NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 151. 1904.
Dinsdag 20 September.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Teekenen der tijden.
BuitenlaMsch Overzicht.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02''.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wie zich met 1 October
op*"ons bind abonneert, out.
vangt hot tot aan dien datum
gratis,
SEPTEMBER.
De oogst is voorbijgegaan
de zomer isten einde.
Jer. 8 20.
Na korter dag,
Met zoeter lach,
Gaat 's avonds 't zonlicht onder.
Niet meer dien gloed
Die smachten doet
September is gezonder.
De korenplant,
De roem van 't land,
Hangt d'armen naar beneden
Haar stam, met d'aar
Zoo vol, zoo zwaar,
Wordt haastend' afgesneden.
Na 't werk gedaan
Aan 't laatste graan,
Komt nog geen rust na 't maaien
De zaaikorf staat
Gereed, om 't zaad
Voor 't volgend jaar te zaaien.
Welk graan men zaait
Wordt ook gemaaid
Die wet wordt nooit gebroken.
Die 't goede zaait
Het leven maait
Zoo heeft Gods Woord gesproken.
De zonneschijn
Bereikt de lijn,
Waar dag en nacht zijn even
Der zonne pracht
Moet nu den nacht
De meeste uren geven.
Dat onze tyd
Nooit ove:schrijd'
Die lijn daar wordt het banger.
Gods evenaar
Houd' 't effen paar,
Of, maak' ons daglicht langer.
(Hope.)
Het mag en het kan onze aandacht niet
ontsnappen, dat langzaam, langs lijnen van
geleidelijkheid groote gebeurtenissen op
het werelitooneel zich ontwikkelen.
Gelijk reeds vele jaren beweegt zich de
hedendaagsche historie om de sociale be
weging en gelijk ook reeds verscheidene
jaren om de volkerenbeweging.
De volkerenbeweging is na den Zuid-
Aftikaauschen oorlog, waar de roofzucht
het gezag en den bodem van onder de
vo9ten van zijn medemenseh heelt weg
gehaald, in een andere phase gekomen.
Het kanon buldert aan de Gele Zee, en
in de worsteling van den Russischen Go
liath met den klein gebouwden David is
de laatste de machtigste, tot op dit oogen-
blik althans.
En hoe ook de uitkomst van den ont
zaglijken oorlog moge zijn, waarin de Euro-
peesche en de Aziatische honderd duizenden
tegenover elkander staan, het blijft, ondanks
iedere denkbare uitkomst een feit dat in
de millioenen Japaneezen een nieuwe, tot
heden ongekende macht verschijnt dia zich
in de toekomst zal doen gelden. Het
oudste der werelddeelen heeft in Japan een
pionier gevonden, die het oproept uit lijde
lijke rust tot werkzaamheid. Een pionier
die een heidenseh Aziatische wereldmacht
tegenover de christelijke wereld oproept
en die ingrijpen kan en waarschijnlijk ook
ingrijpen zal in de volkerenbeweging.
Het gele gevaar dat niemand zoo nabij
waande wordt meer en meer zichtbaar, en
dwaasheid zou het zijn de ontwikkeling
te bepalen of de verwikkelingen daaruit
ontstaande te voorspellen. Niemand kan
den omvang der nieuwe Aziatische be
weging berekenen. Maar iedereen kan,
lettende op de teekenen der lijden zien
dat Oost-Azië in Japan een Mogendheid
van den eersten raBg rijk geworden is,
die het machtige Czarenryk niet alleen
weerstaan kan, maar zelfs door een reeks
van overwinningen te land en ter zee ver
zwakken kan.
Het drama in het Oosten geeft aan een
nieuwe wereldmacht het aanzijn.
Dat is een teeken des tijds.
Een ander teekon des tijds is het ont
wakend gevoel voor gerechtigheid ook onder
de volken.
