NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 145. 1904
Dinsdag 6 September
18e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
luiteitlaniisKli verzicht.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een Volksboek.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wie zich met 1 October
op ons abonneert, ont
vangt liet tot aan (lion datum
gratis,
Binnen enkele maanden hopen wij een
volksboek over het hedendaagsch socialisme
geschreven door ds. Rudolpb, en gedrukt
bij de Vada te Wageningen rijk te zijn.
Aan een zoodanig volksboek bestond be
hoefte.
Wij hadden al eens gedacht, wie zal
toch nogeens zulk een Volksboek leveren.
En zie daar komt een alleszins bevoegde
als ds. R. ons zeggen dat hjj het beproe
ven wil.
En uit de Inleiding die ons bereids ge
zonden werd, blijkt ons dat die taak in
goede handen is.
De uitgever zond er een prospectus bjj,
waaraan wij het volgende ontleenen, dat
stellig de instemming van al onze lezers
heeft.
In zijn inaugureele rede, waarmede Dr.
G. W. Kernkamp in 1901 zijn professoraat
in de Geschiedenis aan de Stedelijke Uni
versiteit te Amsterdam aanvaardde, ving
deze Hoogleeraar aldas aan »Tot de merk
waardigste verschijnselen uit de tweede
helft van de negentiende eeuw behoort on
getwijfeld het onstaan van de sociaalde
mocratie. Niet alleen in de politiek, maar
op elk gebied van het geestelijk leven doet
zich haar invloed gevoeleD, op dat van de
wetenschap zoowel als op dat van den gods
dienst en de kunst".
Na de jongste gebeurtenissen op politiek
en ook op Bociaal terrein zullen er zeker
weinigen gevonden worden, die deze uit
spraak van den Amsterdamschen Hooglee
raar niet beamen. Inderdaad met de op
leving der Christelijke beginselen op poli
tiek en sociaal terrein bekooit de opkomst
der sociaalderaocratie tot de gewichtigste
verschijnselen, die op onzen tyd hun stem
pel drukten.
Allereerst is zeker het Christelijk réveil
een merkwaardig teeken des tijds. Het is
het sprekend bewijs, dat de God onzer
Vaderen nog bemoeienis houdt met ons
volk. Het wettigt het vermoeden, dat onze
bodem, die van het bloed en de tranen der
martelaren is gedrenkt en van zoo grootsche
feiten getuige was, ook in de toekomst nog
tot de aanschouwing van bsteekenisvolle
dingen is bestemd.
Maar daardoor erlangt ook het ontstaan
der sociaaldemocratie, haar overplanting uit
Duitschland ook op onzen bodem, en haar
snelle groei in een luttel tiental jaren voor
ons Christenvolk des te meerder gewicht.
Want welke partij vindt ons Christenvolk
tegenover zich, terwijl het op politiek ter
rein aanvankelijk weer de hegemonie ver
kreeg Welke partij reageert het krachtigst
tegen de toepassing der Christelijke begin
selen op politiek en sociaal terrein, gelijk
deze door de Christelijke partijen wordt
beoogd
De conservatieve partij AllerminstO,
ongetwijfeld zjjn er ook nu evenals alijjd
conservatieve naturen maar een bepaalde
conservatieve partij wordt er thans niet
meer gevonden. Alle partyen hebben her
vormingen in meerderen of minderen ge
tale in hun program geschreven.
De groote liberale partij Maar deze
bestaat als zoodanig al evenmin meer, en
in de toekomst zal van een liberale con
centratie wel geen sprake meer zijn.
De vrijzinnig-democratische partij dan
Ocb, de toekomst zal in toenemende mate
doen zien, wat reeds het heden leert, dat
het radicalisme steeds meer afzakt tot het
socialisme.
Neen, maar de als een jonge wijn op
bruisende sociaal-democratie, deze is de
partjj, die steeds meer de leiding der re
actie tegen het Christelijk réveil op politiek
en sociaal terrein in handen zal nemen
Het is tegen de sociaaldemocratie, dat ons
Christenvolk op politiek en soc'aal erf
steeds meer den strijd zal hebben te voeren.
