NIEUWSBLAD
No. 124. 1904
Dinsdag 19 Juli
18e Jaargang.
ïeil its GÉofs.
- Mi
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
sr",
bbs Klapfa.
Juli 191)4,
„De Ster",
meer
CHRISTELIJK NATIONAAL.
lel burg1.
i, 1 perc. Haver
ippelen,
ie ongesteldheden
n zich tot
Drogisterij „De
kt, Middelburg.
li'
VERSCHIJNT
Wed. S. X DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
pillen altijd frisch
1. f 1,20. Quina
staal. Hofman's
0,25, verzilverd
f 0,15. Middel
r stuk f 0,15 en
Iraal's en Dull's
n in holle kiezen
per tube f 0,25.
per flac. f 1,40.
ep. Zwavelzeep.
-Tmnwiiimmsag
PILAAR te Goes zal
erg bjj A. op 't Hor,
lopiog voor dhr. W.
r k o o p en voor dhr.
>r Aambeien, Aange-
Blaascatarrh, Bleek-
,ng, Bloedarmoede,
iorstbenauwdheid,
Catarrhaleaandoe-
m, Derdedaagsche
ziekten, Vallende
Griep, Hartkloppen,
oofdpijn, Jicht, Keel-
nest, Klieren, Koliek,
[lendenpijnen, Level
ling, Maagkrampen,
ziekte, Eheumatiek,
ijn, Slapeloosheid,
dheid, Verlamming,
liking, VerzweriDg,
erigheid, "Wonden,
igheid, Ziltige vloed,
iz enz.
MIDDELBURG.
en Uitgever K. LE
\urg
ver Klaagl. 32123
n
r Psalm 4 7—9
ienaar des "Woords te
5, fr. p. p. f 0,17V..
ieel ten voordeele
>p te richten Chr.
gen hiervan
velk een rjjkdcm van
Ne kunnen niet go-
volk er op aandringen,
,1 die zooveel schoons
schaffen.
ralchersche Courant).
spiekende (dankdag)-
angonaam laat lezen,
ïef pakt. Dat is een
ider Kerkbode).
rede is meer waard
rig, boeiend, frappant
Pt Rotterdammer).
der stofwerende olie
len stofvrije lokalen,
rinkels enz. Met de
verkrijgbaar.
ÏRAL" en U zult
en verkrijgbaar
STER", Vlasmarkt,
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Dezer dagen werd de bouw van de chr.
school te Oudelande aanbesteed, welke school
aangesloten is bij do vereeniging voor
Christelijk Nationaal Schoolonderwijs.
Een eenvoudig berichtje over den afloop
dezer verkooping gaf aanleiding tot eenige
animositeit in de Ooesche Courant.
De berichtgever van dat liberale blad
had, van dezen afloop melding makende,
gesproken van de christelijk afgescheiden
school.
Op deze vergissing attent gemaakt,
haastte hij zich niet dezelve te herstellen
waarop de heer De Jager te Baarland een
kleine rectificatie aan de Ooesche CtSurant
zond, die haar evenwel niet opnam, maar
den berichtgever, die inmiddels de fout
herstelde, verontschuldigde met de herin
nering dat er in onzen tijd ook zooveel
secten en sectetjes komeD dat men ze niet
kan bjjhouden.
Nota bene, Christelijk Nationaal een sec-
tetje I En een secte de gereformeerde ker
ken die door den liberalen verslaggever
van de Ooesche Courant Bchenen bedoeld
De opmerking van de Ooesche Courant,
was niet zoo verstandig als wij wel van
haar gewoon zijn.
Zij toonde er mee niet te weten dat de
cbr. afgescheiden (gereformeerde) berk reeds
in 1869 ophield te bestaan; en derhalve
van een „afgescheiden" school gesteld
ZÜ giD8 uit enkel van de gereformoerdeD,
geon sprake kon zijn.
