NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 150. 1904.
Zaterdag 17 September
18e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Weezen der Kerken.
Hoe Borssele van zijn dominé afkwam
en omgekeerd.
RÉCLAMES.
De zilveren bruiloft van een
rheumathieklijder.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
"Wie zieh met 1 October"
op ons blad abonneert, ont
vangt het tot aan dien datum
gratis.
Wanneer een belijdend ouderpaar wég-
sterft en één of meer kinderen in hulpbe
hoevenden toestand achterlaat, is het een
plicht en een recht van de kerk, waartoe
de ouders behoorden, voor die weezen te
zorgen.
In den regel zal niemand de kerk trach
ten te beletten om zulks te doen.
Toch is het zeer goed mogelijk, dat de
voogd dier kinderen zich tusschen de kerk
en de weezen plaatst.
Want tot dusverre kon een kerk róch
een diakonie met de voogdij over minder
jarige kinderen worden belast. Eén van
de familieleden wordt in den regel tot voogd
benoemd en die voogd heeft dan de macht
om de weezen aan de zorg der kerk te
onttrekken.
Heel licht zal hij daar echter niet toe
overgaan.
Immers geldt het hier kinderen, die geen
geld of zeer weiDig geld bezitten en zoo
zal de voogd gemeenlijk de zorg voor de
weezen gewillig overlaten aan de diakonie
van de kerk, waartoe die ouders behoorden.
Maar hel kan ook anders gaan.
De voogd kan tot een andere kerk be-
hoorenof puur ongeloovig zijnen uit
haat tegen de kerk, waarvan de kinderen
doopleden zijn, de kleinen aan haar zorg
en invloed onttrekken.
Ook kan hij de kinderen door de dia
konie laten verzorgen, zoolang die verzor
ging geldelijke offers eischtdoch ze weg
nemen en in een ongeloovige omgeving
plaatsen, wanneer zij oud genoeg gewor
den zijn om hun eigen brood te verdienen,
wat in den boeren-arbeidersstand zoo on
geveer mogelijk is met het 14 of 15 jaar.
Worden de weezen, door langdurige ziekte
of andere oorzaken, wéér hulpbehce 'end,
dan kan de voogd desnoods zijn toevlucht
nemen tot het burgerlijk armbestuur.
Tot nog toe kan dit geschieden en is,
wat wij schreven, meermalen geschied.
Wij behoeven niet te zeggen, dat de
kerken zulk een optreden van den voogd
4 FEUILLETON.
«Het was op Maandag den negenden van
Zomermaand 1787, dat op het kleine Bors
sele, anders zoo stil, meer drukte heerschte
dan gewoonlijk. Van den dorpstoren wap
perde de oranjevlag. De enkele bewoners
die over het dorp liepen, hadden hun oranje
van vroeger weêr voor den dag gehaald
en droegen linten en strikken van dezelfde
kleur op borst of pet.
Hier en daar stonden enkele groepjes te
praten, met de oogen nu en dan naar den
toren, waar de vlag lustig uitwaaide, als
was zij big over den ommekeer, welke op
dit stille, Zuid-Bevelandseh dorp had plaats
gevonden.
Borssele had, evenals de krans van dorpen
rond de metropolis Gees, gekozen voor de
oude constitutie. Yooral hadden daartoe
bijgedragen de gebeurtenissen der laatste
dagen. De Prins had hier vele vrienden.
En had men ook hier op dit stille, lan
delijk dorp aan den Scheldearm niet met
smart en ergernis het relaas vernomen van
het voorgevallenne op den laatsten Donder
dag van Hooimaand, nu een groote acht
dagen geleden, met H. K. H. de prinses
op hare reize naar den Haag?
Tegelijk met dit omstandig verhaal was
ook de mare over het dorp verspreid van
de plundering en het oproer in Zeelandg
hoofdstad in het begin der vorige week.
De schrik was de eenvoudige boerenbe-
zeer in strijd achten met het waarachtig
belang der weezen en het daarom diep
betreuren.
