NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 143. 1904.
Donderdag 1 September.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
iddelburg.
Oranje Boven
voor koffiedrinken
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
Zeeland en de polderjongens.
YRAA GD
je van buiten, in een fat-
worden ingewacht onder
:h. HOPSTER.
MIDDELB. ROTTERDAM.
AugUBtUS.
jgezonderd 's Zondags. Van
Van Middelburg 8.45.
9,45 uur.
iSeptember.
iept. dagelijks uitgezonderd
lissÏDgen 7,30 van Middel-
"lotterdam 9,45. En verder
Van Van
in. Middelburg. Rotterdam.
7,30
7,30
7,30
7,30;
7,30,
7,30
7,30j
7,30,
7,30
7,30,
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
8,30
8,30
8,30
8,30
8,30
8,30
8,30
8,3Q
8,30
8,30
|)DELB URG—ZIERIKZEE.
September.
g-
15
15
15
Van Zierikzee.
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
L30
Dond.
Viijd.
Zater.
Zond.
Maan.
Dins.
Woen
Dond.
Vrijd.
1 6,30
2 7,30
3 7,30
411,15
7,30
7,30
7,30
6,30
7,30
7,-
3,30
3,30
3,30
3,30
3,-
3,30
3,30
3,30
1,~
3,30
3,30
3,30
5,-
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
11 Sept. van Zierikzee:
laar Cortgene, terug naar
Zater. 10
Zond. 11 11,15
Maan. 12 7,30
Dins. 13 7.30
Woen 14 7,30
Dond. 15 6,30
Vrjjd. 16 7,30
Zater. 17 7,30
Zond. 18
Maan. 19
Dins. 20
Woen 21
Dond.22
Vrijd. 23 6,30
Zater. 24 7,
Zond. 25
Maan. 26
Dins. 27
Woen 28
Dond. 29
7,30
7,30
7,30
7,30
6,30
7,30
7,30
7,30
6.30
Vrijd. 30 7,30
SOOTDIENST
DEN—VLAK E.
naar Vlake vm. 5,45 en
125, en 3,50 u.
Walsoorden v.m. 7,48* en
en 5,48 u., onmiddellijk na
(correspondeerenden trein,
pn worden geene goederen
TRAMDIENST.
|r Walzoorden vm. 4,45,
am. 2,15, 5,10, 8,5.
i naar Hulst vm.6,20,9,10
55, 9,10.
iemt „SCHELDE"
sptember.
Vrijd. 16 8,— 12,—
Zater. 17 8,30 12,—
Zond. 18 8.30 1,—
Maan. 19 8,30 9,
Dins. 20 9,9.30
30 Woen 21 9,30 10,
80 Dond. 2210,— 10,30
30 Vrijd. 2310,30 11,—
B0 Zater. 2410,30 11,30
Zond. 25 6,30 12,—
60 Maan.26 7,12,
30 Dins. 27 7,- 12,—
10 Woen 28 7,30 12,—
10 Dond. 29 8,— 12,—
fo Vrijd. 30 8,- 12,—
achter een datum iB
zeehet tweede getal
;erdam.)
E$tier-6d]*lbc
Spoored. Dagelijks.
3a)b) nm. 3,23 en 6,10/)
ja) nm. 3,50 6,40
nm. 1,55a) en 4.45
b)W 3,23 6,10/)
inuten na het vertrek
(erke n. Neuzen vm. 8,50
Breskens, Borsselen en
Lgen naar Borsselen en
Breskens, Borsselen
1 Borsselen alleen aan
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Onze geliefde Koningin vierde heden
haar 24en verjaardag.
Luide hebben op dezen dag de feesttenen
geklonken, wie Oranje liefhebben, baden
dat de Heere God die Nederland en Oranje
samen grootgemaakt heef', deze onze laatste
Oranjetelg nog lange jaren sparen moog.
De 31e Augustus is een der gelukkigste
dagen voor het Nederlandsche volk, ook
voor de kinderen onzes volks.
