NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 111. 1906.
Zaterdag 10 Februari,
20e jaargang.
P. Merckens.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
"talma.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor een lid. van den gemeenteraad
(vacature-Loois) steunen wij de candi-
datunr van den bekwamen arts, volks
man en Statenlid
H E R IJ K
Middelburg, ook voor St. Laurens en
Nieuw- en St. Joosland, 13,14,15,16, 20,
21, 22, 23, 27 en 28 Februari, 1, 2, 6, 7 en
8 Maart.
9 Februari 1906.
Tot en met 14 Febr. a. s. kan men op
't secretarie terecht om zich aan t,e geven
voor huur-, loon-, examen-, grootboek of
spaarbankkiezer.
Ook moeten zij die uit een gemeente
zijn gekomen om zich in een andere ge
meente te vestigen, op de secretarie der
gemeente waar zij nu wonen, hun voldaan
belastingbiljet komen toon en om in de
nieuwe gemeente belastingkiezer te kun
nen worden.
Huurkiezers die 't al waren, doch in
den loop van het jaar verhuisd zijn, moeten
zich opnieuw aanmelden, om op de kiezers
lijst te kunnen blijven.
Men vergete dit alles niet. Laten onze
kiesvereenigingen in dezen hun dure roe
ping verstaan en hun plicht doen.
Men kan niet weten, hoe wij èlkander
dit jaar noodig kunnen hebben bij de
stembus.
De aangifte moet vóór 15 Februari
geschied zijn.
Tusschen 23 Maart en 21 April moet
iedereen aan het stadhuis gaan zien, of
hij op de kiezerslijst staat.
Tot en met 15 April kan bij 't Gemeente
bestuur verbetering worden gevraagd.
Iemand kan verbetering vragen voor
een ander.
De gemeenteraad beslist tusschen 23
April en 15 Mei. Gedurende 5 dagen is
appél bij den kantonrechter.
De besturen van kiesvereenigingen be-
hooren zich de voorloopig vastgestelde
kiezerslijsten aan te schaffen en nauw
keurig nagaan, of al hun leden en al de
hun bekende leden van de partij, die
kiezers zijn, op de lijst staan.
Naar mijn meening moeten gods
dienst en politiek niet worden ver
mengd, wanneer men onder gods
dienst verstaat kerkelijk leven, cultus
en al wat daarmede in verband stsat.
Het verband tusschen politiek en
godsdienst ligt m.i. hié;ip,,dat iemand,
die God wil dienen, zulks doet in alle
zaken, dus óók in zaken van Staat.
En wat men ook moge zeggen, de
vrijheid kan daardoor nimmer worden
bedreigd. Er is geen grondslag voor
de politiek, welke meer de beteekenis
der persoonlijkheid doet uitkomen en
die persoonlijkheid hooger eerbiedigt
dan in de christelijke religie.
Het beruchte stuk van mr. Piepers die
't „ploertig" vond van gouverneur Iden-
burg dat hij 't buiten huwelijk samen
leven van gouvernements-ambtenaren in
de West tracht tegen te gaan, is afge
keurd door De Vrijzinnig Democraat.
Mr. Piepers is oud-vice-president van
het Hooggerechtshof in Indië. Daarom
doet ons deze openlijke afkeuring van
vrijzinnig democratische zijde dubbel ge
noegen.
Hier is dan toch één blad dat openlijk
de goddelooze leer afvalt dat er tweeërlei
zedelijkheid is voor den man en voor de
vrouw
Ter navolging
Nog altijd zijn er in onze kringen brave
protestanten die uit vrees voor den invloed
yan „Rome" weigeren onze candidaten of
R.-K. candidaten te steunen en, recht
streeks of zijdeling, steun bieden aan den
liberaal.
Voor dezulken mogen wij nog wel eens
de aandacht vestigen op een stuk van prof.
v. d. Vlugt, een liberaal, die bij de jongste
verkiezing een belangrijk aandeel had in
den val onzer candidaten en het Chr.
kabineten wat ook iets beteekent
te Leiden door een Hervormde kiesver-
ee'niging bij de herstemming is geprocla
meerd tot caüdidaat, en door ds. "VVagenaar
van Leeuwarden en de Friesch Christelijk-
Historischen is aanbevolen of gesteund.
