NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 44. 1905. Dinsdag 21 November.
20e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
vt> es
Baitenlandsch Overzlehi.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Tweede Kamer.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ÜSi
20 November 1905.
Bij K. B. van 6 November 11. is ver
nietigd liet besluit van Gedeputeerde
Staten van Zeeland, waarbij aan F. Mays,
hoofd eener openbare lagere school te
Wilhelminadorp, vrijstelling is geweigerd
om de betrekking van ontvanger-grilïier
van den calamiteuzen polder Oost-Beveland
waar te nemen.
Deze vernietiging van genoemd besluit
schijnt te berusten op een K. B. van 24
Juli 1881 (S. no. 139) waarbij beslist werd,
dat de vrijstelling moet worden verleend,
tenzij gegronde redenen het onraadzaam
doen achten in het belang van het onder
wijs. Volgens dit besluit is vrijstelling
regel, weigering uitzondering, en komt
alles op het al of niet gegrond achten
der hierbedoelde redenen aan. In zake
de bewuste alinea van art. 36 der wet
L. Ond. was sinds jaren ook wel eene
andere opinie gangbaar. Men was van
meening, dat tot het verleenen der in dit
artikel bedoelde vrijstelling alleen dan
behoorde te worden overgegaan, wanneer
met zekerheid mag worden aangenomen,
dat door de gelijktijdige waarneming aan
het onderwijs geen schade zal worden be
rokkend. Naar welken maatstaf en op
welke gronden Gedep. Staten in dit onder
havig geval tot weigering van de aange
vraagde vrijstelling ook hebben mogen
besluiten, de requestant kon, krachtens
art. 14 der zelfde onderwijswet bij den
Koning in hooger beroep komen, wat dooi
den belanghebbende of de belanghebben
den in deze zaak binnen den bepaalden
tijd is gedaan.
Dat buitenlandsche regeeringen de be
kwaamheden van een Nederlandsch ver
dienstelijk Calvinist weten op prijs te
stellen, en daarin de Nederlandsche regee
ring ten voorbeeld kunnen gesteld worden,
is dezer dagen, naar De Rotterdammer
(anti-rev.) zoo terecht opmerkte gebleken
bij de opdracht aan den ingenieur J. de
Rijke door de Chineesche regeering om
zich te belasten met de verbetering der
Shanghai-rivier.
De heer De Rijke is, vergissen wij ons
niet, een oud-Haarlemmer, doch, ook te
Goes geen onbekende, waar hij vrienden
wonen heeft.
De Ingenieur van de benoeming van
dhr. de Rijke gewagende, zegt
Deze benoeming is geschied op grond eener
overeenkomst welke den 27 September 1905
te Peking werd gesloten tusschen China en
verschillende mogendheden, waarbij gewijzigd
werden de bepalingen van het eindprotocol
der Pekingconventie van 7 September 1901,
nopens de verbetering van het vaarwater van
Whangpoo. Bij de nieuwe overeenkomst van
Peking van 1905 is o. a. bepaald, dat drie
maanden na onderteekening van deze over
eenkomst China zelf de keuze zal doen
van een ingenieur, bekwaam in vraag
stukken van rivierwerken, en als
de meerderheid van de vertegenwoordigers
der Mogendheden, onderteekenaars van het
eindprotocol vermeent dat de aldus ge
kozen ingenieur de vereischte
hoedanigheden bezit, China hem
oogenblikkelijk zal aanwijzen om de werken
te ondernemen, hetgeen thans is geschied.
De heer De Rijke was vroeger hoofdingenieur
bij de publieke werken in Japan en onder de
contracteerende Mogendheden welke belang
hebben bij de verbetering der rivier van Sanghai
neemt Japan een eerste plaats in, hetgeen on
getwijfeld van invloed is geweest op deze voor
den ingenieur De R ij ke eervolle
benoeming.
Wij voegen hier slechts aan toe dat
de heer de Rijke ongeveer 75 jaar oud is.
Het vereenigings-leven dat zich in oude
dagen in de gilden concentreerde, heeft
aanzienlijke schatten van smaakvolle
nijverheid nagelaten.