Dit zal op de scholen wel weer in her
innering gebracht zijn.
De ouderen hebben dit zoo niet noodig.
Toch is ook hun die herinnering aan het
geen zij reeds weten, zoet. Want Oranje
en Nederland zijn één
Gods arm verloste Nederland uit het
Spaansche diensthuis. Gods liefde schonk
ons een Willem van OraDje die ons de
onafhankelijkheid dezer landen bevocht
een Adolf van Nassau, een Lodewijk en
Hendrik die hunne liefde voor de vrijheid
der Nederlanden met hun bloed bezegelden
een Maurits die zijn gansche leven aan
den strijd voor onze vrijheden wijdde een
Frederik Hendrik die den vrede bracht
een Willem III die het Calvinisme lot zijn
recht deed komen en het staatknudig even
wicht in Europa redde.
God, Oranje, Nederland dat is het drie
voudig snoer dat door de vaderlandsche
geschiedenis loopt.
Bhjve het tot in lengte van dagen het
zegel van het onverbreekbare verbond door
Neerlands God met Neerlands Volk en
Neerlands Vorstin geslotenhet waar
schuwend teel en dat het Land en Volk
slechts dan wél zal gaan, wanneer daar
het „Vreest God, eert den Koning", in
trouwe aan Gods Woord betracht wordt;
en de Vorstinne die ons regeert, bij hare
zeer zware taak, recht en gerechtigheid te
oefenen alleen kracht en wijsheid zoekt
bjj den God harer Vaderen.
Leve Koningin Wilhelmina!
De Nederlandsche-Hervormde Kerk
en de Kinderwetten.
De heer J. R. Snoeck Henkemans schrjjft
iin het Tijdschrift voor Armenzorg.
„De Algemeene Synode der Nederlandsch-
Hervormde Kerk nam in haar zitting van
9 Augustus 1904 een belangrijk besluit,
dat de zaak der kinderbescherming zeer
ten goede kan komen.
Art. 2 van het Synodaal Reglement voor
de Diaconieën luidt tot beden als volgt
„üiacoieën zijn iuBtellingen van weldadig
heid, van zuiver kerkelijken aard, onder
kerkeljjk bestuur en toezicht, en bestemd
om den armen der gemeente met hulp en
onder steuning tegemoet te komen."
Dat art. werd nu voorloopig gewjjzigd,
zoodat het zal luiden
Gelderland kent een nomaden-bevolkiBg
in woonwagens. Holland kent de vlotten
de bevolking die in en om de groote steden
ronddwaalt. Zeeland kent zjjne polder
jongens.
Het grondwerk aan dijken en zeewerin
gen, maar vooral het indijken van polders
en van '50 tot '70 het graven van kanalen
door Zuid-Beveland en Walcheren eischte
de hulp van een gansch geslacht dat zich
een schuierwagen en een spade tot wapen
had gekozen en tot eenig instrument om
te bestrijden het element, dat hij weer een
deel van zijn bezit ontrooven zal.
De polderjongens 1
Men spreekt van demucraten en demo
cratie. Hier hebt ge beiden in werkelijk
heid.
Ziedaar, talrijke hutten, somfgds enkele
honderden op kleinen afstand. Uit stroo
en sparren gebouwd en de deur uit een
enkele plank bestaande. Zoo zgn ze allen,
flier is algemeene gelijkheid. En toch,
„Diaconieën zijn instellingen van wel
dadigheid van zuiver kerkelijken aard,
onder kerkelijk bestuur en toezicht.
Haar taak is het helpen en ondersteunen
van de armen der gemeente, en het ver
zorgen en opvoeden van weezen en van
hulpbehoevenden of verwaarloosde kin-
dereD."