En ook gaf zij blijk niets te weten van
het ontstaan van de Vereeniging voor
Christelijk Nationaal (Volks-jachoolondei-
wijs.
De poging van den Oudelandschen be
richtgever der Goesche Courant en van de
Ooesche Courant zelve, om bereids de Chr.
school te Oudelande als een secteschool te
teeken9n, moet verijdeld worden.
Met dien naam afgescheiden school tracht
men reeds de Hervormde ouders tegen
die school in te nemen. Vooral in dien
kant van 't eiland is de vijandschap tegen
de gereformeerde kerken, welker leien in
de politieke actie vooraan staan, groot. En
men hoort daar dan ook vrjj algemeen de
antirevolutionairen door de liberale leiders
als afgescheidenen betitelen.
Dat is nergens anders omdan om de
Hervormden te behouden voor de openbare
school en voor de liberale partij bij ver
kiezingen.
Nu valt niet altijd aan opzet te denken.
Voorzeker, er zijn er die opzettelijk spro
ken van afgescheiden school in plaats van
Christelijke school of bijzondere school, of
school met den Bijbel, of Bijbelschool.
Maar er zijn er ook dia aldus spreken
uit onkunde.
De Ondelandsche berichtgever van de
Ooesche Courant van Dinsdag 5 Juli behoort
tot deze laatsten. Die man komt vertellen
«i „dat de benaming Chr. nationale school
foutief is en moet wezen School met den
Bijbel". Bovendien zoo gaat de man in
zjjn wijsheid voort „bovendien meen ik dat
een school met den bijbel een Uniesehool,
dus een Calvinistische instelling is, terwijl
een Chr. Nat. school in de versta verte
daarmede niet op één lijn gesteld mag
worden".
Deze man geeft nu eens blijk dat hjj
er totaal niets van begrjjpt.
Een school met den bijbel is een unie-
school, dus een Calvinistische instelling
En een chr. nat. school kan daarmede
volstrekt niet op één lijn gesteld worden 1
Het is eigenlijk al te onzinnig om er
op in te gaan.
Doch dewijl deze naïeve voorstellingen
van zekere zijde meer algemeen schjjnen
gedeeld te worden, willen wjj trachten met
een paar historische herinneringen er het
onjuiste van aan te toonen.
Den 20 Juli 1857 was de nieuwe school
wet aangenomen, met haar artikel dat
„opleiding tot christelijke deugden" zelfs
aan Joden en Ongeloovigen voorschreef.
een Christendom zonder Christus decre
teerde, en een valsche neutraliteit schiep
die de openbare school in beginsel maakte
tot een moderne secteschool.
Na velerlei samensprekingen werd uit
het verzet tegen deze onmogelijke school
wet en de openbare school met haar neu
traal Christendom dat in den grond niets
anders dan Nut-modernisme waf, de Ver
eeniging voor Christelijk Nat. Schoolonder
wijs geboren. E9n vereeniging die beoogde
de stichting en subsidieering van Chr.
scholen. Het hoofdbestuur bestond uit
Groen van Prinsterer, eere-voorzitter, De
Neufville (secretaris van Amsterdam) voor
zitter, N. M. Feringa, den bekendon mooster
van de havenloozenschool, secretaris, jhr.
mr. M. M. v. Asch v. Wjjck (vader van
nu wjjlen den minister van koloniën) en
Simon Thomasallen Hervormden.
De vereeniging noemde zich de vereeni
ging voor Christeljjk Nationaal Onderwijs.
De naam gaf mitsdien de reden van haar
beBtaan, het doel van haar Btreven aan.
Groen schreefChristelijk of nationaal on
derwijs mag er op do openbare sehool niet
zijn; niets van wat tot de eigenaardigheid
eener Protestantsche, eener Christeljjke natie
behoort. Juist hierom is de Vereeniging
gevormd. Zjj verlangt in dezen kerk- en
volksnood, oenigermate althans, door te
geven wat de openbare school niet geeft,
dat is door Christelijk nationaal school
onderwijs te voorzien."
