NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 134. 1904. Donderdag 11 Augustus. 18e Jaargang. GHRISTELIJK- HISTORISGH Uit Peuiip: „Ons Onie Merlató". Middelburg. 1,11 VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN De Eerste Kamer en de Christelijke Kerk. FEUILLETON. RSH.- STEENB.—ROOSEND. i,15 7,35 10,20 1,37 4,2 7,55 >,25 7,45 10,30 1,47 4,12' >,36 7,5310,381,55 4,20 >,52 8,5 10,50 2,7 8,21 11,2 2,21 8,42 11,23 2,40 8,51 11,32 2,49 9,4 11,45 3,2 11,50 3,5 12,6 12,27 12,45 4,15 1,24 3,33 i,46 ,50 ,20 ,43 ,2 !,30 .45 9,8 8,5 8,13 8,25 8,40 9,1 9,10 9,23 9,27 9,45 .10 1,35 1,38 9,30 9,58 ,24 10,18 ,45 10,40 ,36 11,6 ,38 11,9 ,51 11,221,51 ,-11,31 2,- ,26 11,54 2,24 ,37 12,5 2,36 ,49 12,17 2,48 ,57 12,25 2,56 12,37 3,6 v. 5.32 9,5 v. 4,32 4,46 5,4 5,12 5,23 5,26 5,49 6,12 10,6 6,31 10,19 6,59 10,40 8,1511,10 4,39 8,4311,35 4,58 9,3 11,48 5,20 9,25 12,5 6,— 9,4012,17 6,2 9,42 12,19 6,15 9,55 12,30 6,2410,4 12,37 6,51 10,27 12,58 7,2 10,38 110 7,1410,50 1,22 7,22 10,57 1,29 7,3211,6 1,38 1,— 4.10 7,11 a. 6.37 10,10 2,5 5.15 8,16 7.43 11.8 2.35 5.57 9-40 8.50 12.13 3,40 7,— 0,45 N. MIDDELB. ROTTERDAM. Augustus, uitgezonderd 's Zondags. Van 7.30. Van Middelburg 8.45. am 9,45 uur. 20 Aug. van Vliss. 5, van uur; van Rott. 9,45. POORBOOTDIENST OORDEN VLA KE. oorden naar Vlake vm 5,45 en n. 12,25, en 3,50 u. naar Walsoorden v.m. 7,48* en 2,18 en 5,48 u., onmiddelly k na den correspondeerenden trein, reizen worden geene goederen oerd. TOOMTRAMDIENST. t naar Walzoorden vm. 4,45, ).25, nm. 2,15, 5,10, 8,5. jorden naar Hulst vm.6,20, 9,10 35, 6,55, 9,10. MIDDELB ORG—ZEERIKZEE. Augustus. elburg. 4,15 4,15 4,15 4,15 4,15 10 >0 0 0 0 0 6,— 0 4,15 4,30 4,30 4,30 4,30 4,30 6,- 4,15 4,15 4,15 4,15 4,15 4,15 5,- 4,30 4,30 4,30 Van Zierikzee. Dins. 9 7.30 3,30 Woen 10 7,30 Dond.ll 6,30 Vrijd.12 7,— Zater. 13 7,30 Zond. 14 6,30 Maan. 15 6,30 Dins. 16 7,30 Woen. 17 7,30 Dond. 18 6,30 Vrijd. 19 7,30 Zater. 20 7,30 6,30 7,30 7,30 6,30 6,30 Zond. 21 Maan. 22 Dins. 23 Woen 24 Dond. 25 Viijd. 26 7,30 Zater. 27 7,30 Zond. 28 Maan. 29 Dins. 30 Woen 31 6,30 7,30 7,30 7,30 3,30 3,30 3,30 3,30 5,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 5,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 5,30 3,30 3,30 3,30 iche of Spoort^ d. Dagelyk», 11,50»)}) nm. 3,23 en 6,10/) 12,15») nm. 3,50 6,40 10,25 nm. 1,55a) en 4.45 11,50»)}) 3,23 6,10)) 30 minuten na het vertrek Lekenskerke n. Neuzen vm. 8,50 naar Breskens, Borsselen en VHssingen naar Borsselen en ld. naar Breskens, Borsselen legt te Borsselen alleen aan bleven nochtans BtandvaBtig. ïdvastig bleef hem werd aan ton behoeve zijner toelating, nten der leere een weinig te Naar belijdenisse des geloofs in een stichtelijk leven mocht Avondmaal komen, op toe- n den Kerkeraad. Vervolgens id, eerst in het kwartier waar en later in de andere kwar- e gemeente voorgedragen, aldus veel geschied, eer zijn ngeschreven in het boek „daer lidmaten der Kerclce op staen gen werd het nieuwe lidmaat vangen met den welkomstgroet reus und Leiden lis was een zaak van gebed en nis was een vjjls een jacht naar eer en ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. De politieke gebeurtenissen der laatste maanden namen eeD wending die ook do Christelijke Kerk, onverschillig van welke formatie, belangstelling inboezemt. De politieke zijde van het conflict door de Eerste Kamer, tengevolge van het ver werpen der onderwijswet