Het voorstel tot deze wetswijziging was
uitgegaan van de cla^sicale vergaderingen
van Amsterdam en van Middelburg, met
het oog op de aanstaande inwerkingtreding
van de Kinderwetten. In art. 421 (nieuw)
van het Burgerlijk Wetboek is bepaald
dat de voogdjj over minderjarigen kan
worden opgedragen aan vereenigingeD,
stichtingen of instellingen van weldadigheid,
wier statuten, stichtingsbrieven of reglementen
duurzame verzorging van minderjarigen voor
schrijven.
Nu kon bq de oude redactie niet ge
zegd worden dat art. 2 van de diaconale
Grondwet de verzorging van kinderen
voorschreef, al werd deze verzorging door
vele diaconieën met ernst beoefend.
De nieuwe redactie, echter, laat voor
twijfel geen ruimtezij noemt de verzor
ging van kinderen beslist een deel van de
taak der diaconieën.
Van deze reglementsverandering mogen
zegenrijke gevolgen worden verwachthet
is dan ook zeer te hopeD, dat zij het vol
gend jaar definitief door de Kerk worde
vastgesteld.
Dan zal in elke gemeente, ook in het
kleinste en meest afgelegen dorp bij moei
lijkheden met verwaarloosde of onverzorgde
kinderen, onmiddellijk kunnen optreden
een college van ingezetenen, volgens de
burgerlijke wet gerechtigd tot da voogdij,
en naar hun kerkelijk ambt geroepen tot
de taak der verzorging en opvoeding.
Vooral voor de kleinere gemeenten, waar
geen speciale vereenigingen voor kinderbe
scherming bestaan, is de nieuwe bepaling
van groote be teekenis".
31 Augustus 1904.
A.s. Vrijdag begint in ons blad een zeer
boeind feuilleton„Hoe Borssele en zijn
predikant van elkaar afkwamen"van de hand
van een enzer redactieleden.
Ia 1889 telde de Eerste Kamer slechts
éen antirevolutionair lid den heer W. Mei-
vil baron v. Lijnden, thans minister van
bui'enlandsche zaken.
Nu vijftien jaar later telt de antirevo
lutionaire partij in die Kamer 9 leden n.'.
de heeren Godin de Beaufort enHo^y voor
Zaeland dr. Woltjer, Van Velzer, Waller
en Van Heeckeren vcor Zuid-Holland
't Hooft en v. Limburg S:irum voor Gel
derland en Van Asch v. Wijck voor Utrecht.
Juist zooveel als wjj in 1876 in de Tweede
Kamer hadden.
onder en door de polderjongens wordt die
gelijkheid zelf gebroken. Want onder die
vele hutten vertoont zich af en toe een
houten woning, iets beter ingericht, van
eenige meerdere weelde getuigende. In
die planken woning zjjn tenminste
vensters en ook somtijds een schoorsteen,
't Is de Keet. In die keet woont de kaste
lein, die tevens geldschieter, lombardhouder
en raadsman is. De booze geest van den
polderjongen. Het sober stukske brood,
dat hier wordt verdiend en in deze armoe
dige stulp opgegeten, wordt oudbakken en
droog, omdat de keet zooveel eischt.
In '50 tot '53 waren op den dijk van
fort Bath aan den bekenden Eogelsch6
polder niet minder dan achthonderd polder
jongens aan 't werk en niet minder dan
zeventig drankslgters-patenten werden in
dien omtrek ieder jaar uitgereikt.
Daar bleef het geld door e6n armoedige
woning uitgesjaa'd.
De poldei jongens, nomaden als ze zgn,
komen van vei re en van nalg. Daar is
niets dat van saamhoorigheid of van nati
onaliteit getuigt. Reeds het uithangbord
der keeten vertolkt het cosmopolitisch
Met nog 17 Katholieken en 3 christelijk
historischen Schimmelpenninck, Ha velaar
en Van Wassenaer vormen zij de regee-
ringsmeerderheid van 29 tegen 21.
Tenminste wanneer Oreiijsel in Novem
ber a. s. liberalen kiest.
Gelijk men weet is de antirevolutionaire
partij f?een vriend van kluisjes en strikjes.