Maar geheel anders wordt het, als de
voogdij over die weezen wordt opgedragen
aan de diaconie. Dan is de diaconie voogd
en heeft macht om de weezen te verzorgen
tot hun 21ste jaar.
Dan kan niemand zich plaatsen tusschen
de kerk en de weezen welke nu opgevosd
worden in het geloof, waarvan hun gestor
ven ouders belgdenis hebben gedaan. Gelijk
behoorlijk is.
Dit zal kunnen gebeuren, zoodra de
Kinderwetten in werking treden.
Dan toch za), volgens artikel 421 (nieuw)
van hot Burgerlijk Wetboek, de voogdij
der minderjarigen kunnen worden opge
dragen aan vereeniginger, stichtingen of
instellingen van liefdaiigheid. Dus ook
aan diaconieën, welke kerkelijke instellin
gen van liefdadigheid genoemd worden in
de Armenwet. Op ééa voorwaarde, n.l. dat
de statuten, stichtingsbrieven of reglemen
ten dier instellingen duurzame verzorging van
minderjarigen voorschrijven.
En juist aan die voorwaarde voldoen de
meeste diaconieën met.
Zoo luidt art. 2 van het Synodaal Re
glement voor de Hervormde diakoniën
«Diakonieën zijn instellingen van wel-
«dadigheid van zuiver kerkelijken aard....
»en bestemd om den armen der gemeente
«met hulp en ondersteuning tegemoet te
«komen."
Met geen enkel woord wordt hier ge
rept van duurzame verzorging van minder
jarige personen.
De Hervormde diaconieën beoefenen die
verzorging wel, doch het staat in haar
reglement niet uitgedrukt.
En zal een Hervormde diaconie er aan
spraak op kunnen maken om tot voogd
te kunnen worden benoemd, dan moet
die verzorging van minderjarigen in het
reglement voorgeschreven zijn.
Daarom heett, op voorstel van de elas-
sicale vergaderingen van Amsterdam en
van Middelburg, de Synode der Hervormde
Kerk art. 2 van het Diaconaal reglement
gewijzigd en deze zinsnede er aan toege
voegd «Haar taak ishet verzorgen
»en opvoeden van weezen en van hulp
behoevende of verwaarloosde kinderen
De Hervormde diaconieën zijn dus klaar.
volking om het hart geslagen bij het ver
nemen dier verschillende jobstijdingen.
Met een gevoel van althans eenige ver
lichting hadden vele dorpelingen de aan
geplakte publicatie gelezen, waarin de
heeren Staten bedankten voor het geteekende
adres.1)
In den loop van den dag werd ook de
vlag uitgestoken uit het huis van den BaroD,
waar nu de heer De Crane woonde.
Yelen stonden met welgevallen naar die
bezigheid te kijken. Een luid hoezee, drie
maal herhaald, volgde, toen de Borsselaars
het oraDjedoek in de hoogte zagen wapperen.
Het gulle vreugdebetoon bg het heerenhuis
drong door tot de pastorie van ds. de Brujjn.
De dominé kwam naar buiten en infor
meerde eens wat er gaande was.
Men wees hem op bet uitwaaiende dun
doek. Daarenbeven kwam hij uit het ge
sprek te weten, dat er een menigte vol^s
uit de stad n.l. uit Goes op weg was
naar Borssele.
«En mijnheer de Crane uit het groote
huis", zeide men, «is ze al te gemoet ge
reden".
Later kwam de dominé er achter, dat
dhr. De Crane het hazenpad gekozen had,
Ter Staatsvergadering is de Raadpensionaris
door en van wegens den Heer Eersten Edele,
de Heeren van Middelburg, Tholen en Veere
geauthorïseert geworden, om aan eenige over
brengers der dankadressén het genoegen en
de dankbaarheid derStaten deswegens te kennen
te geven, zo in dier voege als zulks te vinden
is in de Midd. Courant van Donderdag i Mrt.
Bijdr. Hist. Gen. dl. 23, p. 485.