Als twee donderwolken zetten deze twee
machten tegen elkander op. In 1905 zal
de strijd veel feller zijn dan deze reeds
was in 1901. En in de toekomst zal de
worsteling nog steeds heftiger en banger
worden.
Wie zal in dien strijd zegevieren
Zal de profetie van Herbert Spencer be
vestigd worden, dat het socialisme ovoral
zal zegevieren in weerwil van alle verzet;
dat zijne vestiging de grootste ramp zal
zijn, die de menschheid ooit gekend heeft;
en dat deze ramp vroeg of laat eerst een
einde zal nemen door militair despotisme
Ot zal het weeroplevend Christendom die
ramp afwenden, en zal ons Christenvolk
althans op onzen bodem in den strijd met
de sociaal-democratie do zege wegdragon
Wie, die het zeggen zal
Toch weten wij dit, dat het Christendom
zeker zal triumfeeren, wanneer ons Chris
tenvolk maar voort mag varen met de toe
passing der Christelijke beginsolen op elk
gebied van het leven, en wanneer het zjjn
vijand goed zoekt te konnen.
Ook dit laatste is voor onzen triomf
volstrekt noodzakelijk.
Wij moeten onzen vijand kennen. Wij
moeten hem kennen in zijn kracht, opdat
wij hem niet onderschatten hem kennen
in zijn zwakheid, opdat wjj weten, waar
en hoe wij hem moeten aanvallen. Wij
moeten in dezen het voorbeeld der Pruisen
volgen, die in den oorlog van 1870/71
Frankrijk beter kenden dan de Franschen
zeiven, en hen daardoor des to gemakke
lijker overwinnen.
En aan de juiste kennis van het socia
lisme ontbreekt het nog maar al te veel.
Ook in dezen is w ar, wat dr. Kernkamp
in zijn straks genoemde rede zeide:»Want
hoezeer de sociaal-democratie zich tegen
woordig in de belangstelling van velen
moge verheugen, het is er nog verre van
af dat haar theorie, ook door hen, die zich
socialist noemen, nauwkeurig gekend, en
de litteratuur, waarin men haar uiteen
gezet of practisch aangewend vindt, ijverig
wordt gelezen." Vele socialisten kennen
hun eigen stelsel niet. Wij moeten het
beter leeren kennen dan zjj zei ven, wij zullen
daardoor te sterker staan in onzen strijd.
Voegen wij er nog bij dat het werk onge
veer 20 vel zal beloopen, hoogstens f 2,50
zal kosten, en bij iederen boekhandelaar
kan besteld worden.
Een goed boek voor de winleravonden.
Jongelings vereenigingen, Propaganda-
clubs en Kie8vereenigingen kunnen bjj
leven en welzijn hunne winteravonden nuttig
doorbrengen.
En dan vooral de jongeren hebben
de gelegenheid aan te grijpen om het
Socialisme hun gevaarlijksten vjjand,
ook waar hij hen vriendelijk toelacht, beter
te leeren kennen 1
5 September 1904.
Een zeker deel van ons volk schijnt te
lijden aan Kuyperophobie, d. i vrees voor
dr. Kuyper. 't Loopt haast de spuigaten
uit. En waar die niet toe leiden kan. Tot
allerlei dwaasheid natuurlijk.
Zelfs is men zoover gegaan onzen Mi
nister Kuyper verantwoordelijk te stellen
voor de gevolgen van de werkstaking der
Overijdelsche staten. Een Haagsche brief
schrijver der Zaanlandsche courant spreekt
reeds van strafrechtelijke vervolging, die
geëischt zou kunnen worden tegen Zijne
Excellentie op grond der wet en haalt er
zelfs een paar artikelen van het wetboek
van strafrecht bij.
En een candidaat voor de hoofdacte,
helaas niet geslaagd, schrijft dat zijn exa
minator voor taal- en letterkunde een
hoofd eener Chr, school volgens zijn zeg
genhem o. m. vroeg: »Wat hebt u ge
lezen van Dr. Kuyper En op het ant
woord van den geëxamineerde, dat hij niets
van Kuyper gelezen had, hem op nieuw
vroeg »Noem eens een belangrjj k werk van
Kuyper, waarop het antwoord volgde*lk
ken er geen". De examinator moet toen ge
zegd hebben: »dat spijt me, maar dan
raad ik u aan te lezen (hier noemde
genoemde examinator den titel van een
van Dr. Kuypers werken, doch welk was
de geëxamineerde vergeten).
