NIEUWSBLAD
OR ZEELAND.
No. 128. 1904
Donderdag 28 Juli
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Een bestreden bekentenis.
Is vooreerst niet in te toornen.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Minister Kuyper heeft in zijne concili-
ante (verzoenende) rede kort geleden voor
de verwerping der Hooger-Onderwijswet
in de Eerste Kamer uitgesproken, onder
meer uit het Bijblad (Handelingen) van 24
Nov. 1852 de volgende merkwaardige woor
den van den liberalen minister Thorbecke
aangehaald „Een land, waar enkel bijzon
dere scholen zijn, zou zich zeer wel kun
nen bevindenhet onderwijs is geen taak
van de regeering, de regeering moet alleen
voor het publieke onderwijs zorgen, omdat
de bijzondere personen gewoonlijk te kort
schieten."
De liberale pers, dit lezende, roept uit
„alsof Thorbecke de man van den „gods
dienst boven geloofsverdeeldheid" zich ooit
kon uitspreken ten gunste van sectarische
scholen f' en „Thorbecke hierin aan de
zijde van Groen zou hebben gestaan"
Maar dit is ook niet beweerd.
Thorbecke is, voor 1852, blijkens zijn
aanprijzing van de vervolging der afge
scheidenen, stellig tegen secten en Bectetjes
gekant geweest, gelijk de oud-liberalen van
thans nog aldus gestemd zijn, scheldende
voor „secten en sect9tjes" wat in eigenleken
zin dien naam geenszins verdient.
Groen op zijn beurt noemde de open
bare school een moderne secteschoo', voor
zoover zij het modernisme immers een
woekerplant op de vaderlandsche erve
propageerde (bevorderde).
Maar Thorbecke sprak slechts van de
bijzondere school en bedoelde daarmede
blijkbaar de vrije school in tegenstelling
met de school van den Staaf.
En dit valt, met bovenstaand citaat uit
zijne rede in de hand, niet te betwijfelen.
Niet de Christelijke school, maar de
vrjje school.
Eu die vrije school voor heel de natie,
daarvoor strijden wij, en zullen wij blijven
strijden totdat ook op dit gebied aan de
uitspraak van dezen eminenten leider der
oude liberale partjj recht zal gedaan zijn.
Ook omdat de openbare school op het
punt van verdraagzaamheid volkomen fiasco
heeft jgemaakt (dat wil zeggen gebleken is
het mis gehad te hebben).
Ook dit is met een uitspraak van dien
zelfden minister Thorbecke te bevestigen.
Niet in 1852 maar na '57 heeft bjj daarvan
bekentenis gedaan in een schrijven aan
den bekenden liberalen Pruisischen minister
Miquel.
Deze toch schreef dat Thorbecke hem had
bekend, dat door de wet van '57 „in plaats
van den confessioneelen vrede, dien men
verwachtte, omgekeerd de confessioneele
tegenstand aanzienlijk is toegenomen. De
leerlingen, die in de school niets van den
godsdienst hoorden, werden öf ten eenen-
male onverschillig omtrent het geloof, öf,
als zij ijverig de onderwjjsuren by den
geestelijke hunner kerk bewoonden, wer
den zij, ten gevolge van den bij zonderen
Ijver, dien deze aan den dag legde, ten
einde de leerlingen voor de confessioneele
„verkleuring" te behoeden, nog veel eon-
fessioneeler".
Trouwens, noch de minister, noch welke
voorstander ook van het vrije onderwijs
(heizij modern, hetzij Joodsch, hetzij Chris
telijk) heeft den steun van Thorbecke of
welken liberaal ook, noodig.
De feiten spreken luide genoeg.
Wie onzen minister, of den Christelljken
partijen dezen bondgenoot henjjdan mogen,
dien geven wjj hem gaarne heelemaal
cadeau.
Sluit de Gelederen
Mannen broeders, 't raakt weer tijd
De gelederen te sluiten
't Volgend jaar wacht bittre strijd,
Niet meer in zijn gang te stuiten.