Schatten van kunst en geduld, in onze
dagen, nu alles meer fabriekmatig en
eenvormig, haastig en goedkoop wordt
afgeleverd, het oog bekoren en de kunst
smaak weldadig aandoen,
Maar bewaard in ontoegankelijke loca
len, bezeten sinds eeuwen, wordt de waarde
niet altijd bevroed. Om die schatten van
het verladen op de rechte waarde te schat
ten moeten ze af en toe eens tentoongesteld
worden. Dan komt de vergelijking met
andere en de kunstkenner bepaalt de
plaats en de waarde.
Het is daarom een goede gedachte om, na
de welgeslaagde koper-tentoonstelling van
het vorige jaar het volgende jaar in
Middelburg een zilver-tentoonstelling te
openen, waarbij tentoongesteld worden zal
wat zich als zilveren kunstwerken in
privaat of gemeenschappelijk bezit bevindt
en wat men bereid is aftestaan.
Het St. Jacobs-gilde te St. Maartensdijk
beloofde voor die tentoonstelling af te staan
twee stukken, door kunstkenners hoogelijk
geroemd, maar zeker niet algemeen bekend.
Misschien is er ook wel iets machtig te
worden van het St. Joris-gilde te Heusden,
die „het zoodje" zooals de burgemeester
het onlangs noemde, ter verkoop naar
Amsterdam hadden gezonden, over welke
„baldoet" de „boetsoekenden" heel wat
hebben moeten hooren.
Het doet ons genoegen dat het nieuwe
kabinet de bekwaamheden van de leden
van het vorige kabinet erkent.
Het heeft dit bewezen bij de benoeming
van oud-minister Bergansius tot lid van
den Raad van State, van oud-minister Iden-
burg tot gouverneur van de Westthans
weer blijkt 'tuit de benoeming bij kon.
besluit van den oud-minist«r mr. De Marez
Oyenstot commissaris vanwege Nederland
om met de door België benoemde com
missarissen een onderzoek in te stellen
naar den tegenwoordigen toestand der af
watering van Vlaanderen en een voorstel
te doen, hetzij tot wijziging der desbetref
fende overeenkomst met België van 20
Mei 1843, hetzij tot het sluiten eener nieuwe
overeenkomst, waarbij de afwatering dei-
betrokken landstreek opnieuw wordt ge
regeld en de belangen van de beide Rijken
aan den tegenwoordigen toestand getoetst
en eene regeling te ontwerpen van het
beheer der in Nederland en België ge
legen polders".
Op die manier bestaat er kans dat de
bekwaamheden ook van den meest be
stredenen dr. Kuyper en mr. Harte, ook
nog worden erkend.
In ieder geval een goed teeken.
Een naburig concurrent trekt in meer
dan gewone mate onze attentie.
Vlissingen en Antwerpen, Rotterdam en
Antwerpen. Wie denkt bij het noemen
dier namen niet onmiddellijk aan de
scherpe concurrentie onzer havensteden.
Daarom hebben we voor veertien dagen
eens expresselijk, buiten ons buitenlandsch
overzicht, gewezen op de beteekenis van
de behandeling der voorstellen tot uit
breiding van de haven van Antwerpen,
niet zoozeer als een stukje Belgische po
litieke geschiedenis dat is in ons bui
tenlandsch overzicht geschied maar in
hare internationale beteekenis als zeehaven
en vast punt van verdediging.
We hebben nu onze lezers er attent op
te maken, dat verleden week die reus
achtige plannen heel wat ingekrompen zijn.
De Belgische Kamer heeft besloten niet
108 maar 48 millioen francs voor de for
ten beschikbaar te stellen. En ook de
groóte doorsteek is komen te vervallen,
en zoo zal Antwerpen het met een ha
venkanaal moeten doen dat de noodige
kaairuimte aanbiedt,
Naar aanleiding van prof. Treub's laatste
schrijven, komt dr. Soer nogmaals op pas
toor Kneipp terug. Zeer ten onrechte,
zegt professor Treub, dat Kneipp's be
gietingen slechts een klein onderdeel van
zijne methode uitmaken. Het tegendeel
is waar.
