NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 138. 1904. Zaterdag 20 Augustus. 18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
Bij iit immer Moert eet Bij wl.
Uit het leven van Gellert.
RECLAMES.
VERSCHIJNT
blken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
en van
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TEGEN-CHRISTENBOM.
1 feuilleton.
Kwestie van lang leven.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02\
UITGAVE DER FIRMA
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bernstein, de Duitsehe wetenschappelijke
sociaal-democraat, noemt, gelijk wjj zeiden
de socialisten «Calvinisten zonder God."
Het Christendom dat de sociaal-demc-
craten zeggen te prediken, is in den grond
het tegengestelde er van.
Nog sterker, hot is eentegen-christendom.
Wat de Kalverdienst, erger dan de Baals-
dienst en andere afgodendienst voor de
Joden was, dat is het Anti-Christendom
voor de S. D. A. P.
Niet genoeg kan dan ook haar bewering
dat de soc.-democratie niet vjjandig tegen
over den godsdienst staat, dat men den
Christus belijden, maar tegelijk ook mee
onder de roode vaan optrekken kan, als
lengen worden gebrandmerkt. Haar «gods
dienst" is niet alleen tegen het Christen
dom maar in zijn tegendeel verkeerd.
In de tegenstelling Marx of Christus
ligt van dat tegen-Christendom de beteekenis.
Reeds in de leer van het Paaseh-
feest is duidelijk de tegenstelling tusschen
de soc.-dem. en het Christendom aan het
licht gebracht. Het was het hoofdblad
van de soc.-dem. partij in Duitschland, dat
in 1896 schreef ter gelegenheid van het
Paaschfeest»Voor 1863 jaren stierf naar
de Christelijke legende de stichter van het
Christendom aan het kruis, omdat hij voor
de gelijkheid der menschen was opgekomen.
De dag waarop het internationale socialisme
het juk van den mammom afwerpen zal,
viert de millioenen-hoofdige menschenzoon
het arbeidende volk zjjne opstanding.
Dat feest der opstanding is ons Paasch
feest het Paaschfeest dor Mensehheid".
Wat de S. D. heeren dan ook bewereD,
de tegenstelling is zoo duidelijk mogelijk
in de aangehaalde woorden te zier, en
wordt erkend door vele socialisten in den
lande, die meer aan de theorie zich wijden.
Zoo schreef de heer Van der Goes in
Februari 1904»Maar zoodra de aiboider
tegen de slavernij van het kapitaal in op
stand ii gekomer, en alzoo een nieuw
mensch geworden, wordt de kerkelijke
verstroosting voor hem zinledig en vervalt
de godsdienstige behoefte. Zijn hoogste
neigingen en zijn diepste plichtsbesef vinden
in dezen nieuweren gemoedsstaat en zijn
veranderde maatschappelijke taak de volste
bevrediging. H|j kent, thans en voor het
eerst, de oorsprong van zjjn ellende, de
voorwaarde van zijn verlossingen eigen
Een bezoek bij den koning van Pruisen.
In den namiddag van een der Decem
berdagen van 1759 zat Gellert aan zijn
schrijftafel, geheel in négligé, een soort
muts op het hoofd naar den trant dier
dagen, toen met forsehe hand aan de kamer
deur werd geklopt.
Binnenroept onze professor, van zijn
werk opkjjkende, benieuwd, wie hem in
zjjn studie komt storen.
De deur gaat open en binnen treedt een
Pruisisch officier, blijkbaar van boogen rang,
'kenbaar aan zijn uniform als een van de
adjudanten des konings.
Gellert, hoewel eenigermate verrast door
■dit ongewone bezoek, staat op van zijn
•.zetel, neemt zijn hoofddeksel af en buigt
.eerbiedig.
De officier groet hem, hoewel kortaf, en
wraagt, eenigszins aarzelend
,;Zijt gij professor Gellert?"
Gellert, geb. te Haynichen (4 Juli 1715)
en gest. te Leipzig (13 Dec. 1799) was een
Duitsch dichter, vooral fabeldichter en ver
beteraar van het kerkgezang, tevens professor
te Leipzig.
