NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 154. 1904.
Dinsdag 27 September.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
LANIÏBOU W.
Rogge en Kali.
E e c k t s i a li e n,
Gemengde Berichten.
ELKBN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
26 September 1904.
Op onrustbarende wijze neemt het ver
zet tegen ons gezag in onze Oost-Indië toe.
Pas zijn de opstanden in de Alaslanden
gedempt, of Fioros baart zorg. Nauwe
lijks zijn de onlusten ook daar weer afge-
loopen of aanslagen van nog ernstiger
aard worden in de nabijheid van Soerabaja
openbaar, waardoor de vrees voor Hadji's
en hunne in 't wit gekleede met vergifte
klissen gewapende handlangers tot een
paniek overslaat. En zie, nog is dit ge
vaar niet ganschelijk afgewend, of daar
wordt Kotta Radja, Atjeh's hoofdstad, op
geschrikt door amokmakers, die eene so
ciëteit binnendringen, in een oogwenk
onder de aanzienlijken der stad slachtoffers
maken, en na hun slachterswerk te hebben
volvoerd, ongehinderd weer vertrekken.
Dit zjjn inderdaad zeer ernstige feiten
die van een geheim complot sprekeD,
waarvan de draden, hetzij te Kioto, hetzij
aan den Ganges worden vastgehouden.
Want de haat tegen de „Christenhonden"
is groot, en de eerbied voor het gezag
schijnt slechts te wachten op een algehee-
len triomf van het Japansche heidendom,
om voor goed heen te gaan.
Wat ginds gebeurt mag door geen onzer
onverschillig worden aangezien, ook al mag
het geloof juichen wijl God regeert.
Wij schreven in ons vorig no. abusieve
lijk dat de heeren Hovy en Godin de Beau
fort als Eerste-Kamerleden resp. in 1910
en 1913 moeten aftreden.
Men leze hiervoor 1909 en 1912.
Reeds vroeger vestigden wij er de aan
dacht op dat hot eerstvolgende jaar van
aftreding valt op 1906 en met 1907, dewijl
de Kamer nog in een gedeelte van het nu
pas afgeloopen zittingjaar in haar tegen
woordige samenstelling bestaan heeft, en
een gedeelte van een jaar voor een heel
jaar gerekend wordt. De zittingstijd is dus
1904 tot en met 1912, en mag in geen
geval langer dan negen jaren duren.
Trouwens artikel 146 der Kieswet spreekt
ten deze duidelijk:
„Bij ontbinding der Eerste Kamer begint
de rooster van aftreding telkens opnieuw
te werken over twee jaren, te beginnen
met den eorstvolgenden derden Dinsdag
in September.
De Eerste Kamer zelve is echter op dit
punt nog niet gerust, en wacht op inlich
tingen van den griffier. Deze hef ft er de
geschiedenis op geraadpleegd en bevondeD,
dat in 1850, na de ontbinding wegens de
nieuwe Kieswet, ook 't tijdstip van het
zitting-nemen der leden als uitgangspunt
genomen is.
In onze dagen van feminisme en plei
dooien voor vrouwen-stemrecht is het hier
volgend getuigenis van den menschkundigen
Generaal Booth, van het Heilsleger misschien
waardig in herinnering gebracht te worden:
„Hoe ouder ik word, hoe krachtiger ik
gekant ben tegen alles wat de wetten van
het familieleven, die den grondslag van al
het bestaande uitmaken, tracht te onder
mijnen. De mensehheid is samengesteld
uit twee seksen, en wee dengene die haar
in twee afdeelingen verdoelen en iedere
helft tot een geheel maken wil.
De nieuwe tijd heeft onze meisjes on
handig en hulpbehoevend gemaakt. Hoe
zeeraeteken zij af bjj hare flinke en knappe
grootmoeders. De bakker b. v. heeft een
der grondslagen van de hnishoudkundo
vernield. Geen vrouw kan tegenwoordig
meer brood bakken. Maar in het verre
westen, of in de prairiën, of in de wou
den van Afrika, waar de bakkerswagen
niet iederen morgen met versch brood
rondgaat, denkt men niet zonder leedge
voel aan de onverteerbare kost, die deze
arme vrouwen haren hongerigen echtgenoo-
ten moeten voorzetten. En zoo is 't ook
met de wasch, met het melkeD, met het
spinnen, en met al die huiselijke zaken
die vroeger als iets dat van zelf sprak,
aan alle meisjes die in de wereld kwamen
werden geleerd."
Spreek vrjj over de rechten der vrouw!
