NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 134. 1906.
Vrijdag 9 Maart
20e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Snitenlandscb Overzicht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. i. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pf,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
8 Maart 1906.
Het Bestuur der Vereeniging tot Christe
lijke verzorging van krankzinnigen in
Zeeland heeft per circulaire aan de afdee-
lingsbesturen meegedeeld„dat het door
Gods goedheid geslaagd is in het aan-
koopen tegen zeer billijken prijs vaneen
geschikt, ruim, gezond gelegen terrein,
waarop straks de verzorging onzer Zeeuw-
sche krankzinnigen geheel naar eisch zal
kunnen geschieden".
Na velerlei onderzoekingen, onderhande
lingen, boringen, samensprekingen, enz.
was 't gebleken, dat in Zeeland geen ge
schikt terrein te bekomen is. Het bleek
6f te klein óf te weinig drinkwater be
vattend. Op advies van de inspecteurs is
toen een onderzoek ingesteld in de om
geving van Bergen-op-Zoom, tvaar een
terrein van ruim 110 Hectaren geschikt be
vonden en aangekocht werd.
Het terrein munt uit door een zeer ge
zonde ligging, het bevat veel dennenbosch,
goed bouwland, en de bodem is voor de
bearbeiding door de patiënten uitnemend
geschikt. Het drinkwater is er best en
overvloedig.Het terrein ligt namelijk een
half uur gaans langs een goeden straatweg-
van het station Bergen-op-Zoom, dat met
treinen en trams uit verschillende deelen
van Zeeland gemakkelijk kan worden
bereikt.
Wij wenschen de Vereeniging en het
Bestuur geluk met deze gelukkige oplossing.
Inderdaad komt ook ons de keuze een
zeer goede voor.
Veel gemakkelijker en vlugger dan
Walcheren is Bergen op Zoom door de
overgroote meerderheid der Zeeuwsche
bewoners te bereiken.
Schouwen-Duiveland, Tholen, en voor
een groot deel ook Zuid-Beveland, winnen
er bij. Noord-Beveland en een deel van
Axelland verliezen er niets bij. Alleen
Walcheren en een deel van Zeeuwsch-
Vlaanderen zijn er mee achterop. Maar nu
per trein haast elk uur van den dag Bergen
op Zoom vlug te bereiken is en Walcheren
wel niet heelemaal in 't tramnet zal worden
opgenomen, kan 't verschil voor niemand
heel groot zijn.
Artsen en verplegers zullen ook liever in
N.-Brabant, dichter bij Dordt en Rotter
dam, dan in een uithoek van Zeeland hunne
tenten willen opslaan.
En daarom, nog eens, de keuze wil ons
best bevallen.
Ons ongeloof is wel een weinig be
schaamd in dezen want wij hebben nooit
durven denken dat 't zóó ver komen zou.
Het bestuur hebbe dank voor zijn vele
en velerlei bemoeiingen in deze.
De tweede stap is nu gezet.
Eerst 't constitueeren van de vereeniging.
Nu de aankoop van terrein.
Zij nu voortvarende leuze.
En dat zal 't wel zijn, bij de bekende
voortvarendheid van het bestuur, een
voortvaren met niet al te tragen, schoon
kalmen gang.
Het uitstel der ongevallenverzekering
voor landbouw en zeevisscherij, dewijl
een ontwerp ziekteverzekering moet voor
gaan, brengt het woord van den Apostel
in herinneringMen behoorde van Creta
niet afgevaren te zijn.
Reeds in 1900, toen Lely's ongevallen
wet bij de Kamer in behandeling kwam,
waarschuwde dr. Kuyper al dat dit spaak
zou loopen, en dat de ziekteverzekering
behoorde voor te gaan.
Men luisterde niet en ging door.
P.^8) 'n 1906, gaat men inzien dat
bij gelijk had en dat het werkelijk spaak
loopt, indien men op den ingeslagen we°-
voortgaat. Nu was in 1905 dr. Kuyper
klaar met zijn ziekteverzekering en "met
de veldarbeiders- en zeevisschersverzeke-
ring beide. Doch men bestreed hem en
zond hem heen
Met welk gevolg?
