NIËUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 8. 1905.
Dinsdag 10 October
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandscb Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Ese
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
9 October 1905.
Provinciale Stoombootdienst op de Wes-
terschelde.
Staat van vertraging in den treinenloop
te Vlissingen van Vrijdag 29 Sept. toten
met Donderdag 5 October 1905.
2 Oct. Trein 11,44 v.m. aangekomen 11,55(')
a 3,16 n.m. 3,35(2)
3,16
3,25(')
O
Deze hadden nog aansluiting mei Bres-
kens en Neuzen.
(2) Deze miste de aansluiting met Breskens
en Neuzen.
(3) Deze miste de aansluiting alleen aan
Neuzen.
Van waar?
Abusievelijk is in ons no. van Zaterdag
onder dit stukje de naam Nieuwe Z. Crt.
weggelaten. Wij herstellen bij deze de
vergissing.
Nu baron Mackay voor zijn benoeming
tot lid der Eerste Kamer bedankte, staat
den Starten van Gelderland de gelegenheid
open om door de verkiezing van dr. Kuyper
de gevolgtrekking te niet te doen, als zou
den de Roomsch-Katholieke Statenleden in
die provincie in den gemeenschappelijken
strijd tegen liberalisme en socialisme van
den steun en de leiding van dezen emi-
nenten staatman hebben afgezien.
Oud-minister Kuyper is geen man om
mee te sollen. Daartoe staat hij te hoog.
Daartoe heeft het land en hebben de
Christelijke partijen aan hem te groote
verplichtingen.
Het moge waar zyn dat Van Houten,
Kuyper en andere hoogst bekwame staats
lieden in de Tweede Kamer behooren,
zoolang er in de Tweede Kamer geen plaats
voor hen is, behooren zij in de Eerste.
En indien de Roomsche partij in Gel
derland op dit oogenblik de tegenwoor
digheid van dr. Kuyper in de Eerste
Kamer niet begeert, derhalve de coalitie
verbreekt, dan moet dit nu maar eens
metterdaad worden uitgesproken.
Wij weten dan wat wij aan elkander
hebben.
En gaarne zullen wij dan in dit geval
terugtreden in ons isolement.
Braakensiek heeft in zijne karakter-
teekening van de Geldersche verkiezing
de Katholieken beschuldigd van te boe
leeren om de gunst van oud-liberalen en
unieliberalen, en daarom de verkiezing van
dr. Kuyper te hebben afgewezen.
De antirevolutionaire partij wordt op
die plaat van den geestigen teekenaar
voorgesteld als een ouwerwetsch gekleede
dame met dr. Kuyper aan de hand, bin
nentredende in het vertrek waar drie dames
aan 't kaarten zijn en de Katholieke dame
haar de deur wijst, terwijl de beide vrij
zinnige dames, hiermede instemming be
tuigende, wijzen op het gezellige kaart
spel dat door de antirev. vrouw zou
worden verstoord.
De teekening, de juistheid waarvan voor
ons nog niet vaststaat, is een eeresaluut
voor de antirevolutionairen in 't algemeen,
en voor dr. Kuyper in 't bijzonder.
Maar indien het zoo is, dat de Katho
lieken plan hebben zich op intiemen voet
piet de Vrijzinnigen in te richten, dan is
tgoed dat dit zoo spoedig mogelijk wordt
uitgesproken. Dan is de weg voor 't ver
volg ons afgebakend.
Met dr. Kuyper staat of valt de anti
revolutionaire partij over de geheele linie
In de Rotterdammer staat een bericht
dat de aandacht getrokken heeft van de
vrijzinnige pers, en daarom ook door de
antirevol. pers niet met stilzwijgen mag
worden voorbijgegaan.
Het betreft een klacht over de houding
\n den heer v. Wassenaer, Chr. histo-
-.oh lid voor Katwijk, als zou deze het
n hebben gegeven om het district Kam
pen voor de Christel ij k historischen op te
eisehen terwijl hij nu kort geleden tot
de oprichting eener centrale Chr. histo
rische kiesvereeniging is overgegaan.