Tal van chr. scholen zijn met mede
werking van deze vereeniging gesticht
zoo gereformeerde als luthersche, zoo kerke
lijke als gemengde. In het hoofdbestuur
hadden zoowel Scharten (luthersch) als
Brummelkamp (chr. ger.) zoowel Van Eijk
(Herv.) als Voorhoeve (broeder darbyst) zit
ting. Naar kerk werd niet gevraagd. Er
werd alleen gevraagd of men het eenB
was met de statuten waarvan artikel 1
aldus aanhiefDe vereeniging, gegrond op
de onveranderlijke waarheden, wier levens
kracht zich in het tjjdperk der Reformatie,
ook hier te lande, voor kerk en school,
met zegonrjjken luister geopenbaard heeft,
is gewijd aan de bevordering van Chris
telijk Nationaal Schoolonderwijs.
Aan deze vereeniging zijn sehoone namen
verbonden Groen, Elout, KoeneD, de Marez
Oyens, Wormser, Capadose, Mackav, Arent,
Heldring, Esser, Bichon v. IJselmonde,
Valeton, Ploos van Amstel, Gnnning, Merens,
Brummelkamp, Nonhebei, Schwartz, Van
Otterloo, Vos, de Koe, jhr. J. L. de Jonge,
Sanders, Heybrock, Pierson, en vele anderen.
Zij heeft voor 't christelijk nationaal
onderwjjs veel mogen doen.
Wel heeft zij velen, ten gevolge van
korkeljjke misverstanden moeten zien heen
gaan. Doch aan hare statuten bleef zij
getrouwHet steunen van christeljjke-
seholenbouw en het bevorderen van christe
lijk nationaal schoolonderwijs, zonder te
vragen naar kerkelijke richting.
In een plaats derhalve waar een school
met den bijbel verrijst onder saamwerking
van Ned. Hervormde en Gereformeerde be
lijders is aansluiting aan genoemde ver
eeniging gewenscht, zjj ligt zelfs voor de
hand.
Sinds eenige jaren werkt echter de ver
eeniging chr. Volksonderwijs, door uit chr.
Nationaal uitgetreden leden gesticht, heel
zusterlijk naast de oude, onder bezieling
van dr. de Visser, met bevordering der
Hervormde kerk in ha'ar vaandel.
Heeft nu de vereeniging Christelijk Natio
naal aan de schoolwet van '57 haar ontstaan
te danken, de Unie >Een School met
den Bijbel waarvan het drietal DeSavornin
Lohman PiersonDerksen de ziel was en
is, dankt haar ontstaan aan de actie tegen
de nog slechtere schoolwet van 1878.
Doel en strekking van deze Unie is ook
in de eerste plaats vereenigen van alle chris
telijk gezinde ouders om tegenover de
openbare school, de school zonder den bijbel
te stichten de school met den bijbel.
De openbare school zonder den bijbel
vraagt misschien een enkele die zich herin
nert dat hij op de openbare school ook den
bijbel wel eens gebruikt zag.
De bijbel is op de openbare school con
trabande, het binnengesmokkelde boek, het
ten gebruike gedulde boek, en in geen
geval als 't zout in het brood, doch als 't
zout voor of na het brood toegediend.
De Chr. school is moet althans zjjn
de school met den Bijbelde school, in 't
gansche onderwijs waaraan de Bijbel als
richtsnoer geldt, en Gods Woord het gansche
onderricht en de opvoeding als doortrekt,
gelijk de gist in het deeg.
En nu zijn bjj deze Unie opgericht
in Januari 1879 tal van comité's aan
gesloten, met leden van alle keikelijke
richting, om den bouw Tan dergelijke
»scholen met den Bijbel" te bevorderen.