In den Lutherschen zoowel als Hervormden
gezangbundel zijn verschillende liederen van
zijne hand opgenomen,
nooden gevoelt h|j minler drukken naar
mate hij metgrooter geestdrift arbeidt aan
de bevrijding van anderen met hem.
Kortom hoe men de revolutie in zijn
binnenste zou moeten verklaren, ontkennen
als historische gebeurtenis kan men haar
niet. Hot socialistisch proletariaat is (de
cursiveeriDg is van den heer Van der Goes)
godsdienstloos. (De Nieuwe Tijd Febr.
1904 blz. 131—132).
En verder: »Wij ontkennen niet en ver
heffen ons integendeel er op, dat de groote
massa van het proletariaat, tot het socialisme
overgaande, den godsdienst vaarwel zegt".
Mocht men soms denken, dat dit stand
punt nog een zekere neutraliteit mogeljjk
doet zjjn, dan hatan wij nog een citaat
aar, waai uit de wilde haat tegen den
Christelijken godsdienst geproefd wordt.
„Zoo na als die oude Helften stonden
we aldus de heei Van der Goes nim
mer: bjj een g dcop 'ont; dooit kunnen ons
niettemin levendig verbeelden wat den Fiie-
tiohen koning Rakbcuid dreef, toen hjj op
liet punt van zich aan het sacrament der
reinigende wateren te onderwerpen, de
vuile monniken en de loerende pastoors
nog eens aanzag, die ham bijna hadden
geknipt. En ook wij geven de voorkeur
aan een plaats onder onze geestverwanten
in een oord dat we niet nader zullen noe
men, boven een zetel in hooger gewesten
waar, onder anderen, Dr. Kuyper de tot-
gepaste en Dr. Van Eeden de theoretische
deugd (en dat tot in alle eeuwigheid
vieren zullen en bezingen. Neen, de heer
Kuyper heeft onze staatkundige party buiten
de zedelijke gemeenschap hier op aarde
geplaatstzoo hopen wij ook later bij dit
isolement te mogen volhardenen een
hemel vol klerikale en ethische schotschrij
vers en demagogen (die ook daar waar
schijnlijk een hoog woord zullen voeieD)
heeft voor ons, wij bekennen het, weinig
begeerljjke. Welke onze tekortkomingen
mogen geweest zijn, en hoe zwaar ze ons
(niet onverdiend) zullen worden aangere
kend wij vragen als een genade zoo wij
hot niet mogen eisehen als een recht, door
geen geblaf van kcistenhonden gestoord
te worden in onzen slaap."
Hier is de vlammende haat tegen den
Christus aan het woord. E9e haat die op
de „kristenhonden" gericht is, doch inder
daad den Christus treft.
„Indien z|j Mij gesmaad en vervolgd
hebben, zij zullen het ook u doen", had
de Heiland tot zijne discipelen gezegd.
En wij kunnen het ons dan ook leven
dig voorstellen wat er van de „kristen-
„Om u te dienen", antwoordt deze. „Maar
met wien heb ik de eer te spreken"
„Ik beu majoor Qaintus Icilius", was het
kort bescheid, „en verheug mjj, u te zien
en te leeren kennen. Maar ter zake. De
koning heeft mjj tot u gezondeD, om u dit
mede te deelen en u tot Z. M. te geleiden."
Vreemd keek onze professor op, toen hij
die boodschap vernam. Op bezoek bij
koning Frederik, heb ik van mijn leven.
Maar spoedig herstelt hjj zich en ant
woordt vriendelijk glimlachend
„Zeer verplicht ben ik Z. M. en u voor
die hooge eer.
Gaarne zou ik m|j echter verontschuldigen.
Zooals mjjnheer de majoor ziet, in den
toestand, waarin ik mjj bevind, ben ik
volstrekt niet geschikt om voor een ge
kroond hoofd te verschijnen". Dit zeg
gende, wees bjj op zjjn kleeding en op
zijn s'echt verzorgden baard.
Daarenboven vind ik mg niet heel prettig
van daag."
De majoor nam professor Gellert op
van het hoofd tot de voeten, met een blik,
zooals hjj gewoon was zjjne troepen te in-
specteeren.
Een vluchtige glimlach speelde om zjjn
mond, toen hjj den geleerden man daar
zag staan in zijn erbarmeljjke plunje en
met zjjn onfrisch gelaat.