Een van haar eerste rechten is een op
voeding in overeenstemmingjmet hare latere
roepingjj als vorBtin van „haarf gezin, als
moeder harer kinderen.
V '2 ÉS"?-
In de Haagsche Kroniek van de (liberale)
N. Gron. Ct. leest men „De zomer die
achter ons ligt, heette en was een zeldzaam
mooie; iedereen dacht dat onze badplaats"
(Scheveningon) „goud had opgestapeld.
En wat hoort men nu? Van alle kanten
wordt beweerd dat de rekening van schier
alle ondernemingen deerlijk is tegengeval
len. Kurhaus, Palace-Hotel, Garni, Oranje
hotel alles viel, wat de financieele resul
taten betreft, tegen. Toch waren er duizenden
bezoekers meer dan verleden jaar. Waar
zit dat in In het gehalte dergenen die
onze badplaats komen bezoeken de cbic,
de „rijkdom" komt nietde oorzaak daarvan
ligt eenvoudig hierin dat er voor die klasse
geen voldoende uitspanning isde rjjke
lui, die badplaatsen bezoeken voor hun
genoegeD, gaan daar waar zij
laat ik het maar zeggen tevens, Weib und
Spiel vinden. Dat is zeker jammer maar
't is oen feit de strenge wering van het
spel te Scheveningen heeft dien toeloop van
vermogende badgasten zeer doen vermin
deren."
Hier is dus een bedekte klacht over de
overheidszorg die slechtigheden als jeu de
poule en dergelijke spelen weerteen aan
klacht tegen den „rjjkdom" en de „chic"
wegens hunne zedeloosheid en oppervlakkig
heid, dat zjj niet komen ter wille van natuur
schoon en kunstgenot, maar om aan hunne
zondige lusten bot te vieren. En de schrijver
van het bovenstaande schijnt het te bejamme
ren dat hun daartoe de gelegenheid wordt
afgesneden en Scheveningen niet genoeg
geld meer slaan kan uit menschelijke zonden.
Oud Rome was rijp voor den ondergang
zoodra de „rijkdom" naar geen andere
ontspanning meer vroeg dan die van
„vrouwen en spelen". Optimi corruptio
pessima. Als het beste bederft, is 't het
slechtste.
H M. da Koningin bevindt zich op dit
oogenblik met haar Gemaal en haar Moeder
te Amsterdam.
Het koninklijk bezoek aan de hoofdstad
dat uitgesteld was wegens ongesteldheid
van den Prins der Nederlanden.
Te Amsterdam voelt men den polsslag
des nationalen levens met zijn zoet- en
bitter-, zijn wijs- en dwaasheden.
De Koningin in de hoofdstad, dit is alle
jaren een gebeurtenis van groote beteekenis.
Yersterke ook dit bezoek den band tus-
schen Nederland en Oranje. De Marine
te Den Helder gaf bereids het voorbeeld.
De boeren hebben dit jaar nog al geklaagd
over de rogge. Zij was te kort van halm
en stond te ijlhet stroo was ook te dun.
Voor zooverre ik de rogge dit jaar gezien
heb, moet ik de klagers ditmaal gelijk geven.
Inderdaad, de rogge stond niet best. Wat
kan hiervan de oorzaak zijn Ik vraag
met opzet, wat de oorzaak kan zijn, daar
het vrij moeilijk is, met zekerheid te zeggen,
wat de oorzaak is. In het oogstoverzicht
van 15 Juli, uitgegeven van wege de af-
deelirig Landbouw van het ministerie van
Waterstaat, Handel en Nijverheid, staat
letterlijk: »De winterrogge staat over het
algemeen dit jaar te hol, terwijl het stroo
niet laDg is. Op vele plaatsen is de rogge
in Maart sterk uitgewinterd. Het warme
weder in April schijnt oorzaak, dat het ge
was te spoedig omhoog schoot en te weinig
stoelde. Vandaar te hollen stand. Over
het algemeen is de aar echter goed geladen".
En dan volgen enkele streken, waar het
gewas zeer goed, goed, vrijgoed en matig
stond. Het oogstverslag zoekt dus in [de
eerste plaats de oorzaak in het weder en
inderdaad als het verschijnsel algemeen[is,
ligt het voor do hand, dat het weder er
niet vreemd aan is. Daar echter in som
mige streken, b.v. op het zand in het
Gooiland van de provincie Noord-Holland
en op de klei in Friesland en Groningen
en op de veengronden in Overijsel, Gronin
gen en Utrecht het gewas zeer goed en
goed stond, moeten er dunkt mij, toch ook
nog andere oorzaken zijn, daar wij wel
kunnen aannemen, dat het weder en vooral
de temperatuur in do genoemde streken
niet gunstiger is geweest dan in de andere
niet genoemde deelen van ons land, waar
ook rogge is verbouwd. Doch het verschijn
sel kan behalve aan het weder ook aan
iets anders te wijten zijn. Het zou bepaald
de moeite waard zijn te onderzoeken, in
hoeverre de bodems, waar de rogge dit
jaar geheel geslaagd is, rijk ware aan kali.
