NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 112. 1904.
Dinsdag 21 Juni
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
ZONDAGSRUST.
blkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zy cite zich met I Juli
a. s. op ons blad alxmneoren,
ontvangen het tot dien datum
gratis.
Een paar jaren geleden ging er in de
liberale pers een storm van verontwaardi
ging op toen de Christelijk Historisohen
burgemeester van Haarlem maatregelen nam
iD het belang der Zondagsrust. En toch
was deze burgemeester in zjjn recht. Hij
had de Zondagswet van 1815 in zijn voordeel.
Doch, het is bekend, die Zondagsrust
wordt in theorie wel toegejuicht, maar in
de practijk zijn o, zoo velen er afkeerig van.
Hoe dat komt 1
Van het nut van den wekelijksehen
Rustdag is men algemeen overtuigd.
Niet het minst zjj die aan spoor en tram
of ander middel van vervoer werkzaam zijn
en, juist ,ter wille der Zondagsrust, maar
dan averechts opgevat, den geheelen Zon
dag in touw zjjn.
En ook de winkeliers, sigarenhandelaars
en banketbakkers.
Het jongste Congres voor den Handel-
dr ij venden Middenstand te Rotterdam bracht
het bjj vernieuwing maar al te droevig aan
het licht.
Eigenbelang, lastige mededinging, en
plicht tot zelfbehoud nopen hen des Zon
dags hunne winkels open te houden. Dien
dag toch, zoo zeggen zij, verdienen zjj net
zoo veel, soms meer dan de vjjf eerste
werkdagen der week.
En sluiten op Zondag beteekent voor
hen, dat de klanten naar hun buurman
gaaD, wiens winkels Zondags open big ft.
Ook zijn er vele depothouders die op
last van hun fabrikant of winkeliers 's Zon
dags moeten verkoopen.
En dan is de slotsom van alles dat de
wetgever dan maar tusschenbeide moet
treden door allen verkoop op Zondag te
verbieden.
Het strekt een Christenvolk niet tot eer
dat het door een Zondagswet in den brei
del moet gehouden worden.
Toch zal 't moeten.
Noodig is zulk een wet niet voor de
goeden, de beginselvasten maar zij is noo
dig voor de vreesachtigen en besluiteloozen
en niet minder voor de on-nadenkenden.
En gebrek aan nadenken is de groote
kwaal der groote massa.
Op zichzelf lieve menschen die geen dier
kwaad zouden doen, en toch, onnadenkend
genoeg, hun evenmensch onaangenaam zijn,
door en dat gebeurt niel zelden 1
hun inkooper, die best op Zaterdagavond
kunnen geschieden, tot den Zondag uit te
stellen.
De tram rgdt immers toch. De trein
neemt iedereen mee. De sigarenwinkel is
toch open, zoo redeneert men daD. En de
zaak blijft bjj het oude. Men gaat mee
met den stroom en maakt het daardoor
anderen des te moeilijker er tegen in te
gaan.
En nu kan de wetgever door de wet wel
niet de zeden verbeteren, hjj kan toch de
zwakken beschermen. Ook door de Zon
dagswet.
Daarom juichen ook wjj een wette-
ljjke regeling toe die het mogeljjk maakt, dat
ook de straks genoemden hun Zondagsrnst
kunnen genieteD, met hunne gezinnen.
Door strengere naleving der Zondagswet
ware allicht een heele verbetering te
verkrjjgen.
Reeds driekwart eeuw wordt er met deze
wet de hand gelicht, en dat in eene
Christennatie 1
Vrjjheid, ten koste van het gezag, heerschte
op dat punt al die jaren oppermachtig.
Gelukkig dat het meer en meer wordt
ingezien.
Nog wil een groot deel des volk, om
velerlei redenen, eerbied voor don Rustdag,
voor de consciëntie, het leven en de gezond
heid van den medeburger.
Het volksbesef mag evenwel niet in
dommelen.
En zoo 't dit reeds deed, de pers make het
wakker.
Ook hier gaat het om de eers Gods.
