NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 20. 1905.
Dinsdag 24 October
20e Jaargang.
""reclames.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Een slem voor Bilderdijk.
Buitenlandsoh Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Behoort Goes te helpen.
Rechtszaken.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02°.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
In de groene Amsterdammer breekt de
heer Muller te Utrecht een lans voor betere
waardeering van dezen rens onder Neder
lands geleerden, taalkenners en dichters.
Aan zijn waardeerend opstel ontleenen wij,
verkort, het volgende
„Reeds herhaaldelijk heb ik een stand
beeld bepleit voor Multatuli. Zal Bilderdijk
het eerder erlangen In elk geval, hij heeft
er, in zekeren zin, eerder recht op.
„Ik ben niet de eerste die het plan oppert
van een gedenkteeken voor Bilderdijk.
Wap had reeds bij het 4e Taai-Congres
te Utrecht Bilderdijks ophanden honderd
sten geboortedag 7 September 1856 ter
sprake gebracht, en den wensch geuit dat
men dit tijdstip zou waarnemen om te
Amsterdam een gedenkteeken voor Bil
derdijk op te richten, waartoe de beeld
houwer Royer (2) een schoon gedacht ont
werp, met de zwaan van den Maeander (3)
in top te bezichtigen had gegeven. Hij
voegt er evenwel bij dat zich tegen het
beoogde plan een heftige iveerstand open
baarde.
„Wij schrijven thans 1905, en over een
jaar 7 September 1906 zal er gele
genheid zijn Bilderdijks honderdvijf lig sten
geboortedag te vieren. Zal de tegenstand dan
zwijgen Zal men dan eindelijk inzien wat
geheel Nederland aan het ontzagwekkend
genie van Bilderdijk verschuldigd is
Dan bepleit de schrijver een Bilderdijk-
archief.
„Alles moet verzameld worden wat de
nalatenschap uitmaakt van den grootsten
Nederlandsclien zanger. Grootste zanger,
ongetwijfeld, wanneer men let op zijn
veelzijdigheid. Grootste genie, breeder en veel
omvattender dan zijn kunstbroeder Vondel.
„Was Vondel dichter, lyrisch dichter,
dramatisch zanger, Bilderdijk was bijna
in alles zijn evenknie. Maar hij was daar
naast nog veel meer. Hij was groot geleerde
uitmuntend taalkennerbegaafd teekenaar,
grondig rechtsgeleerde en geestig beoefenaar
der geschiedenis. Een reeks geschriften
strekt daarvan ten bewijze. En nog veel
onuitgegeven handschriften wachten op
de hand van verzamelaars, wijl die ook
daardoor het beste monument zullen oprich
ten, dat aan Bilderdijk door het nageslacht
kan worden geschonken".
De schrijver bepleit een overbrenging
van al die verspreide, verborgen gehou
den geschriften in het Rijks-Museum, zoo
voor Vondel als voor Bilderdijk.
„Letterkunde en schilderkunst hangen
ten nauwste samen.
Vooral bij onze twee groote nationale
verzenschrijversdie zoo voortreffelijke schil
ders met het woord, met de taal geweest
zijn. Zal men in den boezem van ons
koopmansvolk dan nooit iets voelen voor
een grootsche schepping? Zal Nederland
dan altijd klein en kleingeestig blijven
tegenover zijn weinige groote mannen
„Bilderdijk was een geest, te verge
lijken met geesten als Dante en Goethe.
Partijzucht en kleinzieligheid hebben deze
waarheid telkens weer doen vergeten.
Hadde hij niet in hetNederïandsch, maar
in een groote wereldtaal geschreven, zijn
naam ware bekend en geëerd in geheel Europa,
terwijl hij nu, helaas, nog niet genoeg tot
de wereldletterkunde is doorgedrongen.
„Als Dante (4) was hij een christen-
(1) Dr. J. J. F. Wap, een Katholiek, geboren
te Rotterdam 1806, overleden 1880, promoveerde
in 1837 tot doctor in de wijsbegeerte; zelf
doctor gaf hij onder anderen de dichtwerken
van Bilderdijk uit. Red. Zeeuw.
(2) Royer, bekend beeldhouwer, vriend en
geestverwant van Da Costa en Bilderdijk. Red. Z.
(3) Maeander is een rivier in Klein-Azië,
ontspringt in Phrygië en valt tusschen Priene
en Milete in de Aegaeische Zee. Red.
