NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 2. 1905. Dinsdag 3 October. 20e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISeH Buttenlandseb Overzicht. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Snippers uit de oude doos. ZENDING, IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,026. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Rusland. Er heerscht nog veel onzekerheid en verwarring. Het eerstvolgende congres van de Zemstvo)» zal in November a. s. bijeen geroepen worden. Dan zullen de eandi- daten voor de Rijksdoema-verkiezing be kend zijn. Gedurende het Zemstvo's-eongres vormde zich een afzonderlijke groep, welke den naam van Conslitutioneele Nationalis tische Partij aannam, en waarbij zich eenige op den voorgrond staande personen aan sloten. De beide universiteiten in Odessa en Warschau bevinden zich in een alleronge lukkigste» toestand. De hoogleeraren zijn bereid hun nu negen maanden lange werk staking te eindigen en de colleges te her vatten, maai de studenten kunnen niet samenkomen om een desbetreffende beslis sing te nemen, omdat de toestand van be leg elke vergadering verbiedt. De profes soren willen nu wel wachten tot die toe stand wordt opgeheven, maar de regee- ring wijst elk verzoek daartoe af. Inmiddels wordt Witte met koninklijke ontvangen. Hoe de Keizer hem ont ving, meldden wij vroeger reeds. Nog verneemt men dat de Keizer hem te Ro- minten persoonlijk het Grootkruis van de orde van den Rooden Adelaar overhandigd heeft. De Czaar was niet minder hoffelijk. Hij zond hem Donderdag een telegrafischen gelukwensch, en de uitnoodiging om Vrij dag te Bjoerkoesund bij hem op zijn jacht «de Pool-ster" te komen. Het jacht „Strela" zou te zijner beschikking worden gesteld. De //Strela" arriveerde den 29en n.m. half vijf bij Bjoerkoesund, toen het keizer lijk echtpaar zich aan land bevond. Om half zeven keerde de tsaar aan boord van de „Pool-ster" terug en zond onmiddellijk een boot naar Witte, die daarop door den tsaar werd ontvangen, die hem mededeelde, dat hij hem den graven-titel had verleend. Aan het diner dronk hij op de gezond heid van Witte, die ook den volgenden ochtend aan de lunch was genoodigd. 48 FEUILLETON, DOOK SCALDIS. GOES. I. Voor de derde- keer wenden wij onze schreden naar het heerlijke en boomrijke Z.Beveland én willen we nu een bezoek brengen aan de hoofdplaats van dit eiland v.nr, liefetijk gelegen stedeke Goes. tij is de wensjlaamgO0raprong yan Qoes, niet meer zekerheid, dan van ■•e steden. Boxhom meent, dat 4 waar de stad nu ligt, eertijds was, op welke zich vele ganzen in. Wijl nu in de oude Duitsche es een Gans beteekende vermoedt schrijver dat Goes zijn naam en wapen ^an heeft ontleend, tegenwoordige stad heeft langs de *jfn nagenoeg een half uur gaans in van omtrek en beslaat binnen dezelve ben.eveer 27 Hectaren gronds. lunNaar thans de plaats gelegen is, stond •.eer alléén het vermaarde slot Oostende hetwelk nog heden eenige overblijf- %ls te vinden zijn. Dit slot, vóór het jaar JJ00 waarschijnlijk door een der Heeren fa an Borselen gesticht en wegens zijn ligging Oostende genoemd, strekte eerst tot be scherming van de i \bij wonende land lieden, die zich weldra bij hetzelve ves- j tigden, uit welke verzameling allengs het dorp en daarna de stad Goes ontstaan is. Irt 1417 begon men ze van grachten en poorten te voorzien. \m Poorten waren zeven in getal, n.m. 1* de nieuwe Hoofdpoort aan den west-haven- welke langs de