Wij zien niet in dat op deze klacht de
bedreiging past, dat nu baron v. Wasse
naer in 1909 zijn Kamerzetel voor Kat
wijk en zijn Statenzetel voor Oldebroek
verliezen moet.
Dat de Chr. historischen den vacanten
Kamerzetel voor Kampen begeerden, was
een recht dat hun evenzeer toekwam, als
het zij het spade 1 den antirevolu
tionairen in Goes vrij zal staan het dis
trict van den heer Lohman voor zich op
te eisolxen.
En dat de baron v. Wassenaer de Chr.
historische partij in zijn omgeving tot
openbaring en organisatie bracht, verdient
eer goed, dan afkeuring, en kan in de
toekomst aan eene eerlijke, loyale samen
werking ten goede komen.
Misschien bewijzen wij aan bedoeld
bericht te veel eer, door er notitie van te
nemen.
Misschien is 't slechts een nieuwtje van
een enkelen ontstemden berichtgever.
Maar ook er kon meer achter zitten.
En in dit geval zij den broederen in
Kampen gevraagd was uw toorn billijk
ontstokenen gaat uwe gevolgtrekking
niet schromelijk ver? Of lazen wij niet
dezer dagen in de Standaard de veron
derstelling van de mogelijkheid dat het
optreden onzerzijds in Kampen misschien
meer tactisch had kunnen zijn
Wij vragen slechts.
De nieuw# Minister van Koloniën schijnt
onder zeer gelukkige omstandigheden te
zijn opgetreden.
Niet alleen dat met de onderwerping
van Loewoe, welks regeering de omlig
gende volkjes en voretjes tot oproer tegen
ons gezag scheen aan te zetten, het Neder-
landsche gezag op Celebes voor geruimen
tijd hersteld schijnt, doch ook de vooruit
zichten van de tinopbrengst op Banka zijn
zoo schitterend, dat de begrooting van
inkomsten met 2V2 miljoen gulden kan
worden verhoogd.
Een en ander is een gevolg van hoogere
productie en prijzen. De opbrengst zal
nu 30 duizend pikols meer bedragen en
de prijs in 1904 gemiddeld f 77, klom in
de veilingen van dit jaar tot gemiddeld
ruim f 84 per 50 K.G.
In de periode van tekorten bij gebleken
dringende noodzakelijkheid om den inlan
der, van wien al zooveel getrokken werd,
nu zelf eens flink te gaan toesteken, kan
deze mededeeling minister Fock niet anders
dan aangenaam zijn.
Onderstaande uiige opmerking maakt
de Nieuwe Courant
Uit de onlangs verschenen Memorie van
toelichting op de begrooting, Hoofdstuk V
(Binnenlandsche Zaken) heeft een inzender het
volgende stijlbloempje geplukt
„De uitgetrokken buitengewone hoog
leeraar zal moeten optreden voor, enz."
Wie kan met dezen emigrant bedoeld zijn
Ons dunkt het moet dr. Kuyper wezen. Hoog
leeraar was hij, uitgetrokken is hij (van het
Torentje naar Egypteland) en buitengewoon
blijft hij.
Die kan dus ook niet van dr. Kuyper
afblijven. Indien de Midd. Crt. eens
daartegen mocht willen opkomen dat men
den oud-minister met dergelijke moppen
vervolgt, zal zij een bondgenoot in ons
vinden.
Wij zullen vanavond eens zien wat zij
doet.
De directeur van de Hamburgsche in
stelling tot verzekering tegen ouderdom
en invaliditeit maakte onlangs een duide
lijk sprekende sterfte-statistiek openbaar,
opgemaakt naar den levensstandaard.
Hij deelde de bewoners van Hamburg
naar de inkomsten-belasting in en nam
een der meest bekende en meest ver-
•preide ziekten, de tuberculose.
