HEB
VOOR ZEELAND.
No. 114. 1904.
Zaterdag 25 Juni
HISTORISCH
CHRISTELIJK'
Bij flit mier Mat een Bijfoepel.
Polemisch of Thetisch.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
De verbonden Centrale Antirev.
Kiesvereeniging GoesHontenisse,
besloot in hare Donderdag gehou
den vergadering voor de herstem-
ming tusschen twee „vrijzinnigen"
in het Staten district Goes zich van
aanbeveling te onthoudendoch
tevens om den Kiezers aan te raden,
voor het geval zij toch gaan stem
men, hun stem, onverschillig of liij
zich terugtrekt of niet, eenparig
uit te brengen op
W. KlHtKUM
taan
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Daar is een jeugdig weekblad in onze
provincie dat hard van stal loopt.
Als een jonge hond gaat het rond blaffende
en bijtende allerwegen. Ook de Zeeuw wordt
zoo nu en dan eens aangeblaft of in de
beenen, althans in den broek gebeten.
Indien niet een poging tot verdediging
volgt dan is dat strjjdhaftige blad met zijn
jeugdigen, kersversch als Zeeuw geiuipor-
teerden redacteur er heel gauw bij om
allerlei min lieflijks opeen te stapelen.
Misleiding of onnoozelheid zijn zoo al
de zachtste verwijten die men te lezen krijgt.
Voor een enkel9 maal willen wij wel eens
even, ten behoeve van onze lezers, waarvan
misschien deze of gene die nommers wel
eens onder de oogen krijgt, zeggen waarom
wij het niet wenschelijk achten voortdurend
te polemiseeren, vooral niet met socialis
tische bladen.
Indien we ons een enkele maal een aan
beveling uit- of een bespreking van een
socialistisch blad permitteeren, dan is dat
uitsluitend ter kennisneming voor onze le
zers en niet ter beoordeeling of veioordee-
ling van het blad of de party die auteur
is van deze of die socialistische meening.
We zijn diep overtuigd van het onvrucht
bare van alle polemiek met bladen die
zoozeer de wijsheid en de waarheid in pacht
hebben, dat ze hun tegenstander niet an
ders kunnen aanzien dan als oneerlijk en
onbeholpenen bovendien weDsehen we
geen polemiek te leveren op commando
zoomin als te gaan debatteeren op verga
deringen op commando van onze tegenpartij.
13. rEUILLETOU.
Ds. BUÜDISG EN ZIJN TIJD.
Ds BuddiDg ging zijn eigen weg en de
gemeenten gingen leeraars zoeken. Het
eerste ging uit den aard der zaak gemak
kelijker dan het laatste.
Wat een tobberij in een ^gemeente als te
Middelburg om het voornaamste ambt in
de gemeente vervuld te krijgen.
Goes was in dat opzicht heel wat ge
lukkiger. Zij mocht zich reeds 10 Juni
1841 in 't bezit van een eigen leeraar ds.
C. van der Meulen, verheugen. Van der
Meulen, student bij ds. Scholte te Utrecht
was korten tjjd predikant te Middelharnis
in Flakkée. Op aandrang van zijn leer
meester ging hij de Zeeuwscho kerken
dienen die door de eigenzinnigheid en onge
regeldheid van ds. Budding zoo zeer in
nood verkeerden.
Goes had in Van der Meulen zes jaren
lang een Dienaar des Woords die de ge
meente tot opbouw strekte, en van uit dit
centrum vormden zich de oudste Zuid-
Bevelandsche gemeentenNieuwdorp, Baar
land en Woliertsdijk. Maar bezwaren van
anderen aard kwamen voor de jeugdige
Bevelandsche gemeenten op door de zucht
tot landverhuizing naar Amerika, die meer
dan eene gemeente als 't ware decimeerde.
En het waren meestal de invloedrijkste
leden, de voorgangers der «uitgeleide" ge
meenten die het verre Westen als hun toe
komstig vaderland zochten.
De Nederlander is honkvast. Hetspreek-
Het is niet onze roeping hun tot reclame
te dienen, maar voor onze lezers te schrijver.
En dat doende zijn we voornemens dat
altijd te doen, niet polemisch, maar thetisch,
niet weersprekende, maar betoogende.