en de daarop ge volgde ontbinding, in 't leven geroepen is uitvoerig besproken en van alle zijden bezien. De vraag in hoever het votum der Eerste Kamer en de gevolgen daarvan ook het religieuse leven der natie raakt ontlokte tot heden nog geen bespreking. Om die vraag goed onder de oogen te zien ga een korte herinnering vooraf. Veertien jaren geleden, 't was in 1890, verwierp de Eerste Kamer de begrooting voor Indië door den Minister KeucheDius ingediend. De diepgaande scheiding tusschen liberalisme en christeljjke overtuiging was de oorzaak. Naar christelijke overtuiging heeft God de Heere ons groote en uitgebreide kolo niën toevertrouwd, niet opdat die mis bruikt zouden worden als wingewesten, waar men voordeel zoekt, maar als een machtige volksgroep, waartegenover wij hoogst ernstige verplichtingen hebben en wie wij den zegen des Evangelies hebben te brengen. Het was daarom aan alle christenen een doorn in 't oog dat onze overheid in Oost en West optrad als ware Nederland een godsdienstlooze Staat, die alleen heil wachtte van beschaving en verlichting. Het optre den van den Minister Keuchenius, die on bewimpeld de meerdere waarde van de christelijke belijdenis boven de Mohamme- daansche leer stelde, deed voor alles wat christelijk dacht hopen op een beteren dageraad, maar men gevoelde ook dat alles wat liberaal heette zich uit kracht van het beginsel verzetten zou tegen deze wijziging in politiek beleid. En het verzet vond uiting in de Eerste Kamer die Keuchenius zjjn plaats als Minister van Koloniën ruimen deed. Daarom, het kon niet anders, stonden alle kerken in Nederland die hunne be- Ijjdenis vasthouden, en onze natie geroe pen achten een christelijke natie te zijn, in dat geding aan de zijde van den Minis ter van koloniën, mr. Keuchenius. Wordt ook bet christelijk beginsel in Achtste Aflevering. Uitgave van D. A. Daamen, Rotterdam.) Wat was het een statig leger, dat Fre- derik Hendrik in den omtrek van Den Bosch concentreerde 24,000 man voetvolk en 4,000 man ruiterij, terwijl de kleine Re publiek in hare heldhaftige worsteling voor hare onafhankelijkheid in het geheel een leger van meer dan 77,000 man op de been had gebracht Doch de uitkomst scheen aan dit schit terend machtsbetoon niet te zullen beant woorden. De hoop op een oorlog van Frankrijk tegen Spanje verdweende Spaansche Nederlanden verrasten de Re publiek op de onaangenaamste wijze door den ruimen finantiëelen steun, dien zij aan het leger van den bekwamen Graaf Hendrik van den Bergh versohaftec, en in Duitsch- land had de Keker getriumfeerd. De zwakke arm van den Deensehen Koning was niet bij machte geweest, om den Oostenrijkschen stormvloed te keeren, en thans overstroomde deze met onweerstaanbaar geweld de Ne- derlandsche grenzen. De legers van Hendrik van den Bergh en den Oostenrijkschen generaal Montecuculi vereenigden zichFriesland en Groningen wemelden van vijandelijke soldaten Amers foort werd ingenomen, Hilversum in brand gestokenhet landvolk vluchtte met zijn have naar de vestingen en de Oostenrijk- onze vertegenwoordiging vermoord, zoo sprak men destijds, dan liever als oppositie, buiten de regeering voor het christelijk karakter onzer natie gostredeD. Veertien jaren gingen voorbij, en onze politieke verhoudingen vertoonen een heel ander aspect. Veel is veranderd, maar wat gebleven is het is de oude strjjd van de Eerste Kamer tegen de christelijke overtuiging