Op 10,000 belastingschuldigen vond hij
dat aan tuberculose per jaar overleden
10,7 van hen die hun inkomen hooger
opgaven dan 3500 mark, 20,7 als hun
inkomen van 2000 tot 3500 was, 26,4
voor hen die van 1200 tot 2000 mark
opgaven, en 39,3 voor hen die van 900
tot 1200 mark leven moesten, en voor de
kleinsten der kleinen die beneden de 900
mark moesten gerekend worden was het
cijfer verbazend hoog 60
Dit beeld van den invloed van wel ver-
zorgd leven op den levensduur ontroove
ons de overtuiging niet dat het God is
die gebiedt ook over onzen levensduur.
Hij was het die ook ons de middelen gaf
tot onderhoud van ons bestaan, en het
vermogen tot het ontwijken van do ram
pen des levens.
Die te kennen, en daarmee le ijveren
kan ons nuttig en Hem welgevallig zijn.
De Köln. Ztg. vermeldt een artikel van
den Nederlandschen sociaal-democraat
Vliegen in de Sozialistische Monatshefte,
in hetwelk hij meedeelt dat de landbouw-
commissie uit de Nederlandsche partij tot
de slotsom is gekomen, dat de wet van
Marx betreffende de concentratie van
kleine tot groote bedrijven voor den land
bouw althans niet opgaatdat integen
deel, met uitzondering van Engeland, een
steeds grooter getal van personen in dezen
tak van voortbrenging als ondernemers
optreden en zoo de voortbrengingsmid-
delen in steeds meer, in plaats van minder,
handen komen. Toch gelooft Vliegen,
dat men in Nederland de feiten geen ge
weld hoeft aan te doen, om ten platten
lande aanhangers van het socialisme te
krijgen.
Ook de Duitsche sociaal-democraten,
merkt de Kölnische hierbij op, rekenen
er op dat de gewone propaganda onder
veldarbeiders voldoende zal wezen, om de
kleine boeren in grooter getal voor de
partij te winnen, en zij besparen zich de
moeite om ten aanzien van het agrarische
vraagstuk partij te kiezen. Sedert den
partijdag te Breslau, heeft men zich ge
wacht, zich dienaangaande in theoretische
gedachtenwisselingen te begeven en offi
cieel uit te laten, wat toch onvermijdelijk
zou zijn tot ondersteuning van de bewe
ring dat de sociaal-democratie niet alleen
een partij van arbeiders of van het indu-
strieele proletariaat zou zijn. N. R. C.
Zweden en Noorwegen.
Het spreekt van zelf dat het vergelijk
tusschen de twee op scheiden staande
partyen gelijk dit te Kaï-lstad getroffen
werd, in beide landen by een betrekke
lijk groote minderheid verzet ontmoet.
Een vergelijk toch brengt dit gevolg
eigenaardig mee. Eigenlijk heeft bij een
vergelijk niemand zijn zin, maar men neemt
wat men krijgen kan, en wie wijs is, stelt
zich er mee tevree.
Zoo betoonde zich blijkens de beraad
slagingen de vorige weekin het Noorsche
Storthing de groote meerderheid, nadat
de woordvoerder uit de meerderheid der
onderzoekingscommissio de aanneming als
in 's lands belang had aangeprezen.
De woordvoerder der minderheid daaren
tegen, Konow, zeide wanneer de vesting
werken gesloopt werden, en Zweden zijn
krijgswezen verder ontwikkelde, zou Noor
wegen niets kunnen ondernemen. Hij had
gehoopt, dat door de overeenkomst volle
zelfstandigheid zou worden bereikt, maar
deze is zoo besnoeid, dat hij liever de
Unie behouden zag, dan deze voorwaar
den aan te nemen. De minister-president
Michelsen merkte op, dat onder deskun
digen alleen de chef van den generalen
staf het behoud der vestingen wenschte.
De commissaris-generaal voor het krijgs
wezen Bratlin weerlegde de bewering dei-
minderheid betreffende de vestingwerken.
Een voorstel van den socialistischen
predikant-afgevaardigde Eriksen om de
vraag naar de gerechtvaardigheid der
Zweedsche voorwaarden aan het scheids
gerecht te 's-Gravenhage voor te leggen,
werd na bestrijding door den minister
verworpen.