God de Heere is de spil, waarom alle
leven in Huis en Maatschappij en Staat
zich wentelt. God de Heere alleen.' En
dit dewijl Hjj onze Schepper is, onze Wet
gever, onze Koning!
Niet om ons bestaat de wereld, maar om
Hem. Niet naar ons heeft de maatsehappjj
zich te schikken, maar naar Hem.
En daarom moet de vreeze Gods woer
vaardig worden over ons, over onze gezin
nen, over stad en land. Zoo, zoo alleen,
komt het inenscholjjk leven tot hooger ont
wikkeling en beantwoordt het aan zjjn doel.
20 Juni 1904.
A. 9. Donderdag Prov. Zandingsdag. Spre
kers ds. Hulsebos, Ingwersen, L. Bouma
en ImpetaMulder, Ttiolen en v. d. Berg.
's Avonds te voren bidstond voor de Zan-
ding ds. De Bruijn en Donner.
Ons dunkt de bloote herinnering is reeds
opwekking.
Als 'tniet te warm is, kan men in de
ruime luchtige kerk te Neuzen genieten
van de Zendingsspeeches. Mogen velen er
henen gaan. Zóóvelen dat 't gebouw te
klein bljjkt, en men naar een weide moet
uitzien. Een Zendingsdag moet men trou
wens buiten hebben, om dubbel te genieten.
De uitslag der Statenverkiezingen in
Zuid-Holland is een triomf geweest voor
de antirevolutionaire beginselen en voor
het Christelijk Kabinet.
Ondanks al de van liberaal-socialistische
zijde gemaakte bombarie, bleef de meer
derheid aan de christelijke partijen ver
zekerd, en werd ze zelfs met een stem nog
versterkt.
LeideD, Gouda, Rotterdam II en Schie
dam werden gewonnenLeiden en Dord
recht bieden bij de herstemming ook nog
eenige kans; terwijl Den Haag dat zeer
zwak scheen te staan nog een klein kansje
biedt bij de herstemming gedeeltelijk be
houden te blijven.
Zoo ooit, dan geldt hierDe Heere heeft
groote dingen aan ons gedaan, dies zjjn
wij verblijd.
De aanval der vaderlandloozen en hunne
beschermelingen is afgeslagen en het kabinet
ontving van de meerderheid der stemmende
natie een goede aanteekening voor zijn
optreden tegen het anarchistisch avontuur
en voor zijne ingediende of nog in te dienen
en gedeelteljjkaangenomen wetsontwerpen.
Wat Zeeland betreft zjjn wij tevreden
over de bestendiging der Christelijke meer
derheid doch de niet-verkiezing van den
heer Timans te Goes werpt op de door de
gezamenljjk behaalde overwinning een
droeve slagschaduw en evenzeer de kolos
sale vooruitgang van de liberaal-socialisti
sche partjj in dit district.
Meer dan wjj zeggen kunnen spjjt en
ergert het ons dat sommige antirevolu
tionairen liever aan een liberaal dan aan
een katholiek hunne stem gaven, waardoor
de heer Timans slechts 29 stemmen be
neden den liberaal bleef en met nog ruim
honderd stemmen -er bjj zou gekozen ge
weest zjjn.
Bjj de groote krachtsinspanning der
kleine katholieke partij en de oprechte
trouw waarmee zjj over 't algemeen onze
candidaten steunde, wekt deze afval onzer
grensbewoners, te Krabbendjjke en elders,
bjj ons een gevoel van schaamte, dat slechts
afleiding vindt in de zekere gewisheid dat
onze leiders op de meeste plaatsen hun
plicht gedaan hebbenen dat ook onder
de Katholieken in een enkele gemeente
er nog waren die in strijd met het parool
hun stem schonken aan de liberalen.