't Wachtwoord is reeds rondgezeid
Wat gebeurd is, zal weer komen
De openbaring van den nijd
Voor wie ziet, is 't klaar genoeg,
Hoe zij, die den Christus haten,
Die aan 't Kruis de zonde droeg,
Op elkander zich verlaten.
Troelstra trekt met Van der Vlugt,
Om de christnen te bestrijen
De Oud-Minister vol genugt
Brengt zijn mannen in de rijen.
Kuyper zal hun doelwit zijn
Hij moet weg en zij regeeren
Kuyper is hun veel te fijn
Straks zal 't driemanschap hem leeren I
Hij durft spreken van zijn Gol,
De eer Zijns grooten Naams beoogen,
Waar de socialist mee spot,
Wat geen «Unie" kan gedoogen.
Wel siert in verkiezingstijd,
Witte das en rok de leden,
Praten ze over de eeuwigheid,
Wordt een soort van God beleden,
Doch als 't kiezen is gedaan,
Gaat de das weer in zijn hoekje,
Schouwen zij geen bijbel aan,
Eeren zij hun eigen boekje.
't Is een allernaarst idee,
Dat een Kuyper houdt de banden
Zijn besturen doet hun wee
De oude macht moet uit zijn handen.
't Ongeloof moet weer vooraan,
't Christendom zou alles koeren,
Wat er vroeger is gedaan,
En het volk weer godsdienst leeren.
Kuyper voert het op het pad,
Op het pad der oude vaadren,
Er, het ongelooven zat,
Zou het tot den Heere naadren.
Daarom moet de strijd gevoerd
Niemand wordt kwartier gegeven
Daarom moet het volk beroerd
Kuyper mag niet langer leven.
Alles wat hp heeft gewerkt
't Mag den grooten staatsman eeren
Moet met zwarte kool gemerkt,
Moet men uit het Staatsblad keeren.
Drankwet, schoon in 't eerst gevierd,
Moet als 't kon niet aangenomen
Technicum teruggestierd,
En wat verder nog zal komen.
Eén is 't liberale woord
Kuyper moet uit d' ouden toren
En de veete wordt gesmoord
Rood kan paars en geel bekoren.
Mannen broeders, volgt u saam,
Om den vyand te weerstreven
't Gaat niet om den Kuypernaam
't Gaat niet om het Kuyperleven
't Gaat om Gods eer, nu gevierd
Of het volk der Nederlanden
Naar Zijn wil zal zijn bestierd,
Of door Godvergeten handen.
Toont U, christenmannen, éan,
Om het ongeloof te keeren
't Gaat om de eere Gods alleen.
Voort dan in den Naam des Heeren
Een le%er.
27 Juli 1904.
De lootten der typografen.
De Baanbreker publiceerde de loonen van
sommige drukkerijen te Middelburg, o. a.
die waar de Middelburgsche Courant gedrukt
wordt, en die waar de Baanbreker gedrukt
wordt.
De onlangs opgerichte Goesche fypogra-
fenvereeniging publiceere nu ook eens een
loonlijst van de drukkerijen te Goes.
Het is meer dan tijd dat de onmogelijke
concurrentie tusschen de drukkers uit raakt.
Die de hoogste loonen betaalt, moet óf te
weinig voor zichzelf verdienen, öf zooveel
verschillen in prijs dat het publiek zijn
deur voorbij gaat.
Men kan gemakkelijk goedkoop drukwerk
afleveren, wanneer men zp personeel er
naar betaalt.
Ook hier is verbetering door overeen
stemming zeer wensehelp,
Wij hebben onzen lezers verteld dat de
Goesche Courant het ontbindingsadvies had
genoemd een revolutionaire daad in plaats
van een bijna revolutionaire daad.
De Goesche Courant maakt ons in een
boos artikeltje waar zij zoowat van alles
bij sleept op deze vergissing attent.