(4) Dante, Italië's groote dichter, een der
grootste van alle volken en tijden. Geboren
te Florence in 1265. Hij bestudeerde te Padua
en Bologna de letteren en wijsbegeerteen te
Parijs en Oxford de godgeleerdheid. Aan ver
scheidene oorlogen nara hij deel. Hij schreef
dichtereen grootsch beschrijvend poëet.
Zijn „Ondergang der Eerste Wereld" is
in opzet en opvatting met de verheven
schepping van Dante vergelijkbaar.
Als Goethe (5) beoefende en omvatte Bil
derdijk alle ivete?ischappen van zijn tijd en
offerde hij ook met smaak aan de teeken
kunst en andere scheppende kunsten. Wèl
was hij bekrompener, behoudender (6) in
zijn levens- en wereldbeschouwing maar
daartegenover kan worden aangevoerd dat
hij in taalkennis en in sommige bijzondere
wetenschappen, zelfs een Goetlie achter
zich laat.
ii Hel wordt meer dan tijd dat de
eenzijdige bevoorrechting van Vondel eens
ophoude C). Na anderhalve eeuw moet
het eens luid en duidelijk worden gezegd
dat Bilderdijk, niettegenstaande al zijn
eigenaardigheden en onvolkomenheid (die
bewonder ik niet, maar ik begrijp ze)
toch in menig opzicht het grootste letterkun
dig genie is geweest, dat de Nederlandsche
natie tot nu toe heeft voortgebracht.
De werken van dien man zijn niet alge
meen bekend. Een goede uitgave bestaat
alleen van zijn verzen. Zijn geheele let
terkundige nalatenschap is onvoldoende ver
spreid. Geen archief is daar zooals het
gesticht is voor Vondel, en zooals Bilder
dijk nog veel meer dan Vondel verdient.
Geen kunstrijk standbeeld vereeuwigt Bil
derdijks en onzen letterroem Is
het genoeg, Nederlanders P
«Bilderdijk is iemand geweest, tegenover
wien het volk nog alleszins een duren
plicht heeft te vervullen. Zijn beeld moet
dus in het volle licht tvorden geplaatst. En
dit kan alleen door een volledige ver
zameling van zijn geheele letterkundige
nalatenschap.
«Ik breek hier volstrekt geen lans voor
Bilderdijks bekrompen oranjezucht, noch
voor Bilderdijks verouderde, ofschoon bij
hem ook dikwijls grootsche, wereldbe
schouwing (9). Maar wel voor zijn schit
terend taaigenie, voor zijn tooveren met
onze schatrijke moedertaal, voor den ver-
bazenden omvang zijner wetenschapvoor
zijn huldigen van een ideaal en idealen waar
door hij meestal bittere armoe heeft ge
leden, voor het door en door vaderlandsche
en Nederlandsche, dat wij bij niemand
misschien beter dan bij Bilderdijk kunnen
waardeeren.
«Door groot en grootsch werk te schep
pen, en door het groote werk onzer voor
gangers te waardeeren, daardoor en daar
door alleen kunnen wij in den nationalen
wedstrijd der volken onzen rang behouden.
Maar helaaswat Carlyle noemde hero
ivorship (10) ontbreekt ons. Wij zijn meestal
vele wetenschappelijke werken. Onder zijn
dichtwerken is »Divina Commedia< de meest
genoemde.
(5) (v.) Goethe (Johan Wolfgang von Göthe),
geb. 1749 te Frankfort a. d. Main, overleden
te Weimar 1832. Hij schreef den roman
Werther; tal van zijne dichterlijke scheppingen
getuigen van zijn diepte van opvattingkracht
van taal en rijkdom van verbeelding. Red. Z.
De vrijzinnige schrijver noemt Bilderdijk
van zijn standpunt bekrompen, behoudend
bewijs dat hij zich nog in den gedachtengang
en de levensbeschouwing van den ch r i s t e n
Bilderdijk niet weet in te leven. Wat lnj be
krompen noemt, is voor ons ruimte van
blik, dewijl Bilderdijk zich ook als dichter ge
steld had onder de tucht van Gods Woord
en de leiding des Heiligen Geestes. De beste
christen is de grootste dichterRed. Zeeuw.