Rusland.
Er verloopt geen dag of er komen nieuwe
berichten van rustverstoringen in Rusland.
Te Woronesj aan den Don waren het de
seminaristen die, duizend ongeveer in getal,
door de kozakken moesten verdreven wor
den. Te Moscou moest de gemeenteraad,
om de oproerige gemoederen der burgerij
tot bedaren te brengen, alle eisehen van het
trampersoneel inwilligen. En toch breidt
zich de staking nog uit. Al de zetters
staken, zoodat op geen enkele drukkerij
gewerkt wordt. Te Baku tracht de regee-
ring nog altijd door veroordeelingen op
groote schaal de menschen tot rust te
brengendoch tevergeefs.
Te Helsingfors en andere steden van
Finland kookt en bruist het onrustbarend.
De menschen hitsen elkander op in hunne
velksvergaderingen. De regeering nam
strenge maatregelen en zal nu tot straf
voor de onrustige houding dezer onschuldig
geknechte en van haar nationale zelfstan
digheid beroofde, godsdienstige bevolking,
het bijeenroepen dit jaar van de Finsche
volksvertegenwoordiging verbieden.
En de regeering doet toch zoo weinig
om aan rechtmatige grieven tegemoet te
komen. Wat zij nog toegeeft is meer schijn
dan wezen. Zoo is 't onder anderen het
geval met de zoogenaamde concessie aan de
Poolsche patriotten. Het onderwijs in de
Poolsche taal zal voortaan toegestaan zijn
op de bijzondere middelbare scholen, be
halve in de geschiedenis en aardrijkskunde
en ook onder deze voorwaarde dat de eind
examens gehouden worden voor de com
missie van de staatsscholen. Maar en
hier wordt weer wat met de eene hand
gegeven is, met de andere teruggenomen
de bepaling is er bij gemaakt, dat alleen de
Polen, die de staatsscholen bezoeken, het
genot zullen hebben van de verkorting van
militairen diensttijd, die voor studeerenden
is toegestaan. De concessie is dus betrek
kelijk een wassen neus, want slechts weinig
jongelui zijn geneigd hun studietijd vijf
jaren lang door militairen dienst te zien
onderbroken.
Zoolang in dit opzicht geen rechtsgelijk
heid aan de bijzondere scholen is toege
staan, zal de strijd voortduren.
F r a n k r ij k.
Men herinnert zich den wakkeren, mis
schien al te voortvarendenminister van
buitenlandsche zaken Delcassé die
zoo onverwachts van het staatstooneel af
moest, wegens zijn onvoorzichtige, Duitsch-
land prikkelende staatkunde in Noord-
Afrika.
Omtrent de omstandigheden waaronder
deze staatsman zijn ontslag nam, is het
volgende openbaar geworden
In den avond van 4 Juni ontving de
minister van buitenlandsche zaken een tele
gram van de Fransehen gezant te Rome,
meldende dat, volgens een inlichting door
de Duitsche regeering aan de Italiaansche
gegeven, Duitschland vernomen had, dat
Frankrijk aan den sultan van Marokko
een ultimatum had gezonden, hem ver
zoekend zich te onderwerpen aan Frank-
rijks eisehenzoo niet zou een Fransch
leger aanrukken op Fez.
De Duitsche gezant bij het Quirinaal
voegde er bij dat, zoo Frankrijk nog een
stap verder ging, het oorlog zou zijn.
Noch de Italiaansche gezant te Berlijn,
noch de Fransche te Rome, die nooit iets
van de zaak hadden gehoord, konden eenige
inlichting verstrekken.
Toen Delcassé vernam wat er omging
was hij zeer ontsteld en begreep terstond
welk leelijk spel er gespeeld werd. Nooit
had hij een ultimatum aan Marokko ge
stuurd.
De ontroering van Delcassé was das te
grooter, omdat Engeland juist zijn krach-
tigen steun had toegezegd voor het geval
Duitschland een onrechtvaardigen aan
val deed.
