NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 22. 1905.
Donderdag 26 October
20e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
RECLAMES.
Bnitenlaiidscb Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
25 October 1905.
Toen eenige jaren geleden de Hervormde
predikant v. d. Heide te Engelum, sedert,
helaas, door tientallen zijner collega's
gevolgd, tot de S. D. A. P. toe- en in
socialistische vergaderingen optrad, kon
men uit den mond van sociaal-democra
tische leiders vernemen, dat v. d. Heide het
socialisme nog niet goed te pakken had. Hij
deed het nog te veel op zijn dominé'sch.
Natuurlijk bij verkiezingen heette het in
het Noordenkomt toch en hoort dezen
echt gelooviyen sociaal-democratischen pre
diker.
Sinds dien tijd schijnt ds. v. d. Heide zijn
sporen verdiend te hebben.
Maar nu is in de laatste maanden een
Roomsch-Katholiek priester dr. Jan v.
d. Brink tot de S. D. A. P. toegetreden,
doch ook deze schijnt nog niet rood genoeg
op de graat te zijn 1
Ten minste in Het Volle heeft de heer Tak
hem eens, netjes nu ja, maar dan toch,
geducht onder handen genomen.
Van den Brink had in zijn blad De
Bredasche Klok er op aangedrongen, dat tot
de komende Vredes-Conferentie ook de
Paus zou uitgenoodigd wordenen niet uit
gesloten, zooals van de vorige Conferentie.
Dr. v. d. Brink wijt die uitsluiting aan
het kapitalisme en zegt dan
„Dit moet bestreden worden door de inter
nationale sociaal-democratie, die niet den Paus
uitsluit, maar den zegen des Pausen vraagt;
van den Paus, die zal opkomen voor de rechten
der verdrukten 1"
Wie de sociaal-democraten en hun lei
ders kent, beseft direct dat deze uitspraak
hun niet welgevallig kon zijn.
Het Volk trok tenminste dadelijk van
leer. Hoor maar
„Wij zouden hiertegen willen zeggen, dat
de internationale sociaal-democratie er niet
aan denkt om dien zegen te vragen, even
min de Paus, om dien te geven en daarom
moest het Bredasche courantje verhalen als
van dezen zegen niet aan zijn lezers vertellen.
De zegen, die onze internationale beweging
zoekt, ligt in onze kracht, in onze bewustheid
van de toekomst, die wij zelf zullen veroveren,
en het proletarisch beginsel dat tintelt door
de massa. Onder den zwaren rook der fabrieks-
schoorsteenen klopt het hart der toekomst,
en daarheen zien wij met ons volle vertrouwen,
niet naar den Sint Pieter van Rome.
Zoo hebben we dat artikel met bevreemding
gelezen".
Zoo is het dan dezen jongsten partij
genoot kort en duidelijk aangezegd, dat
hij, wil hij in de S. D. A. P., zijn geloof
aan, zijn hoop op, zijn liefde voor den
Paus moet laten varen.
Natuurlijk mag hij wel geloof en gods
dienst hebben; dat is zijn zaak, want
„godsdienst is privaatzaak". Privaatzaak
dan niet opgevat in den zin van „zaak voor
het privaat", ook al zou een ondeugende
tegenstander er dit, met een beroep op
sociaal-democratische, onwelriekende uit
spraken, gaarne van maken; maar in de
beteekenis van „voor het private leven".
Bovendien voor de reclame is zoo'n
priester, zoo'n predikant, zoo'n „geloovige"
naar socialistische opvatting een te goed
koop fortuintje, om het zoo maar voetstoots
van zich te stooten.
Maar v. d. Brink moet het dan toch goed
weten-, „als hij in een oogenblik van ver
voering den Paus, dat is de kerk, zegenend
de handen ziet uitstrekken over de inter
nationale democratie, dan is dat een droom
waarvan geen der beide partijen de verwezen
lijking zoekt
Zoo oordeelt Het Volk en haar aanhang.
Zoo zullen de Bredasche kiezers het deze
week zich dan ook wel voor gezegd houden,
wanneer straks de zwerm van sociaal
democratische sprekers over 't kiesdistrict
wordt losgelaten om den „echt geloovigen"
v. d. Brink voor de Kamerverkiezing aan
te bevelen.