(7) Welk een breede opvatting! Welkeen
schril contrast met het feit dat o schande
voor het toenmalige Nederlandin 1823
en vervolgens om zijne beginselen gehoond,
in letterkundige kringen geschuwd, en uit
zelfs de geringste staatkundige betrekkingen
geweerd werd.
(8) Dat standbeeld had men wel veil in
Rotterdam voor Tollens, den vertegenwoor
diger van den koopmansgeest, het Nuts-libe-
ralisme en de knutselrijmelarfj van voor vijftig
jarenRed. Zeeuw.
(9) Wij herinneren hier dat het een vrij
zinnig man is, die spreekt.
(10) Heldenvereering (eerbied voor onze
groote mannen).
klein en kleingeestig, en knabbelen peuter-
ziek aan den roem van die mannen, die
Nederland hebben groot gemaakt. De vreem
deling moet ons, schande genoeg, meestal
het voorbeeld geven van billijker beoor
deeling en waardeering.
„Wij hebben tot dusver1»al onze groote
mannen miskend, loat erger is, ook wel af
gemaakt en weggejaagd.
Moge dan tenminste het nageslacht
billijker zijn Moge althans de nazaat
inzien dat wij op de schouders van die
groote mannen staan, en dat waardeering
en bewondering, zij het ook na het leven,
een deel der eereschuld kan afdragen,
die wij allen aan die voorloopers en voor
ouders hebben
„Men spreekt dikwijls smalend van zijn
„Geschiedenis des Vaderlands", om een
voorbeeld te noemen, maar men vergeet
vaak dat ditzelfde eenzijdige werk, waar
aan hij trouwens nooit de laatste hand
legde, toch geestigvernuftigtintelend, op
wekkend en leerzaam is. En nu vermeld
ik niet eens al zijne overige wetenschap
pelijke geschriften. Zoo zijn bijv. de
voorredenen tot zijne dichtbundels
Da Costa zag dit reeds goed in letter
kundige verhandelingen en kritieken, nog
heden de studie waard
Bilderdijks keurige vignetten zijn eenigs-
zins bekendmaar het woord vignetten
drukt den rijkdom niet uit van den voor
raad schetsen en ontwerpen, die een blij
vende herinnering kunnen worden aan
's dichters fijne hand en geoefende teeken-
stift. Van teeken- en bouwkunst, ook van
schilderkunst, naar het schijnt, was Bilder
dijk zeer goed op de hoogtein zijn
Brieven maakt hij daarover tal van geest
volle opmerkingen, en in zijn teekeningen,
projecten, vignetten, etsen, enz. toont hij
zich een zeer verdienstelijk beoefenaar dier
zusterkunsten van de Dichtkunst
Ziedaar in hoofdzaak wat dr. Muller
van dezen ook onder ons christenvolk,
helaasveel te weinig bekenden Bilder
dijk schrijft. Wij lazen zijn opstel met
ingenomenheid, en tellen het niet dat de
redactie in een onderschrift zich van zijn
beschouwingen losmaakt, dewijl zij het
met zijn oordeel over Bilderdijk niet
eens is.
Onbekend toch maakt onbemind. En
wat niet is kan komen. Laten de jonge
ren onder ons ernstig vooral onze christen-
dichters en -kunstenaars bestudeeren.
Ook hier is ons oog op de Vrije Uni
versiteit. Daar kunnen en zullen de
mannen gevormd worden, die straks ons
volk met de vruchten van hun onderzoek
dienen. Mannen, gelijk dr. Bavinck het
in zijn jongste rede zoo kernachtig heeft
uitgesproken en aangetoond die niet
jagen naar doode geleerdheid, maar naar
levende wetenschap
De schrijver noemt in dit verband de
De Witten, De Groot, Bilderdijk en Multatuli.
Het is al veel gewonnen, wanneer Bilderdijk
in de rij dezer miskenden wordt opgenomen.
Maar wij noemen er ook Da Costa en Elout,
Keuchenius Jen Esser bijom van de thans
levenden, met name Kuyper, Lohman en De
Visser, maar te zwijgen Red. Zeeuw.
Dat de liberalen de sociaal-democraten
als tot hen te behooren rekenen, gelijk
men in zeker land en in zekere Kamer
doet, schijnt ook in andere landen een
hebbelijkheid van hen te zijn.
