NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 32. 1905.
Dinsdag 7 November.
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitealandsch Overzleht.
Rusland en Engeland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25.
Enkele nummers0,02!.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
SHIBH5BE2S933SE3cs£9SBi^DHS5BB3BBffi9fi6B99KBKBfl
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De gebeurtenissen der laatste veertien
dagen op het wereldtooneel hebben zoozeer
aller belangstelling gevraagd, dat één feit
in de geschiedenis van den dag zeer weinig
onze opmerkzaamheid heeft getrokken.
Immers waar dagelijks de berichten tot
ons komen uit een land met 135 millioen
inwoners, waar de revolutie met haar
schrikwekkende tooneelen voortdringt
en waar in ditzelfde land, onder den drang
der omstandigheden, de alleen heers cher
afstand doet van dien rang en dien titel en
verklaart voortaan een grondwettig vorst
te willen zijn, dan is daar geen hart en geen
oog voor een herdenking als dezer dagen,
ter oorzake van het eeuwgetijde van Nel
son's glorierijke dood in Engeland werd
herdacht.
Toch verdient de gedenkdag van den
slag van Trafalgar, nu een eeuw geleden,
wel een oogenblik onze aandacht, want van
dien dag af tot op heden heerscht Engeland
oppermachtig ter zee.
Het Rule Brittinia, rule the Waves is de
gansche negentiende eeuw werkelijkheid
geweest en ze is dat nog.
De vloten dia meetelden in ie wapen
rustingen der volken werden verstrooid en
overwonnen, Nelson vernietigde de laatste
vloot die op dat oogenblik gewicht in de
schaal lei en Groot-Brittan je, zich meer en
meer zijn macht bewust geworden, werd
onbetwist meester op de zee.
Eens, het is nog niet zoo lang geleden,
was Frankrijks opperheerschappij te lande,
een algemeen erkende. Het politiek even
wicht deelde Frankrijk door zijn leger en
Engeland door zijn vloot.
Maar bij Metz en Sedan ging, tegelijk
met Napoleon's macht, ook het gezag van
Frankrijk onder de volken onder, en wat
ook Frankrijk van revanche, revanche praten
mocht, het gezag verplaatste zich van
Frankrijk naar Duitschland. Niet naar
Parijs, maar Berlijn richtte zich het zoe
kend oog dat, uit de teekenen des tijds, de
toekomst lezen wilde.
Maar zoo ging het met de opperheer
schappij ter zee niet. Eerst behoorde die
aan Spanje, maar diens vloot werd ver
slagen door die van de Vereenigde Neder
landen. Het eenig overgebleven schip,
onlangs te Vlissingen vertoevende, toont
voor dit eenmaal in zeemacht en koloniën
geduchte rijk het Sit transit Gloria mundus.
Toen kwam de vloot der Vereenigde
Nederlanden met zijn bezem in den
mast schoonvegen, en de Fransche vloot
kwam op. Maar Engeland overwon en
overtrof allen. Tegen Engelands vloot
was niet alleen de vloot van geen andere
mogendheid, maar waren zelfs de ver
eenigde vloten van alle overige landen
van Europa in de verste verte niet bestand.
En nu scheen het wel of in de Ver
eenigde Staten van Amerika een duchtig
mededinger van deze geduchte macht zou
optreden, maar toen en den oorlog tusschen
Noord en Zuid en in het breken met het
idéé van koloniaal bezit in de Nieuwe
Wereld, de behoefte aan een vloot op
den achtergrond werd gedrongen.
En toen, in de laatste helft der negen
tiende eeuw, brak voor Engeland de gouden
eeuw aan. Toen werd een drievoudig
snoer om zijn macht en glorie geslagen,
dat niet licht zal verbroken worden.
Scheepvaat, koloniën en vloot vulden
elkander aan en brachten Engeland op
het toppunt zijner macht.
Groot-Brittanje's vloot vertegenwoor
digde een niet aan te tasten macht. Groot-
Brittan je's koloniën in Azië en Afrika en
Australië deden alles bukken voor zijn
machtwoord.