Wij merken alleen op dat hier sprake
is van een zetfout die door den schrijver
bij de correctie is over 't hoofd gezien.
Goed dus dat de Goesche er ons, zij het
dan ook op de gewone oud-liberale manier
die altijd kwaad denkt, op attent maakte,
zoodat wij deze omissie konden herstellen.
Wat hare klacht in verband met haar
„paar domheden" betreft, zoodra deze dingen
niet meer beneden haar aandacht liggen,
zullen wij haar hierin gaarne dienen.
Sla de oogen
Naar den hoogen
AlleB kwam van daar.
Zoo zingt de altijd nog te weinig ge
kende dichter Staring in een zijner kleine
liederen, n. 1. in zijn Oogstlied.
En zeker die opmerking om God te
danken in alles, is immer noodig. Ook,
waar Hij in het rijk der natuur zijne wel
daden schenkt. Sinus de laatste dagen is
er kentering gekomen in den dampkring.
Het zwoele, drukkende weder is door aan
genamer temperatuur vervanger), een
malsche regen heeft het matte schier ge
schroeide aardrjjk verfrischt, zoodat stede
ling en buitenman immers zelfs de
koning wordt van het veld gediend
reden te over hebbon van dank aan den
Schepper, die nog steeds aan zjjn verbond
gedenkt en na den zachten, verkwikkenden
regen, het vriendelijk zonlicht mild doet
stralen op halm en aar.
Worde voorts de hope des landmans niet
beschaamd.
Wij herinneren nogmaals aan de op 3
Aug a. p. te Goes te houden algemeene
vergadering der Gereformeerde Zondag-
schoolvoreeniging «Jachin". Ds. Bos zal
behandelen «Het Genadeverbond en de
Zondagschool" in de volgende stellingen
lo. Het Genadeverbond staat de Zon
dagschool niet in den weg. 2o. De Zon
dagsschool krjjgt veeleer door het Genade
verbond grootere beteekenis. 3o. De Zon-
dagBsehoolonderwijzers en het Bestuur
dezer Vereeniging dienen daarom met het
Genadeverbond bjjzonder te rekenen. 4o.
Zoo zal de Zondagsschool aan het kerke
lijke leven bevorderlijk zijn.
En de heer P. Oranje «De Zondagsschool
en de Christelijke Lectuur „in deze stel
lingenlo. Onrekecbaar groot is de in
vloed der lectuur, zoowel ten kwade als
ten goede, inzonderheid op het verstand
en het gemoed der jeugd. 2o. Ernstigo keu
ring en nauwgezette toetsing van boeken
en bladen, die ouderen en jongeren in
handen worden gegeven, is mitsdien nood
zakelijk. 3o. Wjjl het woord Christelijk
een vlag is, waaronder niet zelden eene
onchristelijke leer wordt ingevoerd, dient
de keuring óók op «Christelpe lectuur"
te worden toegepast. 4o. De arbeid van
»Jachin" in dezen waarborgt degelijkheid
en onpartijdigheid en heeft recht op de
waa^deeriDg en den steun van allen, wien
het heil der jeugd ter harte gaat.
Het is de roeping van de christelijke
pers om gedurig te wijzen op den Sirenen
zang van de socialistische pers alsof gods
dienst privaatzaak zjjn zou, als een onware.
Daar is geen onwaarheid grooter.
Het christelijk Evangelie begint met
rechtvaardigmaking en heiligmaking voorop
te stellen, de overtuiging vestigende dat
dan de toestanden van zelf veranderen en
verbeteren zullen. Eerst menschen redden
en dan toestanden verbeteren, dat leert
het Evangelie. En het socialisme zegt
geef mjj de macht en ik zal u redden.
Het christendom daarentegen: Leer mjj U
aanbiddep en U alleen dienen dan zal
ik Uwe macht verheerlijken en dienende
overwinnen.
En dan zou godsdienst privaatzaak zjjn
Men zou christen en socialist tegeljjk
kunnen zjjn!
