NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 109. 1904.
Dinsdag 14 Juni.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ft e c Ei t s z a ke u.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER AÜVERTENTIËN
Aan de Kiezers!
el ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f 0,95.
Enkele nummers- 0,025.
UITGAVE DER FIRMA
bn van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zieli met 1 «Tuli
(i. op ons blad abonnoeren,
ontvangen het tot dien datum
gratig.
Ieder, die wars van anarchistische avon
turen, prjjs stelt op het behoud en de be
vestiging der Christelijke grondslagen van
ons volksleven en daarom ons Christelijk
Kabinet wenscht te steunen tegen den wil
den aanval der gezamenljjke partgen van
de ongeloovige politiek, brenge zijne stem
uit op de candidaten der Christelijke partijen
Kiesdistrict Middelburg
H. J. VAN DER MEER.
Mr. A. A. DE VEER.
D. WISBOOM VERSTEGEN,
allen aftredende leden.
Kiesdistrict Vlissingen
W. A. GRAAF VAN LIJNDEN.
A. LOOIS,
aftredende leden.
Kiesdistrict Zierikzee
J. BOUMAN.
C. HAGE.
Kiesdistrict Tholen
A. HOLLESTELLE {a/tr. lid).
H. J. TICHELMAN.
Kiesdistrict Goes
B. M. DEN BOER.
M. DE JONGE Jz.
Mr. C. LUCASSE,
J. G. P. TIMANS.
Kiesdistrict Hulst
E. B. DUMOLEIJN.
A. MOERDIJK.
J. A. VAN ROMPU.
J. F. A. M. VAN W AESBERGHE,
allen aftredende leden.
13 Juni 1904.
Onze asterisk „Protestenregen" was ont
leend aan het Friesch Dagblad. Wij ver
zuimden abusievelijk dit te vermelden.
Het Goesche Comité tot ondersteuning
der uitgesloten Diamantbewerkers is flink
opgetreden.
De circulaires zijn bezorgd.
In het bestuur zitteneen antirevolutio
nair, een liberaal en een katholiekin de
commissie van adhaerenten ziet men man
nen bis ds. Boersms, A. S. J. Dekker en
Den Hollander broederlijk bijeenen op
de dorpen wordt steun gebiden eveneens
door mannen van uiteenloopende richting.
Wij noemen slechts Jac. Welleman te Krafc-
bendijke, A. Boot hoofd der Car. school
te Kruininge en burgemeester Timans te
's Heerenhoek, bij wie men zijn giften kan
storten.
Steune nu een ieder naar vermogen.
Geen debat!
De liberalen loopon het district Goes af
om stemming te maken voor hun candidaten.
Die niet per plakkebord alleen, maar ook
per advertentie hunne komst aankondigen,
trachten onze kiezers in hunne vergade
ringen te krijgen met het aanlokkelijk
„Gelegenheid tot debat".
Maar dat laatste scbjjnt ons toe een
waBsen neus te zjjn.
Te Nisse heeft de heer Buijse met den
lib eralist gedebatteerd doch hg kreeg maar
twintig minuten om een lezing, die let
terlijk wemelde van abuizen en onjuiste
voorstellingen, en tot half 11 geduurd had,
te weerleggen.
Dit is geen „gelegenheid geven tot de
bat", vooral niet wanneer de spreker daarbij
nog misbruik maakt van het laatste woord
door nieuwe punten in 't debat te halen,
nieuwe onjuistheden te debiteeren en aan
vallen te richten op het persoonlijk karak
ter van den debater.
Wjj weten niet of in den regel hierbjj
afspraak in 't spel is.
Wij lozen ook dat elders gevallen van
slechts twintig minuten voor debat toege
staan.
Indien te Nisse zich nog twee debaters
hadden opgegeven, hadden zij elk zes mi
nuten gehad om Tariefwet, Hoogeronder-
wijswet, Snelvuurkauonnen, en andere go-
legenheidsonjuistheden te weorleggen
Dit nu is geen debat.
Wanneer de liberalisten zoo lang spreken
dat voor debat slechts enkele minuten over
schiet, dan zullen wjj en onze geestver
wanten niet meer in hunne vergaderingen
verschijnen, en onze eigen vergaderingen
vermenigvuldigen, waarbij wjj dan datzelfde
twintig-minuten-systeem op de liberalen
zullen toepassen.