Op de Staatsbegrooting komt een post
van 6'/a ton voor, noodig voor den bouw
yau koninklijke stallen op Het Loo.
Met dezen post is op dit oogenblik nie
mand ingenomen.
De liberale pers redeneert zoo die post
stond er misschien al op van het vorige
kabinet. Het nieuwe kabinet kan hem er
nu moeilijk afnemen. Laat ons derhalve
dien post nu goedkeuren, en wasschen
onze handen in onschuld, want het vorige
kabinet heeft het gedaan.
Maar deze redeneering deugt niet. Een
post moet op zichzelf beschouwd worden,
onder verantwoordelijkheid van hem die
dezen voordraagt. De tegenwoordige regee
ring is derhalve er voor aansprakelijk.
En is de post goed, dan kan zij die aan
sprakelijkheid ook met een gerust geweten
dragenen dan heeft de Kamer ook geen
recht hem niet goed te keuren.
Iets anders is echter of er ook termen
bestaan dat de Kamer met het oog op de
tijdsomstandigheden of de draagkracht der
belasting-schuldigen aan de regeering ver
zoekt dezen post voorloopig terug te nemen.
En nu komt het ons voor dat deze
termen alleszins aanwezig zijn.
De vrijzinnige pers heeft, dunkt ons,
voldoende aangetoond dat het grondwettig
recht van den post vaststaat. En een
vergelijking met het budget in andere
koninkrijken zegt voldoende dat de Konin
gin der Nederlanden en haar hofhouding
veel minder vragen en genieten dan bui-
tenlandsehe vorsten en hofhoudingen.
Doch dit nu zoo zijnde, kan, dunkt ons,
over de vraag gepraat worden, of het niet
beter is dat het kabinet, de eenig verant
woordelijke hier, dezen post van deze be
grooting afneemt.
En wij onder-steunen den wenk van
Het Centrum dat de quaestie aldus worde
opgelost.
Het Staatsbudget heeft een belangrijk
tekortde belastingen zijn hoogde uit
gaven voor de sociale wetten eischen al
meer van de belastingen des volksen
de tegenwoordige regeering die de vorige
en met haar de finantieele toekomstplannen
der vorige regeering verdrong, staat voor
de groote moeilijkheid, hoe aan de gelden
zelfs voor het allernoodigste te komen.
Reden te over om de regeering in over
weging te geven, op eigen verantwoor
delijkheid dezen post voorloopig van de
begrooting af te voeren.
In het aanstaande voorjaar27 Febr.
1906 zal de honderdjarige sterfdag
van den stichter der Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen n. 1. Jan Nieuwen-
huijzen, worden herdacht. Er zal onder
meer een bezoek gebracht worden aan
's mans graf te Monnikendam en 's avonds
zal Dr. D. Bos, oud-lid van het Hoofd
bestuur en lid der Tweede Kamer, een
gedachtenisrede uitspreken en Nieuwen-
huijzens verdiensten ten opzichte van zijne
en de maatschappij zijnen hoorders ver
kondigen. Ook zal bij gelegenheid van
dien gedenkdag een tentoonstelling geor
ganiseerd worden van photo's, penningen,
afbeeldingen in betrekking tot de beide
Nieuwenhuijzen, vader en zoon. Ook zul
len denkelijk vele geschriften door de
Maatschappij in den loop der jaren uit
gegeven zelfs dezer dagen verscheen
nog zulk een volksgeschrift onder den
titel„Mode-dwaasheden" voor de
liefhebbers te aanschouwen zijn. In de
tijden van diep nationaal verval op het
einde der 18e eeuw het brave-Hendrik-
tijdperk was in de oogen van velen,
vooral aanzienlijken hier te lande, de
Maatschappij en hare bedoelingen een
redmiddel voor allerhande geestelijke
kwalen. Verlichting en ontwikkeling werd
toen het modewoord en is het lang ge
bleven.