der natie. Nu niet voor de koloniën, maar voor het moederland zelf, komt een wetsontwerp bjj de Eerste Kamer in, dat bedoelt ruimte te geven aan de openbaring van het chris telijk karakter der natie. Een wetsontwerp dat bedoelt de christelijke overtuiging in gelijke rechteD te doen deelen als elke andere en de oude weg wordt opnieuw betreden verworpen wordt het voor gestelde. Nu, evenmin als toen vraagt de christe lijke religie om een privilege. De eisch dat de christelijke kerk, met uitsluiting van andere, Staatskerk zal zijn met al de rechten en voorrechten daaraan verbonden gaf ze sinds lang en uit volle overtuiging prijs. Welke onder de ver schillende kerken de zuiverste en de meest war3 is, moet blijken uit haar optreden en uit de vrucht die zij te brengen weet voor het nationale leven. Dat is in de laatste jaren meer dan ooit ■begrepen, maar scherper dan ooit is ook gevoeld dat al wat christelijk heet grooten prijs te stellen heeft op den invloed die op ieder gebied des levens uitgaat van het Evangelie. Dat alles wat vrijzinnig heet daarop geen prijs stelt begrijpen we, billijken we zelfs, al betreuren we 't ook. Maar wat we niet begrijpen en billijken kunnen evenmin is dat de vrijzinnige pers meer en meer kracht en leven zoekt in persoonsverguizing. Geen blad neemt men ter hand of den naam van dr. Kuyper vindt men herhaal delijk afgedrukt. Of men de dagbladen uit het centrum dan wel die uit de verst verwijderde pro vincie getuige de Midd. Cour. opneemt, altijd, altijd weer dezelfde welbekende naam. En door dien naam een miskenning van den strijd om beginselen gestreden, zoowel aan de eene als aan de andere zijde, en niet om een persoon. En door dien naam een vergiftigen van den strijd, in plaats van een heiligen. Een sehe ruiters werden op hunne vlugge paarden in de buurt van Naarden gezien. Nog altijd lag Frederik Hendrik voor Den BoschHet scheen, alsof hjj met zijn leger was weggezonken in het slijk en de modder, de slooten en de moerassen, die de sterke stad omgavenhij bleef, waar hij was, en terwijl het geheele vaderland op den rand van den afgrond stond, worstelde hij, om ééne stad te veroveren 1 Maar hij zag het gevaar wel, en terwijl zijn heldenoog niet verduisterde, en hij uit- en inging als gister en eergister, beefde zijn hart. In Nederland zelf echter ontwaakte eene offervaardigheid, een standvastige moed, een heldhaftige opbruising van het nationaal- religieuze bewustzijn, zooals geen andere tijd ze schooner heeft gekend. Ernst Casimir snelde naar de BetuweBrederode naar Holland. In Holland werden de huislieden van zestien tot zestig jaar te wapen ge roepen, en van pieken en vuurroeren voor zien het leger werd op 120,000 man ge bracht desluizen van Vreeswijk en Muiden werden geopend, en het water - de Oceaan te hulp geroepen tegen d9n over- machtigen vijand. Amsterdam was groot in zijn vaderlandsliefde, maar geheel Ne derland was grcotde Staten-Generaal vergaderden te O trecht, en buiten de muren van Utrecht golfde de zee Het was in dezen tijd in den tijd van het tarwe maaien dat de Nederlandsche kolonel Otto van Gent in den rug van de Spaansch-Oostenrjjksche legers een verme- telen aanslag wilde maken op de sterke hatelijk neerhalen van wat zou kunnen verheffen. En doorUdien naam, nu vijf- en dertig jaren gescholden of geprezen, gevloekt of gezegend, maar juist daardoor onaantast baar, niets bereikende. Die naam, slechts tijdelijk middel tot aanval of tot verweer, biedt geen houvast, wel het pleiten der meerderheid voor de christelijke en dat der minderheid .voor de vrijzinnige levensbeschouwing. 