Het is bekend, dat eerst in den laatsten
tijd ontdekt is, dat de rogge groote behoefte
heeft aan kali en dat deze plant betrekke
lijk slechts weinig vermogen bezit, om ge
noemde stof aan den bodem te onttrekken.
Hoe meer gemakkelijk opneembare kaliver
bindingen er dus in den bodem zijn, hoe
beter. Vooral het roggestroo bevat veel
kali. 1000 KG. rogge (graan) bevatten
17,6 KG. stikstof, 8,4 KG. phosphorzuur,
5,6 KG. kali en 0,5 KG. kalk, terwijl 1000
KG. roggestroo bevatten 2,4 KG. stikstof,
2,1-KG. phosphorzuur, 7,8 KG. kali en 4
KG. kalk. Waar dus als algemeen ver
schijnsel slecht roggestroo voorkomt, is het
niet gewaagd ook aan kaligebrek te denken.
De mogelijkheid bestaat, dat bij ongun
stig weder voor de uitstoeÜDg beide oor
zaken samenwerken. Daar het absoluut
zeker is, dat de rogge behoefte heeft aan
kali, komt het ons daarom wenschelijk voor,
dat de boeren, die dit jaar weder rogge
zaaien in elk geval te zorgen, dat ëen der
oorzaken den oogst van 1905 niet kan be
derven. Ik raad daarom aan het roggeland
in elk geval te bemesten per HA. met 150
KG. chlooikalium öf 200 300 KG. pa
tentkali öf 500 k 600 KG. kaïoieb Deze
kalibemesting moet zoo vroeg mogelijk op
het roggeland plaats hebben.
Jan van de Maiik.
RUSLAND en JAPAN.
Port Arthur wordt nog steeds belegerd.
En wat dit zeggen wil getuigt het volgende
telegram dat Zaterdag aan het hof te Sf.
Petersburg zoo groote ontsteltenis brengen
kwam, en uit welk telegram valt op te
maken dat de stad het wel niet lang meer
houden zal, of mogelijk zich al overgegeven
heeft.
Het telegram luidt:
»De Japanners doen op dit oogenblik een
algemeenen aanval die veel heviger is dan
een der vorige kon zijrj. Zij vallen de stad
van 3 kanten tegelijk aan en hebb3n hun
geheele macht vooruitgeworpen, besloten
er een eind aan te maken. Land-torpedo's
vernietigen heele bataljons
»A1 de eskaders van de admiralen Tongo
en Kammimoe^a, die niet langer op het
Wladiwostok-eskadt r behoeven toe tezien(?),
nemen deel asn deze worsteling die de
laatste dreigt te zijn.
»Da belegerden vechten op dit oogen
blik als in een smeltoven. VandenWolfs-
heuvel (in het noorden) en de reede stort
zich een ware hoos van bommen op de
stad, de haven en de vesting", enz."
De Japanneezen hebben sinds de vorige
week al zes forten in de tweede verdedi
gingslinie van Port Arthur veroverd.
De winterkoude heeft op de slagvelden
van Mantsjoerije baar zetel opgeslagen.
Ook vreezen de Russen te Moekdep zeer
voor een slag nabij deze stad, waarbij de
vorige slechts kinderspel waren. Koera-
patkin is echter vol moed. Hij heeft 60
duizend man versterking gekregen, en hij
bereidt zich voor op een hardnekkigen
weerstand aldaar. Aan terugtrekken denkt
bjj niet.
De te Wladiwostok aanwezige strijdmacht
onder bevel van generaal Linewitsj, die,
volgens Central News, in de richting van
Gensan had moeten marcheeren om de
Japansche verbindingslijnen te bedreigen,
heeft nu bevel gekregen naar Char'oin op
te rukken. De toestand wordt derhalve
ook daar ernstig ingezien.