Voorloopig zij dit genoeg ter weerleg
ging van het praatje als zou een »ehr. nat.
school" iets anders zijn den een »school
m«t den Bjjbel". En als zou de Unie, waar
nota bene Hervormden, Lntherschen en
Doopsgezinden naast Gereformeerden lid
van zijn een Calvinistische instelling
wezen.
Laten de liberalen toch ophouden met
praten over dingen waar zij geen verstand
van hebben.
18 Juli 1904.
De heer. Van Bone7al Faure was in de
Eerste Kamer de leider der liberale oppc-
sitie tegen het Hooger-Onderwijsontwerp.
Zijn speech las hij voor, en ook zijn
speechje dat hjj uitsprak terstond nadat
de minister van binnenlandsche zaken ge
sproken had.
Omtrent de achteloosheid waarmee hij,
blijkbaar namens de liberale partij, de rede
van den minister behandelde, doet de
Standaard nog een paar onthullingen die
werkelijk zijn „om nooit te vergeten".
Het blad schrijft
Toen Donderdag de tijd der replieken
(antwoord der oppositie Da den minister)
gekomen was, stond alleen de heer Van
Boneval Faure op, dezelfde afgevaardigde
die het debat had ingeleid en bljjkbaar in
opdracht van de liberale club als haar
porta parole gesproken had.
Ea wat deed hij toen
Toen verklaarde hij niets terug te nemen,
over niets zich te verontschuldigen, en
ook na de Rschterzjj en den Minister ge
hoord te hebben, te persisteeren bjj alles
wat hij had staande gehoudeD, en te zullen
stemmen tegen de wet.
Reeds dit klonk op zichzelf zonderling,
waar de heer Van Boneval Faure in het
debat op tal van vergissingen was betrapt.
Maar het fraaist van da zaak was, en
hierop wilden wij wijzen, dat de heer v.
Boneval Faure ook deze verklaringen aflas
van ket papier.
Aflas van een papier dat hij beschreven
had meegebracht.
Van een papier dat hjj in den zak had,
eer de Minister sprak.
Wjj betwijfelen zeer of ooit een derge
lijke onbetamelijkheid, in een ernstig ge
ding, in welk parlement ook, aan den
woordvoerder der meerderheid is ten laste
gekomeD.
Men onthoude het. Het is curieus en
tevens van hooge beteekeDis.
De onwelwillendheid tegenover de Re-
geeriDg kan zeker moeilijk onder gaan.
Het wordt met de Rijksmiddelen weer
iets beter.
De opbrengst der maand Juni is bijna
2 ton hooger dan die van Juni 1903.
Toch is de achterstand der vorige maan
den van dat jaar niet ingehaald.
En in vergelgking met het eerste half
jaar van 1903 is zijn naamgenoot van dit
jaar bepaald slecht te noemen.
Toch voorspelt de betere uitkomst van
Juni een verdere stijging der opbrengst.
Wat dan ook wel mag; want de succes
sie- en zegelrechten alleen bracht twee
miljoen minder op.
Overige belastingen brachten deze maand
een half miljoen meer op dan de gelijknamige
maand van het vorige jaar. Terwjjl ook
de accjjnsen meevielen. De suiker gaf
f 66000 meer, het gedistilleerd f 37000 en
het ges'acht f12000.
Te roemen valt er wel niet vee], doch
ook tot klachte is geen aanleiding.
RUSLAND- en JAPAN.
Wapenstilstand is 't natuurlijk nietdoch
loome iU3t heerscht er wel. Men hoort
slechts van enkele onbeduidende scher
mutselingen.
Van een verlies van 30 duizend Japan-
neezen blijkt niets waar geweest te zjjn.
Wjj kunnen ditmaal volstaan met twee
berichten af te drukken, een uit Russische
en een uit Japansche bron. Pendanten!