IJdelheid der ijdelheden. Alles ijdelheid.
Eti ij ielheid die de borst waarop ze gespeld
wordt, meest nog ijdeler maakt, dan ze
reeds is.
Toch reikte de Koningin ditmaal een
Neerlandsch leeuwtje uit, dat ons, niet
minder dan bij de riddering van den cu
rator Littooij, goed deed.
Pompe van Meerdervoort, ons gewezen
Statenlid werd geridderd, zeker in verband
met zgn volbrachte rechterlijke loopbaan
in onze provincie. st
Den humanen, vriendeljjken, hoogst be
schaafden kantonrechter, aristocraat van den
rechten adel zullen wij, Zeeuwen, Zuid
en Noord-Bevelanders, niet licht vergeten.
Nog een andere onderscheiding doet ons
genoegen.
Het is die van den opzichter Koole te
Wemeldinge, een man die een zeer groot
aantal jaren van plichtvervulling in den
dienst der Breede Watering bewesten Ier-
seke achter zich heeft. Het kabinet dat
het initiatief nam tot deze daad hebbe dank
ook voor deze attentie.
Minister Kuyper conservatief, reactionair.
Men heeft hetzelfde ook indertgd van
Groen en Keuchenius gezegd.
Omtrent dezen laatste kon men reeds
in Mei 1866 in de radicale Indische bladen
lezen (zie Dagblad van 30 Mei 1866), „dat
men zich in Indië zeer verwondert over
de conservatieve richting van dien heer,
nu hij in Nederland is, daar hij in Icdië
aan de zijde stond der radicalen".
Ei niet minder werd Groen v. Piin-
sterer, vooral in de jaren '66 —'68 door
de liberale pers, ook in onze omgeving
conservatief en reactionair gescholden.
Daarom moeten wij niet al te veel waarde
er aan hechten, nu men er ook minister
Kuyper mee vervolgt.
Bovendien conservatief in den zin van
gezind om te behouden van hetgeen de
natie ten goede komten reactionair in de
beteekenis van de natie te willen terug
voeren tot de oude beproefde paden van
gerechtigheid en gehoorzaamheid is een
deugd, welke een bewindsman die haar
beoefent, tot eere strekt.
Tegenwooi dig is men in verschillende
gemeenten van ons vaderland er op uit,
om de ambtenaren der politie te machtigen,
leerplichtige kinderen, die onder de school-
karakter der bevolking.
De talrqkste polderjongens-bevolking die
we ooit in Zeeland zagen was wei die aan
de door Engeland ondernomen landaan
winning in de Schelde, en bij het gelijk
tijdig ondernomen, maar niet voltooide
graven van het Zuid-Bevelandsch kanaal.
Een bevolking van circa twee duizend
zielen, vrouwen en kinderen daaronder
begrepen, bevonden zich woonde kan
men mce'lijk zeggen op den dijk oost
waarts van Fort Bath gelegen.
Ziet die keeten en ge krijgt dadelijk den
indruk van een gemengde bevolking. Ge
vindt er met uithangbordthe duke of
Wellington of the queen of England, of
a la ville d'Anvers of Notre dame. Dan
weder Zeezicht of Schippers welvaren of
ia den Nieuwen polder. En als Zaterdags
morgens het weekloon is betaald dan hoort
men den overigen laatsten en den geheelen
eersten dag der week in de keet de taal
van drie koninkrijken, Eügeland, Nederland
en België door elkander butsen.
Een internationale broederschap, omdat
ieder het gebruik van flesch en glas kent.
Vaderlandsliefde, gehechtheid aan geboor-
uren op wegen en 's heeren straten ge
vonden worden, te brengen in de school,
waar zjj behooren. Die maatregel wordt
toegepast in alle gevallen, tenzij het kind
een bewijs vertoont, waaruit blijkt, ot zich
bevindt in gezelschap van een volwassen
persoon, die verklaart, dat het geldige
reden tot verzuim of verlof tot lijlelgk
schoolverzuim heeft.