Wjj voegen hieraan toe dat te Nisse
niet de voorzitter, maar de spreker de heer
Boluijt de hoofdschuldige was die zjjn
vervelende, lange, breede aanhalingen, waar
van niemand iets begreep, over jus promo
vendi cum effectu civili, over Tariefwet,
enz. en de tusschenbeide gedebiteerde
flauwigheden over Talma te Goes, de open
deur, de schijnheiligheid van de christenen,
het respect voor zjjn oude werkster, oude
plunje en dergeljjke waarmee hg ergernis
gaf, best had kunnen bekorten.
De heer Buijse is bereid, mits vlugge
voorbereiding mogelijk is, alsnog in open
bare vergadering te Nisse weerlegging te
komen leveren van de vele onjuistheden
in de lezing van den liberalen spreker.
Overigens is het optreden van dezen laat-
sten vrjjwel mislukt.
Te 7 uur was er mot den veldwachter
nog slechts een toehoorder aanwezig. Te
8 uur toen de spreker begon waren er
nog geen twintig. Hjj begon zjjn rede met
een standje aan de antirevolutionairen voor
hunne afwezigheid, en bij 't debat bleek
dat de meerderheid zjjner hoorders nu
juist geen liberalen waren
Om 11 uur was het sluiting.
Werlcliedenvereenigingen.
Da vrjjzinnigen op Zuid-Beveland hebben
het voor een paar jaren goed ingezien, dat
zij moesten hebben neutrale werklieden
vereenigingen.
De liberale kiesvereenigingen lijden een
kwijnend plantenlevende actie voor den
zoogenaamden vooruitgang ging uit van de
werklieden.
Daarom moest er te Krabbendijke een
„neutrale" werkliedenvereeniging komen,
en moest de heer Elenbaas daarbij zoo
dierbaar oreeren over die stoute lui die zoo
maar verdeeldheid kwamen zaaien met
hunne verkiezingen en die zich blind staar
den op de politiek1
Het verlakachtige van dit optreden heb
ben wij destijds voldoende gewraakt.
Wij hebben voorspeld dat deze „neu
trale" werkliedenvereenigingen straks zich
zullen ontpoppen als liberale of vrijzinnig
democratische kiesvereenigingen.
En deze voorspelling is uitgekomen.
Die neutrale werkmansvereenigingen zjjn
de gangmakers voor de liberale actie in
't district.
Natuurlijk houden de leiders zich nog
zoo, dat zjj vooral niet willen dat de werk
liedenvereeniging een liberale kiesvereeni-
ging wordt.
O neen, dat niet.
Maar het feit is zoo, zjj verricht er
de diensten van. Zjj nam de functiön der
liberale kiesvereenigingen over.
De werklieden zjjn de groote kracht tegen
het Kabinet, tegen de Christelijke begin
selen, en voor de candidaten der vrijzinnige
kiesvereeniging.
Binnen enkele jaren zullen de vrijzin
nigen wel rfiet die werkliedenvereenigingen
verlegen zitten.
Die neutrale, lees liberaal-socialistische,
werkmansvereenigingen zjjn over eenige
jaren socialist, en werpen hunne vaders,
de heeren uit raden en bestuurscolleges.
Maar op 't oogenblik zjjn zjj voor het
liberalisme een te waardearen steun.
Raden te meer voor onze Christen-werk
lieden om op hun post te zjjn. En voor
de Christenen te Krabbendijke en elders
om hun zoeten droom dat zjj door hun lid
maatschap van dergelijke vereenigingen
heur actie in kwade richting zullen voorko
men, maar hoe eer hoe beter te laten varen.
In de werkmansvereenigingen ligt thans
voor ons het groote gevaar.
En nu den strijd weer in.
„Repos ailleuis"
De Residentie heeft een nieuwen Bur
gemeester. Het besluit is geteekend waarbij
de heer E. C. baron Sweerts de Landas
Wyborg, burgemeester van Arnhem, met
15 Juli als zoodanig zal optreden.
De nieuw benoemde is een man van
middelbaren leeftijd, heeft verscheidene
jaren in Indië doorgebracht. Een paar jaren
was hij o.a. lid in den Raad van Neer-
landsch-Indiö In 1897 werd hij op zijn
verzoek eervol uit 's lauds dienst ontslagen,
Sinds een vijftal jaren is baron Sweerts
burgemeester van Arnhem, waar hij zich
zeer verdienstelijk heeft gemaakt, o.a. met
de totstandbrenging eener regeling der
rechtspositie van de gemeentewerklieden.