Bij de lezing van dit relaas krijgt men
zoo den indruk, dat onze candidaat heime
lijk de schuld van zjjn niet-slagen geeft
aan den genoemden examinator, »het Kriste-
ljjk Schoolhoofd", het medium van den
Minister, zoo niet aan ZExc. zeiven. Men
krjjgt zoo wat te hooren van dien aard.
In Duitschland schijnt men last te heb
ben van Nederlandschea speculatiegeeet
en speelaanbiedingen.
Ten minste er wordt in sommige steden
van politiewege daarvoor gewaarschuwd.
Intusschen zou men hier het bekende
spreekwoord pot en ketel wel kunnen toe
passen.
Voortdurend toch wordt men hier in on3
land door Duitsche loterij'feambten lastig
gevallen en tot lotenverkoop aangespoord.
Verstandig, wie zich niet in die netten
laat vangen.
Ds. Kolijn, uit Holland, Mich. N. A.
die de steden in Klein Azië, bekend door
de zeven brieven in de Handelingen der
Apostelen, en het Heilige Land bezoekt,
schrijft over Efeze
Van Smyrna loopt een spoor naar het
binnenland, waaraan, op een afstand van
veert g mjjlen de vlakte ligt waar vroeger
het machtige en grootsche Efeze stoDd.
Met een paardentram die in Smyrna langs
het strand loopt, werden we van den steiger
naar het station vervoerd, en in een uur
of anderhalf bereikten wij het onbeduidende
en armoedige Assaylook, waar we af
stapten. De reis zelf, echter, iB door eene
zeer aantrekkelijke en vruchtbare streek,
die zorgvuldig, hoewel op primitieve wijze,
wordt bebouwd. Tarwe- en gerstevelden,
die een goede opbrengst beloven, vallen
aan alle zijden in het oog. Olijfboomen
in vollen dos, Oranje-boomen met beide
bloem en vrucht beladen, en wijnstokken,
waaraan de edele diuivenvrucht reeds rjjke
be'ofte geeft, wisselen het gezicht steeds
op de aangenaamste wijze af.
Voor de eerste maal zagen we de kemelen,
die in tien- en twintigtallen, met de voort
brengselen uit het verdere Oosten boladen
langs den weg die sedert eeuwen als Kara
vaanweg diende naar Smyrna trokken.
Grooter contrast dan tusschen het heer-
ljjke en wereldberoemde Efeze der oud
heid, en het gansch onbeduidende Assaylook
van den huidigen dag kan nauwelijks ge
dacht wordeD.
Om niet te spreken van het Efeze der
mythologie, gaat de geschiedenis van deze
stad tot de elfde eeuw vóór Christus terug.
Al zeer vroeg verkreeg ze bekendheid en
welvaren, als zijnde het middenpunt van
den Artenus- of Diana-dienst. De eerste
Diana-tempel word in denzelfden nacht dat
Alexander de Groote geboren werd, in het
jaar 356 V. C., in brand gestoken maar
in de eerste plaats verrees een nog grooter
en heerlijker tempel, die als een der zeven
wereldwonderen werd gerekend. Deze
Diana-dienst was bljjkens Hand. 19 in
vollen bloei in den tijd van Paulns.
De tempel, waarvan in den laatsten tijd
eenige ruïnen zijn ontdekt, stond op een
afstand van anderhalve mjjl van de stad
zelf staande op een verheven platform
van 425 voet lang 420 breed, was zij om
ringd van eene dubbele rjj pilareD, meer
dan honderd in getal, 55 voet boog, en
elk uit éen enkelen steen gehouwen. Het
heiligdom zelf was met de kostelijkste
meesterstukken der Grieksche beeldhouw
kunst versierdkortom, zjj was een
der grootste en schoonste gebouwen ooit
vervaardigd, al de schoonheden van Athene
en Rome ver overtreffende, en wordende
door den Tanne-tempel van Baalbek alleen f
in grootte en kostbaarheid overtroffen.