Doch zoodra hjj zich de opdracht zjjns
meesters herinnerde, was de glimlach door
een ernstigen plooi vervapgen en voegde
honden" zou overblijven, wanneer de S. D.
A. P. eens den schepter zwaaile over de
aarde, en haar heilsstaat, sedert jaren ge
predikt, eindelijk in vervulling ging.
Tusschen Christendom en Sociaal-demc-
cratie is geen verzoening mogelijk, want
de levensbeschouwing van deze laatste is
anti-Christelijk.
Toen op den Paaschdag mr. Troelstra
den soc. dom. partijdag opendr, sprak. hjj
cok van opstanding en wedergeboorte. "%j
Opstanding in den zin van ontwaken
uit den slaap der slavernij en op te staan
tegen den „verdrukker".
En wedergebrorte welke hij aldus toe
licht Gij arbeider moet al wat u tot nu
als plicht is voorgehouden schuwen, gij
moet een ander mensch worder, een so-
ciaal-democraaL dan zjjt gij eerst vrjj. Eau
vrijheid waarvan zjj anders wel de vruchten
hebben geplukt het vorige jrar in April.
Een duitsehe dokter, houdt vol en natuur-
Ijjk zich op de Statistiek baseerende dat
eeno behoefte voor het lange leven, het
huwelijksleven is. Do statistiek geeft inder
daad aan dat de sterfte bjj do ongetrouwde
personen tusschen do 3o en 4o jaar 27
percent bedroeg, terwijl dat bjj de getrouw
den zulks nauwelijks 18 percent is. Op
5o personen die den leeftjjd van honderd
jaar bereikt hadden heeft hjj geen enkel
ongetrouwd persoon gevonden, hjj heeft er
niet meer getrouwd gevonden want deze
vjjfdg personen waren weduwnaar. Wij
gelooven dat het geheim van het lange
loven door den du'.tschen dokter aangegeven
minder parfygenooten zal vinden dan dat
wjj hier onder V3n een grcot dokter aan
gegeven Het bloed, is het leven houdt
llw bloed rijk en zuiver, en gij zult lrng
leven. «Men is er zeker van dat deze theorie
goed is buiten de wetenschappeljjke thore-
tische aantooning die onbetwisbaar is, door
de practische aantooning" die er iederen
dag van geleverd wordt door de zieken die
de Pinbpillen nemen. De Pinkpillen her
nieuwen en verrjjken het bloed en het is
wegens deze merkwaardige eigenschap dat
zjj de duizende genezingen verschuldigd
zijn die zjj bewerken. De ziekte te ver-
drjjven is het leven verlengen. Onder het
aantal personen door de Pinbpillen genezen
kunnen wjj voegen. De Heer Eudes,
schipper, op de Schuit, Jantina Rolefina te
hjj Gellert toe
»'t Is waar," mijnheer erg voordeelig ziet
u er niet uit.
Ik wil er daarom ook niet bjj u op aan
dringen, juist heden met mjj te gaan, maar
ik moet u toch tevens zeggen, dat ge u
bezwaarlijk aan het verlangen van den
koning zult kunnen onttrekken. Van Z. M.
ontving ik r. 1. de orders, om u, indien
het bezoek u heden ongelegen val', morgen
en indien ge ook morgen niet zoudt kun
nen, overmorgen te vragen, en zoo voorts
eiken dag, tot zoo lang het u eindelijk zal
voegen.
Neem daarom uw besluit.
Over een uur kom ik terug om antwoord."
«De heer majoor zal mij ieder uur wel
kom wezen", sprak Gellert. «We zullen
zien, hoe ik mij straks bevind".
Zoodra de adjudant des konings vertrok
ken was, liep Gellert, de handen op den
rog, zjjn kamer heen en weer, vol gedach
ten over die onverwachte ontmoeting. Wat
zon hij doen, gaan of niet?
Z. M. bewees hem ontegenzeggeljjk groote
eer, maar Gellert was niet bjjzonder op
die eer gesteld, te minder, wjjl het vrij
algemeen bekend was, dat de koning zich
niet ontzag om met het christelijk geloof
en den godsdienst den spot te drijven.