Men moge deze meening als een bittere
ironie op de geschiedenis die zoo pas in
Zuid-Afrika en Finland heel anders ge
sproken heeft, opvatten, het big ft toch
waarheid dat ook deze medaille een keer
zijde vertoont. En die keerzijde spreekt
ook door de opkomendo kracht in het Oosten
tegen de aanmatiging van het WesteD. Het
Oosten door het Westen in knechtschap
gehouden of onder heerschappij gebracht,
doet hooren de klacht om gerechtigheid
en de zucht tot vrijheid. Het Oosten dat
ook van God eigen land en eigen zeekust
heeft verkregen zoo goed als het Westen.
Het Oosten lijdt sinds eeuwen onder het
Westen dat daar, meer dan het Evangelie
den Mammon heeft ingedragen, en hooger
ideaal en edeler doel gedoofd.
Het menschelijk geslacht uit eenen bloede
geschapen, als heer eener schepping die
tot ontwikkeling geschapen is, heeft niet
het recht om het wereldleven voort tezetten
zooals het tot nu toe ingezet is. Het zelf
bewust gevoel breekt zich baaa in alle
standen en in allerlei kringen, en komt
op tegen het machtsmisbruik louter tot
eigenbelang, on ieder die meeleeft gevoelt,
dat de bewuste meuschheid niet meer in
staat is, zich op de wijze van het verleden
te onderwerpen en dienstbaar te stellen
aan de willekeur van één menscb.
Als teeken des tjjds heeft dit begrip,
dat in meerdere of mindere mate, ook weder
door dezen oorlog ontwaakt bij de volkeren
van het Oosten, en in het wereldleven der
volkeren in 't algemeen, zijn waarde.
Het kanon dat dreunde bij Liao-yang
en straks zich zal doen hooren bij Tieling,
en onverpoosd dondert om Port-Arthur,
spreekt met waarschuwende stem tot allen
die ooren hebben om te hooren.
Roept om gerochtigheid ook in het loven
der volkeren zoowel als der personen.
Tien geboden gaf God zoowel aan do
mensehheid ais aan de mensehen.
Die beter te verstaan en meer te beleven
wordt bereikt door mid^eleD, en zou tot
dia middelen ook ni9t kunnen behooren
de rooverij in Zuid-Afrika en de slachting
in Oost-Azië
Man heeft de hand, voor 't oog van het
Internationaal S icialisten-OoDgres, door Ros
en Japanees elkander gereikt, een theater-
vertooning genoemd.
Zou dat het eenige kunnen zijn, of heeft
ook deze medaille een keerzijde
Tot de teekenen des tijds behoort ook
de sociale bewegiDg.
En op het congres aan die sociale be
weging ontsproten en gewijd putte men
zich uit denk aan de Dresdener motia
om den strgi in de arbeiders-beweging
te verscherpen. Terwijl Ris en Japanaes
elkander de hand der verzoening reikten
balden proletariërs de vuist tegen het kapi
taal.
Maar klinkt ook door de sociale beweging
die landen en volkeren bewerkt niet dezelfde
waarschuwing als van de oorlogen van den
laatsten tijd
Ontdekt ook die beweging op heel ander
gebied en in heel ander9 kringen niet de
noodzakelijkheid om te breken met het
wereldleven, dat eerst wezenlijke slaven en
daarna wel eens vermomde slaven heeft
gemaakt
Het hooren van die waarschuwingen en
het ontdekken van die beweging geschiedt
niet zelden de geschiedenis getuigt het
op geduchte en op gevoelige wijze.
Ontwikkeling moge dikwjjls langs lijnen
van gelijdelijkheid gaan, de ontknooping
volgt meestal verwoestend en vol gedruisch.
Als de teekenen des tijds langen tyd
reeds vooruit hun schaduwen op komende
gebeur"Grissen geworpen hebben, toch blijft
de ontknoopirg niet zelden verrassend, on-
verwaehb
19 September 1904.
Wie koningin der aarde zijn wil moet
geen straatvuil oprapen om er zijn tegen
stander mee te werpen.
Die les geef', volkomen terecht, de Heraut
aan de liberale pers van alle gading, die
met zeker enthusiasme aanvliegt op alles
wat kwaad spreekt van de christelijke actie.
Staalman schynt voor 't oogenblik niet te
kunnen of te willen dienen, om voedsel te
geven aan de kwaadsprekerij. Nu is de.
van der Valk van Oud-Beierland de foerier
van de hatelijkheden aan christelijk adres.