Prof. v. d. Vlugt dan heeft het in Onze
Eeuw over den R.-K. invloed onder liberaal
regime. Hij bepleit een nieuwe partij-
groepeering waarbij R.K. en liberalen
samengaan.
Het //gevoel van wantrouwen tegen elke
gedachte aan een samengaan met Room-
schen", acht hij een der machtigste oor
zaken, waarom onder sommige vrijzinnigen
„het denkbeeld eener partijgroepeering,
los van geloofsverdeeldheid, niet recht wil
aanslaan trots allen wrevel tegen de anti-
thesepolitiek". M.a.w. sommige vrijzinni
gen zijn zóó antipapistisch, dat ze nooit in
eenige groepeering naast de R.K. zouden
willen staan, ook al houdt die onwil de
antithese in stand, waar ze zelf tegen
protesteeren.
Prof. v. d. Vlugt tracht hen nu van
zienswijze te doen Veranderen door de
mededeeling, dat bij de. .huidige politieke
tegenstellingen de R.-K. toch de lakens
uitdeelen, ook al regeeren de liberalen. Hij
schrijft aldus
Mochten, wie zich door dergelijk gevoel laten
leiden, toch leering willen trekken uit de ieiten
Konden zij maar eens inzien, dat Rome niet be
slister ten onzent de lakens vermag uit te deelen,
dan bij de bestendiging der wipspel-politiek
tusschen de rechter- en de linkerzijde van dusver.
Meent men waarlijk, dat een enkel „cabinet van
links", bij de hopelooze politische verdeeldheid
zijner slechts door hekel aan dominees- .en
priesterheerschappij vereende „geestverwanten"
kan nalaten op den duur om rekening te houdèfi'
met de wenschen van die parlementaire „pha
lanx", die ruim een derde der Nederlanders"
vertegenwoordigt en mede in hare houding'met
opzicht tot „liberale" regeeringen, steeds het
spreukje indachtig zich heeft betoond, dat men
geene vliegen vangt met azijn? Wie ook de zege
danke aan de stembus, zoolang de tegenwoordige
partijgroepeering stand houdt, blijft Rome leiding
geven aan het spel. Onder een ministerie van
rechts, voor het voetlicht, met officieele mede
verantwoordelijkheid. Onder een, als het tegen
woordige, van achter de schermen, en zonder,
vormelijk, tot rekenschap te zijn verplicht.
Een merkwaardig woord; dat, uit dezen
liberalen mond, zijn weg vinden zal tot die
velen ook in onze gelederen, die zich nog
maar niet kunnen losmaken van anti
pathieën tegen „Rome" en de coalitie
waarin „Rome" vrijwat loyaler over 't alge
meen met de Protestantsch Chr. groepen
saamwerkt, dan omgekeerd.
In een Engelsch blad schreef dezer dagen
de socialist Blatchford het volgende
Er is nu een arbeiderspartij en er zal een
socialistische partij wezen. Men zal de socialisten
niet omkoopen. Geen vergelijk is mogelijk.
Geen beloften zullen baten. Zelfs al kon de
liberale partij de helft geven geven, niet
beloven van wat de socialisten verlangen,
zou er geen vrede worden gesloten. Wij moeten
alles hebben. De strijd moet uitgevochten wor
den. De socialistische beweging is het begin
van een wereldomwenteling. Zoo lang er een
arme overblijft, een hongerig en niet onderwezen
kind, een overwerkte en onteerde vrouw; zoo
lang ongelukkigen worden vervolgd en ver
hoogd worden wie het niet verdienen; totdat
de aarde aan alle menschen hoort, en alle
menschen vrij zijn, en er meester noch knecht
is, zullen de socialisten voor het socialisme
vechten en onvermoeid aanvallen en meedoo-
genloos verpletteren elke partij die de vrijmaking
van het menschelijk geslacht tegenhoudt.
