd verworpen.
Dhr. G^ill wil de leden van het zieken
fonds medicineeren voor f 1 per lid en
voor één jaar als proef. Dit werd aange
nomen. De afgev. der verg. waar de land-
bouwongevallenwet door Mr. VanDrooge
besproken is, deed verslag. De voorz. las
daarna voor de zaken, die men in het
ontwerp landbouwongevallenwet zou ver
anderd willen hebben en allen stemden
daarmee in.
Ook werd nog gesproken over den
Zeeuwschen Werkmansbondwaarna de
voorz. de verg. omstreeks 10 uur sloot.
In den trein. „Slecht, zeer slecht" zei
mijn buurman, terwijl hij zijn neuswar-
mertje nog eens stopte en er den brand
in stak, „sleoht, ik heb nog nooit zulke
slechte aardappels gehad als van 'tjaar".
„De mijne zijn ook slecht geweest. Van
een meet, waarvan ik anders in goede
jaren 20 mud afhaal, kreeg ik nu nog
geen vijf mud en ze waren nog niet veel
bijzonders".
Van alle zijden kwamen nu de klachten
regenen. Alle medereizigers in den wagon
en hij zat stampvol hadden klachten
over de aardappelen allen, op één na.
Toen de anderen uitgesproken hadden,
begon hij. „Nu, dan ben ik toch wel een
uitzondering op den regel. Ik zal niet
zeggen, dat mijn aardappelen zoo goed
waren als verleden jaar, maar slecht waren
ze niet. Ik heb trouwens alle jaren beste.
Gaat ze maar zoeken, uren in den omtrek,
zult ge ze zoo niet vinden.
„Is joit land dan betooverd, Krelia?
riep een van de klagers ol' heb je ee
ander soort?"
„Een ander soort? 't Mocht wat! Neen
een ander soort heb ik niet, en betoover
is mijn land nog minder, maar ik hel
veel zorg voor mijn land en ik heines
het goed. Een aardappel heeft veel mes
noodig, al is het geen versche stalmest
Daar wordt hij niet lekkerder van''.
„Nu, wat geef je dan, Krelis
„Wat het meest op stalmest gelijkt
Guano, Peru-Guano, man, er is geen gou
zoo goed, als Peru-Guano voor de aard
appelen. Dat heb ik nu al jaren bij on
dervinding. Ik zal het niet in mijn hooft
halen, aan de aardappels wat anders t<
geven dan Peru-Guana en ik heb alle
jaren veel en lekkere aardappelen".
„Dan zal ik het ook eens probeeren''
zei er een en dachten waarschijnlijk alh
anderen, toende trein stil hield ef
ik uitstapte
De courant bevat reeds op deze plaat
belangwekkende nieuwtijdingen. Dez
nieuwstijdingen zijn steeds nieuwer en tal
rijker zijn ae genezingen door de Pink
pillen bekomen.
De andere nieuwstijdingen zijn zekerlij1"
•belangwekkend, maar gij schenkt er Üw
aandacht niet aan zoolang gij niet wel
varend zijt. Als gij ziek zijt is alles wa
er om U heen voorvalt u onverschillig
het eenige waarin gij belang stelt is hel
middel om U te genezen. De Pinkpillen
zullen U genezen zooals zij genezen hebben J
Mej. Catharina Faas-Lensen te Hoofd
plaat, die schrijft„Ik beu door de Pink-
pillen geheel en al van een zenuwziekte
genezen, waaraan ik sedert langen tijd
leed. Ik had hevige pijnen in het hoofd
en sliep slecht. Verder was ik' zoo zwa'
geworden dat ik bijna niet meer at. D
Pinkpillen hebben mij veel goed gedaan"
De heer H. van Sleen, Tjoene Diepen
veen, schrijft: „Ik ondergeteekende ver
klaar dat mijne vrouw door de Pinkpille
geheel en al genezen is. Zij leed seder
langen tijd aan de maag. Dikwijls ha
zij maagkrampen, hare spijsvertering wa,
lastig en pijnlijk. Het eten versterkte haaf
niet. De geneesmiddelen die werden voor
geschreven hadden bijgenaamd geen uit
werking, zij heeft toen de Pinkpillen ge
bruikt en heeft er zieh zeer wel bij be
vonden''.
De Pinkpillen zijn onovertrefbaar tegen
bloedarmoede, bleekzucht, neurasthenie,
algemeene zwakte, maagziekten, schele
hoofdpijnen, zenuwpijnen heupjicht.
Prijs f 1.75 de doos f9. perGdoozen
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot-
terdaui. Hoofd-depöthouder voor Neder
land en Apotheken, Franco toezending
tegen postwissel. Ook echt verkrijgbaar
voor Middelburg en omstreken bij Joh.
de Roos en voor Goes en omstreken bij
Gebr, Mulder, Drogerijen en Verfwaren,