Tot het het jaar 1677 bleef hare stand
plaats onbekend, maar door de navorschic-
gen van den Engelschen Oudheidkundige,
J. T. Wood, werden ontdekkingen ge
daan die de standplaats met zekerheid
bepaleD, alsmede ook die der oude Kerk
van St. Johannes niet ver daar van daan.
Zoo weinig is echter van deze bouwvallen
te zieD, dat het nauwelijks de moeite loonen
zou om daarom de reis naar Efeze te maken
Op een afstand van anderhalve mijl ten
westen zijn de bouwvallen van Efeze zelf,
in de laatste jaren door Oostenrjjksche
oudheidkundigen ontdekt en blootgemaakt,
te zien. Nog steeds gaat deze arbeid voort,
en ongetwijfeld zal er nog veel meer aan
het licht gebracht worden. Maar wat reeds
te zien i=, is in de hoogste mate belangrijk
en indrukwekkend. De marktplaats, de
korum of gerechtszalen, de Gymnasia, maar
bij uitnemendheid de schouwburg, zijn
duidelijk te herkennen. Veie der pilaren
en gewelven zijn nog in goeden staat
De steentjes liggen nog in den mozsïeken
vloei' zooals ze er, wie weet hoeveel eeu
wen geleden, werden ingelegd. Opschrif
ten in de Grieksche en Latjjnsche talen
zijn nog leesbaarin clen schouwburg die
25,000 toeschouwers kon bevatten, en waar
Paulus' vrienden hem afrieden zich heen
te begeven (Hand, 1931), zijn de marme
ren banken in cirkel-7ormige rijen nog in
goeden toestand.
Hoe aangrijpend en indrukwekkend het
was om in die plaats eene korte godsdienst
oefening te houder, waar Handelingen
19:20—41 werd gelezen, en aan de ge
beurtenissen met deze plaats verbonden,
werd herinnerd, laat zich beter verbeelden
dan beschrijver).
Hoe machtig de invloed van het Evan
gelie, en hoe diep de indruk door den groo-
ten Kruisgezant gemaakt, was, blijkt duide
lijk uit hetgeen de zilversmid Demétrius laat
hooien»En gij ziet en hoort dat deze
Paulus veel volks niet alleen van Efeze, maar
ook bijna van geheel Azië, overreed en afge
keerd heeft, zeggende, dat het geene Goden
zijn, die met handen gemaakt worden".
Gedurende meer dan twee jaren had bjj
hier gearbeid, en blijkens den Zendbrief
lator geschreven, was hier eene dergelijke
gemeente tot stand gekomen. Hoe trouw
hij er had gearbeid, en hoe dierbaar zij
hem was geworden, blijkt uit de ontmoe
ting met de ouderlingen, ons in Hoofdstuk
20 beschreven. Van haren geestelijken
achteruitgang getuigt Openb. 2: 4, 5.
Voor een reeks van eeuwen bleef Efeze
dan ook groote beteekenis hebben in de
geschiedenis der Christelijke Kerk. Zoo
herinnert men zich bjj voorbeeld het groote
concilie dat hier in het jaar 431 werd ge
houden, waar de dwalingen der Nestori-
anen werden veroordeeld. Cyrillus, bis
schop van Alexandrië was voorzitter, en
165 bisschoppen uit alle landen waren op
ditj derde wereld-concilie tegenwoordig.
Das ook hier weer een aanrakingspunt
met het leven der Kerk in hare wording
en worsteling.
Na eenige uren in het midden dezer
oude bouwvallen doorgebracht te hebben,
bestegen we onze ezeltjes weer en reden
langs de steenen pilaren der oude Ro-
meinsche waterleidingen, waarop de ooie
vaars hunne nesten bouwen, en van waar
zij 'n dertig vo9t naar beneden met een
blik van verachting op de Amerikaansche
reizigers neerzieF, naar Assaylook, en ver
der per trein naar Smyrna terug, om nog
denzelfden avond de reis naar Btyrut voort
te zetten, om daar voor 'teerst de kusten
van het Heilige Land te aanschouwen.