De lijn die ons, geloovige christenen,
scheidt van do humanistische of materialis
tische levensbeschouwing aan te wijzen
voor onze lezers, duidelijk te maken
waar die twee polen die het leven des
geestes begrenzer, te vinden zyr, dat is
ons werk.
En we zullen dat steeds trachten te
doen met die waardeering welke we naar
onze Christelijke zedeleer aan iederen
tegenstander, dia dwalen kan en wiens be-
keering nooit onmogelijk is, schuldig zijn.
Dus, indien immer mogelijk zonder pole
miek, en zeker zonder polemiek die heil wil
zoeken in krachtige woorden, en zoo liclit in
schelden ontaardt. Wat voor ons zoo heel
duidelijk is, zal misschien voor een socia
listisch redacteur onmogelijk te snappen
zijn, dat er een christelijke beschaving en
zedeleer bestaat, gansch tegenovergesteld
aan de levensbeschouwing van het Socia
lisme. Voor ons heeft da Costa de ont
wikkeling van de christelijke idéa in de
maatschappij zoo schoon uitgedrukt in zijn
in vorm van onzen tyd en in wezen vrucht
der tjjien.
Voor het socialisme heeft ten onzent
Mevr. Roland-Holst het woord der wijsheid
uiting gegeven in het bekendedeugd en
ondeugd hebben stuivertje gewisseld.
Of wilt ge de tegenstelling nog wat
classieker.
Ziohier dan
Christus sprak: Zoekt eerst het Koninkrijk
Gods en Ma?x schreef das Kapital.
Dot-, en dat alleen is de groote tegen
stelling.
Wacht ge alles van dit leven Is dat
het hoogste, het eenige Of is u een ander
vaderland bereid?
Dat bepaalt uw gansche levensbeschou
wing.
Daarop elkander te wijzen kan nuttig
zijn, en den ernst van ons leven verhoogen,
maar niet op elkanders uitdrukkingen gaan
vitten of elkander belachelijk maken of
bittere woorden neerschrijven.
Wie dat niet laten kan, doe het.
Ieder staat of valt zijn eigen heer.
Maar wij zullen het genoegen hebben
zoodanige polemiek stilzwijgend voorbij te
gaan.
woord Oost, West, thuis best is hom in de
ziel geschreven.
Maar ook in andere landen zal zich wel
hetzelfde verschijnsel voordoen. Het be
sluit om land en maagschap te verlaten
voor een onbekend oord het breken met
allerlei banden van gehechtheid en gewoonte
eischt veerkracht, een vastheid van wil en
ondernemingsgeest dieniet aller is, en eischt
meestal 6en prikkel van uitwondige om
standigheden.
Zulke drangredenen bestonden voor onze
landgenooten, nu ruim een halve eeuw ge
leden. Algemeene verarming tengevolge
van het mislukken van den aardappeloogst
dure tijden en kwijnende industrie
voor allen, en gemis aan vrijheid op kerke-
lijk-religieus gebied waren oorzaak dat een
aantal landgenooten vooral uit de Prote-
stantsche provinciën zich gingen vestigen
in de Noord Amerikaansehe Staten Michi
gan en Iowa.
Stoffelijk noopte nijpend gebrek menig
gezin, en geestelijk stond het tot meerdere
zelfbewustheid herontwaakte calvinistisch
zelfbewustzijn tegen over Laodiceescheschijn-
verdraagzaamheid, en in politiekon zin
wenschte menigeen den sterkon arm te
ontkomen, die na tegenover de Roomsch-
Katholieken in de Zuideljjke Nederlanden
de nederlaag geleden te hebben, en Belgiö
zich te hebben zien ontgaan, nu het zwaard
tegen zich gekeerd zag. Mocht door de
gebeurtenissen de strijdlust van enkelen
geprikkeld zjjn, de verwachting van velen
voor een eigen stuk brood, en voor vrijheid
in kerk en school was Diet groot. Men
24 Juni 1904.
Ommon is niet om gegaan.
De liberaal v. d. Sande bekwam 1749
stemmen de Car.-historische Berends 1726.
Overijsel telt nu 24 leden rechts od 23
links, 't blijft voorloopig liberaal, daar ook
in Enschedé, gelijk ta verwachten was, de
liberale aftredenden met 5700 tegen 4300
stemmen op do Chr. candidaten herkozen
zijn.