Ook heerseht er grooten nood te Wladi
wostok ten opzichte van sommige artikelen
doordat de legerautoriteiten den geheelen
spoorweg in beslag nemen. Schoenen en
papier zijn niet te krijgen, terwijl suiker
90 cent het pond doet.
ji ,,De generaal der infanterie Gripenberg,
opperbevelhebber der troepen in bet mili
taire district Wilna is benoemd tot bevel
hebber over het tweede leger in Mants-
joeiije. De Tsaar zond hem den volgenden
eigenbaniigen brief: .'^s3
»De ware verwoedheid, waarmee de Ja
panners den ooilAg voortzetten, naast de
hardnekkigheid en groote militaire eigen
schappen der Japansche troepen, hebben
mij dien besluiten om onze strijdkrachten
op het oorlogster rein aanmerkelijk uit te
breiden ten einde in den kortst mogelijken
tjj 1 tot een beslissend resultaat te komen.
Dientengevolge zal het getal onzer troepen
een cijfer bereiken, dat niet meer toelaat
om ze in ééa enkel leger te groepeeren.
Ik heb daarom de noodzakelijkheid in
gezien de troepen in Mantsjoerije over
twee legers te verdeelen. Het bevel over
het eene blijft bij Koeropatkin berusten en
ik benoem u tot bevelhebber over het
Generaal Orlof, die door zijn minder
tactvol optreden oorzaak was dat de Russen
hunne prachtige stellingen te Liaojang
moesten prijsgeven, is overeenkomstig
Koeropatkin's besluit teruggeroepen naar
St. Petersburg er zonder verderen vorm
van pioces uit den militairen dienst ont-
slager.
De sedert jaren in Liaojang woonachtige
Eogelsehe zendeling dr. Westwater zijn
naam is al geen onbekende meer sedert
den strijd om die stad heeft aan een
correspondent der der Daily Mail verklaard,
dat de winter voor den veldtocht in Mant
sjoerije misschien de beste tijd is, omdat
de wegen dan het best begaanbaar zijD.
De sneeuw ligt niet hoog de temperatuur
daalt wel zeer sterk, maar de koude is niet
snerpend zoolang er geen wind is. Zelfs
midden in den winter is de zon zoo warm
dat overdag bij windstilte zelden dikke
winterjassen worden gedragen.
Kantongerecht te Goet.
In de zitting van 24 September 1904
zijn veroordeeld wegens overtred. leerplicht
wet: T. de L., H. G. L., M. K. teWissen-
kerke G. C. S. te Cats, A. B. te Rilland-
Batb, ieder f 0,50 b. s. 1 d. h., M. M. te
Heinkenszand 1 0,50 en f 1 b. s. 2 X 1
d. h., M. W. te Kloetinge, H. M., C. J.,
C. R. te Heinkenszand, J. de F. te Colijns-
plaat, L- de V., A. van S., te Cortgene,
C. v. d. D. te Rilland, L. van O. te Krui-
ningen, J. den H„ A. S., te Wemeldinge,
P. C. te Borssele, J. den N. te 's-Heer
Arendskerke, J. SJ. B. te Goes, J. K.
te Ovezande, J. K. te Wissenkerke, M. P.
te Waarde, P. de J. te 's-Heerenhoek,
ieder fl b. s. 1 d. h., M. W. te Krui-
ningen, M. W. te WiBSenkerke, C. L. H.
te Goes, P. J., G. H. te Wemeldinge, P. T.
te 's-Heerenhoek, P. M. C. P. te Cats,
G. T. te Kloetinge, C. J. B., H. B. te Cort
gene, M. V., Driewegen, H. J. S. te Waarde
itder f 2 b. s. 2 d. h A. de B. te Krab-
bendijke, P. D., M. B. te Wissenkerke, M.
de P. te Goes, Ph. S. te 's-Heerenhoek,
ieder f 3 b. s. 2 d. b., L. K., P. v. d, B.
te Kruiningen, ieder f 4 b. s. 3 d. h., C.
B. te 's-Heerenhoek f4 b. s. 2 d. h., J. S.
te Goes f5 b. s. 3d. b., J. P. te Cats
f 6 b. s. 3 d. h.jagen zond. acte en verg.
A. de B. te Nisse 2 X f3 b. s. 2x2
d. h verb, verkl. bevel uitl. geweer of
f 1 s. 1 d. h. en verniet, patroonniet be
letten dat hond wild opspoort: A. H. te
Colijnsplaat f2 b. s. 2 d. h.wild verk
in gesl. jachttijd: J. A. van O. te Colijns-3
plaat f 10 b. s. 4 d. h.visschen zond. verg.