Een zonderlinge vereeniging van het
oudste en het nieuwste zal met den ver
jaardag van de Koningin-moeder in het
Baarnsche bosch te zien zjjn.
Men gaat daar een Germaansch dorp
bouwen.
Dat dorp moet zoo getrouw mogelijk
afbeelden het leven onzer voorouders in
de 2de en 3de eeuw na Christus. De boer-
derjj, eertijds zaalhof, zal van binnen met
huiden en schilden behangen zjjn. Drink-
horens en schedels zullen de wanden ver
sieren. Bij de boerderij behooren, als
arbeiderswoningen, een zodenhut en een
leemenhut. Verder behooren tot het dorp
een grafterp, een brandstapel voor ljjken-
brand, een hunnebed en een offerplaats.
Een oud Germaansche boot, uitgeholde
boomstam, ligt in den vijver om het
visschersbedrjjf te verbeelden.
De bewoners zjjn in Oud-Germaanschen
kleederdracht.
In de restauratie kan men krjjgen grof
brood, vieesch aan het spit gebraden, boter,
kaas, eiereD, honingraat en gerstenbier.
Dat is het oude.
Ed nu het allernieuwste.
Electrisch licht, 4000 kaarsen sterk zal
's avonds een Germaansche rechtspraak ver
lichten, en verder zullen welvoorziene
buffetten de hongerigen en dorstigen voor
zien en bergplaatsen voor fietsen en auto's
niet ontbreken.
Een tjjdruimte van 18 eeuwen dus tus
schen ons leven en onze behoeften.
Op eene openluehtbjjeenkomst der Vrjje
Socialisten te 's-Hage gehouden, sprak o.a.
Domela Nieuwenhuis over het militairisme.
Zooah begrijpelijk is hekelde hij op vin
nige wijze den militairen dienstplicht. Al
wat met de verdediging van het vaderland
in eenig verband staat de vrjje socialisten
noemen zich liefst cosmopolieten of wereld
burgers geven zij der verachting prijs
en bestempelen die noodzakelijke verdedi
ging als een geestdoodende werkzaamheid,
waarbij de militair zich verlaagt om nl.
blindelings de bevelen van zjjn meerderen
te gehoorzamen.
Daarentegen verklaren zij zich Lnitje3
ging bij gelegenheid van de meeting breed
voerig op dit chapiter in groote voor
standers van werken met eigen hand en met
eigen hoofd. Weg met allen s'.aafschen
arbeid, zoo spreken ze.
Heerlijk ideaal voor her, die gaarne ka-
steelen bouwen in Spanje, waar de Fransch-
rnan zooveel mee op heeft. We hebben
slecht3 een oppervlakkigen blik te werpen,
in het maatschappelijk leven rondom one,
om de treurige ervaring op te doen, hoe
betrekkelijk weinigen we spreken ver
gelijkenderwijs in staat zijn, een niet
al te ondergeschikte rol te vervullen bij
ambacht, betrekking of bedrijf.
En wat in dezen alles afdoet, we dienen
rekening te houden met Gods bestel in
dezen. In des Heeren hand ligt de be
schikking. Hij verhoogt, wien Hij wil. Wij
hebben slechts te zien op onzen plicht en
dien ijverig te vervullen, zij het ook in
ondergeschikte betrekking, tot Gods eer.
Dezer dagen hebben Gedeputeerde Staten
van Groningen eene eigenaardige resolutie
genomen. Ze hebben namelijk hunne goed
keuring geweigerd aan een besluit van den
raad der gemeente Veendam, om n.l. aan
eene gehuwde onderwijzeres, die moeder
moest worden, om die reden eervol ontslag
te verleenen.
Het Gedeputeerd college heeft zjjn be
slissing genomen op de volgende gronden.