10 Augustus 1904. De „Vereeniging tot chr. verzorging van Krankzinnigen in Zeeland" is thans tot stand gekomen. Aan de statuten gaat een „voorwoord" vooraf, dat wij later hopen af te drukken. Het bestuur telt 20 leden, waarvan de eene helft tot de Hervormde kerk en de andere helft tot de gerefor meerde kerken behoort. Hervormde leden zijn de heeren ds. De Ligt, ds. v. Dis, J. H. Blum, mr. D. Engel- berts, A. Loois, ds. De Looze, L. Mulder, ds. A. de Visser van Wolfertsdijk, ds. C. L. Voorhoeve en D. Wisboom Verstegen (10). Gereformeerde leden jja de heeren ds. Donner, ds. Hulsebos, P. J. de Krujjter, P. Drogmans, ds. A. Littooij, M. Noordjjke, D. Ochtman, dr. Offringa, dr. Wngenaar en jhr. Wttewael v. Stoetwegen (10). Ds. de Ligt schrijft in de Zondagsbode „Het is mij een behoefte het uit te spreken dat ik mij zeer verheug dat op royale wjjze is gewaaiborgd de samenwer king van allen die den Christus Gods be lijden. De statuten spreken duidelijk. Art. 5 zegt: In het bestuur zal niet meer dan de helft der leden mogen behooren tot eenzelfde kerkelijke gemeenschap; en in art. 18 wordt art. 5 opgenomen onder de artikelen die niet mogen veranderd wor-*» den. Dit resultaat is vrucht van zeer broederlijke samenspreking. Er kan, dunkt mij, nu bij niemand der Hervormde broe ders of zusters meer oorzaak zijn om zich te onthouden. Van nu voorlaan kan elke onheilige strijd geweerd en werken wij samen in gehoorzaamheid aan onzen Hei land en Verlosser Jezus Christus. Mogen spoedig de gaven ruim vloeien en velen lid wordeD, opdat in onze provincie een schoone stichting verrijze." Voor dit aanbevelend woord danken wij den geachten schrijver. Valle het ingoede vesting Wezelhet steunpunt, het magazijn en het wapenhuis des vijands. Hij marcheerde des Zaterdags met een keurtroep van 1000 man voetvolk en 800 man ruiterij van Schenkenschans af, trok de gesloten poorten van Emmerik voorbij, en spoedde zich naar een afgesproken punt, op een half uur afstands Wezel, waar hjj een hulpbende van 600 man onder kapitein Wolf te twee uur in den Zondagmorgen zou aantreffen. De nacht werd donkerhet was een buiig, regenachtig weer de troepen ver loren meer dan eens de goede richting, en eerst te vier uur bereikte Van Gent met zjjn vermoeid leger de afgesproken plek. Er was geen sterveling te vinden Wolf was er met zijn 600 man op tijd geweest, maar hij had geen Otto van Gent gezien, on was uit vrees ontdekt te worden weer afgetrokken. Wat nu te doen Van Gent was een kordaat krijgsman, en hjj bedacht zich niet lang. Dertig man gingen voorop, door twee Wezelsche burgers als gidsen geleid dan volgde een troep van 80 soldaten, gedekt door een reserve van 120 man, onder aan voering van kapitein Huygens. Snel daal den de twee eerste troepen op een door waadbare plaats in de gracht, en beklommen het bolwerkkapitein Huygens hoorde de geweerschoten knallen, en de kameraden ter hulp snellend, werd het bolwerk ver overd. Van Gent, nu zelf op het bemach- Wagenaar noemt 8 cornetten paarden Een cornet telde ongeveer ioo paarden. aarde. En dat nu niemand, die maar immer ban, zich onttrekke. De onverkwikkelijke historie van de groote knoeierijen, welke bij de examens aan het gymnasium te Doetinchem zouden