In het groothertogdom Baden heeft
de uitb.eiding van het stemrecht met de
daarop gevolgde aanvullingsverkiezingen
aan de Katholieken verscheidene zetels
bezorgd, zoodat de liberalen al bang waren
dat zij hun meerderheid in den Landdag
zouden verliezen. De Badensche pers
heeft echter al uitgerekend dat er geen
gevaar is, wijl de sociaal-democraten mo
gen worden meegerekend
De Belgische regeering heeft op'toogen-
blik bij de verdediging van haar door-
steekontwerp den meesten last van haar
naaste vrienden. De meeste leden der
Kamer die tegen het ontwerp spraken,
zijn clericalen. De Kamer besloot het
voorstel voor het sluizenkanaal, en dat voor
het onderzoek door een commissie in over
weging te nemenen de regeering heeft
zich daartegen niet verzet. Zij zal nog
heel wat water in haar wijn moeten doen
om dit ontwerp er door te krijgen.
De spoorwegstaking te Moskou breidt
zich uit. Bijna alle lijnen, uitgezonderd
de lijn Moscou-Petersburg staan geheel
of gedeeltelijk stil. De stakers eischen
pers- en spreekvrijheid en een achturigen
arbeidsdag.
Het verkeer op de meeste van Moskou
uitgaande spoorweglijnen werd heden ver
hinderd. De All-Russische Spoorweg-bond
vaardigde een manifest uit om een alge
meens spoorwegstaking tot stand te brengen
ten einde politieke eischen vervuld te
krijgen.
Uit Marokko kwam heden bevredigend
nieuws. Thans blijken de gevangen En-
gelschen pas losgelaten te zijn. Het
schip „Pathfinder" kwam Zaterdag te
Tanger aan met den broeder van Valiente,
den rooverhoofdman, aan boord, die als
uitwisseling moest dienen. De sheriff van
Wagan wist gedaan te krijgen,dat Valiente
de uitwisseling toestond. Zondag kwam
de Pathfinder te Tanger aan met de vrij
gelatenen.
Tot 15 October waren in Pruisen 275
choleragevallen voorgekomen, waarvan 90
doodelijk.
Te Londen is Zaterdag het Nelson-
feest gevierd. Het was zeer druk in
T rafalgar-Square.
Jn den namiddag had op dat plein een
indrukwekkende plechtigheid plaats, waar
bij de bisschop van Westminster een
gebed uitsprak. Daarna ging ik naar de
Alberthall, waar tienduizenden wachtten.
Er was daar veel enthusiasms. Nadat
mrs. Tree Kipling's gedicht had voorge
dragen, werd den Japanschen marine
attaché Koeroeraki een buste van Nelson
bestemd voor admiraal Togo aangeboden.
Koeroeraki bedankende, noemde de En-
gelschen Broeders ter Zee
Aan Keizer Wilhelm is ook een buste
van Nelson aangeboden.
Ook in andere deelen der aarde vierde
men den Trafalgar-dag. Onder anderen
Canada, waar zelfs Fransch Canadeezen
onder protest der Fransch Canadeesche
pers aan de feesten deelnemen.
Pobjedonestzef krijgt ontslag. Deze ver
volger der Stundisten, der Joden, der
Finnen, voorzitter der Grieksche Synode,
vijand van den vooruitgang is tot ont
slagaanvrage genoopt door het plan der
Kobeko commissie in zake de persvrij
heid, en het aannemen van het beginsel
van den constitutioneelen regeeringsvorm
door den Tsaar.
Heengegaan zonder begeerd te zijn,
zal het ook van hem heeten. Mannen van
zijn slag mogen in één adem genoemd
worden met Farao, Herodes, Nero, Alva,
Granvelle, Combes en dergelijke.
Uit Christiania verneemt men dat het
Storthing morgen zal beslissen over de
quaestie republiek of koninkrijk. Een
groote minderheid van een derde der leden
(ruim 30) onder aanvoering van den
oud-minister-president Behr is voor de
republiek. Zondagavond trad hij in een
vergadering van duizend personen tot aan
prijzing van dit beginsel op. De vergade
ring nam een voorstel aan ten gunste van
een volksstemming voor de republiek.