De betrokken onderwijzeres heeft sinds
hare benoeming hare betrekking Bteeds
naar behooren waargenomen. Voorts is
sedert haar huwelp verleden jaar niet
gebleken, dat dit huwelijk op de waarne
ming dier betrekking van eenigen ongun-
stigen invloed is geweest. Wel is ge
noemde onderwijzeres in de laatste maanden
eenige malen afwezig geweest, welke af
wezigheid echter zij het ook zelfs, dat
hare zwangerschap daarvan de oorzaak is
geweest zonder meer een ongevraagd
ontslag uit hare betrekking van onderwij
zeres niet kan wettigen.
Daarbij komt, dat de betrokkene vanaf
Juli 1904 van de school afwezig gebleven
zpde tijdens hare afwezigheid van
harentwege in de waarneming harer ba-
trekking heeft voorzien, terwijl overigens
voor de in elk bponder geval te beoor-
deelen vraag of het moederschap een be
letsel oplevert voor een richtige vervulling
der betrekking van onderwijzeres, in casu
geen aanleiding bestaat, omdat dit feit zich
hier nog niet heeft voorgedaan, noch zeker
heid bestaat dat het zich zal voordoen.
Met het oog op de vraag, welke nog
steeds actueel is, of nl. de onderwperes,
indien zjj komt te huwer, en moeder wordt,
hare plaats in de school kan behouden,
mag deze beslissing van Gedeputeerde
Staten van Groningen belangrp genoemd
worden.
Ter gelegenheid van het bezoek van een
aantal Belgische socialisten aan Nederland,
noemt »Het Volk" de socialisten «proleta
ries, die strjjden mot het geesteszwaard
der vrijheidsscharen
Daarvan zegt Het Iriesche Dagblad zeer
terecht
Welk een socialistische humbug!
De soe. dominees, de studenten, de ad-
vokaten, de kapitalisten, de villa-bewoners,
dat zjjn allemaal proletariërs geworden 1
En dan dat geesteszwaard!
Dat zit ongetwijfeld verborgen in de
vuisten en steenen, waarmede de socialistische
stakers de niet-stakende kameraden tracht
ten te overtuigen. In de Durgerdamsche
peper. In de socialistische hakken, waar
door niet-stakende arbeiders hun teenen
voelden kneuzen. In ruwe scheldwoorden.
In woeste dreigemonten. In de mislukte
April-revolutie. In de revolvers door Vliegen
jndertjjd te Maastricht verkocht. Dat was
alles het gebruiken van het geesteszwaard.
Wij zouden het niet gedacht hebben,
maar het is bekend, dat de socialisten
de dingen anders zien dan wjj. Misschien
komt er nog een nadere toelichting op dat
«geesteszwaard".
En die vrijheidsscharen" zijn óók mooi.
Men zie naar Frankrp, waar de «vrij
heidsscharen" juist het ijverigst geholpen
hebben om het vrije onderwijs te delgen.
Men ga de houding van onze socialis
tische «vrgheidsscharen" na tegenover de
Hooger-Onderwjjswet. Vliegen heeft eens
gezegd«Wjj willen dwang. Dwang op
elk gebied
Dat is de waarheid.
En dat «geesteszwaard" en die «vrijheids
scharen" zijn beelden der fantasie, humbug,
echt socialistisch brutaal"
Er is wel eenige overeenkomst, doch nog
meer verschil tusschen de Julimaand nu
een kwarteeuw geleden en die wjj thans
beleden.
Vóór 25 jaar was ingelps een ministerie
in conflict met een tak der volksvertegen
woordiging.
Gelp nu de Eerste Kamer de Hooger-
onder wijs wet verwierp, stemde de Tweede
Kamer in 1879 de Kanalenwet af, die minis
ter Tak dwong ontslag te vrageD.
Verder evenwel zwijgt de vergelping.
Immers in 1879 was het der liberalen
glorietjjdperk, Kappeyne, hun aangebeden
leider, was minister van binnenlanesche
zaken en het liberale kabinet genoot den
steun der liberale meerderheid in beide
Kamers.
Doch de worm der tweedracht knaagde
aan den levenswortel der partij, en bet
ministerie viel ineen tengevolge van ver
deeldheid in eigen boezem.