Slochts tot introductio willen we oven
meödoolen dat ons een kort overzicht van
de door de regeering ingediende wet tot
herziening van de wettelijke bepalingen,
betreffende de verhouding van de christe
lijke lagere school onder de oogen kwam.
Tekort om er met eenige kennis op on
derzoek gogrond over te kunnen spreken.
't Heelt ook geen haast.
We zullen er nog genoeg van hooren.
In hoofdzaak komt het voorstel hiorop
neder dat de minimum salarissen voor on
der wijzers door den Staat worden uitge
keerd dat de kweekschoolopleiding krach
tig zal bevorderd worden en meerdere steun
zal worden verleend voor localiteit.
Liberale onkunde.
Ia een verslag eener toespraak bij de
opening van een toevlucht van het L9ger
des Heils te Soheveningen vertelt de lib.
Nieuwe Courant het volgende„Zelfs toen
de vertolker van de toespraak van com
mandant Estill een dwaasheid aan den
man bracht, door te verklareD, dat men
wederom geboren moet worden, zagen wij
met volloaDiög slechts ernstige gezichten".
In een tusschenzin voegt hij nog daartoe
„voorwaar geen gemakkelijke taak".
De heer C. M. Dekker aldaar was zoo
vrij dezen verslaggever aan 't verstand te
brengen dat de domheid en dwaasheid bij
hem was, en verwees hem naar Joh. 3 en
1 Oor. 2 14.
De redactie van het liberale blad ver
ontschuldigt zich met een beroep op Ni-
codemus die ook over de uitdrukking ver
baasd was geweest.
Welk een armoede toch
En dat soort komt in verkiezingstijden
de eenvoudige menschen aan hun Bijbel en
hun Brakel en Smytegelt herinneren. Bah
Feiten.
Yooitdurend wordt van liberale zijde
«onwaar" genoemd de beweiing, dat libe-
vreesde meer dan men hoopte van het leven
in de oude Republiek nu monarchie go-
worden on wendde daarom hot oog naar
Amerika met zijn onbelemmerde vrijheid
en'zijn onbegrensde arboidsvold.
Een tijdgenoot, wijlen dr. A. Wiukier
Prins vertolkte in de volgende schoone
dichtregelen des landverhuizers afscheids
groet aan Europa
Vaarwel, vaar eeuwig wel, vergrijnd Europe,
Ik groet voor 't laatst uw wijkende oosterkust,
Mij draagt d' onstuime zee naar 't land der hope
Naar 't land waarop der vrijheid zegen rust;
'k Zie diep ontroerd uw duin van verre glimmen,
Een blauwe streep, die wegkruipt meer en meer
Straks wikkelt g' u in 't nevelgaas der kruinen,
En 'kzie u nimmer weer.
Ik had u lief en, op uw grond geboren,
Zag ik als jongling in een schoon verschiet
Het morgenrood van beter dagen gloren
Een flikkring was 't het zonlicht volgde niet
De stroom des tijds verzwolg de lange jaren
De ontstemde volken droomden domlend voort;
Gevoelloos leundet g'op uw troonpilaren,
De nacht en 't ijs van 't Noord.
'k Vroeg vruchtloos naar verlichting en ver-
warming,
Die geest en leven gaf aan d'ouden grond
Eén spookstel dreigt gestadige verarming I
't Waart overal 't waart onheilspellend rond,
De nijverheid vermoordt gij door uw lasten,
Gij vraagt een deel van 's beedlaars brood en
[zout,
En schatkistknechts onthaalt ge als dartle gasten
Met afgepijnigd goud.
Euroop, ge zijt ontheiligd in mijn oogen,
Wat roemt ge als recht? Verglimping van
['t geweld,
'k Zag vrijen voor de willekeur gebogen,
ralen en socialisten in dezen verkiezings
strijd onder hetzelfde veldteeken staan.
Hoe men dat nu nog kan volhouden,
wordt met den dag onbegrijpelijker.
In Franeker overwon het bondgenoot
schap van vrijzinnigen en sociaal-iemocra-
ten. Eu heel de liberale pers boekt dit als
een overwinning, ook wat aangaat den zetel
door den sociaal-democraat op den antire
volutionair veroverd.