Nog steeds is men niet met de Leer
plichtwet waar men wezen wil. De klach
ten over de te geringe straffen duren
voort. In sommige arrondissementen van
onze provincie, bij name Goes, Tholen en
Hulst schijnt nog niet veel van den wel-
dadigen invloed der wet op den Leer
plicht bemerkt te worden, welk verschijn
sel toegeschreven wordt aan een minder
krachtige uitvoering dier wet. Een boete
van een halven of heelen gulden, in de
meeste gevallen opgelegd, schrikt weinigen
af. Meermalen komt het zelfs voor, dat
de ouders gulweg de boete betalen, ten
minste liever dit kleine bedrag brengen,
dan de betrekkelijk groote verdiensten
derven, welke de schooljeugd vooral in
den bietentijd in huis kan brengen. Zulk
eene rekening toch is spoedig opgemaakt
en valt nooit tegen. Een uitzondering in
dezen maakt het arrondissement Zierikzee
naar men wil. Daar worden de vergrij
pen niet alleen spoediger, maar ook zwaar
der gestraft, wat natuurlijk meer indruk
maakt. Het is het zoogenaamd „statu-
eeren van een exempel", waarvan onze
ouden spreken.
Uit een en ander blijkt, dat de autori
teiten in de verschillende deelen onzer
provincie nog niet allen volkomen over
tuigd zijn van de noodzakelijkheid om
de zwaarste straffen toe te passen op het
minste vergrijp in dezen, dat de ouders
met den strafrechter in aanraking brengt.
Dit verschijnsel is te verklaren wellicht
ook daaruit, dat sommigen niet al te groote
sympathie hebben voor de bepalingen
eener wet, welke in vele gevallen zeer
rekbaar zijn en bij anderen uit een wei-
te verklaren gevoel van medelijden met
zoovele ouders, welke door de leerplicht
wet ten opzichte van de sociale toestanden
in minder goede conditie zijn gekomen.
Intusschen is het o. i. aanbevelenswaardig
dat ook in betrekking tot de op te leggen
straffen bij overtreding der Leerplichtwet
het beginsel gehuldigd wordt neergelegd
in het oud-Hollandsck spreekwoord „Ge
lijke monniken, gelijke kappen".
Het komt er niet op aan hoeveel brand
stof ge op het vuur doet of hoe goed Uw
brandstof is, het vuur zal niet branden
indien de schoorsteenen verstopt zijn. Het
komt er niet op aan hoeveel voedsel ge
eet en hoe goed het voedsel is, het kan
U nimmer voeden, nimmer nut voor U
hebben, indien Uw darmen verstopt zijn.
Want wanneer ze verstopt zijn, heeft de
maag geen gelegenheid om de afval van
het voedsel te verwijderen ten gevolge
hiervan is al haar werk te vergeefsch ge
bekomt indigestie, wordt mager en zwak
door het gebrek aan voedsel, ge krijgt
hoofdpijn, maagpijn, aanvallen van dui
zeligheid ge kunt nauwelijks ademhalen
en gevoelt U zwaar, uitgeput en ellendig.
Poster's Maag pillen werken op den
afval in het lichaam, terwijl ze dezen zacht
maken en geven sterkte aan de spieren
der ingewanden, zoodat zij hun kracht
terugkrijgen om den vergiftigen afval af te
voeren. Foster's Maagpillen zijn een
zuiver plantaardig geneesmiddel, veilig en
en vertrouwbaar voor iedereen en voor
alle- soorten van ingewands-, maag- en
leverziekten. Ze veroorzaken geen kram
pen, doch werken zacht en aangenaam.
Overtuigt U dat U de échte Foster's
Maagpillen krijgt, voorzien van de hand-
teekening van James Foster op elke doos.
(Inhoud 50 stuks).
Deze pillen zijn te Goes verkrijgbaar
bij den heer NATHAN EMANUEL en
te Middelburg bij den heer JOH. DE
ROOS, Vlasmarkt K 157, A 0.65 voor
één of 3.60 voor zes doozen.
[Het treft werkelijk aardig dat op 'toogen
blik dat Engeland en vooral Engelands
hoofdstad jubelde over de vernietiging
der Fransoh-Spaansche vloot nu een eeuw
geleden, de president der Fransche re
publiek bij den Koning van Spanje op
visite is, en Spanje's hoofdstad zich be
ijvert om den bondgenoot van thans in
den bondgenoot van vóór honderd jaren
te verheerlijken.