Toch waB het zijn plicht om te gaan, naar
hjj meende. Daartoe besloot hjj dan ook.
En nu was onze professor direct in de
weer, om zich wat op te knappen en ge-
Rotterdam die scbrjjft. Sederz 3 jaren ben
ik ljjdende geweest aan hevige pjjnen in
maag en borst, het geen mjj deed besluiten
om ook eens tot het gebruik der Pinkpillen
over te gaan. En ik heb er mij niet over te
beklagen want ik ben thans weder welvarend
en verricht met opgeruimdheid mijn beroep
van Schipper.
Het is door duizende attesten bewezen
dat de Pinkpillen onovertreffeljjk zijn tegen
bloedarmoede, bleekzucht, neurasthenie,
algemeone zwakte, rhoumatiek, maagziekten,
zenuwpjjnen, heupjicht, St.-Vitusdans,
onregelmatigheden der vrouwen.
Prjjs fl.75 de doos, f9per6doozen.
Verkrjjgbaar bjj Snabilié, Steiger 27, Rot
terdam. Hoofd-depothouder voor Nederland
en Apotheker. Franco toezending tegen
postwissel. Ook echt verkrjjgbaar voor
Middelburg en omstreken bjj JOH. DE
ROOS en voor Goes en omstreken bjj
(jicbr. MULDER, Drogerijen en Verfwaren.
19 Augustus 1904.
Meer dan dooi eeu vluchtig bericht ter
plaatse waar het behoort, verdient de be
noeming van drie hoogleeraren aan de V1 ij ei
Universitei', twee in de faculteit der rechts
geleerdheid en een in de faculteit der let
teren, onze dankbare opmerkzaamheid.
Twee hunner Diepenhorst en Woltjer Jr.
zjjn kweekelingen van de Uni vei site it waar
ze tot doceeren geroepen wordeD.
Dat is de aangewezen weg om allengs
de verschillen le faculteiten bezet te krijgen,
met mannen die uit éeo beginsel leveD,
die door geestes-sympathie tot saamwei-
king geschikt zjjn en iets kumien bij
dragen tot ontwikkeling van de onder
scheidene wetenschappen.
Geduld moet geoefend wordeD.
Het jagen en dringen om katheders te
bezatten door sympathieke geestverwanten
is gevaarlijk. Daar is niet zooveel hout
in voorraad waar men professors van snijdt.
Tenzij men zich met naam en titel con-
tenteeren wil.
„Tot de merkwaardigste verschijnselen
uit de tweède helft der negentiende eeuw
behoort ongetwijfeld het ontstaan van de
sociaa'-iemccratie".
Dat zei piof. Kernkamp in zijn aanvaar
dingsrede als Professor in de geschiedenis.
Tot de merkwaardigste verschijnselen uit
de eerste helft der twintigste eeuw zal
ongetwijfeld behooren de verwording der
sociaal-democratie.
Men behoeft daarvoor niet alleen het
oog te wenden naar het Internationaal
reed te zjjn, als majoor Icilius mocht terug
komen. Het was wel wat bezwaarljjk,
maar het ging dan toch, vooral met be
hulp van de huishoudster, die jaren achter
een bij Gellert had gewoond en haars
meesters verstrooidheid en nonchalance
wat kleeding betreft, van a tot z kende.
Terwjjl de man bezig was met een tame
lijk bot scheermes zijn ruigen, stekeligen
baard wat af te krabben, was de oude
huishoudster druk in de weer, om alles
gereed te leggen, zjjn beste kleederen af
te borstelen en de zilveren gespen van
broek en schoenen een extra wreefje te
geveD. Ook werden de zwarte zijden kou
sen niet vergeten.
En nadat Gellert zich had gekleed, en
de gedienstige vrouw haar uiterste best
gedaan had, om zjjn toilet zoo keurig mo-
geljjk in orde te maken en de laatste hand
er aan gelegd had, zag de anders zoo
slordige professor voor zjjn doen er zóó
kranig uit, dat hjj beter geschikt was, bij
koning Frederik op bezoek te gaan, dan
wel aan zjjn schrijftafel te zitten in het
duffe studeervertrek.
De Nicolaïtoren in de nabijheid van
Gellerts woning sloeg vier uren in den
namiddag, toen er andermaal met krachtige
hand aan de deur werd geklopt.