Blijven 6rgecs Heivormdeweeejes onver
zorgd achter, dan kan de Hervormde dia
konie, indien zij dit in het belang der
kinderen acht, verzoeken om met de voogdij
over die kinderen te worden belast.
De vraag rijst thans opHoe staat het
met de gereformeerde diaconieën
Strijdt het uitoefenen van voogdij over
weezen der gemeente niet met de roeping der
diaconie, dan achten wij het alleszins ge-
wenseht, dat ook de Gereformeerde dia
conieën de mcgelijkheii openen om tot
voogd te worden benoemd.
Niet, dat zij naar dat voogdijschap in
h9t algemeen zouden moeten jagen.
In normale omstandigheden verhlij ve
da voogdij aan de familie der minderjarigen.
Maar wij kunnen, ons löch omstandig
heden denken, waarin het belang der
weezen bepaald de voogdij eener Gere
formeerde diaconie eischt.
En strijdt het uitoefenen dier voogdij
niet met het wezen der diaconie, dan is
hel goed, dat de diaconie haar aanvaardt
en niet overlaat aan ongeloovige personen
of instellingen of diaconieën.
Zullen echter de Gereformeerde diaco
nieën in zulke gevallen met de voogdij
kunnen belast worden, dan moet ook haar
«reglement" de duurzame verzorging van
minderjarigen voorschrijven.
De Dordtsehe Kerkenorde, in art. 25
handelende over het ambt der diakenen,
doet dit niet uitdrukkelyk.
Alleen komt in de Liturgie, in het For
mulier der bevestiging van Diakenen deze
uitdrukking voor: En gij diakenen!... ver
zorgt de rechte... weezen
De Gereformeerde diaconieën zullen wel
doen te overwegen, of het wenscbelijk is in
sommige gevallen te staan naar de voogdij
over hulpbehoevende weezen harer kerken.
En zoo ja, of de mogelijkheid daartoe niet
moet worden geopend door wijziging van de
Kerkenorde of op welke andere manier ook.
Merkwaardige genezing door de
Pinkpillen.
Onze verslaggever bracht dezeD zomer een
bezoek bij den Heer van Tuyll drogist 13
of in de terminologie van Z.W.Eerw., «zich
geretireerd had, zijne vrouw, kinderen,
moeder en zuster te Borssele in grooten
nood achterlatende".
Nu wist ds. De Bruijn voorloopig ge
noeg. In allerjjl gaat hg naar binneD,
sluit de deur en benuttigt de oogenblikken,
welke hem naar hij meent, nog resten, om
het allerbelangrijkste, dus papieren en gelds
waarde, bijeen te zoeken, uit kast en lade,
en alles in een reiskoffertje op een veilig
plekje, boven op de vliering te bergen.
Nu gaat de dominé zich wat opkleedeD.
Nauwelijks is hg daarmee klaar, of hg
hoort de klok luiden, evenals 's Zondags.
Wat mag dat wezen De nieuwsgierig-
Leid dringt onzen dominé het huis uit,
de straat op. De afstand van de pastorie
naar de kerk was niet groot. Zgn weg
leidt laDgs de dorpsherberg, waar in de
nabgheid een aantal onbekende mannen
druk staan te praten.
Zoodra deze den vierkanten hoed of
steek van onzen defig in 't zwart gestoken
dominé van verre zagen, gaven zg aan het
gesprek een andere wendiDg. En zeer
waarschgnlgk werd in dit prinselgk gezel
schap de oranjes'rik wees het adjec
tief aan waarlgk zonder aanziens des
persoons het doopceel van 'Z.Eerw. hier
voor de herberg gelicht. Zg hadden ge
noeg van den dominé van Borssele ver
nomen, om hem te houden voor een eersten
Patriot.
En hg de nadering traden eenigen op
hem toe met de prgpostige vraag«Waar
heen, dominé?" «Mgn weg ligt naar de
Paleiastraat te Amsterdam en over ver
schillende loopende zaken sprekende kwam
het ook ter sprake over de wondervolle
genezingen d e verscheidene zgner clienton
door het gebruik der Pinkpillen van Dr.