straat tusschen de Aan boord van de //Strela" keerde hij naar Petersburg terug. De Russische Regeering is door bemid deling van Frankrijk bij Japan opgekomen tegen den toestand van de Russische ge vangenen, die wegens poging tot ontvluch ting door de Japansche rechtbanken tot gevangenisstraffen zijn veroordeeld, terwijl in Rusland zulke daden alleen disciplinair worden gestraft. Duitschland. De plannen tot vlootuitbreiding volgen elkaar bij de onderscheidene mogendheden op. Duitschland gaat een nieuw type ge pantserde kruisers aanschaften. Deze oor logsschepen zijn naast de slagschepen in een moderne vloot een der gewichtigste factoren. Zij moeten in staat zijn op verkenning uit te gaan en verkenningen van den vijand te beletten; zij moeten kunnen zorg dragen, dat de eigenlijke gevechtslinie niet door den vijand aan beide kanten wordt aangevallen, en als zij voorpos tendienst of verkenningen doen, moeten zij in staat zijn zich zei ven te verdedigen. Zij moeten dus heb ben een groote snelheid, terwijl hun pant ser en bewapening niet ver bij de slag schepen ten achter inag staun. Op grond dezer overwegingen is de Duitsche marine er toe overgegaan in de nieuwe klasse C en D voor de gepantserde kruisers een seheepstype te ontwerpen, dat de jongste gepantserde kruisers Roon en York, zoo wel in grootte, snelheid, bewapening en pantser belangrijk overtreft. De C-klasse krijgt een lengte van 187 M. en een breedte van 21.6 M. tegen 123 M. en 20.2 M. bij de Roonklasse, maar de diepgang wordt weinig verandeid, nl. 7.5 M. tegen 7.3 meter. Zweden. Zwedens Tweede Kamer blijft radicaal. Bij de eergisteren te Stockholm gehou den verkiezing van 22 afgevaardigden van de Tweede Kamer van den Zweed- sehen Rijksdag, heeft de linkerzijde een volkomen overwinning'behaald. De socia listen hebben twee nieuwe zetels gewon- twee poorten of de nieuwe kaai naar de St. Maartens of oude Hoofdpoort leidt. Zij werd in 1637 naar de Dorische orde ge bouwd. Deze poort, die thans binnen de stad ligt en gewoonlijk de donkere poort genoemd wordt, heeft een torentje met een uur en slagwerk. Voorts de West- of 's-H.-Hendrikskinderen-, de Koe-, en de Zuid- of Ganzenpoort, op welke eene gans als windwijzer stond, en waar buiten eene betrekkelijk vrij aanmerkelijke Voorstad ligt. Eindelijk de Oost-, en de Water- of Bleedvelclscheook wel de SUjkpoort ge- heeten. De stad zelve, hoewel niet groot, heeft nochtans een zeer goed voorkomen, of schoon meermalen door brand en over strooming geteisterd. Wij willen nu een bezoek brengen aan de haven en eens zien hoe en wanneer deze met groote kosten tot stand kwam. De oude haven, van welke men het begin niet weet, in 1442 verloopen zijnde, verzochten en verkregen de ingezetenen van hertog Philips van Bourgondië verlof om eene nieuwe aan te leggen. Men trok deze aan de westzijde der oude haven bijna recht noordwaarts, tot aan de diepte van het Schenge, aldaar het Goesche diep geheeten. De verlanding van dat diep belemmerde intusschen de vaart, vooral in de laatste helft der 18e eeuw, terwijl de bedijking van den Wilhel- mina-polder, in 1809, eene voortzetting van het havenkanaal volstrekt noodzakelijk maakte. In eene meest noord-oostelijke richting werd dan ook een kanaal gegraven, van de havenschansen af, hetwelk zich ten zuid-oosten van Oost-Beveland in de Ooster- schelde uitstort, en daar aan den uitloop voorzien werd van eene schutsluis, hebbende aan de zeezijde een paar vloeddeuren en