Toen kwam den 6 Juni de ministerraad
in spoedeischende vergadering bijeen.
Delcassé verdedigde zich legen de ver
wijten welke de met Engeland gesloten
overeenkomst hem op den hals hadden
gehaald. Engeland, Spanje, Italië, Rusland
en de Ver. Staten zouden, had hij gezegd,
de Marokko-conferentie weigeren, wan
neer Frankrijk ze verwierp Engeland had
zelfs aan de Fransche regeering monde
ling beloofd, en was bereid, dit schriftelijk
te herhalen, dat het in geval van een
Duitschen aanval zijn vloot zou mobili-
seeren, het keizer-Wilhelmkanaal bezetten
en 100,000 man in Sleeswijk-Holstein
landen. Om deze redenen had Delcassé
de verwerping van het conferentie-voor
stel bepleit. Daarop had een der ministers
(Rouvier) geantwoord, dat Delcassé slechts
al te goed geslaagd was met zijn politiek
tegen Duitschland. Hij had Spanje ver
vreemd, Engeland ingepalmd, Italië ver
leid. Toen had Delcassé dezen minister
in de rede gevallen hij had als minister
van Buit. Zaken, Frankrijks buitenlandsche
staatkunde gevoerd, niet die van Duitsch
land, zeide hij.
Ten slotte werd men het dan eens, dat
Frankrijk ter conferentie kon gaan, zon
der zich te vernederen, wanneer het
vooraf waarborgen erlangde. Delcassé had
met een handdruk afscheid van zijn ambt-
genooten genomen, waarbij een hunner
gezegd had „De toekomst zal u wellicht
gelijk geven".
Het doel met deze publiceering is al te
doorzichtig.
Nu de toenadering tusschen Frankrijk
en Duitschland een feit werd, moet na-
tnurlijk minister Rouvier die ze met
Von Bulow bewerkte ten val gebracht en
tegen Duitschland stemming gemaakt wor
den. En wij kennen het Fransche volk
immers een beetjehet gevaar voor wel
slagen schijnt groot.
Duitschland.
Duitschland is tegenwoordig bij de
spraakmakende gemeente het land van
werkstaking en vleeschgebrek.
Door het besluit van den Bond van
Metaal-industrieelen te Berlijnzich soli
dair te verklaren met de electriciteits-
tirma's en op den 14en October zijne fabrie
ken te sluiten, zal het aantal uitgesloten
arbeiders tot ongeveer 65,000 groeien. Bij
dezen bond zijn 130 fabrikanten op machi
nerie- en electrotechnisch gebied aange
sloten.
De uitsluiting zal ter sprake komen in
den Berlijnsehen gemeenteraad, in den
vorm van een interpellatie van de sociaal
democratische fractie. De arbeiders voelen
zich verongelijkt door de firma Nauck und
Hartmann, aan wie is opgedragen de publi
catie op de gemeenschappelijke aanplak
borden. l)e firma nu heeft geweigerd een
biljet aan te plakken van de arbeiders,
dat een antwoord is op de plakkaten van
de Berlijnsche Electriciteitswerken, waarin
gevraagd wordt om nieuwearbeidskrachten.
In dit biljet werd gezegd dat geen
eerlijke arbeiders onderkruipersdiensten
zouden willen doen. Ook de plakkaten
betreffende de Donderdag gehouden ver
gadering werden geweigerd om deze zin
snede „De arbeiders worden door de mil-
lioenen-firma's in een hoek gedrukt en de
autoriteiten helpen met alle kracht. Daar
om moeten wij protesteeren, en is het bij
wonen van de vergaderingen dringend
noodzakelijk." De sociaal-democraten wil
len nu interpelleeren over de censuur, uitge
oefend door de firma Nauck und Hartmann,
Ook elders in Duitschland zit de staking
in de lucht. Zoo is dezer dagen in de
Egestorffer machine-fahriek te Hannover
een loonstrijd uitgebroken tusschen de