plaats gehad hebbeD, tengevolge waarvan een der leeraren gepoogd zon hebben zich van kant te maken, geeft stof tot praten en is oorzaak van veel opwinding en er gernis, vooral in Gelderlands achterhoek. Vooral is dit er niet minder op geworden, toen een lid van den Doetinchemschen raad, nl. dhr. v. Gorkum, nog wel een meester in de rechten, en naar men zegt, vriend van don genoemden leeraar, in de volle vergadering den rector en bovendien eenigen leeraren de beschuldiging naar het hoofd slingerde in die knoeierijen de hand te hebben gehad. De beschuldigden hebben o.m. in een onzer grootste dagbladen tot mr. v. Gorkum de nitnoodiging gericht, om de geïncrimeerde woorden op eene andere plaats dan de raadszaal te herhalen, doch daarvoor bedankte de ander stichtelijk. De rector dr. Schwartz, die in een dezer dagen verschenen brochure het relaas der feiten heeft meegedeeld, blijft natuurlijk als man van eer bij zijn beschuldiger aan dringen op bewijzen van die z. i. klakkeloos uitgesproken beschuldigingen. Zoodoende is het te Doetinchem, wat die quaestie althans betreft, een ware janboel. Intusschen wordt een scherp en nauw onderzoek ingesteld, ook naar men wil door de politie, om de ware toedracht der zaak te kennen, eu de schuldigen aan het licht te brengen. Toch vinden wij het jammer, dat een raadslid op dergelijke wijze den goeden naam in het openbaar heeft aangerand van iemand, die naar we meenen reeds vijf en twintig dienstjaren telt, al valt zulk een handelwijze ook niet binnen het bereik van den strafrechter. Want eer is teer. De beroemde wereld-magazijnen, zooals Louwre, Printemps en Bourse in Parijs en Brussel beginnen zich meer en meer, ook in minder bevolkte steden te vestigen. Nu onder den Duitsohen naam van Warenhaus. Ia zoodanig verkoophuis, voorzien van lifteD, is van verdieping tot verdieping, somtijks tot 6 of 7 verdiepingen toe van alles te vinden. Op de eene verdieping een doosje schoensmeer, en op een andere een meu- tigd bolwerk gekomen gaf aan een officier last, om de grachtbrug voor de ruiterij neer te laten, doch het was boven dienB macht. Trouwens bij de verrassing van Wezel zou alles een buitengewoon verloop hebben. Was Van Gent niet verdwaald, dan was hij te vroeg voor de vesting verschenen, daar een sterke macht des vijauds eerst bij het krieken van den morgen de wallen had verlaten, en de brug, die den Neder landsehen officier te machtig was, werd door den vjjand zeiven neergelaten. Een Oostenrijkseh kanon, uit de vesting op de Nederlandsche ruiterij gericht, verbrijzelde den ketting, die de brug ophield, en in vollen galop, met gejuich en schetterend trompetgeschal reed de ruiterij de vesting binnen, de straten schoonvegend als de bezem den dorschvloer. Binnen twee uren was de schoonste vesting van den Rijn bemachtigd, terwjjl de bestorming den overwinnaars slechts 32 dooden had gekost. Kapitein Wolf was op het geluid van het kanonvuur snel teruggekeerd, en mede zijn aandeel in de glorie van dezen Zondag opeischend, vermeesterde hij de vijandelijke schansen aan de L;ppe. Welk een buit viel den overwinnaars in handen Twaalfhonderd gevangenen en 30 kanonnen, krijgs- en mondbehoeften in een overstelpenden overvloed 1 En dan die groote buit aan bagage en zilverwerkDe heeren officieren der Spaansch Oostenrijksche legers hadden hun kostbaarheden hier ge laten, om in de door hun krijgsbenden belstuk. Om klanten te lokken