Gisteren gaf Koning Alfonsus ter eere
van president Loubet een feestmaal dat
door de geheele koninklijke familie, de
ministers, maarschalken en andere hooge
personages werd bijgewoond.
Eenige maanden te voren was de Koning
minstens even feestelijk de gast van Lou
bet en der Fransche hoofdstad geweest.
In Rusland krijgt de staatkundig-eco
nomische opstand een steeds dreigender
gedaante. Uit het bericht uit Moskau in
ons vorig no. bleek, dat men zich, bij de
stremming van het postveerkeer met de
telegraaf behielp, maar ook deze weg is
op sommige plaatsen reeds afgesneden,
waar, onder anderen te Jekaterinoslaf
niet alleen de spoorwegbeambten maar
ook de telegrafisten staakten.
Ook de werkstaking der spoorwegar
beiders breidt zich voortdurend uit. Op
het oogenblik zijn de volgende steden
erbij betrokken Simbirsk, Jekaterinoslaf,
Kief, Smolensk, Woronesj,Saratof,Karkof,
Simferopol, Jaroslaf en Nisjni Nofgorod.
Op de lijn Moskau-Windawa-Rybinski
kwam de avondtrein slechts tot het station
Podmoskafnaja, vanwaar de reizigers te
voet naar Moskau moesten gaan.
Op de spoorlijn Moskau-Kasan wachten
2000 personen op het vertrek der treinen.
Zij ontvangen van het bestuur der spoor
wegmaatschappij schadevergoeding.
Een aantal stakers, die het werk op het
hoofdpostkantoor te Moskau trachtten te
beletten, werden door troepen uiteenge
jaagd.
De apothekers hebben besloten hun
zaken te sluiten, het afgeven van genees
middelen te weigeren en zich bij de
stakende apothekersbedienden aan te slui
ten, teneinde politieke hervormingen te
bedingen.
Vooral dit laatste is een droevig staaltje
van den door en door rotten toestand der
maatschappij, welks leden nog wel een
andere en hoogere wedergeboorte noodig
hebben dan de staatkundige *en oeco-
nomische 1
Maar ook nog andere groepen staken.
Te Moskau onder anderen de leerlingen
der middelbare scholen- Dezen hielden
een openbare betooging. De spoorweg-
telegraaf werd beschadigd. Op straat
geschiedt het verkeer zeer ongeregeld
zoo ziet men geen enkel huurrijtuig. Alle
fabrieken staan stil.
Het gerucht loopt, dat de werkstakers
te Moskau een machinist die trachtte een
trein weg te brengen, in den oven dei-
locomotief geworpen hebben.
Te Karkof had Maandag een vergade
ring plaats van 20.000 arbeiders, scho
lieren en anderen. Op den kreet „de
kozakken komen 1" ontstond een paniek
waarbij eenige personen gekwetst werden.
Toen de orde teruggekeerd was, werd de
vergadering voortgezet. Bij het uiteen
gaan stiet de menigte op een afdeeling
kozakken op wie zij revolverschoten loste
en welke zij met patronen wierp.
De troepen gaven drie salvo's af waar
van twee in de lucht, welk laatste tot de
veegste teekeneu moet beschouwd worden,
tenzij het op bevel ie geschied. Maar
indien hier eens op eigen gezag is gehan
deld, uit onwil om op de menigte te
schieten, omdat men het eens is met de
revolutieEen periode van anarchie en
ochlocratie ware dan ingetreden waarvoor
God het schuldige, diep vernederde Rus
land moge bewaren
Te Jourgewets (gom ernement Kostroma)
heeft een vergadering van omstreeks 300
boeren uit de naburige plaatsen, besloten,
niet deel te nemen aan de verkiezingen
voor de Rijksdoema, daar deze geen ware
volksvertegenwoordiging is. Ook te Kre-
mentsjoeg hadden ettelijke openbare ver
gaderingen plaats, waarin geëischt werd,
dat de Rijksdoema geboycot zou worden.