Want al zjjn wij overtuigd dat Krabben
djjke weinigen Wemeldinge heelemaal niet
Wij kennen eene gemeente waar slechts
5 Katholieken wonen en opkwamen, van welke
een den heer Timans niet stemde, terwijl 4
briefjes uit de bus kwamen met de namen
van drie Ub, en Timans,
aan de actie hebben deelgenomen Wemel
dinge liet zelfs de controle, en »het ophalen"
aan de liberalen over en verzuimde ten
eenenmale het persoonlijk bezoek!
wij mogen over 't algemeen aan onze kies-
veroenigingen den lof niet onthouden dat zjj
met jj ver en tact hebben gepoogd om ook de
candidatuur-Timans te doen slagen.
En dan noemen wjj in de eerste plaats
Nieuwdorp dat uitstekend georganiseerd
was.
Terwjjl wjj ook met genoegen vast
stellen hot krachtig optreden van het niet-
aangesloten geïsoleerde Noord-Beveland.
Moge deze voor de antirevolutionaire
partjj niet gansch eervolle uitslag leiden
tot betere organisatie, vooral langs de
lijn daar toch zit do zwakke steedaar
woont do oppervlakkige antipapist, de be
wonderaar van de witte das, de koren
drager voor den molen van het liberalisme.
En nu weer vooruit, mannen, de loops
graven in 1
De vrijzinnigen beroemen zich op hun
sterken vooruitgang te Goes.
Wjj merken hiertegen op dat die ver
sterking hunner gelederen naar wjj ver
trouwen Biecht s een toevallige en tjjdelijko
is, daar vele oud-gereformeerden en kiezers
uit de middenstof, die anders altjjd onze
candidaten steunden, thans al de vrijzin
nige candidaten hebben gestemd, omdat
onze vierde candidaat hun niet aanstond.
Uit vele plaatsen gewerd ons deze me-
dedeeling.
Ook telt het district, vooral in de om
streken van Ierseke, vele sociaal democraten,
die wel niet altjjd den liberalen tot kruk
ken zullen willen dienenterwjjl ook de
chr. historisehen (Utrechtsch type) die nu
nog liberaal gezind zjjn, nog wel eens tot
onze richting zullen overkomen.
Da debacle voor de vrijzinnigen in Zuid-
Holland bjj de Statenverkiezingen is te
gevoeliger, naarmate de hartstochten te
heftiger opgezweept zijn.
Actie zal ook hier door reactie gevolgd
worden.
Ban en achterban is opgeroepen, de re
serve gewapend en met alle middelen voor
't front gebracht, en nu
Nu blijft niets over dan te pleiten op
plichtgevoel. Te beloven valt er niet meer.
Tot verzet, met hoop op succes, kan niet
meer geprikkeld worden.
Te redden wat er te redden valt is nu, bij
de herstemmingen, het wachtwoord.
En uit dit oogpunt gezien zullen ook
weder deze herstemmingan een kleine,
maar merkwaardige bijdrage leveren tot onze
hedendaagsche politieke geschiedenis.
Je
Waar zoo de liefde viel" In Ulrecht I
komt een sociaal democraat voor de Staten
in herstemming met een antirevolutionair
en 2 liberalen. De soc. dem. besloten dat
hun candidaat zich zal terugtrekken en nu
zullen zij alleen stemmen op de beide
liberalenVan Lier en prof. de Louter.
Het aardige van 't geval is dat prof.de
Louter de eerste liberaal is geweest die
zich in zake de stakingswetten in 1903
openlijk en onvoorwaardelijk tegen de mis
dadige woeling en voor de regeering ver
klaarde. Hier is 't derhalve wel de trouwe
hond die de slaande hand van zjjn meester
komt lekken.
In Utrecht II hebben de soc. dem. tegelijk
Oudegeest en de 2 aftredende liberalen
tegenover twee christeljjken aanbevolen.
Natuurlijk zullen de liberalen in het con
servatieve Utrecht nu hetzelfde wel doen,
en zal derhalve het Utrechtsch Dagblad dat
zoo geestdriftvol tegen Oudegeest partij
koos en zjjn ontslag bjj de Staatsspoor
wegen toejuichte, waarvoor de hoofdredac
teur, Valckenier Kips bjj zijn ridd9ring
door de sociaal democraten krachtig werd
uitgejouwd en belasterd, Oudegeest krach
tig moeten aanbevelen voor de Staten om
daar de vrienden van de Spoorwegdirectie
en de tegenstanders der spoorwegstaking
enz. in den weg te gaan staan.