En Engelands scheepvaart en scheeps
bouw en handel overtroffen die der an
deren zeer verre. Meer dan honderd mil-
lioenen menschen op aarde spreken de
Engelsche taal, en deze brachten als in
Salomo's dagen fabelachtige schatten ge
lijk het Oosten die niet had gekend naar
Let Westen.
Toen, het was in de laatste kwart-eeuw
dreigde een wolk die zon van ongekende
voorspoed te zullen verduisteren.
Duitschland werd de gevreesde mede
dinger. Dnitschlands industrie stak de
Engelsche naar de kroon. Duitschland,
één en machtig na '70 begon van kolo
niën te droomen en toen de energieke
Duitsche Keizer zijn pittig woorduw
toekomst ligt op het water, in Duitsche
ooren dreunen deed, toen werd ook be
sloten tot het scheppen van een Duitsche
Marine. Toch, hoeveel goud men ook
bereid is om te offeren,' een vloot, een
marine is niet enkel uit goud te schep
pen. Een duchtige handelsvloot en ko
loniën die den arbeid loonen moeten daar
naast staan. Maar wat één niet vermag
is misschien mogelijk aan drie.
Frankrijk, met een marine van betee-
kenis en Rusland, het groote rijk, grooter
dan eenig ander, met zijn honderd-vijf-
en dertig millioen en met zijn bezit,
dwars door Azië en Indië heen zou met
Duitschland dwars voor Engeland komen
te staan en hem den weg tot voorspoed
versperren.
Maar en daarom is ook de heden-
daagsche geschiedenis van de Russische
troebelen voor de wereldgeschiedenis van
groote beteekenis de onlusten en de
rechtsonzekerheid in het rijk van den
Newa, maken die politieke berekeningen
voor 't oogenblik onbruikbaar.
Het bondgenootschap van Frankrijk en
Rusland als „le bon amikan voor het
oogenblik geen effect sorteeren, en Duitsch
land kan op dit oogenblik wel niet anders
doen als luisteren naar het pittige woord
van zijn KeizerHet kruit droog ge
houden, den degen gescherpt, de oogen
op het doel gericht, de spieren gespan
nen en weg met de pessimisten.
Rusland.
De revolutie viert hare triomfen. Zij
krijgt haar zin en de regeering is zwak,
zoodat het haar in dubbelen zin voor den
wind gaat.
Vooral op het punt van de amnestie
(strafkwijtschelding en invrijheidstelling)
heeft de regeering zeer veel toegegeven.
Alle misdaden, ook die, tot heden tegen
den persoon des Keizers, of tegen de leden
van het Keizerlijk Huis gepleegd zijn,
alsmede de misdaad van deelneming aan
geheime genootschappen, enz., die de be
staande staatsregeling wilden omverwer
pen, zijn vergeven.
Nogmaals heeft de regeering in een
manifest de bevolking uitgenoodigd om nu
de Keizer toegaf, rustig te worden.
Te Moskou werd Vrijdag een der voor
naamste leiders der revolutie dr. Bouw
man die bij de jongste straatgevechten
gedood was, door een stoet van driehonderd
duizend man ten grave gebracht. De
weduwe zwoer op zijn graf een duren eed
haar mans dood te zullen wreken. Ordelijk
ging de stoet hierop uiteen en keerden de
betoogers 's avonds in afzonderlijke groe
pen terug. Driehonderd studenten nader
den zwijgend de universiteit zonder ge
schreeuw en vermoeid van den langen
optocht. Nabij de manege waren in de
schaduw opgesteld zeshonderd leden van
de „zwarte bende", erkende handlangers
der politie en van de behoudsgezinde
partij. Uit de manege en de nabijzijnde
kozakken-kazerne werd plotseling een
salvo op de studenten afgevuurd, en
tegelijk sprongen de leden der „zwarte
bende" uit hun hinderlaag te voorschijn,
met revolvers en stokken gewapend. De
studenten vonden de poorten der univer
siteit gesloten, en terwijl enkelen die
openbraken, beantwoordden anderen met
revolvers den onverhoedschen aanval. Het
feit dat ofschoon de geheele stad verlicht
was, 't manegeplein donker was gelaten,
terwijl de vensters van de manege open
stonden, wat anders nooit gebeurt, wijst op
een wel overlegde hinderlaag. Van de
studenten werden er 12 gedood, 50 gewond.