Dr. Soer neemt de vrijheid den pro
fessor te wijzen op een lezenswaardig werk
in dezen n. 1. op Baumgarten's onderzoek
van en critiek over Kneipp's systeem.
Voorts hoopt hij in zijn te schrijven bro
chure te kunnen aantoonen dat pastoor
Kneipp was een geniaal man, onbaatzuch
tig tevens, die zijn eigen lichaam als proef
object gebruikte, vóór hij zijne hulpbe
hoevende medemenschen aan zijne ge
neesmethode onderwierp, en zich bij zijne
behandeling liet voorlichten wat den aard
der ziekte betrof, door bevoegde en be
kwame artsen. Van de door prof. Treub
categorisch gestelde eischen hoopt schrij
ver zooveel nota te nemen als zij verdie
nen. Hij vleit zich daarbij met de hoop
er in te slagen, genoemden professor, een
man op wiens bezit ons vaderland trotsch
mag zijn, in zooverre van opinie te doen
veranderen, dat hij niet meer ten tweeden
male van zijn hoog wetenschappelijk stand
punt zal neerdalen, en klein genoeg wor
den om een man als Kneipp, die eerlijk
en oprecht der menschheid gegeven heeft,
wat hij had, en die voor de populari
seering en de techniek der watergenees
kunde van zoo groote beteekenis is ge
weest, nog in zijn graf scheldwoorden na
te roepen".
Hetgeen wij in ons vorig no. overnamen
over wanverhoudingen op openbare scholen
te Amsterdam, was door ons ontleend aan
een blad dat in dienst staat van het open
baar onderwijs het Nieuwe Schoolblad.
Ziehier nog eenige staaltjes uit datzelfde
blad
Het komt voor, dat een pas-benoemd hooid
vóór zijn in functie treden de bemoedigende
verzekering ontvangt, dat men heeft besloten
„hem er uit te pesten".
Van een*onderwijzer verhaalt 't blad
dat hij opgeroepen werd in een vergadering
van misnoegde onderwijzers om zijn standje
te ontvangen. Maar er is nog meer
Een ander, die een onderwijzer, in wiens
klasse den vorigen dag voor schoolijd een knaap
door wildheid was gevallen, verzocht om ook
voor den aanvang van de les in zijn lokaat-
aanwezig te zijn, ontving tot bescheid de aan
sporing „om maar naar zijn eigen te kijken".
Bij het minste wat den onderwijzer niet naar
den zin is, wordt zelfs de gewone burgerlijke
beleefdheid niet meer in acht genomen.
Feiten, als waarop hier wordt gezinspeeld,
zijn ook aan B. en W. niet onbekend, al blijft
er nog veel verkeerds verborgen voor het Raad
huis. En de onderwijzers zelve, dit is wel het
treurigst van de geheele historie, zij verhalen
elkander zulke gebeurtenissen als heldenstukken.
Wanneer werd van hun zijde ooit openlijk dit
alles gebrandmerkt? Integendeel, zij laten toe,
dat hun bestuurders stelselmatig het aanzien van
het hoofd der school bij de ouders van de
leerlingen te niet doen, die ouders opwekken
het hoofd der school te passeeren bij hun be
zoek aan de school, hun propoganda-nummers
van hun orgaan zenden, waarin de beteekenis
van zijn ambt in een bespottelijk daglicht wordt
gesteld. Waar vindt men toch ter wereld een
instituut van stads- of lands-bestuur, waar ook
zulke dingen geschieden en moeten worden
geduld
Een van die revolutionaire onderwijzers
werd onlangs, in weerwil van de voor
hem verpletterende rapporten van het hoofd
en de schoolopzieners, door den wethouder
bevorderd en door B. en W. geprotegeerd.
Een daad die door de antirevolutionaire
raadsleden Wormser en De Vries en door
het ehr. historisch raadslid Ter Haar zeer
gelaakt werd en bij niemand verdediging
vond dan bij het soe. dem, raadslid Tak
En nu zijn er nog menschen die meenen
dat dergelijke antirevolutionairen zulks
uit vijandschap tegen de openbare school
doen
Zij moesten het zelf doen, die zoo denken.