Sedert 1901 zjjn van de Eerste Kamer
reeds 30 leden door anderen vervangen
dat is meer dan de helft. Onder dezen
zjjn twaalf tengevolge van overljjden, zes
om staatkundige redenen, en de overige
wegens vrijwillige aftreding. Daarbij komt
nog de bjjzonderheid dat van de overige
20 aangeblevenen, nog drie, tengevolge
van de werkstaking der ooljjke liberale
statenleden van Overjjsel, buiten werking
gesteld zjjn zoodat te bezien staat dat de
opening der nieuwe zitting der Kamers
door slechts een derde van de leden die
bjj deze opening in 1901 tegenwoordig
waren, zal worden bjjgewoond. Een be
denkelijke wisseling, die de innerlijke
kracht dor Eerste Kamer wel niet ver-
hoogen zal.
Wij lazen in sommige liberale bladen de
bewering dat met den jongsten lintjesregen
de voorstanders der tegenwoordige regee
ring goed zijn bedacht.
Hiertegenover sta onzerzjjds de opmer
king dat onder de geridderden van 31 Aug.
jl. zeer weinig „voorstanders der tegen
woordige regeering" zijn.
Waar wij echter niets op tegen hebben.
Het is ons slechts om de waarheid te
doen.
RUSLAND en JAPAN.
De groote vijfdaagsehe worsteling om
Liaoyang, welke de wereld verbaasde, is,
;-;;elijk wij Viijdag nog meiden konden, ge
ëindigd met de bezetting dezer plaats door
de Japanneezer, nadat de Russen haar
verlaten hadden.
Weinige bijzonierbeden werden ook
nu nog openbaar de heldenmoed en doods
verachting waarmede van beide zijden ge
vochten is, schijnen onbeschrijfelijk. Wel
kwam men te weten dat van Russische
zijde meer dan 3000 dooden vielen terwijl
aan Japansche zij dit aantal de 25000
nadert. Donderdag vielen de Japanneezen
de Russische stellingen bij Schwantun met
hot vallen van de duisternis aan. De aanval
werd na een hevig gevecht afgeslagen. In den
nacht herhaalden de Japanneezen den aan
val, ditmaal met resultaat, daar zij een
regiment in de richting naar Sahutun terug
wierpen.
Het terugtrekken van dit regiment nood
zaakte andere troepen-afdeelingen eveneens
om hunne stellingen te ontruimen. Tegen
den morgen rukten de Russische troepen
gezamenlijk op om de stellingen bij Schwan
tun te heroveren, hetgeen gelukte.
Doch op andere punten werden zjj weder
teleurgesteld.
Een reusenstrijd werd Vrijdag gevoerd
op de hoogten van Sik wan toen aan den
rechteroever van de Taitse waar beurte
lings beide partijen overwonnen of werden
teruggeslagen. Twee Russische generaals
werden gewond Orlow en Oberski
de laatste doodelijk. Te 9 uur 's avonds
werd het gevecht gestaaktdoch in den
nacht hervat, waarbij de Japanneezen zich
meester maakten van het grootste gedeelte
van de door de Russen bezette stellingen
bjj S.kwantoen. De bezetting (aldus seint
Koeropathine aan den (Laar) trok zich terug
op de stelling van de achterhoede tusschen
de dorpen Tsahansoetoen Tsitsjensi, hal
verwege tusschen Liaoyang en Sikwantoen.
Ia dienzelfden nacht trok zich het eerste
Siberische armeecorps terug, dat in de
laatste vijf dagen zware verliezen geleden
had. Het gevaar van een omtrekking door
de overmacht dreigde op eenige «erst
westelijk. Onder deze omstandigheden
heb ik bevel gegeven Liaoyang te ontrui
men en navr het noorden terug te trekken.
De stad werd hierop terstond door de Japan-
neeren bezet. Voorwaar een ernstige tijding,
die de vrees wettigt dat de Japanneezen
Koeropatkine's terugtocht zullen afsDjjden
en hem daarmee tevens het ontvangen van
versterkingstroepen beletten. Zeer waar-
schjjnljjk is dat generaal Koeroki nu met
een aanzienljjke troepenmacht aanrukt op
de kolen depóts bij Yentai, terwijl een
andere troepenafdeeling naar den spoorweg
optrekt.
Daarbjj komt nog dat 25000 man van
het eerste Siberische legerkorps onder gene
raal Stackelberg door de Japanneezen ten