W aar ik dus tegenover de liberale en ook de
Tory-partij vijandschap zonder genade bepleit,
hoop ik dat onze menschen in den langen en
zwaren strijd, die komen zal, persoonlijke bit
terheid zullen vermijden en tegenover hun
tegenstanders alle mogelijke hoffelijkheid en
verdraagzaamheid in acht nemen. Onder hen
zijn er honderdduizenden, die oprechtelijk ge-
j looven dat hun partij het recht aan haar zijde
heeft. Laten wij ridderlijk vechten ook tegen
de Christelijke Kerken en slagen uitdeeien
i en ontvangen met gelijke blijmoedigheid. Wel,
meneeren, over eenige jaren zijn we allen dood,
en het gras zal groeien boven ons en ons aller
hart zal kou 1 zijn en onze lippen hebben
opgehouden kwaad te spreken, en de zon zal
edelmoedig schijnen over de meizoentjes, en
over socialisten, liberalen en Katholieken en
Lutheranen. Intusschen wij gaan de liberale
partij verpletteren Selah.
Wij hebben niet alleen de Tory's en de libe
ralen tegenover ons, hun partij en hun pers
en hun rijkdom, maar ook de geweldige macht
van de Christelijke Kerken. En evenmin als
in den politieken strijd kan er hier genade
betracht of kwartier gegeven worden. De Kerken
moeten bestreden en verslagen worden, zoo goed
als de partijen. Het volk moet bevrijd worden
van bijgeloof en priesterheerschappij, zoo goed
als van politieke dwaling en de heerschappij
van den Mammon.
Hetgeen deze Engelsolie socialist leert,
is door de Nederlandsche socialisten, in
ruwer vorm, al zoo vaak gezegd dat wij
er niet meer van opschrikken.
Alleen ons] kruit droog houden, dat
is de boodschap.
De strijd gaat tege" de kerken.
Maar een Nederlandsche socialist
heeft eens gezegd een kat is een kat en
uw pastoor is^eeir .bedrieger
Welnu deze en zijn volgelingen kunnen
van hun Engelschen geestverwant nog wel
wat leeren.
Tenzij en wij vreezen dat zulks het
geval zal zijndeze Nederlandsche
socialisten zullen zeggen dat deze Engel-
sche vriend het socialisme nog niet goed
te pakken heeft, met zijn aanmaning tot
hoffelijken strijd. Want hoe kan een socia
list hoffelijk zijn op het standpunt van den
klassenstrijd Terecht herinnert dan ook
De Nederlander, die ons de vertaling van
Blatchfonds vromen krijgszang bezorgde,
èr aan, dat nog onlangs bij de lijkbaar
yan den grooten Van Marken, door den
Nederlandschen socialist v.d.Goes werd be
toogd,dat het onderscheid tusschen „model
fabrikanten" als Van Marken en gewone
fabrikanten is, dat de eersten hun arbeiders
niet alleen uitzuigen, maar ook bedriegen.
En hoe het op politiek terrein gaat, weet
men. De niet-socialistische staatslieden
komen voor hun eigen of hun klassebe-
lang op, en zoo zij dit ontkennen, worden
ze al spoedig tot „bewuste of onbewuste
huichelaars" bevorderd. Het woord van
deu Engelschen socialist, hier aangehaald,
is trouwens nog erg genoeg strijd tegen
de kerken en dat wel tot den jongsten
dag dewijl hetgeen hij verlangtvechten
tot de laatste arme rijk gemaakt, en de
laatste onteerde gewroken zal zijn, in deze
zondige maatschappij niet te verwezen
lijken zal zijn.
Laten wij hierop ook vooral de aandacht
onzer kinderen vestigen, die straks onze
plaatsen zullen innemen, wanneer de zon
zal schijnen over onze graven.
L A I%' 1> IJ O 8J W.
De Landbouwproefvelden.
Het Maandblad, uitgegeven door de
Maatschappij tot bevordering van Land
bouw en Veeteelt in Zeeland, bevat het
jaarverslag over 1905 van den Rijksland-
bouwleeraar voor Zeeland, dhr. G. J.
Kakebeeke, over de Landbouwproefvelden
in die provincie.
Hij zegt daarin o. a.Het jaar 1905 is
voor de proefvelden in mijn ambtsgebied
niet bijzonder gunstig geweest. Veel regen
in bijna alle maanden, warm weder met
herhaald onweder en slagregens in Juni
en Juli hebben verbazend veel schade
gedaan aan den landbouw in Zeeland en
ook de proefvelden hebben daarvan hun
deel gehad. In het bijzonder hebben de
aardappel- en tarweproefvelden geleden.