Het Russische bericht komt uit Ruslands
hoofdstad Petersburg, „Een telegram van
den stadhouder Alexejef van 14 dezer ver
meldt Volgens berichten uit Port Arthur
van 5 dezer is op 3 en 4 dezer op den
rechtervleugel, der Russische verdedigings-
liniën om het bezit der stellingen bij Loen-
wantang gevochtentegen den avond is
de vijand teruggedrongenvela van zjj no
versterkingen werden door de Russen ge
nomen. Op de beide dagen zijn de kruiser
Nowik, kanonneeibooten en torpedobooten
uitgevaren en hebben de vjjandelijke stel
lingen beschoten. Aan Russische zijde wer
den 2 officieren en 35 man gedood, 5 offi
cieren en 247 man gewondde verliezen
der Japanneezen bedroegen, volgens be
richten der Chineezer, 2000 man." Verder
wordt in het telegram van Altx*jef gezegd
dat er, naar gemeld wordt, troepen te Dalni
aan land worden gebrachtaldaar waren
tot 2 dezer tegen de 20,000 man met 50
kanonnen geland. De vijand herstelt de
dokken en de electrische centrale. Ook
de spoorweg wordt hersteld daar er echter
geen locomotieven voorhanden zjjn, worden
de wagens door Chineezen voortgeduwd.
Den 9den dezer hebben de Japanneezen
hun opmarsch gestaakt, en sedert hunne
stellingen sterk bevestigd."
Het Japansche bericht komt uit Tokio
(Japans hoofdstad)De toebereidselen voor
het vieren van den val van Port Arthur
of het verslaan van generaal Koeropatkin's
leger gaan lustig hun gang. Al de fabri
kanten van lampions zjjn bezig om er dui
zenden af te leveren van allerlei vorm
zooalstorpedo's, granaten, oorlogsschepen
en kanonnen. Duizenden menschen zijn
de bosschen ingetrokken om takken en bla
deren te halen voor de versiering van de
huizen, en de vlaggemakers zjjn ook druk
doende, want er is een sterke vraag naar
Japansche en Engelsche vlaggen. Aller
wegen verwacht men de viering van de
heuglijke gebeurtenissen alsof er sprake
was van een vasten feestdag, en nergens
oppert men den geringsten twijfel dat het
anders zou kunnen loopen. Vele welge
stelde lieden te Tokio zjjn van plan, zoodra
Port Arthur gevallen is, de vesting te be
zoeken, met name zij wier bloedverwanten
daar vechten.
Odzö Middelburgsche correspond, schrijft1
Hoe bezwaarljjk te denken dat de sehoone
Schelde hjj Vlissingen, nu zoo effen en
vriendelijk zich uitspreideDdj een tooneel
kan opleveren als een najaarsstorm vermag.
Als de loeieDde storm en ondoordring
bare duisternis zich uitstrekt over dien
wjjden plas, als de golven duin en strand-
muur beuken en de glazen tot ver in Vlis
singen door zeewater gewasschen worden
als gjjzelf of uw medebezoeker de
dolste grimassen of kluchtigste sprongen
maakt om op de been te bljjven of om
een golf te ontloopen die u van top tot
teen zal doen druipen, dan ziet het er
anders uit dan in deze Juli-maand, zoo
zonnig en zoo schoon.
Denkt u een avond als Vrjjdag j. 1. De
avond van den heetsten dag van dit jaar,
de thermometer wjjst ten 4 ure in de
schaduw 92° Fahrenheit.
Een ovorvolle tram brengt u naar Vlis
singen, de tram die de uwe passeert is
reeds ruim bezet met Duitsche Jantjes in
hun blauw laken costuum, waarbij heele
rjjen geel koperen knoopen, knoop aan
knoop in het zonlicht schitteron.
Aan de Keersluis de tram verlatende,
vindt ge in de eerste binnenhaven reeds
drie kruisers van respectabele afmetingen.