aan de biunenzijde een paar waaierdeuren. nen. De leider der Zweedsche socialisten Branting is herkozen. Hongarije. De toestand blijft gespannen. Burgers en stndenten van Pest zijn van plan den 3den October een fakkeloptocht te houden ter eere van de leiders dei- oppositie de sociaal-democraten willen dezen optocht verhinderen. Uit de om liggende dorpen zullen 10.000 boeren ko men om aan de betooging der burgers deel te nemen. De sociaal-democraten hebben nu alle arbeiders uit de omgeving van Budapest opgeroepen om deel tc ne men aan hun tegenbetooging. Er worden ernstige onlusten gevreesd. Inmiddels gelooft men dat Fejervary, de slimme staatsman, aardig bezig is een seheur te maken in het //bloc", de geza menlijke oppositie. Men kent de geschiedenis. Lang had de Keizer geweigerd het pro gram der parlementaire meerderheid te aanvaarden, toen de benoeming van het extra-parlementaire kabinet onder leiding van Fejervary de verontwaardiging kwam vermeerderen. Het kabinet deed voorstellen, die het noodzakelijk achtte in het belang van de regeering, ten einde aan de macht van de coalitie een einde te maken. Doch die voorstellen werden verworpenwaarna de leiders der parlementaire meerderheid in audiëntie werden ontboden en hun een program werd voorgelegd, dat zij als een beleediging beschouwden. Men verwachtte nu niet anders, dan dat de regeering krachtig zou optredenen zie, nu neemt de regeering den terugtocht aan, en maakt daardoor den toestand nog ern stiger, nog verwarder dan die al was. Fejervary werd door den keizer in audiëntie ontvangen. Het resultaat van die bespreking was, dat opnieuw geweigerd werd het kiesrecht-program te aanvaarden, een voorwaarde waarvan Fejervary de in trekking zijner ontslag aanvrage afhankelijk maakte. Doch na den terugkeer van Fejervary in In den zomer van 1810 werd deze haven aan welke 150,000 guld. waren ten koste gelegd, voor de scheepvaart geopend, doch na weinige weken weder toegedamd, uit hoofde van eene ontdekte ontgronding der sluis. Met het aanwenden der noodige her stellingsmiddelen, duurde het tot de maand Juli 1811, eer de haven opnieuw werd open gezet; doch dezelfde ramp openbaarde zich in het volgende jaar in eene zoo hooge mate weder, dat op den 24 Juni 1812, eene tweede afdamming moest gemaakt worden. Het werd onraadzaam geoordeeld aanzien lijke sommen te besteden aan de herstelling van een werk van zoo beperkt gebruik, en hetwelk nn ten tweeden male mislukt was wenschelijk en noodig daarentegen voor den welstand der stad en herstel der zee vaart, dat een ander ontwerp gevolgd werd. Men besloot daartoe in 1817. De eerstgelegde schutsluis werd met vele voorzieningen tot een binnensluis ge maakt met vloed en ebdeuren. Voordezelve naar de zeezijde, op een afstand van bijna 31'/2 -Meter, is eene buitensluis gebouwd, die, behalve de vloed- en ebdeuren, nog van eene stormdeur voorzien is. Beide sluizen zijn wijd 6,28 Meter. Aan hare zijden zijn twc sluisjes, ten dienste van den Wilhelmina- polder aangebracht. Tusschen beide sluizen, is een kolk tot doorschutting van vaartuigen, wijd aan de einden 12,56 M. en in het midden 18,21 M. De buitenhaven is niet lang, maar ge noegzaam beve.ligd en vaiij een trekberm voorzien. De binnenhaven heeft, over haar geheel, geen lijnrechte ricifiting, en is van de stad onjgeveer één uur twee uitloozing- het sas tot aan gaans lang. i Deze herstelling van dij havenwerken na 1817 kostte ongeveer 280.000 gld. Doch ook