NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 99. 1906.
Zaterdag 27 Januari.
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandsch Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
H E R IJ K
Middelburg, ook voor St. Laurens en
Nieuw- en St. Joosland, SO en 31 Januari,
1, 2, 6, 7, 8. 9,13,14,15,16,20,21,22,23,
27 en 28 Februari, 1, 2, 6, 7 en 8 Maart.
Engeland.
Het Lagerhuis (House of Commons) telt
670 leden. Op het oogenblik zijn er 600
gekozen, en van deze zijn 341 liberalen.
Dus op 't oogenblik reeds zijn de liberalen
vijf stemmen boven de meerderheid, zelfs
voor 't geval de overige 70 gekozenen
(dat wordt Maandag bekend) altegaar
conservatief waren.
«Voor het eerst in twintig jaren baas in
eigen huis" dat hebben dan nu de
liberalen onder Campbell-Bannerman's
leiding bij deze verkiezingen bereikt.
Voor C.-B., die sinds einde 1898 als
leider der liberale oppositie in het Lager
huis een ondankbare taak had te vervullen,
en die, tijdens en kort na den Zuid-Afri-
kaanschen oorlog als „landsverrader" ge
brandmerkt, heel wat bittex-e uren moest
doorleven, is het wel een triumf om later
met trots op terug te zien. Toch is de
positie van den huidigen premier, trots
zijn ontegenzeggelijk overweldigende stem
busoverwinning, niet zoo sterk als zij op
pervlakkig wel schijnt. Het kabinet toch,
dat C.-B. onder zijn vaandel heeft bijeen
gebracht, bestaat weliswaar bijna uit
sluitend uit liberalen, maar er zijn er onder
van alle denkbare schakeeringan.
Daarbij komt nog dat in het liberale
kabinet mannen van uiterst sterk sprekend
karakter zitting hebben.
79
FEUILLETON.
DOOK
SCALDIS.
's-Heer Abtskerke c. a.
(Slot.)
Ds. vanOitüenburg heeft eene leerrede
in het licht gegeven getiteld „gedenktee-
ken van de vernieuwde Kerk en herstelde
godsdienst te Baarsdorp ofte eerste kerk
inwijdingsleerrede, gedaan op Pinxteren
den 18en Mei 1755 over Ezra 615 en
16." De opdracht aan de Amb. Ileeren
is onderteekend ;'s Heer Abtskerkeden
I3den Oct 1755."
Uit die leerrede blijkt, dat ds.vanCui-
lenburg voor zijn tijd een bekwaam man
was. Zijne taal en stijlproeven van taal
kennis en godgeleerde wetenschap, geven
er .getuigenis van. Hij betoogde in zijn
voorrede, alles in zijne „standplaatsen en
gemeentens naar wensch te hebben (cur
sief gedrukt) en geene bevordering te be
doelen". //Hij had reeds vroeger deze pre-
„dicatie sehetsgewijze ontworpen, om in
„zijn gemeente voor te dragen en haar
„op te wekken tot dankbaarheid aan de
„Ambs. Heeren van 's Heer Abtskerke, die
„de kerk aldaar, schoon veel geordend, ech-
«ter zeer verbeterd en versierd hadden,
„onder toezicht van den Heer en Vrouwe
„van Nisse, oudste Ambachts Heer en Vrou-
„we van 's Heer Abtskerke en werd daar-
„voor beleefdelijk bedankt. Nu zocht hij
„de schets weer op, beschaafde ze en
„vormde haar tot deze leerrede.
Omtrent het prediken te Baarsdorp leest
*n. voorrede ook het volgeüde
«Jttet huis des Heeren te Baarsdorpwaarin
„de Herv. Godsdienst van de gezegende
tvjden der Reformatie af, nooit geoefend
„was, had lange woest gelegen, doch de
„vervallende muuren buiten, het versleten
„dak van boven en al het gestel van
„binnen, dat door ouderdom vergaan was
„waren door de goedgunstigheid van dé
„Hoog en Weled. Amb*. Heeren volkomen
„hersteld, vernieuwd en alles was gereed
„gemaakt ter verrichtinge van den open-
baren predikdienst; eenige verhinde-
H ringen deden echter dit werk eenen ga-
Staatslieden met een temperament als
Asquith, Churchill, Burns laten zich niet
kneden. Het zal voor C. B. wel de grootste
toer zijn die allen onder een liberalen hoed
te houden.