Er moest hun alles aan gelegen zijn om
het openbaar onderwijs zoo goed mogelijk
te doen worden.
Nu laten zij het (grootendeels althans
aan de tegenstanders van dat onderwijs
over om daarvoor te zorgen.
Frankrijk kan heel wat ministers aan,
en 't meest van al ministers van oorlog.
Dat wint 't van Duitschland.
Sedert 1870 heeft Frankrijk op'toogen-
blik zijn 34sten minister van oorlog te
pakken, Duitschland zijn achtsten.
Of liet Fransche leger er zooveel deug
delijker oin is dan het Duitsche, zullen
wij maar daar laten.
Noorwegen.
De koningskeuze heeft haar beslag ge
kregen.
Het Storthing heeft Zaterdag de noodige
grondwetswijzigingen aangenomen.
Daarna kwamen de leden (op een na),
allen in gala-tenue, nog eens bijeen, en
werd met alle (116) stemmen prins Karei
van Denemarken tot Koning verkozen.
Onmiddellijk na de gevallen beslissing
werd van de vesting Akerskus het ko
ninklijk saluut gegeven.
Het besluit werd terstond aan den
verkorene meegedeeld, die terstond
antwoordde met toestemming van zijn
grootvader de verkiezing tot koning van
Noorwegen te aanvaarden en den,; naam
aan te nemen van Hakon VII, terwijl hij
aan zijn zoon den naam Olav toevoegt.
De voorzitter stelde terstond na de
voorlezing van dit telegram een „Hoch
op den Koning van Noorwegen I" in, waar
mede alle leden staande instemden.
Een deputatie van het Storthing ver
trok naar Kopenhagen. Op het station
was een groote geestdriftige menigte die
vaderlandsche liederen zong, tegenwoordig.
Koning Christiaan schonk bij gelegen
heid der verkiezing van zijn kleinzoon
tot koning van Noorwegen, aan 36 ge
vangenen gratie.
Zoo werd dan de naam Denemarken
Noorwegen die van 1327 tot 1804 beide
volken verbond, nog eens weer genoemd.
De nieuwe koning is gehuwd met Maria,
dochter van koning Ednard van Engeland.
Rusland.
De korpscommandant baron Salza is
tot tijdelijk gouverneur-generaal van Fin
land benoemd.
De minister van het verkeerswezen heeft
aan de arbeiders medegedeeld, dat de
ministerraad den eisch van den acht-urigen
werkdag voor spoorwegarbeiders niet voor
inwilliging vatbaar heeft verklaard, verder
dat aan de werklieden in de stations en
in de werkplaatsen gedurende de staking
geen loon zal worden uitbetaald, evenmin
als aan de stakende arbeiders van de
landsdrukkerij.
PETERSBURG. Het stakingscomité
heeft hierop het volgende besluit geno
men De staking vau de Peterburgsche
spoorwegen en der arbeiders van Peters
burg heeft de regeering bewezen, dat de
uitvoering van barbaarsche maatregelen
als de toepassing van de doodstraf en de
invoering van den staat van beleg steeds
bij de arbeidersklasse daadwerkelijken
tegenstand zal vinden. De staking heeft
bewezen, dat onze macht aan het toenemen
is, zoodat, wanneer eens het comité het
noodig zal vinden met de regeering een
beslissenden strijd aan te binden, wij
zullen overwinnen.
Het comité stelt dan voor, de staking
te eindigen. De kameraden moeten van
nu af hunne krachten verzamelenzoo
het noodig gevonden wordt, dat er weer
gestaakt wordt, dan zal er gestaakt worden
op alle spoorwegen tegelijk en zoo lang
totdat alle staatkundige en maatschappe
lijke eischen door de regeering vervuld zijn.
De staking is heden geëindigd. Toch
hebben er nog ongeregeldheden plaats
gehad. Ongeveer 1000 werklieden van de
metaalfabriek Starachowice (Polen), die van
het eindigen der werkstaking niets wisten,
hebben op de lijn van den Weichelspoor-
weg naar Ostrowiee een gemengden trein
aangehouden en gedwongen terug te keeren.