hierbij vond de star;, treffende be- Boedapest publiceerde deze een verklaring, waarin hij zegtovertuigd te zijn, dat de kroon nooit het plan had de wetgevende bevoegdheid van den Hongaarschen staat, zooals die door de grondwet en andere wetten verzekerd is, te beperken, en dat de door den keizer afgelegde verklaring de bedoeling heeft, dat de keizer slechts dan in een nieuwe regeling van de verhouding tot Hongarije kan toestemmen waarbij de medewerking van Oostenrijk wordt ver ondersteld als de grondwettige Oosten- rij ksche regeering tot dezelfde regeling der verhouding besluit. De onderhandelingen daarover zouden steeds door de regeering of door parlementaire deputaties kunnen worden gevoerd. Dit was een politieke zet, waarmee hij den twistappel van het algemeen kiesrecht tusschen de partijen wierp en waarvan de gevolgen al zichtbaar worden. De nationaliteiten worden opgezet tegen de Magyaarsche overheerschingen in Brovs hebben zich reeds 600 Silesische en 800 Roemeensche recruten aangemeld voor den dienst. Oostenrijk. En hoe is 't in Oostenrijk Daar is de toestand natuurlijk anders. Daar'is niet het taalverschil maar het beginsel- verschil oorzaak der heftige tooneelen die het Parlement somwijlen te aanschouwen geeft. De eerste minister Von Gantsch stond twee dagen achtereen bloot aan een scherpe critiek wegens zijn houding in de Hongaarsche crisis, en de audiëntie, die, naar men ten onrechte meende, niet zuiver was geweest. Hij kon zich echter van allen blaam zuiveren. Nadat v. Gautsch uitgesproken had, vond er weer een ouderwetsch schandaal in de vergadering plaats, doordat een socialistische afgevaardigde den Luege- rianen beschuldigde van stemmen-diefstal, waarop de tribune zoo aan het jouwen ging, dat deze ontruimd moest worden. Marokko. Zonder alk ruzie is het der Marok- kaansche regeering niet mogelijk te leven. wijzen van de belangstelling van Koning Willem I, want deze nam, bij besluit van 10 Nov. 1817 in de leening, tot dat einde gedaan, deel voor 30,000 gld. begeerende geen hoogere rente dan 5 ten honderd terwijl dit aandeel het laatst zou worden afgelost. Toen echter^ het beloop der kos ten de raming verre te boven ging, en een aanmerkelijk tekort veroorzaakte, werd door Z. M. nogmaals de aanzienlijke som van 65.000 gld bijgeschoten. Zoo ontzaglijk duur kwam de Goesche haven te staan. In Augs. 1819 waren haven en sas zoo ver voltooid, dat zij voor de scheepvaart geopend konden worden, op den 18 dier maand voer Z.Esx. de Gouverneur van Zeelandmet een jacht het eerst de nieuwe haven binnen, zijnde Z. M. buiten gele genheid, de stad bij deze, voor haar ge wichtige, gebeurtenis met zijn tegenwoor digheid te vereeren. Rechtmatig was bij deze gelegenheid de vreugde der Goesenaars, en openbaarde zich ook op allerlei wijze naar buiten. De stad ingaande en komende aan de groote markt zien wij aan de zuidzijde daarvan het mooie, antieke stadhuis. Het is oorspronkelijk een zeer oud gebouw, doch is in 1771 grootendeels vernieuwd. Er verliepen echter meer dan vijf jaren, eer het gebouw zich in den toestand be vond waarin het thans te zien is. De westervleugel bestaat uit een zeer ouden en niet hoogen toren, in welken de groote klok hangt, en die, bij genoemde verbetering een fraaien koepel heeft ont vangen. Men vindt er eenige gevangen plaatsen in, alsmede een uur- en slag werk. De oostervleugel heeft van de markt gezien, insgelijks een gekoepelden lagen toren, doch kleiner dan de