M. W. te Kapelle f 1 b. s. 2 d. h.stroo-j
perijM. H. te Kruiningen f3 b. s. 2 d. h.
trekdier onbeheerd laten staanH. R. te'.
Heinkenszand f 1 b. s. 1 d. h. loopen over
bepl. grondA. K. te Kapelle f 3 b. s. 2i
d. h., J. K. te Heinkenszand, f 5 b. s. 3
d. h.loopen over grond met verb, toegang
J. M. te Goes f 1 b. s. 1 d. h O. S. te
Krabbendijke f2 b s. 2 d. h.sterke drank
toed. zond. verg.M. R. te Wemeldinge
f 15 b. s. 10 d. h.Schelde bev. zond. con-,
sent: G. Z. te lerseke f3 b. s. 2 d. b.,
M. W., P. de T. te lerseke f2 b. s. 2 d. h.,
K. Z., A. W., J. L. de K., P. M., E. MJ
te lerseke ieder f 1 b. s. 1 d. h., E. M.'
te lerseke f 4 b. s. 3 d' b,, C. H. te ler
seke 2 X f 1 b. s. 2 X 2 d. h.dronken
schapC. W. te Heinkenszand f2 b. s. 2
d. h., J. V. te Heinkenszand, f 5 b.' s. 3
d. b.id. bij le herh.H. D. te 's-Heer
Abtskerke flÖ b. s. 3 d. h.
Vrijgesproken werden: T. M. te Schore,
A. V. te Cats, D. S. te Wolfertsdijk, A.
de L. te Biezelinge, J. van F. te Kloetinge,
J. V., A. T. te Heinkenszand, C. K. te
Wissenkerke, W. L., J. K., P. B., te Ril-
land-Bath, P. v. d. S. te Kruiningen, J. H.
te Wemeldinge, P. B. te Baarland, allen
beklaagd van de overtred. leerplichtwet.
Voorts werd bekrachtigd het verstek
vonnis dd. 19 Maart 1904, waarbij J. B.
te Kruiningen wegens jachtdelict werd
veroordeeld tot 2 X f 3 b. s. 2 x 2 d. h.,
met verb, verkl. bevel uitl. geweer of te
betalen f 2 s. 2 d. h. en waartegen verzet
was gedaan.
Middelburg. Zaterdag vergaderd» het
Polderbestuur van Walcheren,
Afwezig met kennisgeving de heer P.
Dumon Tak, ééne vacature.
Na goedkeuring der geloofsbrieven van
den heer Boogaeit, en van de notulen
komt ter tafel de polderrekening over 1903,
in ontvang f 308037,94s, in uitgaaf
f297470,89 en aldus met een goed slot
van f 10567,05s.
Bij monde van den heer Snouck Hur-
gronje adviseert de commissie, met het
nazien der rekening belast geweest, tot
goedkeuring, welke dan ook zonder verdere
discussie met algemeene stemmen volgde.
Na eene korte geheime zitting, die op
verzoek des voorzitters plaats had, wordt
aan de orde gesteld hetdijkgeschot voor 1905.
Het dagelijksch bestuur had eene voor-
loopige raming der kosten voor 1905 in
gezonden, met het oog waarop wordt voor
gesteld een dijkgesehot van f 13,50 per
hectare schotbaar- en f5,30 per Hectare
vrjjland.
De commissie, belast geweest met het
onderzoek dier voorloopige ramingen, ad
viseert bij monde van den heer Snouck
Hurgrouje het voorstel van het dagelijksch
bestuur aan te nemen, hetgeen daarop
zonder verdere discussie plaats had.
Tot het nazien der volgende begrooting
en rekening werden door den voorzitter,
met toestemming der vergadering, benoemd
de commissarissen Cysouw, K. Allaart en
Dumon Tak. Westkapelle wordt aangewe
zen als de gemeente, waar met Middel
burg do verkiezingen in 1905 zullen plaats
hebben, terwijl mede de commissarissen
worden aangewezen, die in de stembureaus
voor die verkiezingen zullen plaats nemen.
Daar het tegenwoordig tolhuis op den
Meliskerkschen weg wegens bouwvalligheid
vernieuwd moet wordeD, welk tolhuis ge
deeltelijk op grond van een ander staat,
stelt het dagelijksch bestuur, om aan dien
toestand een einde te maken, voor om van
den aangrenzenden eigenaar, O. Poppe te
Meliskerke, 11 M2 grond te koopen voor
f 11, welk voorstel zonder discusse wordt
aangenomen.
Mede wordt zonder tegenspraak genoegen
genomen met een voorstel van het dage
lijksch bestuur om aan den opzichter M.