Dat de veldarbeiders en zeevisschers
yoorloopig niet geholpen zijn, en de ziekte
verzekering bij den vrijzinnigen opvolger
van dr. Kuyper in studie is.
Zou men aan vrijzinnige zijde niet gaan
inzien dat men in 't moeras zit, en de
arbeiders hier voorloopig kind van de
rekening zijn
Tegenwoordig is het reizen zoo alge
meen en zoo gemakkelijk, dat men een
tocht naar andere landen, zonder eenige
bedenking onderneemt. Anders was het
in vroegere eeuwenReigersberg verhaalt
dat de Zeeuwen hunne koopvaart in de
eerste helft der 15e eeuw heinde en ver,
tot Spanje toe, uitstrekten. Maar, ten aan
zien der tochten naar dat land, voegt hij
er bij, dat alsdan: „al datvolck van den
schepen hen lieden eerstmael plagt te
biechten, ende ten H. Sacrament te gaen,
eer sijlieden die reijse aennamen, want
alsdoen was 't een groote reijse gheacht
van hier in Spaengnen te varen, ende
wederom te komen, want die vaert uijt
Zeelandt alsdoen niet zeer bekent ofte
ghemeijn en was".
Het aantal Joden der wereld. In de
jongste aflevering van het „Zeitschrift fiir
Demographie und Statistiek der Juden"
berekent de redacteur, dr. A. Ruppin, dat
de Joodsche bevolking der aarde bij den
aanvang der 20e eeuw ongeveer 11,110,000
zielen telde, de Abesynische Joden, wier
aantal onbekend is doch niet zeer groot
kan zijn, niet medegerekend.
Over de werelddeelen was dit totaal
cijfer aldus verdeeld
Europa 8,806,115
Amerika 1,484,883
Azië 472,061
Afrika 380,432
Australië 16,850
Totaal 11,110,341
Bijna de helft van dit totaalcijfer vormen
de Russische Joden, te weten 5,215,805
waarvan 5,110,548 in Europeesch en
105,257 in Aziatisch Rusland. Daarna
volgen de Ver. Staten met 1,418,813, Oos
tenrijk met 1,224,899, Hongarije met
851,878, Duitschland met 586,813, Rumenië
met 269,015, Groot Brittanië met 238,275,
Eur. Turkije met 188,896, Marokko met
109,712, Nederland met 105,983, en Frank
rijk met ongeveer 100,0ü0 Joden. Alle
andere landen tellen er minder dan 100,000.
Het cijfer voor de Ver. Staten, waar
thans ruim 13 percent van alle Joden leven,
wijst op sterke verschuiving der Joodsche
bevolkingvóór 50 jaren leefden er daar
te lande nog slechts 50,000 Joden, en vóór
25 jaren niet meer dan ongeveer 230,000
of 25 percent van het totaal. Neemt men
alle landen waar de Engelsche taal over-
heerschend is te zamen, dan blijkt liet
aantal Joden daar in de laatste 50 jaren
van nog geen 100,000 tot 1,800,000 of 16,2
percent van het totaal gestegen te zijn.
In het Slavische taalgebied leven thans
6,200,000 of 55.8 percent van alle Joden;
in hel Hongaarsche taalgebied 850,000
(7,6 percent), in het Duitsche taalgebied
849,000 (7,6 percent), in het Turksche en
Arabische tnalgebied 655,000 (5,9 percent),
in het Fransche taalgebied 200,000 (1,8
percent) en 556,000 (5,1 percent) in andere
taalgebieden.
De Bijbel in het Yiddisch.
In de Babylonische ballingschap hebben
de Joden de Hebreeuwsche taal verloren.
Sinds dien tijd wordt deze taalrechts ver
staan door de geleerden, de Schriftgeleer
den. In den regel heeft het gewone volk
de taal aangenomen van het volk, waar
onder zij leefden. Wel kunnen vele Joden
Hebreeuwsch lezen, gelijk zij deHebreeuw-
sche Psalmen en gebeden lezen, maar de
beteekenis der woorden verstaan de meeste
niet. Daardoor is bij het Joodsche volk in
zij n geheel de kennis zijner Heilige Schriften
verloren gegaan.