De telegraaf is vernieldbruggén zijn
beschadigdhet spoorverkeer is gestaakt.
Te HELSINGFORS (Finland) heefteen
vergadering van 2000 personen, hoofd
zakelijk vertegenwoordigers van de provin
ciën, besloten aan Linder, den minister
voor Finland, een telegram te zenden,
waarin beslist zijn aftreden gevorderd
wordt, omdat hij door zijn gedragingen
de wet geschonden en de geweldadigheden
van Bobrikof begunstigd heeft. Hij heeft
nooit het vertrouwen van het Finsche volk
bezeten.
De socialistische partij te Warschau
heeft besloten op 5 December de alge-
meene werkstaking te beginnen, indien
op dien datum de krijgswet niet is inge
trokken.
Men meldt uit Odessa dat de beman
ningen op de schepen van de Zwarte-Zee-
vloot weer roerig zijn. Vijftienduizend
zouden er met muiterij dreigen.
Amiraal Tsjoeknin heeft 3000 man troe
pen naar Sewastopol ontboden, om bet
plaatselijk garnizoen te versterken.
Uit Petersburg komen ook slechte be
richten over de stemming onder de ma
trozen van de vloot.
Besluiten wij met de volgende tele
grammen van gisteren over te nemen,
Amnestie aan gedeserteerden.
TIFLIS, 19 Nov. Er is aan de soldaten,
welke in de laatste jaren, voornamelijk
uit politieke gronden, gedeserteerd zijn,
volledige straffeloosheid verzekerd, als zij
gedurende de afwezigheid van hun regi
ment geen misdrijf hebben begaan en voor
den 14 Januari 1906 bij hun regiment
terugkeeren.
Een nieuwe partij-vorming.
DORPAT, 19 Not Hier is men bezig
een afdeeling te vormen van de Baltische
constitutie-partij. In haar heden in het
Russisch, het Duitseh en het Esthnisch
gepubliceerd program, eischt de partij
handhaving van een krachtige staatsmacht
om hervormingen in te voeren en de
burgerlijke vrijheid te beschermen, verder
de politieke en economische hervormingen
ten gunste van de arbeidende klassen,
armenverzorging en billijke belastinghef
fing, de zelfstandigheid van een stedelijk
en landelijk administratief zelfbestuur en
toelating van de landstalen op de hooge-
scholen en bij de instellingen van rijk en
gemeente.
Onlusten op het platte land.
PETERSBURG, 19 Nov. De onlusten
onder de boeren nemen toe. In het district
Staryi-Oslcol in het gouvernement Kursk,
zijn 17 landgoederen geplunderd en in
brand gestoken. Er zijn infanterie-troepen
en kozakken heen gezonden. In de gou
vernementen Kursk en Pensa, waar ins
gelijks boeren-onlusten zijn voorgekomen,
werd de kleine staat van beleg afge
kondigd.
Rnssische krijgsgevangenen aan het
muiten.
NAGASAKI, 19 Nov. Russische gevan
genen, ten getale van vijfhonderd, bestemd
voor Wladiwostok en aan boord van de
transportschepen „Wladimir" en „Woro-
nesch", toonden neiging om te muiten.
De officieren wendden zich tot de Ja
panners om de troepen te bewaken-. Een
politie-officier kwam met 100 agenten aan
boord van de „Woronesch". Vier Japan-
sche torpedobooten omringden de beide
schepen. Rodjestwenski is aan boord van
de „Woronesch".
Chineesch zaakgelastigde in
Den Haag.
ST. PETERSBURG, 19 Nov. De Chi
neesche gezantschapsfaad te Patersburg
Loetchengtehan is benoemd tot zaakge
lastigde te 's-Gravenhage.
De heer Van Kol, de „Indische speci
aliteit is aan het woord. Zonder inleiding
zal hij zoo maar met de deur in huis
vallen en de vraag stellen, hoe kunnen
wij de verdere verarming van Java voor-