Tot dusver zijn van het vorige Kabinet
slechts drie leden herkozen. Austen Cham
berlain, Foster en Douglas. Lord Selbourne
kon natuurlijk niet vallen hij had zitting
in het Hoogerhuis en is nu bovendien in
Z.-Afrika. Maar zijn zoon heeft het toch
moeten afleggen. Deze, lord Kerry, stond
voor het district Westmore-land-Noord,
waar nu de liberaal J ones hem met 3 stem
men meerderheid versloeg.
De zitting van het Parlement zal Maan
dag 19 Februari door koning Eduard in
persoon worden geopend. Z. M. zal bij die
gelegenheid vergezeld worden door de
Koningin. Het nieuwe Lagerhuis komt
echter reeds 13 Februari bijean om den
Speaker te kiezeneen formaliteit, daar
Lowther zonder twijfel wordt herkozen,
ofschoon hij een conservatief, en dus lid
van de oppositie is. Maar dat is nu eenmaal
gebruik.
De verdere dagen tusschen 13 en 19 Fe
bruari zullen worden besteed met het be-
eedigen der leden, en het vervullen van
verschillende formaliteiten.
Luxemburg.
Het wordt niet meer onder stoelen of
banken gestoken dat de ziekte van Groot
hertog Willem van Luxemburg, die nu nog
slechts twee maanden aan de regeering is,
het gevolg is van de vaccinatie. Natuurlijk
heet het dat de vorst is ingeënt geworden
met „onzuivere pokstof". Maar wie con
troleert datHet bewijs is weer geleverd
ruimen tijd achter blijven. Verscheidene
„Roomschgezinden gaven daarvan, volgens
„geruchten, wonderlijke dingen ophier
„mogt, hier kon door geen Gereformeerd
„predikant geleert worden, of daar zouden
„mirakelen geschieden de voorlezer zoude
„bassen als een hond, de leeraar zou ver
stommen en niet konnen sprekende
„bijbel zou toegeslooten of van den predik
stoel geworpen worden de D(uijvel) zou
„den predikant van den stoel halen en
„elders henen voeren en diergelijke bijge-
„loovige beuzelingen meer".
„Het behaagde echter den Hoog en
„Weled. Amb Heer van Baarsdorp (welke
„ook zijn weldoende Amb. Heeren van mijn
„twee gecombineerde plaatsen s-Heeren
iiAbts- en SjnoutsJcerken) goed te vinden
„en te bezorgen, dat één- en andermaal
„in hunne vernieuwde en herstelde kerke
„gepredikt wierde, en zulks mij goed
gunstig op te dragen, gelijk ik dan, met
„vertrouwen op de menigmalen onder
bonden Goddelijke hulpe, mij des niet
„onttrokken, maar daarvan met deeze eerste
„kerk-inwijings leerreden op den eersten
„dag van Pinxteren deses jaars MDCCLV
„eenen aanvang gemaakt hebbe, zullende
„deze, onder inwachting van Jehova's
„verderen zegen, ingevolge de beraamde
„schikking der Amb. Heeren, viermaal des
„jaars, gelijk reeds geschied is, alleen ook
„door gebeden, predicatiën, dankzeggingen
„en Psalmgezang achtervolgt, dochonder-
„tussen de weinige opgezetenen van Baars-
ndorp vooralsnog, benevens alle welke va*
„andere gemeentens, lust mogten hebben
„om viermaal des jaars naar Gods huis te
Baarsdorp op te komen, voor het overige
„in alles gelaten worden aan het opzicht,
„waaronder zij kerkelijk behooren'
Deze leerrede berust in het kerkelijk
archief te s-Heer Arendskerke. De kosten
van de herstelling van de kerk bedroegen
2987.60 gld. Ambachts Heeren van Baars
dorp hadden met ds. van Cuilenburg eene
overeenkomst aangegaan om de dienst waar
te nemen tegen vergoeding van 24 gulden
's jaars en vrij rijden.