Op zjjn „Binnen" treedt de majoor
weder in de kamer. „Wel, professor",
vroeg hem deze, «hoe denkt ge er over,
gaat ge nu ©08"? „Ta," autwoordde Gel-
Congres te Amsterdam met zjjn burgerlijk
voorkomen en burgerlijke manierenen zijne
burgerlijke schipper-methode.
Onze eigen omgeving kan dat evengoed
leerer.
Zondag zal op een stuk weiland aan den
Singel bij Middelburg een meeting voor al
gemeen stemrecht plaats hebben georgani
seerd door de sociaal-democraten.
Officiëel worden de vrijzinnig-democraten
uitgenodigd daaraan deel te nemen.
De burgerlijken schuiven naar links en
de socialisten naar rechts.
Wie het meest
Iu ieder geval de toenadering wordt meer.
Sinds j. 1. Zondag vergadert het inter
nationaal congres der sociaal-democratische
arbeiderspartij te Amsterdam.
Vier dingen zijn duarbjj op te merken.
Vooreoiiit dit art aanzien van dit con
gres precies is t.ls dat \an een congres der
gesmade bourgeoisie. Fijn gskleede heeren
on ine disuse dames, gajBBchnljjk niet ten
toonstellende de maatschappeljjl e ellende,
die misschien door anderen geleden
wordt, precieH doende van weelde en uit
spanning als de wereldsgezinde bourgeois,
kwamen ten congresse op.
Ten tweedede debatten die gevoerd
en do besluiten die genomen worden zjjn
zacht en welwillend. Vcor strjjken en
plooien als gemaakt. Precies als bjj de
bourgeoisie. Zoo zacht dat niet een debat
of besluit „inslaat".
Teu derde dat de verdeeldheid in eigen
gelederen met ieder jaar toeneemt en dat
geen internationaal congres daar iets aan
doen kan. Ook weer precies als bjj de
bourgeoisie. Als bewijs moge gelden dat
op dit congres niet minder dan drie soci
alistische partijen uit Frankrjjk vertegen
woordigd zjjn. Het zjjn: de Parti sooial
de France, de Parti social Francais en de
Parti Ouviier Social revolutionair.
En eindeljjb, ten vierde, valt nog op te
merken dat ook dit congres weder volko
men geljjkt op alle parlementaire burger-
ljjke congressen, omdat er veel plaats en
heel weinig zaaks is.
De anarchisten zullon moeten helpen.
Anders sehjjnt de sociaal-democratische
arbeiderspartij reeds sterk aan verwording
te ljjden.
Dit internationaal congres teekent de
komende kwaal reods duidelijk.
Wanneer wij verhalen of mededeelingen
hoeren uit Zwitserland, dan denken we
lert, kort en goed, ik zal aan 's konings
verzoek voldoen en tot hem gaan".
Gedurende dit kort gesprek, wierp de
krjjgsman een vluehtigen blik op den ge
leerde. Wat was hjj in dit uur veranderd.
Hjj had als het ware eene geheele ge
daanteverwisseling ondergaan. In plaats
van het wit katoenen hoofddeksel bedekte
een gepoederde pruik het achtbaar hoofd,
waarvan het haar in een langen staart op
den rug afhing, zooals dit in dien tjjd
gebruikeljjk was.
Zjjne voeten staken in fijne, netgepoetste
schoenen met zilveren gespen, in plaats
van in de wijden afgedragen pantoffels en
in zjjn hand hield hjj in plaats van de
schrijfpen, een lange, spaansche rotting
met zilveren knop en leeren kwasteD.
Onze majoor kon moedjjk een glimlach
bedwingen, toen bij den professor zoo uit
gedost voor zich zag staan. En geen won
der, het was haast dezelfde man niet meer
van straks.
„Zijt ge gereed, professor, om met mij
naar den koning te gaan", vroeg hem de
majoor.
Geheel tot uw dienst, mijnheer, was het
antwoord. En na zjjn driekanten hoed op
gezet en een korten mantel omgeslagen te
hebbeD, verliet Gellert in gezelschap van
den adjudant des konings zjjne nederige
wening.
Wordt vervolgd.