1905 is een zeer nat jaar geweest. Even
als in 1904, zijn dit jaar op een viertal
proefvelden enkele tarwe-variëteiten ver
bouwd. De Wilhelmiua-tarwe heeft ook
dit jaar de overwinning behaald, doeh
de witte-dikkop was een gevaarlijk eon-
current,
De aardappel-proefvelden hebben weinig
resultaat opgeleverd slechts is gebleken,
dat de Eigenheimers zeer sterk tegen de
ziekte bestand zijn.
De opbrengst der bieten was goed en
het gehalte bevredigend, doeh natuurlijk
minder dan in het bij uitstek gunstige
voorgaande jaar.
Evenals in vroegere jaren, zijn ook in
1905 enkele proefveldjes ten behoeve der
wintereursussen aangelegd. Voor 1906 is
door het Rijk en de Provincie voor dat doel
een extra-bijdrage van f100 toegezegd.
Was het tot 1905 de gewoonte de proef
velden der Land bouw wintereursussen in
Zeeland te doen dienen- om de leerlingen
door aanschouwing onbekende gewassen
of onkekende variëteiten van bekende
gewassen te leeren kennen, dit jaar hebben
enkele gediend om vergelijkende proeven
te nemen.
Te Oudelande werden gezaaid verschil
lende variëteiten tarwe, gerst, rogge, haver,
uien, mangels, suikerbieten, paardepeen,
vroege aardappels, alsmede eenige gras
soorten, enz. Daar deze gewassen in hoofd
zaak dienden als leermiddelen, zijn geen
vergelijkende beschouwingen gemaakt in
de beteekenis, die men hieraan gewoonlijk
hecht. De haver legerde al vroeg, het
uienloof verdorde ontijdig, de wortelge
wassen gaven een overvloedigen oogst en
de oogst der aardappelen, vooral die der
late, bleef verre beneden het middelmatige.
De gewassen, op den zandgrond thuis
behoorend, leverden, doordat ze zeer goed
groeiden, overvloedig materiaal voor het
onderwijs.
Proefvelden met suikerbieten-variëteiten,
in de polders Zimmerman en Frederiea,
uitgebracht door W. Kakebeeke te Goes.
Doel van de proeven was evenals in
de voorafgaande] jaren een vergelijking te
maken, zoowel wat opbrengst in K.G.
bieten als in K.G. suiker betreft, tusschen
verschillende suikerbieten-variëteiten, ge
zaaid en uitgedund op een wijderen (33
bij 30 c.M.) en een nauweren (28 bij 25
c.M. afstand.
Tengevolge van ongunstigen bodeintoe-
stand en insectenvraat was de stand van
de meeste variëteiten op het proefveld in
den Zimmermanpolder ie dun om betrouw
bare cijfers te kunnen leveren, zoodat de
hieronder volgende cijfers betrekking heb
ben op het proefveld in den Frederica-
polder.
Het proefveld was gelegen op tamelijk
zwaren kleigrond en had in 1904 tot
voorvrucht blauwmaanzaad. Begin Maart
werd het land bemest met 400 K G.
-superphosphaat per hectare, terwijl bij het
zaaien op 6 Mei een ammoniak-super-
phosphaat-bemesting van 250 K.G. per
hectare plaats had. De Chili-salpeterbe-
mesting werd in 2 keeren gegeven en wel
op 1 Juni tegen 125 K.G. en op 18 Juni
tegen 165 K.G. per hectare (samen 290
K.G. per hectare.
Daar laat uitgezaaid werd, vertoonden
zich weinig zaadbieten. In de groote
cultuur was het opvallend, dat de variëteit
S. N. Shreiber vrij veel zaadbieten (door
schieters) gaf.
Volgens de waarneming gaat de varië
teit Dippe W. R. het meest vooruit, en
is die op gelijke lijn te stellen met het
zaad van Rabbetghe en Glesecke, terwijl
Sehreibers's variëteit S. N. prachtig van
gehalte blijft, wat echter ten koste van
het gewicht gaat.
Voor hem, die op gewicht verkoopt,
is de vauiëteit Klecan Elite van Benies
zeer aanbevelenswaardig.
Het eindcijfer v an alle variëteiten sa
mennemende verkrijgen wij cijfers, die
een tegenstelling leveren met de gewone
resultaten, daar dit |aar de wijdere af
stand een hooger gehalte aantoont en eene
lagere akkeropbrengst dan de nauwere
stand.