Niettegenstaande de pred. van s-Heer
Arendskerke, ds. van Velsen daartegen sterk
ijverde en zelfs een protest indiende, op
gronddat de bewoners van Baarsdorp als
naastbijgelegen, zich va» oudsher vrijwillig
dat in weerwil van uiterst zox'gvuldige
voorzorgsmaatregelen (die toch zullen wel
betracht zijn aan het Luxemburgsche hof
de mogelijkheid blijft bestaan dat een tegen
de pokken ingeënte tengevolge van de
inenting sterft, althans gevaarlijk ziek
wordt. Immers ook andere personen op het
kasteel Hohenburg, die zich hadden laten
inenten, zijn ziek geworden. Er openbaar
den zich, zoo verhaalt men „te bevoegder
plaatse", er openbaarden zich bij sommigen
groote gezwellen aan de armen, welke liet
voor enkele ingeënten noodzakelijk maak
ten, een dag of wat het bed te houden. Aan
het Hof te Weenen spreekt men het onver
holen uit, en de aartshertogin Maria The-
resia, broeder van den groothertog, liet het
dooi haar secretaris aan de couranten mee-
deelen dat de ziekte het gevolg is van een
inenting.
Kreta.
De verkiezingen op Kreta zijn op
één uitzondering na in volmaakte rust
en kalmte gehouden. Die éene uitzonde
ring viel voor in het Italiaansche controle-
gebied, waar een Italiaanseh soldaat, die
dienst deed bij de stembus, vermoord werd.
De Grieksche pers betoogt dat het ge
brek aan tact van den Italiaanschen consul-
generaal te Canea oorzaak is van het ge
beurde. Italiaansche soldaten zouden twee
Kretenzers hebben gedood en vijftien
anderen gewond. Eerst daarna volgde de
vergeldingsdaad van Kretenzische zijde,
welke den soldaat het leven kostte. Naai
de Grieksche bladen melden, zijn op het
eiland gekozen: 48 aanhangers der regee
ring en 24 oppositie-mannen.
De Italiaansche consul-generaal had den
bij de kerkgemeenschap van 's-H. Arends
kerke hadden aangesloten, gelijk ook de
kerkeraad van laatstgenoemde gemeente
die bewoners steeds tot het genot der
Bondszegelen toegelaten en tevens hunne
armen, hoezeer onverplicht, ten allen tijde
gealimenteerd had, bleef ds. van Cuilenburg
evenwel in die dienst volharden tot aan zijn
overlijden. Op gelijke wijze werd diens
opvolger ds. van Doesburgop dezelfde
voorwaarden benoemd doch deze, tenge
volge van wangedrag zijne pred'.betrekking
zelf nedergelegd hebbende, werdhij daaruit
dan ook ontslagen.
Intusschen liet men het zich te 's-IIeer
Arendskerke maar gansch niet welgevallen
dat de dienst te Baarsdorp door 's-Heer
Abtskerke werd waargenomen, zoodat van
wege den kerkenraad aldaar met ds. du
Bols aan het hoofd, den 5 Oct. 1761 aan de
01. eene instructie werd ingediend, waarbij
werd aangetoond hoe de gemeente van
Baarsdorp eigenlijk als herderloos was te
beschouwen, enz.
De Cl. antwoordde hierop den 13 Oct.
d. a. v. den kerkeraad, last gevende om de
gemeente Baarsdorp, ad interim, op den
ouden voet te blijven behandelen en inge
volge dien last, werd dan ook nu, voor het
eerst in 1762, en sedert geregeld de dienst
te Baarsdorp aan die van's-Heer Arenskerke
opgedragen. Hoezeer het niet rechtstreeks
blijkt, dat het ontslag van ds. Van JQoesburg
daartoe aanleiding gegeven hebbe, zoo is
het evenwel zeker, dat Amb. Heeren van
Baarsdorp in 1773 de predikanten aldaar,
voor zooveel maal als hij dit zelf goed vond,
aan ds. Ballot van's-H. Arendskerke opdroe
gen, die daartoe dan ook vergunning kreeg
van zijn' kerkeraad, onder voorwaarde dat
de liefdegaven in de diaconie-kas van 's-H.
Arendskerke zoutj^n vloeien endatds. Ballot
zijn dienst te Baarsdorp niet verder zou
uitbreiden dan viermaal 's jaars. Gelijk
door Amb. Heeren van Baarsdorp de eerste
voorwaarde werd toegestaan, zoo verbond
ds. Ballet zich, niet meer dan éénmaal
's jaars aldaar te prediken, naar dien hij
alleen de handhaving van de Herv. gods
dienst ten oogmerk had.