Williams bekomen hadden. Onder die vele
cliënten word hem een bgzonder geval mede
gedeeld van een rheumatieklijder die bg
don Heer vanTnyllpersoonlijk zgne vreugde
volle ondervinding was komen verhalen.
Deze rheumatieklgder was de heer R.
van Kolfschoten Stalbaas, Groote Bicker-
straat 44 te Amsterdam, gaat er eens naar
toe zeide de heer van Tnyll en gg zult
persoonlgk van dit treffende geval van ge
nezing U kunnen overtuigen. Onze ver
slaggever begaf zich naar genoemden persoon,
schelde aan en nauwelgks was de deur
geopend of hg bevond zich in een in feest
gewade woning. Onze verslaggever vei-
klaarde met eenige woorden het doel van
zgn bezoek aan den heer van Kolfschoten
waarop deze laatste hem zeide komt boven
en weldra vernam hg dat hg dien dag zgn
zilveren bruiloft vierde. Nou, zeide zgn
vrouw, U bebt ook een fgnen neus gehad
om op zoo'n groote feestdag bg ons te komen.
Ja, antwoordde onze verslaggever daarop
het is wel toevallig en ik zie wel dat ondanks
Uw gevorderden leeftgd U beiden nog
opgeruimd van harte zgt. Ja zeide de heer
van Kolfschoten, thans ben ik opgeruimder
dan in de laatste vgftien jaren want ge
durende dien tgd heb ik veel te lgden
gehad aan hevige rheumatische pgnen in
het rechterdgbeen. Ik kon mg heel moeielgk
bewegen en bracht dagen achtereen op mgn
stoel door, doch thans en ondanks mgn 66-
jarigen leeftgd kan ik mg weder flink be
wegen en meteen stond hg vlug van zgn
Btoel op om er zgne gasten en onzen verslag
gever het bewgs van te leveren welke uit
werking de Pinkpillen op zgn rheumatiek
uitgeoefend hebben. Gg weet het, zoo ging
hg tot zgne gasten voort, hoe ik voor
eenigen tgd er mede gezeten heb en thans
kan ik zoo'n gelukkigen feestdag zonder
pgnen herdenken. Ik zal dan ook niet
nalaten, zoo ging hg voort, met de alom
beroemde P'nkpillen een ieder rheumatiek
lgder ten zeerste aan te bevelen.
Prgs f 1.75 de doos, f9— per 6 doozen.
Verkrggbaar bg Snabilié, Steiger 27, Rot
terdam. Hoofd-depothouder voor Nederland
en Apotheker. Franco toezending tegen
postwissel. Ook echt verkrggbaar voor
kerk mannen, ik wil weten wat er gaande is.
Er is toch geen dienst, naar ik meen."
«Als dat uwe bedoeling is, dan kunnen
wij u dat wel zeggen. De klok wordt ge
luid om de arbeiders bg elkaar te krggen.
Er komen een aantal kameraden uit Goes.
Elk oogenblik kunnen wg ze wachten. Wg
zgn al vast vooruit gekomen."
Het gezicht van ds. De Brugn betrok
hg het hooren van die tijding, welke hem
het ergste deed vreezen.
En hoe kon het anders Met schrik
dacht hg aan de gebeurtenissen der vorige
week te Middelburg en ook te Vlissingen.
Hg had er van gehoord, hoe het grauw,
aangezet door de zoogenaamde prinsmannen,
moord en dreiging blaasden tegen allen,
die zg van patriotische gevoelens verdachten.
Hadden zg zelfs niet volgens betrouw
bare mededeelingen, het huis van zekeren
dokter Steveninck beschoten en geplunderd
en overal op 's Heeren straten geweld
gepleegd
Was er ook niet een predikant, een braaf
en rechtschapen maD, iemand nog al van
aanzienlgken huize, gemolesteerd
Hetzelfde lot kon ook hem, hier te Borssele
treffen, naar hg meende.