In Ozerijsel staan de StiteD, als Ommen
voor ons verloren gaat, op het doode punt,
wsnneer men het éénige soc.-dem lid niet
meetelt, terwjjl de linkerzijde de meerder
heid heeft, wanneer men het wèl meetelt.
En de N. R. Ct. schrijft woordelijk«Nu
nog een uiterste krachtsinspanning
en Ommen is behouden en met Ommon
de liberale meerderheid in de Staten van
Overijsel."
Ia Gouda heeft een deel der sociaal
democraten, naar aan het Volk geschreven
wordt, reeds bij eerste stemming de libe
ralen gesteund, hoewel men zelf een volledig
stel eigen candidaten had. (2)
In andere plattelandsdistricten van Zuid-
Holland, waar de socialisten géóa eigen
candidaten hadden, heeft het partijbestuur
reeds lij eerste stemming strooibiljetten
ter aanbeveling van de liberalen verspreid.
Ia Ütracht trekken de socialisten een
eigen candidaat die in herstemming komt,
terug voor de liberalen, iets wat een zeer
zeldzaam feit is en nooit gebeurt dan wan
neer geestverwanten of althans intieme
bondgenooten met elkaar in herstemming
komen.
Naiëf klinkt hier tegenover de veront
schuldiging van de N. Rott. Crt, dat de libe
ralen met de socialtsten niets te maken had
den, want dat het bij de socialisten ging
«tegen dr. Kuyper", en bij de liberalen alleen
maar «behoud der liberale Eerste Kamer«.
Zou zij 't zelf gelooven, zij die zelf schreef
dat Kuyper den dampkring had verpest
En dan had men de verkiezingsredenaars
eens moeten hooren over Kuyper die niet
regeeren kon en niets doet; en de kranten!
(2) De N e d e r 1. had ook Goes kunnen
noemen waar de socialisten dapper de vrij
zinnigen hebben geholpen, de leiders en hand
langers heel broederlijk samenwandelden en
keuvelden op den dag der stemming.
Trouwens te Dordrecht steunen de soc.
dem. de liberale candidaten met een manifest
onder de leuze „Tegen het ministerie-Kuyper,
voor de democratie", en die stem wordt stil
zwijgend aanvaard.
En eed'len door het beulenzwaard geveld,
'k Zag drijvers die de volken rugwaarts voerden
Wier scherpe roe hen 't vleesch aan stukken
[reet,
ik Zag tijgers die op bloed der kudde loerden
jn hermelijn gekleed.
Reeds waggelt gij, reuzin uw leen verslappen,
De tering heeft uw frissche kracht geroofd,
Uw levenswijs verwierp uw beste sappen,
Uw lust verging, uw moed is uitgedoofd,
Wel zijt ge met een sierlijk kleed omhangen,
Maar als ge 'uw sluier afneemt van 't gezicht,
Dan toont de bleekheid van d'ontvleeschde
[wangen,
Dat g'op uw sterfbed ligt.
Maar neen eerst zullen vreeselijke schokken
Uw lichaam teisteren't grenzeloos geduld
Heelt lang genoeg den slavenploeg getrokken,
De leeuw des oproers rekt zich uit en brult;
Het Noorden tegen 't Zuiden opgerezen,
Rukt voort naar Duitschlands velden, wee dien
(dag,
Uw breedste stroom, zal dan een bloedstroom
[wezen
Dan valt de laatste slag.
Uw grootsten schat hebt ge onder de aard
[begraven,
'k Ontwaar in plaats van vrijheid, orde ën
[kracht,
Verwaande heerschers, lustelooze slaven,
Wier dwaasheid onheil en verneedring bracht,
't Vooroordeel roemt op adellijke stammen,
De vleier buigt zich morrend in het stof.
Verdorven harten, die van hebzucht vlammen,
Ziedaar uw schitterend hof.
Uw dampkrang trilt van holle stelselgalmen,
Uw bodem kiielt van stelselloos gebroed,
Genotzucht brengt den mammon wierook-
[walmen,
Verdierlijkte armoe vraagt der rijken bloed
In Rotterdam I en IV, ja overal elders,
besluit de sociaal-democratie, zonder aar
zelen en met algemeene stemmen, de libe
ralen tegedover de rechterzijde te steunen
terwijl het Volk doet uitkomen, dat 't alleen
op die wijs mogelijk zal zjjn, in 1905 met
de liberalen de Staten om te zetten. Alzoo
verduurzaming van het liberaal-socialistisch
samongaan.