In de middeleeuwen leefden vele Joden
in „het heilige Roomsche, Duitsche Rijk",
en dezen spraken Duitsch. Door zware ver
volgingen gedreven, trokken zij uit en
vonden in het Poolsche rijk, dat toen zeer
liberaal geregeerd werd, een nieuw tehuis.
Hunne Duitsche taal, die met Hebreeuwsche
woorden en uitdrukkingen vermengd was,
behielden zij. In hunne nieuwe omgeving
werd zij nog met Slavische woorden ver
rijkt, en zoo ontstond eene nieuwe taal, die
Yiddisch genoemd wordt. In haar wezen is
zij dus Duitsch, met Hebreeuwsche en Sla
vische woorden vermengd. De Yiddisch
sprekende Jood zal dus ieder, die goéd
Duitsch spreekt, verstaan. Meer dan zes
millioen Joden wonen tegenwoordig in het
voormalige Poolsche rijk, dat thans voor
het grootste deel tot Rusland behoort, en
Yiddisch is hunne moedertaal. Een ander
dialect is het Joodsch-Spaansch. Terwijl
Yiddisch door de Joden van Noordelijk
Europa gesproken wordt, spreken de Joden
van Zuidelijk Europa en Noord-Amerika
Joodsch-Spaansch, dat van Spanje uit ver
breid wordt en thans door 2 a 3 millioen
Joden gesproken wordt.
Dientengevolge is de Bijbel in de He
breeuwsche taal slechts voor weinig Joden
nuttig, evenals de Bijbel in het Latijn
slechts weinig Duitschers nut zou doen.
Van honderd Joden verstaan gemiddeld
maar vijf Hebreeuwsch. De vertaling van
den Bijbel in het Yiddisch en Joodsch-
Spaansch heeft tot gevolg, dat negen tiende
deelen van het Joodsche volk daardoor met
den Bijbel bereikt kunnen worden. Deze
taak heeft Markus Bergmann te Londen
ondernomen. De overzetting in 't Yiddisch
is voltooid en wordt reeds in duizenden
exemplaren verspreid. Die in een ander
Joodsch dialect is gevorderd tot het Boek
der Koningen. De Hope Israels.
Rusland.
Te Warschau is een schoolinspecteur
door revolverschoten zwaar gewondmen
heeft den dader gepakt. Te Lodz zijn de
commissaris van politie en een hoofdagent
vermoord, zonder dat men de moordenaars
heeft ontdekt.
Trepof, de gouverneur-generaal van
Petersburg, bevindt zich te Berlijn. Hij
bezichtigde den Rijksdag en woonde een
vergadering bij. Men zegt, dat hij studiën
maakt voor het bijeenkomen van de Doema.
De krijgsraad te Odessa vonniste 30
artilleristen, beschuldigd in openlijk op
roer gedurende het oproer geweigerd te
hebben de kannonnen tegen de revolu
tionairen te gebruiken. Zes hunner werden
tot straffen van tien tot twintig jaar dwang
arbeid in Siberië veroordeeld, 24 tot plaat
sing in strafbataljons.
Om zijn eer te verdedigen is Gapon naar
de Russische hoofstad teruggekeerd en
presideerde zonder door de politie te wor
den lastig gevallen een vergadering van
arbeiders. Het ging daar woelig toe, toen
de quaestie der 30,000 van de regeering
ontvangen roebels ter sprake kwam.
Tsjeremoekin, op wien de verdenking
rustte, dat hij 5000 roebels had verduis
terd trok staande de vergadering een re
volver en schoot zich voor het hoofd.
Gapon heeft in een open brief verklaard
dat hij zich zal laten vervolgen, opdat de
waarheid aan den dag moge komen.
Te Warschau hebben een 20-tal ge
wapende lieden het hospitaal in de voorstad
Praga overrompeld en een politiek gevan
gene, die daar verpleegd werd, bevrijd.
Een nachtelijke huiszoeking te Peters
burg heeft een geheimen voorraad van
150 bommen, waarvan verscheidene met
dynamiet geladen waren, aan het licht
gebracht. De politie heeft in verband hier
mede 60 personen in heehtenis genomen.
In Jekaterinenburg houden meer dan 30
politieke gevangenen een hongerstaking.
Sedert zes dagen hebben zij niets gegeten.
Engeland.