Nog blijft te Moskou, het broeinest der
oude autoritairen (voorstanders van het
eeuwenoude slavenstelsel), de toestand
kritiek. Men wil daar met geweld den
dageraad van den nieuwen dag tegen
houden. Daar is ook de zetel, het brand
punt van het politieke verzet tegen Witte.
Ook te Kief zijn reeds sedert zes dagen
oproer en plundering aan de orde van
den dagde soldaten beschieten de hui
zen der Joden, omdat deze zich gewa
penderhand tegen de plundering verzet
ten. De directeur van de filiale der
Rijksbank telegrafeerde aan Witte, dat
hij iedere verantwoordelijkheid voor de
gelden der bank moest van de handwij
zen wegens de lijdelijke houding der troe
pen. Dit telegram gaf generaal Mavoni
aanleiding 190 plunderaars te arresteeren,
de anderen werden daardoor bevreesd en
staakten de plunderingen. In verschil
lende andere deelen van Rusland vonden
ijzingwekkende slachtingen onder de joden
plaats, onder goedkeuring der autoriteiten,
terwijl de reactionnairen dikwijls revolu-
tionnaire bewegingen uitlokken, soms met
medewerkjpg der overheid, opdat alles
bij het oude blijve.
In de laatste dagen moeten daardoor
in Rusland meer dan 1000 personen ge
dood en meèr dan 10,000 zwaar gewond zijn.
Een van die plaatsen is Odessa. Daar
heerscht op het oogenblik een waar schrik
bewind. Het gepeupel, met oogluikend
verlof der militaire overheid, terwijl de
burgerlijke overheid machteloos staat,
heerscht er oppermachtig, en houdt zich
onledig met het vermoorden en plunderen
der Joden. Dezen en anderen, die zich in
hunne huizen niet veilig achten, zoeken
hunne toevlucht in de hotels, zoodat deze
overvuld zijn van vluchtelingen.
De karren van het Roode Kruis rijden
den geheelen dag door de straten om de
gewonden naar de hospitalen te vervoeren.
De armere Joden-wijken zijn geheel en
al met den grond gelijk gemaakt. Geheele
blokken huizen liggen in puin. En tusschen
deze puinhoopen door bewegen zich gauw
dieven, die de laatste have der ongeluk
kige mishandelden hebben weggekaapt.
De universiteit en andere groote ge
bouwen worden bewaakt door soldaten met
maxims.
Zaterdag nog hebben herhaaldelijk bot
singen plaats gevonden en zijn er meer
dan 400 personen gewond.
Het moet erkend worden, dat de infan
terie en de Kozakkenpatrouilles niet eerder
gemeene zaak maken met het gepeupel,
dan wanneer 's avonds de buit wordt ver
deeld, maar daar staat tegenover, dat ze
ook geen enkele poging doen om de onge
lukkige slachtoffers te beschermen.
En de meeste consuls der vreemde
mogendheden staan verbijsterd tegenover
dezen toestand en weten hunnen land-
genooten in geen enkel opzicht te hulp
te komen.
Met name de heele stad Kisjenef, een
stad van 50 duizend inwoners, meest Joden,
is met den grond gelijk gemaakt.
En het ergste is, dat ook de gezanten
te Petersburg al evenmin iets kunnen doen.
In laatstgenoemde stad werden gisteren
bij de begravenis der gevallenen opstoo
tjes verwacht waarom de regeering maat
regelen van voorzorg trof en tegelijk het
publiek verzocht zich van betoogingen te
onthouden.
Graaf Witte ontving Vrijdag drie leden
van het centrale stakingscomité en den
president van het congres van spoorweg
gedelegeerden en machtigde hen om aan
alle comité's van de spoorwegstaking te-
legrapliisch te berichten, dat hunne eischen
ingewilligd zijn. Hierop werd door de
spoorwegbeambten beraadslaagd over het
beëindigen van de staking. De uitslag is
nog onbekend. (Zie Telegrammen.) De post
werkt weer. Zij bezorgt de couranten
weder bij de geabonneerden.