Wij onzerzijds zien na al het gebeurde
hierin niet veel bijzonders, noch zijn er door
verrast.
Maar wanneer de liberalen nu nog vol
houden, dat onzerzijds oen onjuiste voor
stelling gegeven wordt, dan komen zjj in
strjjd met feiten, die voor ieder klaar en
zichtbaar zijn. Nederl
«De School met den Bjjbel", uitgave
Oosterbaan en le Cointre, te Goes, bevat
oen zeer lezenswaard »In Momoriam" van
A. C. W. Scheffer.
Do chr. onderwijzers van onzen tijd
mogen zich lavon aan dit gedeelte uit
's mans levensgeschiedenis, dat wij hier
overdrukken.
Het is te Harlingen, waar hij hoofd was
der toenmalige chr. ger. school, en zjjn
salaris in 1879 verhoogd zag tot f 1000.
Toch is deze vermeerdeling van inkomsten
niet evenredig aan de sterke vermeerdering
van Meesters gezin. Alle zuinigheid en over
leg van de kloeke, arbeidzame gade is noodig
om met de beperkte middelen rond te komen.
Langdurige en ernstige ziekten doen hun
intrede in de meesterswoning en bezorgheid
voor de toekomst sluipt mede binnen. En
in die bange ure komt de verleider! Een
vriendelijk aanbod wordt Meester gedaan door
den directeur der Rijks-Normaallessen. De
examens worden van jaar tot jaar moeilijker
het is bijna een ondoenlijke taak voor één
persoon om een drietal kweekelingen voor
onderwijzers op te leiden, zooals meester
Scheffer bezig is te doen. Hij moest die
kweekelingen overdoen aan de Rijks-Normaal
lessen en zelf daaraan leeraar wordenmen
zou het wel schikken en hem in die vakken
les laten geven, waarbij het Christel, beginsel
niet in het gedrang komt.
Bovendien zal hem dit voor zijn gezin een
bate van eenige honderden guldens geven
(vier 5 vijf honderd gulden, naar we hebben
onthouden), die opeens een einde zal maken
aan alle kommer en zorg.
Meester Scheffer pleegt raad met enkele
broeders, die oordeelen, dat het hem geoor
loofd is, wanneer zijn geweten het hem toestaat.
De nooden en zorgen van het gezin roepen
luider dan d'e stem van het geweten het ge
loof in Gods voorzienigheid wankeltde
Het christendom die zegen van uw volken,
Heft vruchteloos den vredepalen omhoog,
De liefde kwijnt, de wraakzucht scherpt haar
[dolken.
De tijd der hoop vervloog.
Vergrijsd, Euroop verschrikkelijk zult ge boeten,
Bedreven onrecht is een fel venijn
Vergelding graaft en onder uwe voeten
Bereidt ze in stilte een vreeselijke mijn
Eens barst ze los en 't wereldrond zal beven,
Dan zinkt ge neer, vernietigd en te schand
Vaarwel Euroop, mij wachten schooner dreven
Een jeugdig vaderland.
Ziedaar de pressimistische beschouwing
die velen onzer voormannen en hunne
f'amiliön met ben uitdreef. Alle hoop voor
het oude Nederland was in hun oog ver
loren, het land dor vaderen was der ar
moede, der revolutie, dor tyrannie prijs
gegeven. Zij waagden de moeitevolle, zes-
weeksche reis over den Atlantischen oceaan
per zeilschip, want er was toen nog geen
Holland-Amerika-ljjn met stoomschepen
comfortable ingericht in tieD, twaalf dagen
de reis doende.
Van der Meulen en de zjjnen ontgonnen
de plaats waar nu Grand-Rapids gebouwd
is, geljjk van Raalte en de zijnen reeds
voor hem de wouden hadden omgehakt waar
de kolonie Holland zich vestigde.
Onze "vaderen, de eorste settlers van
Michigan, bouwden de eerste blokhuizen
rondom het groote meer. De energie, ont
waakt of geleid door den vromen zin der
negentiende-eeu wsche Pelgrim-vaders kwam
Amerika ten goede, maar Goes was haar her
der en leeraar en menige Zeeuwsche gemeente
hare beste leden kwijt. Wordt vervolgd.