Z'j de ervaring door ons opgedaar, in
den tij 1 dat eene oppositie, alzoo hande
lende tegen ons ove;sfaat, slechts in staat
on ons te leeren in dergelijke omstandig
heden hoe we niet handelen meeten.
De burgemeester van Rotterdam
's Jacob heeft optochten met muziek op
Zondag verboden, op grond van de Zon
dagswet.
Deze wetshandhaving dear een liberalen
burgemeester scheldt Het Volk tyeannie en
wel caluinislische iyrannie.
Ook weer een akelig staaltje van om
keering van begrippen in zake overheid,
wet en godsdienst.
H't Volk in een opgewonden artikel de
Kiesrechtmeeting van 11 Sept. verheerlij
kend hekelt d9n teekenenden" politiemaat
regel van den burgemeester van 's-Gra-
venhagp, n 1. den toegang tot het Binnen
hof af te sluiten.
Het Volk dacht direct aan „bange vrees
der bijna honierd om een nagalm van de
stem des volks tot in 's lands vergaderzaal
te hooren", en aan „vrees van den premier
om Maandagmorgen in het torentje ko
mende, nog een vaag geluid te vernemen
van dat prachtig rumoer".
Maar nu komt partijgenoot Melchers «het
volk" beter dan -»Ilet VolkinlichteD.
Hij (Melcheis) was te voren met den
burgemeester alles wezen bespraken, cn bij
die gelegpnheid was hem «gebleken dat de
bezwaren die de burgemeester tegen de
keuze van het Binnenhof als eindpunt had,
louter van practischen aard waren. Hg
vreesde dat er moeilijkheder, oponthoud
en verwarring zouden ontstaan wanneer
de stoet moest trekken door de nauwe
poort die Binnenhof van Buitenhof scheidt.
To6n ik Zondag den reusachtigen stoet en
enkele reusachtige banieren (de cursiveering
is van dhr. Melcheis) „zag, «vond ik dat hij
juist gezien had. Het Binnenhof, minstens
driemaal kleiner dan het Buitenhof, had
bovendien den reusachtigen stoet niet
kunnen bevatten".
Hlet Volk" zegt er niets op.
En natuurlijk aan intrrekken of rechts
herstel denkt zij Diet.
Dat doet men aan die fijle nic-t.
Zij excuseeren zich hoogstens met de
verklaring dat wat zij schreven slechts als
«litteratuur" is te beschouwen.
Het Utrechtsch Dagblad verdedigt haar
denkbeeld van een «liberale middenpartij".
Dat wil zeggen de formeering der oude
conservatieve partij van na '48, die, zeer
vooruitstrevend begonnen, eindigt met haar
kinderen, die weer vlugger liepen dan zij
zelve in haar jeugd had bestaan, een «tot
hiertoe en niet verder" toe te roepen.
Of het voor een middenpartij nog de
tijd is, kunnen wij veilig aan den tijd
zei ven overlaten.
In geen land ter wereld heeft men er
een meer.
In Duitschland werden de nationaal li
beralen, zelfs de Fortschritt in meer radi
cale partijen opgelosft
In Frankrijk ging de republikeinsche
partij van Meline al meer in de radicale
groep van Feron op,
Io E geland verzwolg de partij van La-
bouclè-e die van Gladstone, en in Italië
ontpopte de liberale partij van Covour zich
al voor jaren tot de vuurroode party van
Crisjy.
In België kent men geen «onafhanke-
lyken" meer, en in de Noordelijke staten
van Europa is het pleit reeds lang ten
voordeele der radicalen beslist.