Uit hoofde van zijn kortstondig verblijf
te 's-H. Arendskerke heeft deze slechts 2-
maal de dienst op Baarsdorp verrichten
wel op Pinkster-Maandag van 1773 en 1774.
eiseh j'gesteld, dat aan de verwanten van
den vermoorden soldaat een schadever
goeding zou worden uitgekeerd, de schul
digen zouden worden gestraft en van
ofïicieele zijde leedwezen zou worden be
tuigd over het gebeurde. Daar de regee
ring van Kreta aan deze eischen niet vol
deed, werd, in opdracht der Italiaansche
regeering, beslag gelegd op de douane-
kassen in het Italiaansche controle-gebied
op het eiland.
Zuid-Afrik a.
De Nederlander ontving uit Johannes
burg van een zich noemenden Afrikaander
een reeks aandoenlijke klachten over de
gevareD waaraan het door „Perfide Albion"
geknechte volk van Transvaal blootstaat.
Aan het schrijven ontleenen wij het
volgende
Onder de regeering van President Kru-
ger kwamen er van de zijde der uitlanders
gedurig klachten in dat er in de Transvaal
geen veiligheid was en dat zij in gedurige
vrees stonden van vermoord te worden.
En nu nu zijn het juist diegenen
die zoo vol klaagliederen waren die terug
verlangen naar de dagen van „Oom Paul".
„En waarom wordt er gevraagd. Aha 1
die Chinezen Ja, die Chinezen Er
ligt een wonderlike kracht in die woorden.
Als uw kind huilt en gij wilt het stil
hebben, zeg maar net „Daar kom die
China-mans" en hij zal dadelik stil blij
ven En wat is er dan zo vreseliks in
de Chinezen Ja watOnze voorouders
hadden het bitter onder de kaffers, maar
zij hadden toch hunne trouwe „roers" en
konden zich verdedigen. Maar nu is het
gans anders gesteld met ons arm Afri
Sedert dien tijd werd dan ook de zaak op
goeden voet gebracht, naardien Baarsdorp
voortdurend tot de kerkelijke gemeente
van 's-H. Arendskerke gerekend wordt en
aan de predikanten dezer gemeente de
verplichting werd opgelegd, om, onder het
genot van de daarvoor later verhoogde toe
lage telken jare, op Pinkster-Maandag de
dienst te Baarsdorp te vervullen.
Dit duurde zoo voort tot 1880 toen den
22 Aug. van dat jaar de kerk voor afbraak
werd verkocht.
Eindelijk zij hier nog vermeld, dat we
in het actenboek en tijdens de dienst van
ds. van Cuilenburgd.d. 11 Mei 1747 nog
het volgende besluit vinden genotuleerd
„is eenparig besloten door den kerkenraad
om in deze gevaarlijke oorlogstijden na
Utrecht over te maken de boeken van
St. Abts en Sinoulsk.ke, als een k.ke reso
lutieboek, dit nieuw k.ke resolutieboek
een trouw en doopboek, het Diaconie
rekeningboek en het goed slot van de
Sinoutkerksche rekening ter somma van
3 19 4 Pd. Vis. en,van 's-H. Abtsk.ke
43 8 2'/2 Pd. VI., welke alles de predi
kant beloofd weder te leveren als de k.ke
en het land betere veiligheid der vijanden
genieten zal en indien deze boeken met
het geld wel overkomen" enz. Blijkens
een kantteekening is alles naderhand onge
schonden terug ontvangen.
Zooals we reeds te voren zagen was de
opvolger van ds. van Cuilenburg
JACOBUS GERARDUS VAN
DOESBURG.
Te Amsterdam wonende werd deze propo
nent bij de Cl. vau Utrecht den 2 Juni
1761. Als zoodanig alhier beroepen den
26 Febr. 1764, werd hem den beroepsbrief
persoonlijk gebracht en werd hij bevestigd
17 Juni d.a.v. door ds. I'. Geensen van
Baarland.
Als spoedig liet zijn zedelijk gedrag veel
te wensehen over. Gedurig was hij in
twist met gemeenteleden en zijn kerke
raad. Eene zaak met den ouderling Janus
Hollestelle, die gecensureerd en uit den
ouderlingenbank geweerd was, kwam voor
de Classis en haalde hem eene nadrukke
lijke berisping op den hals.