De nieuwe burgemeester is van de libe
rale richting.
Geen «partijbenoeming" alzoo.
Onze tegenpartij doet het met opzet
voorkomen alsof er tusscben de liberalen,
de vrijzinnig-democraten en de sociaal
democraten een verbond gesloten is.
Aldus do Middelb. Courant.
Valsch licht ontstokeD.
Daar is niets van aan.
Wie spreekt van het, sluiten van eon
verbond Dat hoeft heelemaal niet, want
ze behooren bjj elkauder.
Te zamen gaan zo er op uit om naar
de teekeDachtige uitdrukking van Het Volk
een graf te graven voor do zwarto reactie,
en daarna het te beplanten metroode bloemen.
Dan zal natuurljjk zoomin voor de witte
lelie der humaniteit als voor de paarsche
rhododendrums der vrijzinnigheid moor
plaats zijn.
Consequentie is het wachtwoord en glij
den van een hellend vlak de practijk.
Liberale en vrij zinnig-democratische kies
vereenigingen, wier partijgenooten in tal
van ideeën overeen komen, besloten, na
overlag, elkanders candidaten te steunen.
Aldus de Midd. Courant.
Wordt hier niet valsch licht ontstoken
Zeker in tal van ideeën komen ze over
een, alle vrijzinnigen met de socialisten in
cluis. Maar wat liberalen en vrijzinnig
democraten scheidt is juist de hoofdzaak.
De vraag hoe komen we uit het moeras
Door algemeen stemrecht, zegt de een.
Door algemeen stemrecht komen we er
nog dieper in, zegt de ander.
Buitenstaanden hebben den indruk dat
het wederzijds leenen van candidaten ge
schiedt om een dragelijk figuur te makeD.
Als de wegstervende, pitlooze oud-libe
rale, en de niet zeer gerenonmmeerde
vrijzinnig-democratische partij ieder op eigen
beenen moesten staan, niet gesteund door
de S. D. A. P., wat zouden ze een treurig
figuur maken.
In veel komen ze overeen.
Zeker, in hoeveel?
Hcevele ideeëa, in democratischen zin
gesproken, zouden de heeren dr. Bolle en
H. P. den Bouwmeester gemeen hebben
Ongeveer zooveel als Prof. v. d. Vlugt
en Ketelaar.
En dat is niet heel veel.
De verkiezingsstrijd belette ons de aan
dacht te vestigen op een geliefden oud
strijder die dezer dagen uit~de strijdende
kerk naar d9 triomfeerende werd opge
roepen, en, den strijd te boven, naar wij
vastelijk gelooven mogen, thans het lied
zingt der overwinning-
Zijn Daam is P. Jansz.
Jaren lang als zendeling der Doopsge
zinde Zendingsvereeniging, laatst te Ja
para, werkzaam geweest zijnde, genoot hij
in de laatste jareD, voorzoover hem dit
mogelijk was, rusi-, en woonde hg te Hoe
does op Java onder zijn volk, waarvan er
zoovelen door Gods genade op zijn predi
king tot den Christus waren gekomen.
Voor hetgeen hij jarenlang voor taal en
volk schreef, te midden van veel zorg en
beproeving, heeft de Koningin hem den
Neder). Leeuw vereerd.
Weinig ridders loopen er, wier leeuwen
moed zoo uitblinkt als die van dezen held,
aan wien op zeer hoogen leeftijd de Heere
zijn woord heeft vervuld dat de rechtvaar
dige zelfs in da grijsheid nog bloeien zal.
Het is een verademing te midden van
den verkiezingsstrijd, bij dezen zendeling
eenige oogenblikken te mogen verwijlen.
Is 't noodig dat we voor onze lezers nog
eens op extra-ordinaire manier de beteeke-
nis van den stembus-strjjd dezer week in
't licht stallen
Het zij dan gedaan in de scboone woor
den van den Goeschen afgevaardigde ter
Tweede Kamer jhr. mr. A. F. deSavornin
Lohman.
Zie ze hier.