Heel gunstig staat het derhalve niet met
de toekomst eener Nederlandsche libe
rale middenpartij. telg
Hat mag waar zijn dat een liberale boom
die den socialen tak heeft losgelaten krach
tig weer opbloeien kar, de geschiedenis
leert dat dergelijke weeropieving de profe
tie der versterving in zich draagt.^
Wanneer wij derhalve het (Tiberale)
Utrechtsch Dagblad hooien zegeen «Heeft
de leuze «door vrije ontwikkeling tot wel
vaart" hare kracht verloren, na haar twee
vooze takken, sociaal-democratie en anar
chisme, zijn ontgroeidOf is misschien de
mogelijkheid open dat uit den ouden, leven
den tronk nog een top ontspruit c nier het
oude wooid: «door vrije, ordelijke ontwik
keling tot vèl-zyn'?" dan kunnen wij,
hoe ook aangetrokken door de voordracht,
daarin nie's andeis beluisteren dan een
zwanenzang van de eens zoo machtige
liberale party.
Een mijn, die verkeerd sprong
J°Zou dat mogelijk kunnen zijn, dat een
man van het ruimste en grofste ongeloof,
professor aan een Rijks-Universiteit als
bondgenoot van minister Kuyper optreedt
om het goed recht van dezen te bewijzen
in zake het ontwerp Hooger Onderwijswet
Zeker. Maar natuurlijk is het dan een
bondgenoot zonder het te willen, ja tegen
zijn bedoeling.
Gelijk Kappeyne met zijn «scherpe re
solutie" den krachtigsten stoot gegeven
ber-fc aan de oplichting van vele christe
lijke scholen voor lager onderwijl, zoo heeft
nu professor Bjlland met zijn bekenden
aanval op het geloof de noodzakelijkheid
van Ciuistelijk hooger onderwijs bewezen.
Hij toch schrijft in zijn pas verschenen
brochure op bl. 25 en 26
«Wat kan onwaarachtiger zijn dan een plei
dooi voor het vereenigbare van geloof en we
tenschap ten behoeve eener speciale enge en
willends blinde Gereformeerdheid Heeft de
heer Woltjer in de Eerste Kamer weer aan
nemelijk gemaakt, dat het Paradijsverhaal in
droge geschiedkundigheid het verhaal is eener
gebeurtenis, dat de God van Noach diens
offers op zekeren keer met welgevallen beeft
opgesnoven, dat eene vrouw eens veranderd
is in een stuk zout, dat de ezel van Bileam
gesproken heeft, op Jozia's last de zon heeft
stil gestaan, de muren van Jericho op Israë
litisch trompetgeschal wonderdadig zijn om
gevallen, Elia in een vurigen wagen is ten
hemel gevaren, of Jona een psalm heeft zitten
dichten in den buik van een grooten visch
Men schaamt zich, nog zulke vragen te doen
en toch, door Abraham Kuyper komen zij in
bitteren ernst weer aan de orde. Want zoo
zeker als de gereformeerde zich feitelijk niet
houdt aan wat hij Gods Woord noemt: zoo
zeker als hij een anderen rustdag viert dan
den in Gods Woord bevolen en niet afge-
schaften Sabbath, zoo zeker als bij niet doopt,
zooals bevolen is, maar sprenkelten bloed
worst eet tegen een plechtig verbod der apos
telen in zoo zeker hebben wij weer onvoor
waardelijk alle sprookjes in den Bijbel te
gelooven, zal deze metterdaad een grondslag
van overtuigingen en niet een leerstellige
wassen neus zijn."
Daartegenover stelt Ds. van Dijk, in het
Doetinchemsche Weekbladwat Dr. K'yper
zegt op blz. 49 van zij a Verflauwing der
«In de Schrift staat een ceder voor u van
gees'telijke autoriteit, die achttien eeuwen lang
zijne wortelen uitschoot in den levensbodem
van ons menschelijk bewustzijn, en in zijne
schaduw is het godsdienstig en zedelijk leven
der mensehheid zoo onnoemelijk geklommen
in waardij. Houw nu dien ceder om, en nog
eene wijle zal het groen aan zijn omgehouwen
stam nabotten, maar wie, wie geeft ons straks
een anderen ceder, wie aan de kinderen onzes
volks eene schaduw, aan de zijne gelijk, te
rug Dit, dit is het, waarom ik, niet als
resultaat van geleerdheid, maar met de naïe-
veteit van het kinaeke, weer in stil geloof voor
die Schrift ben neergebogen, voor die Schrift
geijverd heb en nu jubel in mijne ziel en God
dank, als ik het geloof in die Schrift weer
zie wassen. Ge weet, ik ben niet conservatief,
maar dit ja, is nu m ij n conservatisme Ik
tracht het looverdak van dien ceder voor ons
volk te redden, dat het straks niet schaduw
loos nederzitte in de dorre, de verzengende
woestenij".