Overigens blijven de gemoederen in
andere plaatsen des rijks verdeeld. Inde
provincie wordt het volk rustiger. Te
Rostof aan den Don, waar door de on
geregeldheden vele millioenen schade be
rokkend j werd, is het spoorwegverkeer
hervat.
In Riga had gisteren een reuzen-betoo
ging plaats, waaraan 150,000 personen
deelnamen. Van 34 tribunes werden in
zeven talen redevoeringen gehouden over
de beteekenis van het manifest, en wer
den de troepen begroet met den kreet
Leve het legerIn Noworossisk is het
spoorwegverkeer weer hersteld. Doch te
Kisjinef, Nikolajef, Sebastopol, Rostof,
Elisabethgrad werden ernstige ongeregeld
heden door het grauw veroorzaakt, en
voornamelijk gericht tegen de Joodsche
zaken en de huizen door Joden bewoond.
Te Tomsk, overviel een troep aan
hangers der terroristische partij een bij
eenkomst der liberalen. Deze vluchtten in
het gebouw van het spoorwegbestuur.
Van beide zijden werd geschoten. Toen
des avonds pogingen werden gedaan om
het gebouw in brand te steken, kreeg
een bataljon troepen bevel tusschen beide
te treden. Een groot aantal personen werd
gewond. De schouwburg werd verwoest.
In Batoem kwam eergisteren een bot
sing voor tusschen betoogers en de mili
taire machtdaarbij werden vele personen
gedood en gewond.
Een telegram uit Jaroslaw meldt, dat
daar sedert drie dagen ernstige onge
regeldheden plaats hadden, waarbij de
bevolking zich wendde tegen de scholieren
en de Joden. Huizen en winkels van
Joden werden geplunderd.
In Iwanorod en Wosnessensk ontstond
bij een meeting botsing met de Kozakken.
Uit Finland daarentegen komen goede
berichten Daar had trouwens de revolutie
zonder bloedvergieten of oproeren plaats
gehad. De gouverneur was gedwongen
haar te geven; de door den Czaar benoemde
Senaat werd ontbonden de Finsehe vlag
werd als van ouds weer op 't gouverne
mentshuis geplant. En tegelijk werd aan
den Czaar om herstel van zelfregeering
(autonomie) verzocht. En het strekt
den Czaar tot eerehij heeft toege
geven aan deze vreedzame omwenteling.
Hij hergaf Finland zijn vrijheid. Wel
liggen nog eenige oorlogsschepen te Hel-
singfors, doeh dit is om te beletten dat
Finland meer neemt dan het voor dezen
had. De banden tusschen hét groothertog
dom en het Rijk mogen niet verbroken
worden. Een Russische militaire afdeeling
is over de hoofdstad verspreid. Te Tornea
heeft men zich echter al dadelijk op den
ouden herstelden rechtstoestand ingericht.
In een talrijke volksvergadering werd
namelijk besloten een nationale garde op
te richten, en de onbelemmerde invoering
van wapens, boeken enz. toe te laten.
Er werd een comité benoemd, dat reeds
in den afgeloopen nacht de noodige maat
regelen getroffen heeft.
De Czaar vaardigde reeds een manifest
uit tot bijeenroeping van den nieuwen
Landdag door de Finnen zeiven te kiezen
en keurde het ontslag der senatoren goed.
Nu zal ook de quaestie van kerk en school
de Luthersche godsdienst en de Finsehe
taal onbelemmerd in eere hersteld
wel haar beslag krijgen.
Heden zouden de afgevaardigden voor
den Landdag vergadering houden.
Niet zonder een paar ernstige botsingen
zal toch het herstel der oude orde nog
zijn beslag krijgen. Maar de bevolking
waakt tegen allerlei slechte invloeden.
Zaterdag beproefden eenige weggejaagde
gendarmes de rails ten zuiden van Simo
op te breken. Van Tornea en ook uit
Uleaborg werd een trein daarheen ge
zonden om de gendarmen te arresteeren.
Deze werden door de boeren gepakt en
naar Uleaborg gebracht. Ook had te Wasa
een botsing plaats tusschen een volks
menigte en kozakken, die de blauwe-en-
witte vlag hadden neergehaald en j
de Russische geheschen, Er werden
2 personen gedood en velen gewond.