Een ingrijpende maatregel inderdaad.
Of de school en het onderwijs er bij prc-
fiteeren is echter een andere vraag.
Daarover zou men later de onderwijzers
eens moeten hooren.
Met de aanstelling van schoolartsen schijnt
het meenens te zullen worden. Ook Gel
derlands hoofdstad, waar het zoo'n gezond
wonen moet zij", zal in dezen het voor
beeld van andere steden volgen. Liefst
krijgt deze stad drie schoolartsen te gelijk.
En alle leerlingen van de openbare scholen,
ook die van de bijzondere scholen indien
de besturen zulks verlangen, komen onder
toezicht te staan van genoemde artsen.
Bezwaren komen niet in aanmerking. Alle
leerlingen staan tegenover dien genomen
maatregel in dezelfde conditie. Gelijke
monniken, gelijke kappen.
RUSLAND en JAPAN.
Omtrent de positie der strijdvoeranden
op het oorlogsterrein kunnen ons de na
volgende telegrammen inlichten.
Petersburg, 30 Augustus. Generaal
Sacharof meldt aan den generalen staf dato
heden In den nacht van 29 dezer stelden
de Japanners tegen al onze stellingen tal
rijke artillerie op en begonnen zij de voorste
stellingen bij Liao-jang aan te vallen vanaf
vijf uur 's morgens is een uiterst heftig
artilleriegevecht aan den gang. Om negen
uur 's morgens was het duidelijk dat de
hoofd aanvallen der Japanners tegen het
centrum onzer stellingen gericht wareD.
De verliezen door het granaatvuur waren
bij eenige troepenafdeeliogen zeer aanzien
lijk. Op het oogenblik bevinden de Japanners
zich in de onmiddellijke nabijheid onzer
voorhoede. Het heet dat de Japanners meer
dan tien kanonnen hebben verloren.
Tokio, 30 Augustus. De verhezen der
Japanners in den slag bij An-ping ten Z. O.
van Liaoyang bedroegen 2000 aan dooden
en gewondende verliezen dor Russen
waren eveneens zeer groot. De Japanners
hebben acht kanonnen te An-ping en acht
te An-tsjan bu tgemaakt. Koeropatkin be
schikt over 180 duizend, Ojama over 240
duizend man.
Kronstadt, 30 Augustus. Het Oostzee-
eskader is de haven binnen gevaren.
De geruchten omtrent ontruiming van
Liaoyang door de Russen houden aaD,
tegrond of woonplaats, nationaliteits gevoel
zoekt het bij den polderjongen niet, want
hij plant zgn hut, waar bjj voor een oogen
blik werk zal kunnen vinden. Nu in Zeeland
aan een polderdijk, dan op de Brabantsche
hei, later aan een Belgischen spoorweg,
misschien wel aan een Engelschen tunnel.
Het kanaal van Suez en de landlengte van
Panama kenden de polderjongens. Een
groote linnen zak met een haak, zjjn eenig
bezit, verplicht hem niet tot het huren van
een verhuiswagen. Waar hjj gaat, gaat 't a'.
De polderjongen is levende in volkomen
vrijheid. Hij betaalt huishuur noch belas
ting. Hij heeft met kadaster of burgerlijke
stand niets te maken.
Getrouwd zijn er weinigen. De meesten
zijn blijven hangen, het meisje aan den
jonkman of hij aan haar, naar dat het hun
beviel. Zij volgde in goed vertrouwen, en
a's er een kind geboren wordt, en bet wordt
vo'gens wettelijk voorschrift niet aange
geven, wat is er aan te doen Wie zal
daarom beslag leggen op zijn of haar per
soon En boete is er niet te haleD.
Zoo leeft de polderjongen, 70or ons
ZeeuweD, vooral van gevorderde jaren een
waaruit zou moeten volgen dat bovenge
noemde telegrammen al te rooskleurig ge
steld zijn.