vorige. Deze Thans heeft zij een Amerikaansch onder daan, en bediende doen in hechtenis nemen, zonder daarvan de Amerikaansolie autoriteiten te verwittigen, gelijk de con- ventiën eischen. De vertegenwoordiger van den Sultan te Tanger heeft geweigerd, gevolg te geven aan de eischen van den Amerikaanschen gezant; deze zond ze rechtstreeks naar Fez, verlangende dat de regeering verontschuldigingen zou aan bieden. Overigens toonen de Marokkaansclie autoriteiten in alle steden een voortdu- renden onwil tegenover de wenschen dei- Europeanen, en het is goed dat de onder- teekening van de Fransch-Duitsche over eenkomst althans de gelegenheid vermin dert op de tweedracht dier mogendheden te speculeeren. Het is een onbegonnen werk de vreugdebetuigingen op te teeke nen uit Fransche en Duitsche bladen, dat althans die quaestie nu uit de wereld is. Ook te Tanger is de regeling met een zucht van verlichting begroet. Alleen de Engelsche Standard twijfelt of de mogend heden de doorzettingskracht en de ver- eischte kennis zullen hebben om nuttige hervormingen in Marokko in te voeren. „Alvorens beschaafd te worden", zegt 't blad, „moet Marokko worden onderwor pen en dat is tot dusver door den naijver der mogendheden onmogelijk gemaakt. Wij hopen echter, dat de Fransche repu bliek de overwegende positie zal behou den die zij verkregen heeft. Het wordt overigens te Londen zoowel als te Parijs begrepen, dat de vertegenwoordigers ven Gr.-Brittannië en Frankrijk loyaal en har telijk zullen samenwerken om hun ge meenschappelijk doel te bereiken." Het October-Orgaan, no. 10, van de Ned. Zendingsvereeniging, secretaris F. A. v. d. Heijden, Stationsweg 7, Rotter dam, bevat onder meerHervatting van den arbeid, door zendeling Ruttink te Bandoeng. Eerste brief uit Garoet, door zendeling Hoekendijk. Aan de viering heeft in de oude Kerkstraat de gedaante van een hooge burgerwoning. Treden wij het gebouw binnen dan zien we dat de ingang in den rechtervleugel is; deze voert naar een fraaien gang wel/te 'oostelijk en westelijk loopt. De zuidelijke vertrekken zijn ingericht tot grilïiën enz. De vertrekken, voor de zittingen van den raad bestemd, hebben het uitzicht op de groote markt. Deze zalen dienden ook vroeger voor de zittingen van deArrond. Rechtbank. In de eerstgenoemde vertrekken vindt men fraaie zinnebeeldige schilderstukken, en basreliëf, van de hand des bekenden Gerawts, en, o.a. eene zeer groote kaart van Z.-Bevelandin twee stukken in 1753 vervaardigd door dr. W. T. Hattinga Onder dezelve is de stadswaag. In eene der vertrekken vindt men eene kleine, doch niet onbelangrijke boekver zameling, ook bewaart men er eene oude, schoon niet best bewerkte schilderij, voor stellende het beleg der stad in 1572, onder Tseraerts en haar ontzet onder Monüragon een stuk, hetwelk sommige bijzonderheden dezer gebeurtenis opheldert, en daardoor alleen van eenige waarde zijn kan. Het wapenschild van Goes heeft het eerste en vierde van zilver, beladen met acht fusées van azuur (blauw)het tweede en derde van goud, gevierendeeld waar van het eerste en vierde met een klim- mendenleeuw van sabel (zwart), het tweede en het derde met een klimmenden leeuw van keel (rood) en eene pointe van sabel (zwart), waarop eene zilveren gans, met bek en pooten van keel (rood). Het schild is gedekt met eene gouden kroon. Bevolking in 1824 4427 in 1905 - '7341 inwoners. ('Wordt vervuir

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1905 | | pagina 1