Groot is nog de macht der reactie, die
in Generaal Trepof haar pleitbezorger
vindten niet onmogelijk schijnt dat
Witte te avond of morgen nog eens door
hunne hand valt. Tenzij hij een ijzeren
hand (en een ijzeren pantser) hebbe om
de reactie te breken en zich te hoeden
voor haar kogels
Hij keeft overigens een zeer moeilijke
positie. Van rechts en links reactio
nairen en socialisten wordt hij ge
haat. De Czaar, de Hofkliek, de libe
rale partij, de pers, de ambtenaarswereld,
het leger, allen verfoeien hemhet volk
wantrouwt zijn beloften. Generaal Tre
pof zelfs treedt hem schaamteloos in den
weg, en, gelijk wij hierboven zagon, te
Moskou, Odessa, Kief e. a. dwarsboomt
men zijn plannen en sluit men zich zelfs
daartoe bij het gepeupel aan.
En Witte is geen BismarckZijn
toekomst schijnt derhalve weinig schit
terend.
Engeland.
In Engeland begint men nu ook aan
de zijde der regeeringsvrienden te vree
zen dat het op een nederlaag voor de
regeering uitloopt. Men betreurt het dat
van de fiscale (belasting) hervormingen
een politieke quaestie werd gemaakt.
Maar de steen is aan het rollen, de volks-
meening begint zich al meer tegen de
regeering te keeren, en zoo zal men bin
nen kort, zij het ook, gelijk te verwach
ten is, voor niet langen tijd, de liberale
partij weer aan het roer zien.
Gelijk te verivachten is. Immers de
liberale partij telt wel knappe soldaten,
doch geen enkelen knappen veldheer,
sedert Gladstone en Bright stierven,
Chamberlain uit de partij trad, en Rose-
bery als politiek erfgenaam van den mantel
van Gladstone failleerde.
Maar op 't oogenblik zal de liberale
partij bij den desolaten toestand der unio-
nistisch-conservatieve partij wol spinnen.
Deze laatste wordt, nu reeds, door hare
eigene organen, vergeleken bij „eenteiug-
trekkend verslagen leger".
Oostenrijk-Hoiigarije.
Reeds de vorige week maakten wij
melding van de geweldige volksbeweging
die in Oostenrijk openbaar werd, voor
algemeen kiesrecht.
Het was dan ook te begrijpen.
Nu de Keizer aan Fej ervary verlof gaf,
dit punt op het regeeringsprogram voor
Hongarije te zetten, eischen de radicalen
het in Oostenrijk ook voor hun land op.
In menige stad gaven de kiesrechtbetoo-
gingen al aanleiding tot botsingen, waarbij
de politie niet overal tactisch optrad.
Men verwacht echter dat de Keizer ook
voor Oostenrijk de invoering van het al
gemeen stemrecht wel niet zal tegenhouden,
doch met zijn tijd zal medegaan.
Wat in ,48 in meer dan één land voor
komen werd, kan nu in Oostenrijk voor
komen worden, oproer wegens onoordeel
kundige tegenhouding van een beter dan
tot nu toe dank zij het Curiën-stelsel
in Oostenrijk heerschende regeling voor
het kiesrecht.
Tenminste wanneer de Keizer van de in
Hongarije opgedane ervaringen genoeg
heeft.
In Hongarije is men er overigens van
overtuigd dat achter de invoering van
algemeen kiesrecht een leelijk stuk politiek
verborgen zit.
De oppositiepartijen bestaan uit libera
len, radicalen en socialisten en anarchisten
en nu wil een deel der liberalen geen
algemeen kiesrechten ziedaar de opposi
tie tegen zichzelf in het harnas, en de
fatsoenlijke oud-liberalen trekken daarbij
aan 't kortste eind, dewijl zij het wapen
der geweldadigheid missen, hetwelk door
de socialisten en anarchisten wordt gehan-
teert.
Evenals in Rusland, dus ook hier ver
warring en wantrouwen en een angstig
vragen wachter, wat is er van den nacht