En dan trekt Ds. van Dijk, (in menig
opzicht geen geestverwant van dr Kuyper
en stellig geen voorstander van dit kabinet
deze slotsom
Velen die nog twijfelden of zij zich vóór of
tegen dat ontwerp zouden verklaren, zullen,
na het lezen van het oordeei van deze beide
heeren over den Bijbel gedreven worden
naar de zijde van Dr. Kuyper. Overdreven en
onware voorstellingen der dingen, zoowel als
spotten, zijn altijd in het voordeel van wie
bespot wordt. Zoo zal de bespottelijke voor
stelling van Prof. Bolland medewerken ten
voordeele van, en ook medewerken met Dr.
Kuyper, voor zijn ontwerp «Wet op het Hoo
ger Onderwijs". Want als er dan toch be
slist moet worden tusschen spottend onge
loof en het belijden van de waarheid der
Schrift, dan kiest de geloovige gemeente met
verontwaardiging over den eerste, die open
baart den geest aan de Rijks-Universiteiten,
de laatste, omdat hare liefde tot den bijbel
haar daartoe dringt.
Z io wordt de spottaal van Bolland een
aanleiding, cm des te sterker de zijde te
kiezen van hen, die zich tegenover den
geest der openbare universiteiten verzetten.
Van dergelijke bestrijding is in den te
gel zelfs ook vermeerderde contributie aan
de gesmade stichting het gevolg.
Onze tijd staat in het teeken der werk
staking. In ons kleine landje ziet men
onder nagenoeg alle vakken zoo nu en dan
de mensehen om een bagatel het werk
neerleggen en de patroons drillen op allerlei
manier. En zoo geschiedt ook in het
buitenland. En telkens weer blijkt do
gevaarlijkheid van het wapen. Immers te
Chicago waar de slagers het bijltje er bij
neerlegden, werden van de 12 duizend
slechts 4800 weer iD het werk genomen.
En in Europa woedt de geesel der werk
staking zoo maar toujours aan voort.
Te Essen aan de Ruhr wordt een groote
werkstaking verwacht, wijl een der voor
mannen bij een der mijnen in het Ruhr-
bekken ontslag k eeg. In Ashton (Enge
land) kwam het tot een botsing van min
stens 20 duizend stakers en hunne niet-
aangesloten medewerklieden, en werden
verscheidene agenten gewond.
Ook in Italië vermeerderen de stakingen.
Op Sicilië was een werkstaking uitgebro
ken onder de landarbeiders; betgeen tot
een bloedige botsing tussehen boeren en
gendarmes leidde. De socialisten grepen
dit treffen aan om een algemeene werk
staking te bepleiten. Hun oproep slaagde
slechts in eiikele steden. Te Genua, Rome
en Turijn staakten de koetsiers van trams
en omnibussen. Drukkers, metselaars,
bakkers en vleesehhouwers hebben zich bij
hen aangesloten. Ook de lantarenopstekers
te Genua s'aakten, zoodat deze stad in
duisternis verkeert. Aldaar en te Turijn
wordt heftig gevochten. Te Milaan is de
toestand nog drukkender. Ook daar zijn
de winkels gesloten en is de dienst van
de trams gestaakt. De werkstakers hou
den de hotel-omnibussen tegen en dwin
gen de reizigers, uit te stappen. Het
grootste deel van het personeel der spoor
wegen heeft na de aankondig'ng der alge
meene werkstaking den arbeid neergelegd.
De vreemdelingen verlaten de stad. Er
zijn te Genua 80 menschen gedood, bij de
onlusten van den afgeloopen nacht. De
staat van beleg is te Genua afgekondigd.
In de Engelsche pers is een merkwaar
waardige verandering opgevallen, wat be
treft de beoordeeling van Rusland en Japan,