Hem werd bij de censura morwn van
9 April 1767, dgor den kerkeraad ver-
kaanse volk. De onderdrukker wil ons niet
toelaten om enig soort wapen in huis te
hebben. Hij zal ons beschermen tegen
de moordenaars. Wij moeten hem maar
vertrouwen en rustig op onze plaatsen
leven. Er worden politie-dienders uitge
zonden in al de kleine dorpjes. Daar blijven
zij dag en nacht, daar, waar geen gevaar
is. Maar de arme man die een half mijl
of meer van 't dorp verwijderd is, hij
kan maar vermoord worden. Als alles
eerst voorbij is, ja, dan komen zij daar met
hun vijf of zes stuks en vragen allerlei
vragen omtrent het gebeurde en spreken
hun opienies uit, of zeggen „Waarom het
jij nie zo, of zo gemaak nie".
Is dat nu het werk van een politie-
diender In stede van de wacht te hou
den dat er niet zo iets kan gebeuren wil
len zij zich komen slim houden. Hier op
ons dorpje zijn der een stuk of 10 dien
ders die niets anders doen dan stil zitten
of paarden leeren, terwijl onze arme men
sen op de plaatsen vermoord worden. Da
gelijks komen er berichten in van moorden
en roverijen.
De kranten zijn er vol van. Allen spre
ken er over. De Chinezen zijn tot een
vloek en pest voor ons arm land. En wie
draagt de schuld van dit alles? Wie is
het, die eerst ons land door en door met
bloed bevlekt heeft, en nu dat hij hier
niet langer kan uithouden de Chinezen
hier invoert om zijn afschuwelijk werk
van moord en roof hier voort te zetten
Wie is die onbeschaamde moordenaar van
een edel volk Wie is het ja wie de
dode vrouwen en kinderen die in de kam
pen zijn omgekomen antwoorden u, ,/Lord
Milner''. De mensen door de Chinezen
zocht„zich van 't gebruik des Avond-
maals te onthouden, wegens gegeven erger
nis door rusie", Hetzelfde had plaats 30
Juni 1768, waarbij sommigen den wensch
uitdrukten, dat hij het Av.maal door één
van de naburige predikanten zou laten
waarnemen.
Den 3 Aug. 1768 verliet hij de gemeente
en bedankte voor zijne bediening, en kreeg
20 Oct. d. a. v. zijn ontslag. Na dit ont
slag is hij geruirnen tijd buiten dienst ge
bleven, maar is in 1790 werkzaam ge
worden als hulpprediker voor ds. van
Waalwijk te Tuilvervolgens werd hij
20 Febr. 1791 pred. te Ritthem en kwam
eindelijk den 30 Maart 1794 te Zoutelande
in de bediening, alwaar hij in 1797 over
leed. Hij was gehuwd met Jacoba van den
Berge.
Gedurende zijn dienst alhier komen in
het actenboek gedurig de volgende ver
klaringen voor„Nadeinaal Janus Holle-
stelle mij voor een leugenaar, ten andre
voor een leeraar, die valsche stellingen
had omtrent 't wezen des geloofs, had uit
gemaakt, zoo erkent bij met deze onder-
teekening dat hij in desen valsch gesproo-
ken had en nu den E.Hr. Predikant voor
een braaf, eerlijk man en regtzinnig leer
aar erkent". Hij had de voorzichtigheid
om altijd dergelijke stukken te laten on
derteekenen, en in het actenboek vindt
men geheele bladzijden door zijne hand
doorgeschrapt, op de getuigenis van zoo
iemand is zeker niet geheel te bouwen.
Nochtans klaagt hij over verzuim van de
openbare godsd.oefening, waarvoor hij zelfs
meermalen sommigen censureerde, dan
weder protesteerde hij tegen het besluit
der meerderheid, om aan eenigen, die zich
bij gelegenheid der Kruiningsche kermis
aan buitensporigheden hadden schuldig
gemaakt, het Avondmaal te ontzeggen.
Zoo had dan de man, die zelf niet on
berispelijk was, eindelijk den invloed ver
loren om het berispelijke in anderen legen
te gaan.
Het is een waar gezegde dart allereerst
den Evangelie-dienaar geldt: „medicijn
meester, genees u zeiven!"
(Bevolking 's-Heer Abtskerke in 1824
305, in 1906 326 zielen.)
-M-
l