Na den dood van den Koning van Dene
marken is de waardigheid van „grootvader
van Europa" vacant gekomenen het heeft
er veel van dat Koning Eduard zich in
dit opzicht wijlen Christiaans opvolger zal
toonen.
Prinses Ena van Battenberg, die den 2en
Juni a.s. zal trouwen met den Koning van
Spanje, is de vijfde nicht van Koning
Eduard, die vorstin is of het vermoedelijk
wordt.
De Tsaritsa is de jongste dochter van
wijlen prinses Alice van Engeland, van
geboorte groothertogin van Hessen-Darm-
stadt. De kroonprinses van Griekenland is
de derde dochter van wijlen de Princess-
Royal (Keizerin Friedrich). De Kroon
prinses van Roemenië is de oudste dochter
van wijlen den hertog van Edinburg en
Saxen-Coburg Gotha. Prinses Gustavus
Adolphus, de a.s. Koningin van Zweden, is
de dochter van den hertog van Connaught.
Neemt men wijders in aanmerking, dat
de Koningin van Noorwegen de jongste
dochter is van Koning Eduard, dat de
Duitsche Keizer, de regeerende groothertog
van Hessen-Darmstadt en de hertog van
Saksen Coburg-Gotha neven zijn van den
Koning, dan moet worden erkend, dat
Eduard, wat zijn vermaagschapping aan
gaat, op weg is, de positie te verkrijgen,
door den dood van Koning Christiaan
vacant geworden.
Te Gambela, in den Boven-Soedan, is
(gelijk wij gisteren reeds kortelijk meld
den) dezer dagen overleden de generaal-
5najoor Sir William Forbes Gatacre, een
der bekendste Engelsche generaalshij
was 62 jaar oud. Gatacre was een der
aanvoerders van het ouderwetsche sabreurs
type maar hij had de algemeen bekende
eigenaardigheid, veel te veel lichamelijke
inspanning te eischen van zijn soldaten.
Hij hield er n.l. de fraaie theorie op na,
dat zijn manschappen het best vochten
met een leege maag en in doodvermoeiden
toestand. Hij was dan ook in het leger
bekend onder den spotnaam „generaal
back-achter(generaal rugpij niger), maar
desniettemin hielden de roodblaadjes wel
van dezen aanvoerder.
Gatacre onderscheidde zich op vele slag
velden, o. a. in de Hazara-expeditie ('88),
de Burmasche Tohon-expeditie ('89'90),
de Chitral-expedite ('95), den Soedan-veld-
tocht ('95), en bij Atbara ('97).
Maar toen kwam met den Zuidafrikaan-
schen oorlog ook voor Gatacre de ver
plaatsing naar het Zuiden, dat graf van
Engelsche reputaties.
Begin December 1899 leed Gatacre bij
Stormberg de bekende verpletterende
nederlaag, en het volgend jaar werd hem
misschien ten onrechte door Roberts
de schuld gegeven van de ramp bij Red
dersburg: een van De Wet's kranige stukjes.
Gatrace moest „huis toe". Na nog korten
in Engeland zelf te hebben gediend, nam
hij 19 Maart 1904 zijn ontslag.
Maandag vertrok van Halifax (N.-Sch.)
naar Liverpool het stoomschip „Lake
Champlain" met de laatste soldaten van
het imperiale Britsche leger aan boord,
welke nog op Canadeesch grondgebied
gestationeerd waren. Dit laatste contingent
bestaat uit 100 man Royal Engineers",
onder bevel van majoor Cartwright. In
heel Canada bevinden zich nu nog enkel
Canadeesche troepen.
Noorwegen.
Het is een bewijs van wederzijdsch wan
trouwen, wanneer een Kabinet aan de
Volksvertegenwoordiging de quaestie van
vertrouwen stelt.
Dat geeft altijd een ernstig oogenblik
voor de betrokken partijen. Zij nemen
dan wat op zich
Maar ietwat comisch is de indruk er
van wanneer de regeering die aldus doet,
er eene is van een goede zes weken, en
in een staat slechts een paar maanden oud.
Dan al een quaestie van vertrouwen
Wat moet het in zoo'n land stormen
eer het zoo oud is als Oostenrijk 1
Bedoelde jeugdige staat is Noorwegen.