De jongste telegrammen uit Petersburg
melden, dat de spoorwegstaking dreigt zich
tot een algemeene werkstaking uit te brei
den. De wisselwachters, die tot het laatste
toe op hun post bleven, staken nu ook en
verlangen onmiddellijk ontslag van den
Peterburgscken dienstchef, uit hoofde van
diens groote gestrengheid.
In de aula van de Peterburgsche univer
siteit is voor hedenavond een vergadering-
aangekondigd van het personeel van den
Oostzee-, Warschauschen-, Nikolaas-, Fin-
landschen- en Strand-spoorweg. Ook een
deel van de havenarbeiders staakt. De
kooplieden bezweren de regeering zoo
spoedig mogelijk de staking van het ver
keer te doen eindigen, daar groote verlie
zen worden geleden.
Witte is reeds tot eersten minister en
minister van financiën benoemd.
Het maakt een treurigen indruk wanneer
een regeering door haar eigen vrienden
wordt afgemaakt. Dit geschiedde in 1891
met het kabinet-Mackay, door de tegen
standers der Legerwet. Thans dreigt dit
ook te zullen geschieden met het Belgische
kabinet-De Smet. De clericale afgevaar
digde Helleputte wij wezen er reeds op
stelde voor een commissoriaal onderzoek
van het doorsteefc-ontwerp, hetwelk betee-
kent afmaking van het ontwerp, verande
ring van doorsteek in doodsteek.
Meer dan een clericaal afgevaardigde
verklaarde zich daar reeds voor.
Maar wat nog ellendiger indruk maakt is
wanneer een regeering in hare plannen
gedwarsboomd wordt door hare politieke
tegenstanders die H met haar eens zijn.
Dit ondervondt minister Kuyper o. a. met
zijn drankwet, toen Goeman Borgesins, de
groote drankbestrijder, na eerst zich voor
stander van 't ontwerp betoond te hebben,
toen hij zag dat enkele Roomsehe Kamer
leden tegen het ontwerp waren, zich bij de
tegenstanders voegde.
Dat geslacht schijnt ook elders voort
te woekeren tenminste minister De Smet
ondervindt het in België met het boven
genoemd ontwerp.
Twee liberale afgevaardigden, zitting
hebbende voor Antwerpen, Tonnelier en
Verheyen, hebben zich voor Helleputte's
d.oodsteek-woorstel en dus tegen De Smets
doorsteek-ontwerp verklaard, en meer dan
één liberaal afgevaardigde voor andere
districten dan Antwerpen wordt verdacht,
uit staatkundige overwegingen, dus alleen
om het clericale ministerie te treffen, tegen
's Konings groote havenplan gekant te
zijn, nu de oppositie aan den cleriealen
kant zoo groot blijkt.
Het landsbelang opofferen aan een poli
tiek fortuintje, het teekent ook den tijd
geest I
De Zwitsche republiek, tot nog toe
tamelijk rood en verdraagzaam
hoe kan 't saamgaanis op 't
oogenblik in een toestand van spanning.
A.s. Zondag hebben er de verkiezingen
plaats voor den Nationalen Raad, waarbij
de burgerlijke partijen zich heftig zullen
keeren tegen de sociaal-democraten. Deze
laatsten hebben het bij de Zwitsers ver
korven, vooral door hun anarchistisch en
anti-militaristisch optreden.
Een groote vergadering van kiezers te
Ztirich besloot samen te gaan met de
democraten tegen de socialisten. De 2
socialisten, die met behulp der democraten
waren gekozen, zullen daarom niet meer
worden gesteund. Daarmede is hun neder
laag in Ztirich zeker.
Ook in andere kantons begint de ver
heffing tegen het socialisme vaster vorm
aan te nemen. En dat in het Eldorado
W ij hebben gister al het een en ander
gemeld over de bloedige gevechten in
Chili, met name te Santiago di Chili.
Aldaar zijn 40,000 werklieden die in een
vergadering hadden geprotesteerd tegen
vermeende achteruitzetting, tot oproer
overgeslagen. Wat zij vernielden is voor
geen honderdduizend piasters weer goed