Nog eens, „waar zoo de liefde viel"
Zonderling toch dat het liberalisme,
met name in do groote stodon, bij de stem
bus zoo achteruitgaat.
Neem de handelssteden.
Te Amsterdam won^het slechts met be
hulp 'j.der socialisten, en heef't het in één
district zelfs kans bij de herstemming door
dezen te worden geslagen, terwijl hot in
drie districten het torroin voor de Chris
teljjken moest ruimen.
Te Rotterdam verspeelde het eon dis
trict aan de christeljjke coalitie, behield
het in slechts twee districten het veld en
is het in do overige twee geheel afhaD-
keljjk van de socialisten.
En datzelfde geldt van Dordrecht.
In do academiesteden is het al niet veel
beter.
Te Utrecht hangt het in beide districten
van het socialisme en het kerkisme af en
blijft het slechts op do been met behulp van
Troelstra <en Bronsveld.
Te Leiden evenzooterwijl het reeds
een zetel moest inruimen aan de antire
volutionairen.
Te Groningen, het liberale bolwerk, het
zelfde liedje.
In de Fabriekssteden gaat het deze oude
machthebbende al even weinig naar den
vleesche.
Almelo verloren. Tilburg en andere
plaatsen niet gewonnen. Enschedé geheel
afhankelijk van de sociaal democraten. Te
Amersfoort zijn laatsten zetel verspeeld.
Schiedam jammerlijk verloren
En in de kleiner plaatsen, overal het
zelfde.
Bedum, Oude Pekela, Ommen, Voorst,
Zaandam, en andere plaatsen van dat slag
dreigen hem te ontvallen, terwijl Velzen,
Haarlemmermeer, Weesp, en meerdere hem
reeds ontvielen bjj den eersten slag.
Geen wonder dat men de liberalen en
socialisten zoo vertrouwelijk door onze
straten zag wandelen.
Geen wonder zoo ook straks de sociaal
democraat zelfs van de Van der Vlugts nog
vereerd wordt met een pluimpje of met
honig om den mond.
Hij toch is de baas van de herstemmingen.
Ia Overjjsel is hij zelfs de man van de
wip.
Eu in Friesland beheerscht hjj niet alleen
bjj de stemming (Franeker) maar ook bij
de herstemming (Leeuwarden en Schoter-
land) het vraagstuk der meerderheid.
In de Residentie, waar het gemeend had
terstond te zullen zegevieren, moet het
gedwee afwachten of de socialen ook helpen
zullen, en of ook dat helpen za).
In de kleinere provinciale hoofdplaatsen
streed het al even ongelukkig. Getuigen
Leeuwarden, Middelburg, Zaandam, Sneek
en Dokkutn, terwijl het te Franeker en
elders slechts met socialistische hulp kon
zegevieren.
De officieele uitslag der stemming, Vrij
dag in de verg. van den A. N. D. B. ge
houden over de bekende voorstellen in zake
de beëindiging van den strijd, is als volgt
uitgebracht 4434 stemmen,
vóór het aannemen 3274
tegen 1136
blanco 19
van onwaarde 5
De uitslag van de stemming over het
voorstel van het Hoofdbestuur in zake de
contributie-verhoogiog tot delging van de
schuld, schuld:
vóór het aannemen 3714 stemmen,
tegen 947
blanco 11
Door het bestuur van de Ju weiiers-ver-
eeniging is officieel bekend gemaakt dat
dezelfde voorstellen als in de vergadering
van den A. N. D. B. behandeld, door hare
leden met op 6 na algemeene stemmen zjjn
gangenomen.
Do Eerste Kamer bestaat uit 28 liberalen
en 22 anti-liboralon.