Daar toch heeft het kabinet in het Stor*
i i Q
thing de kabinetsquaestie gesteld bij het
ingediende regeeringsontwerp over de di
plomatieke vertegenwoordiging.
Oostenrijk-Hongarijë.
De Keizer-Koning benoemde drie nieuwe
leden in het Hongaarsche Kabinet, die
gisteren te Weenen den eed hebben afge
legd. Tegelijk vroeg Fejervary nieuwe
volmachten om nog scherper tegen de on
willige gemeentebesturen te kunnen op
treden.
Karei Eötvüs, lid van het hoofdbestuur
der coalitie, is eveneens afgetreden en heeft
zich bij Banffy aangesloten. De burge
meester van Debreczin, die zich tegen
bevelen van den koninklijken commissaris
verzette, heeft zijn ontslag thuis gekregen.
De boerenonlusten beginnen meer en
meer van Rusland naar Galicië over te
slaan. Zoo zijn in het dorp Hulcze, district
Sokal, onlusten ontstaan. Een groot buiten
werd in brand gestoken. In Galicië zijn
trouwens de economische toestanden ten
plattenlande bijna even ellendig als in
Midden-Rusland.
Met de onderhandelingen met Servië wil
het nog niet vlotten. Minister Draskowitsj
is zonder wat te hebben uitgewerkt naar
Belgrado teruggekeerd. De Servische re
geering heeft als voorwaarde voor het voor
loopig handelsverdrag den eisch gesteld,
dat men zekerheid zou hebben aangaande
de veekeuringsconventie, doch is na een
weigering van Oostenrijksche zijde daarvan
teruggekomen. Thans vraagt zij, dat ge
durende het voorloopig verdrag 35,000
varkens, 6000 stuks vee, 200,000 kilo var-
kensvleesch en 100,000 kilo rundvleesch in
de monarchie zullen mogen worden inge
voerd. Men vreest voor een voortzetting
van den tarievenoorlog.
Daar de ministers van Koning Peter
onmogelijk tot de afsluiting van een voor
loopig handelsverdrag met Oostenrijk
konden medewerken, hebben zij hun ont
slag ingediend, hetwelk door genoemden
Servischen koning is aangenomen.
Voor de eerste lezing van de Oosten
rijksche kieswet hebben zich 260 leden
der Kamer als sprekers laten inschrijven.
Dat kan dus eenige weken duren.
F r a n k r ij k.
Dat men overigens voorzichtig moet
zijn met quaesties van vertrouwen bewees
gisteren de ervaring van het Fransche
kabinet Rouvier alweer.
Gelijk men weet is men daar de laatste
weken van regeeringswege bezig de schei
ding van kerk en staat te voltooien, en
de kerk om te zetten in een bij de wet
erkende vereeniging. Daartoe moeten de
bezittingen der kerken worden opgschre-
ven. Deze inventarisatie lokte verzet uit
doch de regeering ging door.
Natuurlijk waren de roodsten in haar
partij daar mee gediend. Doch van oud-
liberale zijde kwam verzet. Een inter
pellatie, een scherp debat en een motie
van afkeuring waren het gevolg. De
Kamer was doof voor de waarschuwing
der ministers.
De premier Rouvier wees elke motie
van orde af, welke verzocht de inventa
risaties te schorsen. De regeering, zeide
hij, zal de wet met wijze tact en voor
zichtigheid toepassen. Hij verzocht de
Kamer de motie-Feret aan te nemen, welke
de verklaringen der regeering goedkeurt,
doch deze werd verworpen met 2 -'4 tegen
267 stemmen. Rouvier zeide daarop, dat
de regeering zich niet meer interesseerde
voor den verderen loop van het debat en
verliet de zaal, gevolgd door de overige
ministers. De ministers dienden bij pre
sident Fallières hun ontslag in. Dit werd
aangenomen.
De meerderheid die het kabinet ten val
bracht, omvat de geheele rechterzijde, de
gematigde helft der republikeinen en
progressisten met Ribot (een persoonlijk
tegenstander van Rouvier) de meeste so
cialisten voor wie de regeering niet forsch
genoeg optreedt tegen de kerk, en enkele
radico-socialisten.