Het zal echter wel op een middenweg,
een overgangstijd uitloopen; en de geluk
kige Koning wordt dan prins Karei van
Denemarken, achter-achterkleinzoon van
Willem I, koning der Nederlanden en ach
terneef van Wilhelmina der Nederlanden,
als achterkleinzoon van Prins Frederik,
kleinzoon van Louise der Nederlanden die
gehuwd was met Koning Karei XV van
Zweden. Hij is dus achterneef ook van
Koning Oscar van Zweden, den tegen-
woordigen Vorst.
Tokio vierde Zondag leest, wijl deJa-
pansche vloot weer thuis is. Togo hield
zijn openlijken intocht ten einde den kei
zer den terugkeer van de vloot uit den
oorlog te melden hij werd begroet door
ministers, generaals en diplomaten en was
vergezeld van de admiraals Kataoka, Dewa
en Kamimura en hun staven, zij reden in
keizerlijke rijtuigen naar het paleis, waai
de Mikado het rapport ontving en warm
de diensten prees, bewezen door de ad
miraals, de officieren en de manschappen.
Geheel Tokio is op straat en het afvuren
van kononschoten en de vroolijk bewe
gende menigten maakten te zamen dezen
dag tot een heugelijken.
Dit kleine artikeltje afkomstig van Steen
bergen kan een groot aantal lijdenden
hier te Goes helpen en wij moeten den
edelmoedigen geest van onzen] buurman
bewonderen voor de bereidwilligheid, waar
mede hij spreekt om het goede nieuws
voor ons welzijn te verkondigen.
De heer J. Koevoets, wonende Dam A
75 te Steenbergen, meldt ons Het is thans
reeds acht maanden dat ik aangedaan ben
geweest met een bedroevende nierziekte,
waardoor ik onophoudelijk een vlijmende
pijn in den rug had. De pijn was van
dien aard, dat ik nauwelijks meer kon
bukken en wanneer ik mij dan wilde op
richten, moest ik mij moeite doen, om het
niet uit te schreeuwen. De urine was
immer erg troebel en wanneer zij eenigen
tijd gestaan had, bevond zich een laagje
bezinksel op den bodem. Ik werd ook
veel geplaagd door duizelingen en gevoelde
mij steeds lusteloos en vermoeid|oen
mij overal zulke gunstige resultaten be
kend werden door het gebruik van uw
Foster's Rugpijn Nieren Pillen wenschte
ik hier ook een proef mee te nemen. Ik
was zeer gelukkig toen ik reeds na de
eerste week een groote beterschap kon
waarnemen en toen ik twee doozeu ge
bruikt had, was mijn pijn verdwenen.
Na zulk een voorspoedige genezing, voel
ik mij gedrongen U mijn dankbaarheid
te toonen, door deze merkwaardige pillen
aan elk nierlijder ten zeerste aan te be
velen.
Ik ondergeteekende verklaar dat het
bovenstaande waar is en machtig u het
publiek te maken op elke wijze die U
goeddunkt.
Tast elke verkoudheid die gij hebt den
rug aan, wat rillingen veroorzaakt, die
gevolgd worden door het niet geregeld
werken der nieren Gevoelt gij u ge
prikkeld door kleinigheden lïebt gij
koude handen en voeten Lijdt gij aan
rheumaliek, hoofd- en rugpijn, wordt Uw
urine abnormaal en vormt zich daar steen
Indien eenige dezer verschijnselen zich bij
U voordoen, kunt gij aannemen dat gij
lijdt aan zwakte of ziekte der nieren en
deze verschijnselen zijn de voorboden van
een ongesteldheid van meer ernstigen aard.
Verzeker U dat men U de echte
Foster's Rugpijn-Nierenpillen geeft,
dezelfde die de heer KOEVOETS gehad
heeft. Wij waarschuwen tegen namaak en
maken koopers er op attent, dat op iedere
doos de handteekening van James Foster
voorkomt. Zij zijn te Goes verkrijgbaar bij
de Firma NATHAN EMANUELen te
Middelburg bij den Heer Joh. DE ROOS,
Vlasmarkt K 157. Toezending geschiedt
franco na ontvangst van postwissel k
f 1.75 voor één of f 10.vóór zes doozen.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg.
Zaterdag zijn veroordeeld wegens strooperij
J. C. L. Cz., Middelburg, M. J. K., L. L. G.
d. P., Vlissingen, tot f 1 b. s. 2 d. h.f P. C. A.,
Koudekerke, tot f 12 b. s. 5 d. h.straatschen-