Proefveld op middelmatig zwaren kleiyrond.
Proefnemer de heer J. J. Mol te Waarde.
Doel: een variëteits-proef met aardappelen.
Het geheele proefveld, groot 16 Aren,
werd verdeeld in 8 perceelen, ieder 2
Aren groot. Verbouwd werden Bont-
blauwen, Eigenheimers, Munsterschen en
Zeeuwsche-blauwen, Iedere variöteit werd
op 2 veldjes gepoot.
De voorvrucht was suikerbiet, bemest
met 500 K.G. superphosphaat en 250 K.G.
Chili-salpeter per Hectare.
Het proefveld ontving dezelfde bemes
ting als in het voorgaand jaar. Het super
phosphaat werd uitgezaaid op 23 Februari,
de Chili-salpeter werd in twee keer, op
3 en 16 Juni als overbemesting gegeven.
De aardappels werden bij regenachtig
weer op 7, 14 en 18 April met het zet-
houweel gepoot. De afstand der rijen
bedroeg 58 c.M en de afstand der'planten
in de rijen 40 cA.
De eigenheimers kwamen op 26 Mei
het eerst boven den grond spoedig gevolgd
c oor de andere variëteiten. De stand van
eerstgenoemde variëteit was gedurende
den geheelen groei tijd prachtig. De Mun
sterschen bleven vrij goed, doch de beide
andere variëteiten waren reeds vroeg ge
heel door de ziekte aangetast. De Eigen
heimers bleven tot half September groen.
Op 19 September werd bij droog weer
gerooid en de navolgende opbrengsten
werden daarbij verkregen per H.A.
Blauw-bonten, groote 6287,5 K. G.,
poters 5512.5 K. G., zetmeelgehalte 8
Eigenheimers, groote 11637.5 K.G., poters
2600 K.G., zetmeelgehalte 22.5 Munster
schen, groote 6150 K.G. poters 4600 K.G,,
zetmeelgehalte 15.8Zeeuwsche-blauwen,
groote 7337.5 K.G., poters 7375 K.G.,
zetmeelgehalte 9.7.
De smaak van .de Eigenheimers was
zeer goed, die van de overige variëteiten
bepaald slecht.
Uit den staat van opbrengst blijkt, dat,
met uitzondering van de Eigenheimers,
de oogst vrij wel als mislukt is te 'oe-
schonwen. Het is op dit proefveld hetzelfde
resultaat, dat dit jaar in de geheele pro
vincie verkregen werd.
Het is niet mogelijk om dit jaar een
vergelijking tusschen de verschillende
variëteiten te maken en slechts de ge
volgtrekking, dat Eigenheimers veel beter
bestand zijn tegen de ziekte dan de bont-
blauwen, Zeeuwsche-blauwen en Munster
schen, kan gemaakt worden.
Wellicht leert deze uitkomst, dat het
voor de Zeeuwsclie landbouwers aan te
bevelen is, om niet uitsluitend bontblau-
wen en Zeeuwsche-blauwen te poten,
doeh ter verdeeling der risico, een ge
deelte van het aardappelland te bepoteu
met Eigenheimers.
De uitslag van de proef door dhr. V.
v. Oyen te Aardenburg heeft nogmaals
bevestigd, dat de behandeling met bouillie-
bordelaise een afdoend voorbehoedmiddel
tegen de ziekte, is, doch de vele werk
zaamheden op de boerderij, gepaard aan
het gebrek aan arbeiders, zijn oorzaak,
dat van die behandeling wel niets zal
komen.
Door den heer Hanken werden in den
Wilhelminapolder proeven genomen met
soorten van gerst.
Hij maakt daarbij de navolgende op
merkingen.
De landgerst ontwikkelde zich normaal,
de uiistoeiing was goed en het gewas
was vrij goed. De Primus-gerst was zeer
achterlijk. Uitstoeling had bijna niet plaats
en de planten zagen er, door tal van
doode bladen, ziekelijk uit. Deze variëteit
is voor Zuid-Beveland geheel ongeschikt.
De Princesse-gerst ontwikkelde zich zeer
goed en stoelde krachtig uit. Deze varië
teit belooft iets voor onze streken en zal
in 1906 in 't groot verbouwd worden.
De Hannchen-gerst ontwikkelde zich
in den beginne beter- dan de andere