Bij ontbinding der Eerste Kamer zouden
door do Prov. Staten naar dit Lichaam
worden afgevaardigd Friesland 4, Gronin
gen 3, Overijsel 3, Drente 2, Noord-Holland
9, totaal 21 liberalen. Gelderland 6, Noord-
Brabant 6, Limburg 3, Zeeland 2, Utrecht
2, Zuid-Holland 10, totaal 29 christeljjken.
Overijsel kan echter nog verrassingen ten
voordeele der christeljjke partijen baren.
Groot in alles, ook groot in rampen is
de Nieuwe Wereld.
Hoe verregaand roekeloos om 1500 of
2000 menschen, de opgaven verschillen,
waaronder 1000 kinderen, te vervooren met
één stoomboot.
Moet dat nu een feesttocht voorstellen
Waar, te oordeelen naar de beschrijvin
gen, nauweljjks een staanplaats) e te verove
ren was.
Behalve de schuld van de opvarenden
rust hier toch wel zedelijke schuld op de
ondernemers van zoo'n tocht.
Wedijver in groot doen, record slaan in
zeker soort sport.
Maar dan ook zoo ontzettondo gevolgen.
RUSLAND en JAPAN.
Een vreeseljjke slag is Dinsdag gevoerd
bij Wafangko. De Japanneezen zetten hun
aanvallende beweging voort, wel wetende
dat zjj hun slag moeten slaan, alvorens de
Russen hunne versterkingen hebben ge
kregen. Doch al komen deze laatste, zullen
zij baten, vraagt men zich af. Immers
zelfs de overmacht en durf der Kozakken
bezwijkt voor die der Japansche Artillerie.
Tijdens den slag van Wafangko concen
treerden vijftig kanonnen der Japanneezen
een verschrikkelijk vuur op de stelling
der Russen. Vooral de uitwerking van
het granaatvuur was vreeselijk. De slag
werd beslist door de artillerie. Da Russen
trokken de linkerflank der Japanneezen
om, maar dezen veranderden, draaiende
als om een spil, hun front en rukten op
tegen de met drie defensielinies bewonde
renswaardig verdedigde Russische stelling.
De zedelijke moed van het Russische leger
is prachtigKoeropathin boezemt vertrou
wen en liefde in aan de troepen.
De Favan, de nieuwsboot van de Chicago
Daily News, heeft eenige jonken met Chinee-
zen uit Port Arthur aangehouden, die vertel
den dat de levensmiddelen schaarseh werden
in de vesting. De Russen aten alles op, wat
zij maar te pakken kregen, zelfs honden.
Alle rjjst is in beslag genomen, om aan
den hongerdood te ontkomen.
De Japanners voor Port Arthur maken
hun belegeringsgeschut in orde.
Het terugtrekken der Russen voor een
overmacht te Wafangtien en het oprukken
der Japanners noordoostelijk van de Rus
sische stelling wekt de gedaehte, dat een
nog belangrijker in de streek zuidoost van
Kaï-tsjou ophanden is.
Omtrent het gevecht te Wafang-ko, ver
neemt men dat de Russen een betere positie
hadden, hetgeen tegen het voordeel der Ja
panners, die een sterker strijdmacht hadden,
opwoog. De stelling der Russen strekte zich
uit in de richting van oost naar westzij liep
dwars door een nauwe vallei, waardoor do
spoorweg en de Foetsjaurivier loopen. Van
rechts en links in do hooge bergen, die
het dal omzoomen, dreef de Japansche
generaal Okoe de Russen in de vallei,
waarop hij eerst hun rechter en vervolgens
hun linkerflank overweldigde. Het laatste
was het verschrikkelijke gevocht van don
dag. De Russen hielden stand met de
grootste vastberadenheid en zij namen eerst
de wjjk toen zjj volkomen omsloten waren
en met achterlating van 600 gesneuvelden.
Te Petersburg troost men zich over de
nederlaag van Wafang-ko met de verliezen
te becijferen die de Japanners geleden
moeten hebben bjj de vernieling van hun
transportschepen door Skrydlof's kruisers,