Ondanks al haar onverdraagzaamheid op
schoolgebied had de liberale partij, zooals
we die in haar bloeitijd gekend hebben,
ongetwijfeld ook veel goeds overgehouden
als vrucht van de christelijke bedeeling
waaronder zij opkwam. Al waren de be
grippen van hun boogeren grondslag los
gemaakt, in de practische politiek wjis op
de meeste liberalen to rekenen voor de
handhaving der christelijke inzettingen en
zedoüjke vastigheden van ons volk. Enkele
stommen, die hot gezag ondermijnden, het
gezinsleven aanrandden, het recht los woel
den, vonden nog niet veel gehoor.
Maar da teekenen des tijds wijzen er
op, dat op den duur ook dit, zal veranderen.
En op het liberalisme in deze rekenen,
kan men reeds nu niet meer. Al zijn er
nog vele vrijzinnig denkende personen, op
wie we te dozen aanzien vast vertrouwen,
de liberale politiek is haar stuur kwijt en
zeilt en reilt naar gelang de wind des daags
er in blaast.
Het oogenblik zal komen, dat men zal
kunnen weenen bij de puinhoopen der
liberale tradities. En ook dan zal zjj kun
nen zeggen, dat alleen de rechterzijde de
betrouwbare waker is bij het beste wat
ooit de liberale pattij hoeft gekend. Op
gelijke wijze als velen harer geestverwan
ten dat beseft en doorleefd hebben in het
voorjaar van 1903. En het zal dan over
hoogere zaken gaan dan die haar ergernis
gaven in de vorige parlementaire periode.
Men mag dat nu noemen „verwording"
of „doorwerking van het vooze" het resul
taat blijft hetzelfde. De opschuiving valt
niet te keeren. Het materialisme eischt
zjjn prooi. Het bekende woord „wat afvalt
van den hoogen God moet vallen" vindt
ook hier zijn practische bevestiging. Juist
daarom blijft het voor hen, die uit positief-
christelijk beginsel leven, en voor wie
onze nationale instellingen op baar eigen
christelijken grondslag rusten, zoo hoog
noodig zich met bracht in de staatkunde
te doen gelden.
De vernielende wervelwind van het so
cialisme, die onder de mannen der linker
zijde zoo onheilspellend huishoudt en zelfs
mdnigen volgroeiden boom ontwortelt, zij
ons een waarschuwing wat te wachten staat.
De liberale party is nie% zooals sommigen
haar 'smeer of minder bewust beschouwen,
een betrouwbaar stootkussen tusscben onze
christelijke instellingen en den materialis-
tischen vijand.
Die vijand zal straks voor de poorten
staan. En hij zal ons tegenover zich moeten
vinden. De goede vrijzinnige elementen
zullen daarbij aan onze zijde moeten staan,
gelijk ze aan onze zjjde stonden verleden jaar.
Maar de liberale politiek zal geen redding
kunnen brengen. Za is daarvoor inwendig
te zwak.
Ze verliest niet eens den stryd ze
capituleert eer ze begonnen is.
Tusschen socialisten en liberalon is geen
overeenkomst, zooals die tusschen antire
volutionairen en roomsch-katholiekon be
staat, gesloten.
Zij overlegden niet eens en dachten er
niet aan het „mij wat, u wat" toe te passen
Zulk zedeloos spel, dat bijna altijd leiden
moet tot een offerfeest van beginselen,
laten zij aan hunne gemeenschappelijke
tegenstanders, de cloricalen over.
Aldus de Middelb. Courant.
Ik dank U Heere dat ik niet ben als
die andere zei de Farizeeër.
Hoort ge wel dien ouden vriend
Kantongerecht te Goes.
In de zitting van 11 Juni 1904 zijn
veroordeeld wegensovertreding leerplichtwet
C. B. te Rilland Batb, f0.50 b. s. 1 d. h.
A. van K. te Goes, P. M. te Wissenkerke,
H. de V. en T. F. te Wolfertsdjjk, J. de
K. te Baarland, M. op 't H. te 's-Heer
Arendskerke, J. W. te Ierseke, J. de J. te
Hoedekenskerke, ieder f 1 b. s. 1 d. h.
J. de J. te Borssele, J. S. te Hoedekens
kerke, ieder f 2 b. s. 2 d b.J. G. te Baarland
f 3 b. s. 2 d. h.jagen zond. acte en verg.