wordt op de middaguren een concert gegeven of ver verschijnen gepresenteerd. Dat koopt gamakkelijker. Ia Amsterdam is voor het terrein der oude beurs eon groote som geboden tot het stichten van zoodanig verkoophuis. En passant is er te Rotterdam zoo eene geopend, waartoe de oude gevangenis aan gekocht is. Tot veler verbazing worden daaraan schatten besteed, en de vraag van velen iv, hoe kan een zoodanige zaakren- deereD. Die vraag deed ook een Rotterdamsche winkelier aan den directeur van de nieuwe onderneming. En hij kreeg ten antwoord het Wahrenhaus slaagt overal. In Duitsch- land zelfs tot in de kleine steden. Het huis in Antwerpen, kleiner dan Rotterdam, ver koopt voor 3 millioen frcs per jaar. Rotterdam met zijn rijke omstreken kan zeker l'/a millioen gulden verkoopen. Maar uwe reusachtige onkosten, zei de winkelier. Van installaties, bediening enz. Onzin, was het antwoord. Wij hebben niet veel kosten.. Hoeveel rekent gij den omzet van een winkelier op de Hoogstraat Twintig duizend gulden was het ant woord. En hoeveel de huur Twee duizend. Welnu, als het Warenhaus een millioen omzet dan heeft het debiet voor 50 win- kelieis betalende f 100.000 huur. Zoo gaat 't ook met personeel, belasting, licht enz. Alles hebben wij veel minder. En hoe lokt gij het publiek Bij een omzet van een millioen verkoopen wij f 100.000 met 10% verlies, f 100.000 voor inkoopsprijs en f800.000 met 3% winst. Totaal winst f230.000. Zoo is de rekening der wereldmagazijnen. Er gaan van bevoegde zijde stemmen op, om alle onderwijzers natuurlijk van het lager onderwijs, bij de aanvaarding hunner betrekking te beëedigen. Waarvoor dit noodig is? Ter wille van de leerplichtwet naar men meent. Immers bij die wet hang*, wat de toe passing betreft, ailes af van den klasse onderwijzer. Hij is volkomen vrij, zoo zegt men ten minste, in het beoordeelen van alle ingebrachte verontschuldigingen en in het opteekenen van verzuimen. overstroomde Nederlanden te beter te kun nen plunderen en rooven, en zie daar de wakkere Nederlandsche soldaat dronk den Spaanschen wijn uit kristallen Oostenrijksche bekers, en hij dronk hem, zeg ik, op de gezondheid van zijn vorstelijke Hoogheid Prins Frederik Hendrik van Oranje. Frederik Hendrik liet zelden zijn ganschen geest uit, maar toen een Nederlandsche Ahimaaz hem in de legerplaats voor Den Bosch de blij mare der overwinning bracht, kwamen de diepste roerselen van zijn hart bloot, en hij riep met bewogen stem »0, mijn zoon, mjjn kind, mijn zoonis het zoo geschied is het zoo Zoo is het louter een werk van God en niet van menschen 1" Da tjjding van Wezels val trof de vjjar.den als een bliksemstraal. Graaf Van den Bergh riep Montecuculi terug uit de Veluwede Spaansch-Oostenrijkscke legers trokken zich acnter den IJssel terug als de zee in den tijd der ebbe, en het sterke, schier on neembare 's-Hertogenbosch opende na een roemrijke verdediging de poorten voorden grooten zoon van den grooten Zwijger. Toen lieten de Nederlanders een gedenk penning slaan met het opschrift „De Heere is ons een Toevlucht en Helper geworden ter bekwamer tijd," en de Prins in Den Haag teruggekeerd, werd met den lauwerkrans ontvanger, waarmede het vaderland zijn helden eert. „Weeraen," riepen de matrozen, ,,'t Is een man, of 't Mouringh waer En de reeers, die hem koosen „Weeraen, 't is de jonge Vaer I"

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1904 | | pagina 1