De Qazello, de Pfeill en de Blitz. Do on
berispelijke netheid, buiten en op dok, alsof
ze paradeerden treft u en de vele man
schappon aan boord en om het schip heen
doen u aan een mierenhoop denken. Hon
derden wandelaars ziet go op de ruime
grasvlakte die de eerste en tweede binnen
haven scheidt. Een scheepsmuziekkorps
hoeft daar stelling genomon en speelt tot
eigen genot en tot genoegen dor bezoekers
zjjn stukje inheemsch in Deutschlanduber alles.
Kooplieden, gedachtig aan „waar het volk is,
isdenering", bieden hunnevruchton en prent
briefkaarten, hun bier en limonade te koop
aan. Zutritt strengest verboten staat wol aan
de loopplank, maar men krijgt zoo den
indruk dat dit verbod toch niet ten strengste
gehandhaafd wordt. Kortom, een tooneelije
vol leven en bedrijvigheid, biedt de anders
zoo verlaten ruimte, meestal tot bergplaats
van reserve-3ehepen gebezigd, den be
zoeker aan.
En als ge verder gaat tot aan de mist
hoorn, dan staat ge vlak voor het Duitsche
eskader. In éene rij liggen daar een tien
tal schepen van den nieuwsten vorm, voort
durend in den rook die uit de breede pjjpen
der schoorsteenen opstjjgt. Altijd onder
stoom, want die machtige schepen zouden
met gedoofde- vnren totaal machteloos zjjn.
De machine moet het drinkwater distil-
leeren en het brood bakkeD, zoonoodig het
anker opwinden en het stuuitoestel in be
weging brengen.
Een modern schip leeft op stoom, de
machinekamer is zijn hart, daaruit zijn de
uitgangen des levens.
Onwillekeurig denkt men die hoogge
bouwde schepen aanziende aan het Rus
sische Admiraalschip voor Port Arthur, dat,
stootende op een mrjn, met zijn 700 man
schappen in enkele oogenblikken verging.
Onze Hertog Hendrik met zijn witte huid
en éenen schoorsteen opent vanaf de stads-
zijde de rij, en dan volgen, tot aan de
bekende Zuid watering, de Duitsche schepen.
Rondom een onophoudelijke beweging van
stoomsloepen die dienst doen als bood
schappers en de verbinding met den wal
onderhouden. Hier ziet ge er een over
't water scheren ah een meeuw, en daar
ziet ge er een met een of twee booten op
sleeptouw bemand met uitgaande matrozen,
zoo dik bemand alsof het bijenkorven wareD,
verder ziet ge een hooge, met veel goud
gemonteerd en de bekende witte pet aan
wal brengen. Intussehen komt men u
vragen of ge drie kwartier tijd en twee
kwartjes disponibel hebt, om varende de
vloot te aanschouwen.
En bjj dit alles kleurt de avond-hemel
donkerblauw en waait u een heerlijk, ver-
frisschend, koel windje tegen.
Straks ziet ge, als de avond is gedaald
het kunstlicht verschijnen. Een heerlijke
illuminatie.
Als die honderden lichtjes altijd van
den wal gezien tintelen in de avond
lucht, dan vormt zich een schilderij met
een eenig perspectief.
En als ge dan weder de drukke, bedrij
vige stad ingaat waar de straten vol zijn
en het gedruisch van het leven u omringt
en de overvolle tram u brengt tot uwe
vriendelijke woonplaats in Zeeland's hoofd
stad dan kunt ge niet ralaten het leven
rijk te noemen, te danken voor zooveel
zegen, en te roemen het vaderland dat u
zoo rijken zegen bood.
Belast met de waarneming van het
grenskantoor Sint Kruis de kommies le
klasse L. Manneke, ingaande 1 Aug. 1904.
Vlissingen. Zaterdagavond werd op de
duinen nabjj het Grand Hotel des Bains
een groot vuurwerk afgestoken, dat was
aangeboden door den commandant der