A. R. te Philippine, 2 X f2 b. s. 2 x 2
d. b. geweer verb, verklaard niet beletten
dat hond wild opspooit: J. R. te Ovezande,
f 1 b. s. I d. h. verb, verkl. haas J. H.
te Wolfertsdgk, f3 b. s. 2 d. h.eieren
zoeken van wildW. C. van der W. te Co-
lijnsplaat, A. van der M. en C. V. te Wissen-
kerke, ieder f2 b. s. 2 d. h.C. L. de W.,
P. van O G. P., F. L. te Clinge ieder f 1
b. s. ld. h.straatschenderij: W. M. L.
te Goes, f3 b. s. 2 d. h.P. M. te Ierseke,
f2 b. s. 2 d. h.nachtrumoerP. D. te Goes,
f2 b. s. 2 d. h.loopen over bepl. grond:
P. M. te Goes, f 0.50 b. s. 1 d. h.in dronken
schap orde verstoren P. H. en J. B. te Hein-
kenszand, ieder 1 3 b. s. 2 d. b. trekdier
kwellen enz.A. V. te Goes, f 1 12 en f3
b. s. 3 X I d. h. sterk, drank toed. zond.
verg.-. M. D. te Viake, f20 b. s. 10 d. h.
overtreding arbeidswet 4 maal gepleegdY. T.
te Goes, 4 x f5 b. s. 4 x 3 d. h.overtrad,
veiligheidswet'. C. G. te Schore, f3 b. s. 2
d. h.sluitboomen niet openen na passeeren
treinG. van S. te Kapelle, f 5 b. s. 3 d.
h.zond. verg. openb. vermakelijkheid houden'.
V. van de W. te Hansweerd, f10 b. s. 2
d. h.Schelde bev. zond. consent'. C. O. en
J. C. van W. te Santvliet, F. B. te Bieren-
drecbt, en E. M. te Ierseke, ieder f2 b. s.
,2 d. h.D. O., J. O. en 0. M. te Santvliet,
ieder f 1 b. s. 1 d. h.J. C. van W. te
Santvliet, f 3 b. e. 2 d. h.id. enz. J. den
H. te Ierseke, 2 X f 2 b. s. 2 X 2 d. h.
visschen op eens anders perc. in Schelde zond.
verg.M. J. D. en G. D. te Ierseke, ieder
f3 b. s. 2 d. h.P. R. te Philippine, fl
b. s. 1 d. h.visch beneden de maat aan boord
hebben J. de H. te Bergen op Zoom, f 5
b. s. 3 d. b.visschen binnen 500 M.J.
M. te Antwerpen, A. van I. en A. H. te
Graauw, ieder f 5 b. s. 3 d. h.id. enz.
A. de B. te Graauw, f5 en f 10 b. s. 3 en
5 d. b.kreukels rapen aan glooiing dijkJ.
S. en P. de R. te Arnemuiden, ieder f 10
b. s. 5 d. h.kreukels rapen aan werken
zeedijkC. M. en M. G. van B. te Ierseke,
ieder f 1 b. s. 1 d. h.in vaarwater liggen
zond. licht'. C. R. te Philippine, f2 b. s. 2
d. h.met motorfiets rijden zond. verg.J. M.
T. te Albasserdam, f 1 b. s. 1 d.b. fietsen
zond bel of hoorn: C. van S. te Ierseke, f 1
b. s. 1 d. h.fietsen zond. lichtJ. F. van
der R. te Goes, J. M. te 's-Heer Arends
kerke, P. R, te 's-Gravonpolder, ieder fl
b. s. 1 d. h.dronkenschapL. C. te Hein-
kenszand, B. van E. te Hansweert, K. O.
te Baarland, L. van H. te Cortgene, W. W.
te Wemoldinge, ieder f2 b. s. 2 d. h.0.
B. van der 11. te Schore, A. O. te Hein-
kenszand, ieder f3 b. s. 2 d. h.J. Z. te
Hansweert, f5 b. s. 3 d. h.J. J. F. te
Hansweert, f10 b. s. 3 d. hdronkenschap
bij de 9e herh.H. D. te's-Heer Abtskerke,
3 w. hecht.dronkenschap bij de 10e herh.
J. B. te Heiqkenszand, 3 w. heeht.