De mannen daar tegenover hem, begrepen
alles. Zg hadden menschenkennis genoeg,
om achter do strakke lgnen en plooien
van dominé's gelaat een angstige gejaagd
heid te bespeureD, waartegen onder gewone
omstandigheden een hem aangeboren on
verschrokkenheid het niet had j behoeven
In de tegenwoordigheid van den predi-
Middelburg en omstreken bg JOH. DE
ROOS en voor Goes en omstreken bg
Qebr. MULDER, Drogergen en Verf
waren.
16 September 1904.
Het Volk, kennis nemend van onze con
clusie op 's heeren Loopuits bekentenis,
merkt op
„Loopuit schreef niet, dat vooral sinds
1903 de S. D. A. P. een tgdperk van ver
wildering intrad, maar van „het tg dperk
van verwildering golgk dat vooral na 1893
is ingetreden". Dat doelt daarenboven niet
op de S. D. A. P. maar op de in anar
chisme verloopende oude socialistische be
weging, als reactie waartegen juist de S.
D. A. P. werd opgericht."
Inderdaad schreven wg een verkeerd
jaartal af. Doch eilieve wat verandert dit
aan onze conclusie
Uit gebrek aan tegenargumenten, zegt
Loopuit, ging men in vergaderingen terrosi-
seercn.
Welnu dat juist deden de mannen van
de S. D. A. P. nog wel in bond met hen
legen wier „verwildering" zg al tien jaar
bezig waren te reageeren.
Wat Hst Volk er ook tegen zegge, het
tgdperk van verwildering moge reeds van
1893, en niet van 1903 dagteekenen, de
S. D. A. P. heeft geen recht zich boven
het anarchisme te verheffen, zij toonde zich,
zelfs tien jaren daarna, nog zoo weinig aan
„de periode van verwildering" ontkomen,
dat zg het anarchistisch avontuur door
zette, vooraan stond bg de misdadige woe
ling, en dapper meehielp, uit gebrek aan
tegenargumenten, onze vergaderingen in de
war te sturen.
Misdrijf en verborgen drijfveer, van het
anarchisme, nu ja sinds 1893maar van
de S. D. A. P. in 1903.
Is dit nu Het Volk duidelgk
8 1000.
Een aardige zinspeling had kort geleden
het Nieuws van den Dag:
«Acht is meer daD duizend", dat staat
in moeiigk te ontcgferen fantasieletters op
het hek eener boerderg onder Nieuw- en
St. Joosland. Acht geven op eigen zaken
is meer dan rgkdom.
Gramschap, hoogmoed, ngd, luiheid,
kant hielden zg zich echter goed.
«Wees maar gerust dominé, ze zullen u
geen leed doen, ge moet eenvoudig eenige
vragen beantwoorden".
«En wie geen kwaad doet heeft geen
kwaad te vreezen".
«Maar zeg eens, waar is uw oranje 1
Gauw, een oranjelint om den hoed, dominé".
Voor alle voorzichtigheid had ds. De
Bruin bg het van huis gaan een oranjelint
in den zak gestoken. Daar was het goed
geborgen naar hg meeDde.
Het moeBt voor den dag komen, zeiden
ze, en liefst boven op den hoed.
Nu raakte onze dominé waarlgk in de
klem. «Vrieüden", zoo sprak hg, »ge weet
toch wel, dat de Prins aan twee predikanten
van Walcheren geen gehoor wilde verleenen,
eenig en alleen, omdat ze oranje op den
hoed hadden".
«Zoo iets past u niet, heeren", had de
Prins hun toegevoegd.
En wat anders zou de Prins nu zeggen
Zeker zou hg het kwalgk nemen.
«Nu, dat zal zoo geen vaart loopen,
dominé, dit durven wg wel voor onze reke
ning nemen".
«Op den hoed doe ik het in geen geval,
mannen, ik 2al het door een knoopsgat
steken".
't Was goed, zeiden ze.
En de vrienden verkneukelden zich, toen
zg den predikant van Borssele, den be
kenden Patriot met het oranjelint versierd,
een oproerleuze in dominé's oogen, zagen
afdruipen, den weg inslaande naar de pas
torie. Wordt vervolgd.