VERGADERING
van den Middelburgschen Gemeenteraad
van 30 Augustus 1904.
Afwezig zgn de heeren De Veer, De
Rjjcke, Van Teijlingen, Verhage, Gratama,
Snouck Hurgronjo en den Bouwmeester.
Bij do behandeling van punt 10 der agenda
kwam laatstgenoemde echter ter vergadering.
Nadat de notulen der laatste zitting, door
den Secretaris voorgelezen, waren goedge-
gekeurd, doet do Voorzitter mededeeling
van de sedert die zitting ingekomen stukken,
welke deels naar B. en W. worden ge-
renvoieerd om advies, deels voor kennis
geving worden aangenomen. Dit laatste
was ook het geval met het thans als inge
komen stuk aangegeven adres van Tavenier
in zake de benoeming van een haven. Op
verzoek van den heer Van Dunné beloofde
de Voorzitter, dat de bijlagen van het
adres zoo spoedig mogelijk aan belangheb
benden worden teruggezonden.
Overgegaan wordt nu tot de volgende
benoemingen, als
a. van een onderwijzer aan school J. Op
de voordracht staan lo. J. den Hollander,
onderwijzer aan school K te Middelburg.
2o. J. B. A. Rolff te Axel en 3o. A. Margs,
onderwijzer te Goes, van wie eerstgenoemde
met algemeene stemmen benoemd wordt
b. van eene onderwijzeres aan school A,
waartoe de, volgens een vroeger genomen
raadsbesluit, beschikbare mej. S. C. van
Embden benoemd wordt met 8 tegen 2
blanco stemmen
c. van een leeraar in de uatuurknnde
aan het gymnasium, waartoe thans met
algomeene stemmen definitief benoemd
wordt do tgdelgke leeraar dr. R. van der
Laan
d. van de opmaking van een voordracht
voor de benoeming van leden van het col
lege van zetters. Conform de voordracht
van B. en W. worden met algemeene stem
men de drie navolgende dubbeltallen op
gemaakt, a's: lo. de heeren J. 0. Frede-
riks en D. Hildornisse2o. de heeren J.
C. den Waal en M. P. van der Harst3o.
de heeren W. J. J. Koole en D. L. Broeder.
De drie eerstgenoeaiden van elk dubbeltal
zijn de periodiek aftredende leden.
e. van tijdelijke leeraren aan de burger
avondschool, waartoe met algemeene stem
men benoemd wordenlo. P. C. de Does
veor vakteekenen voor timmerlieden op
eene jaarwedde van f 225. 2o. W. K. Kuiler
voor handteekenen op eene jaarwedde van
f 2003o. E. Bouma voor vakteekenen,
rechtlijnig teekenen en materialenkennis
op eene jaarwedde vaD f 375. 4o. J. A. L.
Boumans voor vakteekenen en materialen-
kennis voor timmerlieden op eene jaarwedde
goede bekende.
Zoo sterft bjj ook. Verlaten en ver
geten. De kosten van zgn begrafenis moeten
meestal door armverzorgers betaald worden.
Met sucessie-rechten of nalatenschap hebben
zijne nazaten zich 't hoofd niet te breken.
Hij heeft de kerk meestal de Roomsch-
Katholieke indien hij haar ooit kende,
reeds lang vergeten en de kerk heeft hem,
indien zij hem in 't oog had reeds lang
uit het oog verloren. De leerplichtwet
gelijk de meeste wetten is niet bekend
aan de nieuwe, dikwgls ontoegankelijke
wereld van zijn verblijf.
En toch deze Dgvere zg het dan ook
ruwe mannen hebben aan Zeeland a'-
ronding gegeven. Zjj hebben de kaart
van ons eilanden-rijk gewijzigd. Aan de
Bevelanden en aan Vlaanderen kostbare"
en kostelijke polders toegevoegd.
En Zeeland, en de Zeeuwen hebben hen
zien komen en gaan.
Maar hebben zij er wel ooit iets voor
gedaan
—O—